Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 07 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Adam Malinowski

Protokolant: Marika Józefczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r. w Warszawie sprawy

z powództwa V. C.

przeciwko I. K., R. P.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

1. uznaje za niedozwolone i zakazuje pozwanym wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści:

"Korzystanie z Usługi (...) wymaga rejestracji Usługobiorcy w systemie Spółki, polegającej w szczególności na podaniu imienia i nazwiska, adresu zamieszkania, płci, daty urodzenia, adresu poczty elektronicznej oraz wyboru zamawianej usługi (...) w jednym z dostępnych pakietów cenowych, z zastrzeżeniem domyślnego wyboru pakietu P. 5";

2. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, kwotę 377 (trzysta siedemdziesiąt siedem) złotych;

3. nakazuje pobrać od pozwanych solidarnie na rzecz Skarbu Państwa (Kasa Sądu Okręgowego w Warszawie), tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony, kwotę 600 (sześćset) złotych;

4. zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej.

SSR del. Adam Malinowski

sygn. akt XVII AmC 10955 / 12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2012-11-13 powód – V. C. – domagał się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia o treści:

"Korzystanie z Usługi (...) wymaga rejestracji Usługobiorcy w systemie Spółki, polegającej w szczególności na podaniu imienia i nazwiska, adresu zamieszkania, płci, daty urodzenia, adresu poczty elektronicznej oraz wyboru zamawianej Usługi (...) w jednym z dostępnych pakietów cenowych, z zastrzeżeniem domyślnego wyboru pakietu P. 5."

zawartego w § 3 pkt. 2 wzorca umowy zatytułowanego "Regulamin świadczenia usług (...) z dnia 16.04.2010", którym posługują się pozwani – I. K. i R. P. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) spółka cywilna w S.. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Powód wskazał, że pozwany wprowadził sporny wzorzec umowy do obrotu prawnego, publikując go na prowadzonej przez siebie stronie internetowej, dostępnej pod adresem (...).

W ocenie powoda wskazane postanowienie wzorca umowy stanowi niedozwoloną klauzulę, gdyż jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów. Wypełniałoby tym hipotezę art. 385[1] § 1 kc, zgodnie z którym niedozwolonymi są postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione z nim indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy – z wyłączeniem postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Powód argumentował, że postanowienie to pozbawia konsumenta możliwości wyboru, co do zawarcia umowy, albowiem skutek w postaci zawarcia umowy następuje w wyniku samej rejestracji na stronie Internetowej pozwanych, bez stosownego oświadczenia woli. Z tego wywodził, że postanowienie to uzależnia zawarcie umowy od okoliczności zależnych jedynie od woli przedsiębiorcy. Ponadto zdaniem powoda postanowienie to przewiduje uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy oraz przewiduje obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta.

Pozwani domagali się oddalenia powództwa i wnieśli o zasądzenie kosztów procesu. Zaprzeczyli, jakoby postanowienie to miało niedozwolony charakter w myśl art. 385[1] § 1 zd. 1 kc.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani prowadzili działalność gospodarczą polegającą na zawieraniu z konsumentami umów o odpłatne świadczenie usług drogą elektroniczną. W ramach tej działalności opracowali i w dacie wniesienia pozwu posługiwali się w obrocie wzorcem umowy pt. „Regulamin świadczenia usług (...) z dnia 16.04.2010”, zawierającym postanowienia, do których nawiązuje żądanie pozwu, tj.

"Korzystanie z Usługi (...) wymaga rejestracji Usługobiorcy w systemie Spółki, polegającej w szczególności na podaniu imienia i nazwiska, adresu zamieszkania, płci, daty urodzenia, adresu poczty elektronicznej oraz wyboru zamawianej Usługi (...) w jednym z dostępnych pakietów cenowych, z zastrzeżeniem domyślnego wyboru pakietu (...)." (§ 3 pkt. 2 wzorca)

oraz

"Zawieranie umowy na świadczenie Usługi (...) realizowane jest na stronie pobieraczek.pl i realizowane jest poprzez rejestracje danych potencjalnego Usługobiorcy oraz faktyczne zlecenie realizacji Usługi (...) w udostępnionym na wskazanej stronie formularzu rejestracyjnym" (§ 4 pkt. 1 wzorca).

Powyższe okoliczności były między stronami bezsporne.

Zgodnie z art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W konsekwencji nie mogły być przedmiotem postępowania dowodowego okoliczności przedmiotowo nieistotne, zaś postępowanie dowodowe zostało ograniczone do normatywnie wyrażonych przez ustawodawcę przesłanek uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone. W szczególności pozbawione znaczenia są szeroko przez strony omawiane okoliczności dotyczące zawierania umowy. Zagadnienie, czy powódka zawarła umowę z pozwanymi czy nie – w szczególności kwestia ewentualnych wad oświadczenia woli, potwierdzenia zawarcia umowy poprzez użycie odnośnika w wiadomości e-mail czy też kwestia możliwości zapoznania się z wzorcami – pozostawało w tej sprawie poza kognicją Sądu. Wszystkie powyższe okoliczności mogą mieć znaczenie w innych postępowaniach.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Okolicznością sporną między stronami było, czy przedmiotowe postanowienie z § 3 pkt. 2 wzorca miało charakter niedozwolony w myśl art. 385[1] § 1 kc.

Otóż stosownie do tego przepisu, aby dane postanowienie umowne mogło być uznane za niedozwolone, musi ono spełniać cztery przesłanki tj.: (I) postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem, (II) ukształtowane przez postanowienie prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (III) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz (IV) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Omawiane postanowienie nie reguluje głównych świadczeń stron. Główne świadczenie konsumenta na tle wzorca polega na zapłacie wynagrodzenia za świadczone usługi. Wzorzec nie daje podstaw do określenia, na czym dokładnie polegać miało główne świadczenie pozwanego z tytułu zawartych umów. Pozornie kwestii tej dotyczą zapisy § 2 wzorca ("Opis usługi świadczonej drogą elektroniczną"). Są one jednak zupełnie niejasne i ogólnikowe. Bez wątpienia jednak treść postanowienia stanowiącego przedmiot oceny Sądu nie określa głównych świadczeń żadnej ze stron umowy.

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia nie może w tej sprawie mieć znaczenia wobec abstrakcyjnego charakteru kontroli postanowienia wzorca umownego. Sąd nie bada w niniejszym postępowaniu konkretnych stosunków istniejących pomiędzy kontrahentami, ale wzorzec i treść hipotetycznych stosunków, jakie powstałyby pomiędzy pozwanym a potencjalnym konsumentem. Nie ma zatem znaczenia, czy jakaś konkretna umowa była między stronami negocjowana ani nawet czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu jakiejkolwiek konkretnej umowy. Kontrola ta ma bowiem charakter oceny ex ante i obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Istotny jest zatem fakt, że pozwany wprowadził oceniany wzorzec do obrotu poprzez wystąpienie z ofertą zawarcia umowy z wykorzystaniem go.

Dla zastosowania omawianego przepisu przesłanki II (sprzeczność z dobrymi obyczajami) i III (rażące naruszenie interesów konsumenta), choćby ze względu na verba legis, muszą zachodzić równocześnie. Z reguły rażące naruszenie interesu konsumenta jest naruszeniem dobrych obyczajów, ale nie zawsze zachowanie sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco narusza ten interes.

Poprzez dobre obyczaje rozumiemy pewien powtarzalny wzorzec zachowań, który jest aprobowany przez daną społeczność lub grupę. Są to pozaprawne normy postępowania, którymi przedsiębiorcy winni się kierować. Ich treści nie da się określić w sposób wyczerpujący, ponieważ kształtowane są przez ludzkie postawy uwarunkowane zarówno przyjmowanymi wartościami moralnymi, jak i celami ekonomicznymi i związanymi z tym praktykami życia gospodarczego. Wszystkie one podlegają zmianom w ślad za zmieniającymi się ideologiami politycznymi i społeczno – gospodarczymi oraz przewartościowaniami moralnymi. W szczególności zaś, dobre obyczaje to normy postępowania polecające nienadużywanie w stosunku do słabszego uczestnika obrotu posiadanej przewagi ekonomicznej.

Dobry obyczaj nakazuje, aby przedsiębiorca występując z ofertą zawarcia umowy, która przewiduje kilka wariantów cenowych, uzyskał od konsumenta wyraźne oświadczenie, co do wybranego wariantu. Z technicznego punktu widzenia nic nie stoi na przeszkodzie, aby formularz służący rejestracji – która, przy spełnieniu pewnych kryteriów, stanowić może formę oświadczenia woli – zawierał konieczne do wypełnienia pole wyboru wariantu umowy. Tymczasem załączony przez pozwanych obraz ich strony z formularzem rejestracyjnym (k. 51) uwidacznia, że w czasie rejestracji nie było możliwości wskazania wariantu cenowego, gdyż formularz w ogóle nie zawierał stosownego pola. Taki stan rzeczy korespondował z przedmiotowym postanowieniem regulaminu. Konsument rejestrując się nie miał możliwości wskazania, który wariant wybiera, zaś zgodnie z postanowieniem, zawierał umowę ze z góry określonym przez pozwanych wariantem cenowym. To właśnie taka regulacja pozwalała opisany powyżej układ formularza. W przekonaniu Sądu działanie to miało na celu niekorzystne i podstępne ukształtowanie praw i obowiązków klientów pozwanego, w tym konsumentów.

W zakresie oceny stopnia naruszenia interesów konsumentów Sąd tutejszy podziela opinię Sądu Apelacyjnego w Warszawie (wyrok z dnia 2006-06-27, sygn. akt VI ACa 1505/05), że naruszenie interesów konsumenta, aby było rażące, musi być doniosłe czy też znaczące. Natomiast interesy konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny, chociażby niewymierny. Zaliczyć tu można również dyskomfort konsumenta, spowodowany takimi okolicznościami jak strata czasu, naruszenie prywatności, niedogodności organizacyjne, wprowadzenie w błąd oraz inne uciążliwości, jakie mogłyby powstać na skutek wprowadzenia do zawartej umowy ocenianego postanowienia. Przy określaniu stopnia naruszenia interesów konsumenta należy stosować nie tylko kryteria obiektywne (np. wielkość poniesionych czy grożących strat), lecz również względy subiektywne związane bądź to z przedsiębiorcą (np. renomowana firma), bądź to z konsumentem (np. seniorzy, dzieci). Konieczne jest zbadanie, jaki jest zakres grożących potencjalnemu konsumentowi strat lub niedogodności.

Konieczne jest również ustalenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2007-03-19, sygn. akt III SK 21/06 oraz z dnia 2007-10-11, sygn. akt III SK 9/07). Jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Naruszenie interesów potencjalnego konsumenta wyraża się przede wszystkim w aspekcie finansowym. Niebagatelna jest także okoliczność, że szeroko pojęty wzorzec umowy (tj. nie tylko tekst regulaminu, ale także układ i kontekst formularza służącego do elektronicznego składania oświadczeń woli) może wprowadzać konsumenta w błąd, co do warunków, na jakich świadczona będzie usługa. W szczególności postanowienie dotyczące odpłatności za usługę jest ukryte w regulaminie i pozyskanie informacji na temat tego, do czego konkretnie konsument jest z mocy zawartej umowy zobowiązany, wymaga od niego znacznych starań. Taki stan rzeczy jest odzwierciedleniem omawianego postanowienia wzorca. Naruszenie to jest jaskrawe i oczywiste – innymi słowy rażące. Wyraźnie widać, że pozwani ukształtowali wzorzec umowy, a w szczególności omawiane postanowienie, w celu wprowadzenia konsumentów w błąd i uzyskania od nich świadczeń pieniężnych, na które ci ostatni świadomie nie zgodziliby się. Jeżeli przedsiębiorca świadczy usługę w różnych „pakietach cenowych” to wybór konkretnego pakietu winien być dokonany przez konsumenta w sposób nie pozostawiający wątpliwości. Wskazać przy tym należy, że domyślnego pakietu nie można uznać za najkorzystniejszego, bo o ile wymiar miesięcznego świadczenia został ustalony na najniższym z dostępnych poziomów, to z uwagi na czasokres związania umową suma świadczeń należnych przedsiębiorcy daje kwotę największą, a tym samym potencjalnie najmniej korzystną dla konsumenta. Tym samym brak w regulaminie kwestionowanego postanowienia, w szczególności w odniesieniu do domyślnego wyboru pakietu cenowego stanowiłby o korzystniejszym uregulowaniu praw i obowiązków konsumentów, jak również wymuszałby na przedsiębiorcy sformułowanie formularza rejestracyjnego w taki sposób, aby wybór pakietu cenowego był czynnością realną.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385[1] § 1 kc, Sąd uznał postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, zaś na podstawie art. 479[42] § 1 kpc zakazał jego wykorzystywania w obrocie z udziałem konsumentów.

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej zarządzono na podstawie art. 479[44] kpc.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Przyznane stronie koszty stanowią wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 360 zł - ustalone na podstawie § 18 ust. 1 pkt. 2 w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2002-09-28 w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa (17 zł).

Mając na uwadze wynik sprawy, orzeczenie o nakazaniu pobrania od strony pozwanej opłaty od pozwu uzasadnia przepis art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005-07-28 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

SSR (del.) Adam Malinowski