Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Iwaszko

Protokolant: pracownik biurowy Grzegorz Szpak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2014 r. w Warszawie sprawy

z powództw Stowarzyszenia (...) w P.

przeciwko M. M.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

1. uznaje za niedozwolone i zakazuje pozwanemu M. M. wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści:

"Z zastrzeżeniem ogólnego sformuowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...)nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za: (...) utratę danych przez użytkownika.";

2. w pozostałym zakresie powództwa oddala;

3. nie obciąża pozwanego M. M. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie powodowej;

4. nakazuje pobrać od pozwanego M. M. kwotę 600 zł (sześćset) złotych na rzecz Skarbu Państwa - Kasa Sądu Okręgowego w Warszawie, tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony;

5. zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego M. M..

SSO Anna Iwaszko

Sygn. akt XVII AmC 11444 / 12

UZASADNIENIE

W dniu 28 listopada 2012 roku powód Stowarzyszenie (...) w P. złożył w tut. Sądzie pozwy przeciwko pozwanemu M. M.. W pozwach tych powód domagał się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień o następującej treści:

1.  „W szczególności (...) nie składa użytkownikowi oświadczeń ani zapewnień, że (…) informacje uzyskane przez użytkownika w ramach korzystania przez niego z Usług będą dokładne lub wiarygodne.”;

2.  „W szczególności (...) nie składa użytkownikowi oświadczeń ani zapewnień, że (…) korzystanie przez użytkownika z Usług będzie nieprzerwane, terminowe, bezpieczne czy też wolne od usterek.”;

3.  „Materiały i informacje na Stronach mogą zawierać nieścisłości techniczne lub błędy typograficzne. Materiały, informacje i usługi na Stronach są dostarczane bez żadnych zapewnień i gwarancji.”;

4.  „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za: straty i szkody poniesione przez użytkownika w wyniku: (…) zmian, jakie (...) może wprowadzić do Usług względnie czasowego lub trwałego zaprzestania świadczenia Usług (lub rezygnacji z jakichkolwiek elementów Usług).”;

5.  „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za: straty pośrednie lub wynikowe, jakie użytkownik może ponieść. Przez straty takie należy rozumieć m.in. utratę zysku (zarówno bezpośrednio jak i pośrednio), utratę renomy bądź dobrej reputacji (…), a także utratę danych przez użytkownika.”;

6.  „W szczególności (...) nie składa użytkownikowi oświadczeń ani zapewnień, że (…) wady działania lub funkcjonalności oprogramowania udostępnionego użytkownikowi w ramach Usług zostaną usunięte.”,

zawartych we wzorcu umowy zatytułowanym „Regulamin”, którym posługiwał się pozwany. Nadto w każdej ze spraw powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Sprawy wszczęte na skutek powyższego oznaczone zostały w repertorium XVII AmC numerami od 11444/12 do 11449/12. Na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2014 roku Sąd połączył powyższe sprawy do wspólnego rozpoznania pod sygnaturą XVII AmC 11444/12.

Powód wskazał, że pozwany wprowadził sporny wzorzec umowy do obrotu prawnego, publikując go na prowadzonej przez siebie stronie internetowej, dostępnej pod adresem (...).

W ocenie powoda wskazane postanowienia wzorca umowy stanowią niedozwolone klauzule, gdyż są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumentów. Wypełniałyby tym hipotezę art. 385[1] § 1 kc, zgodnie z którym niedozwolonymi są postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione z nim indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy – z wyłączeniem postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W odpowiedziach na pozwy pozwany domagał się odrzucenia pozwów, a w razie nieuwzględnienia wniosków o odrzucenie - oddalenia powództw. Pozwany wskazał, iż prowadzony przez niego serwis ma charakter społecznościowy, co oznacza, że każdy użytkownik może nieodpłatnie tworzyć własne materiały i dzielić się nimi z innymi użytkownikami. W dacie wniesienia powództw pozwany nie oferował konsumentom odpłatnych usług. Dopiero z czasem pozwany wprowadził do oferty serwisu internetowego odpłatne usługi – dostęp do profesjonalnych zestawów słownictwa oraz konto premium. Pozwany podniósł, że przedmiotowym klauzulom nie sposób przypisać charakteru niedozwolonego, a także stwierdził, że powód występując z powództwami w połączonych sprawach uczynił ze swego prawa użytek sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany M. M. w dacie wniesienia powództw prowadził działalność gospodarczą polegającą m.in. na prowadzeniu bezpłatnego serwisu internetowego umożliwiającego użytkownikom tworzenie własnych zasobów słownictwa oraz udostępnianie ich innym użytkownikom. W ramach tej działalności posługiwał się w obrocie z konsumentami postanowieniami wzorca umowy o treści:

1.  „W szczególności (...) nie składa użytkownikowi oświadczeń ani zapewnień, że (…) informacje uzyskane przez użytkownika w ramach korzystania przez niego z Usług będą dokładne lub wiarygodne.”;

2.  „W szczególności (...) nie składa użytkownikowi oświadczeń ani zapewnień, że (…) korzystanie przez użytkownika z Usług będzie nieprzerwane, terminowe, bezpieczne czy też wolne od usterek.”;

3.  „Materiały i informacje na Stronach mogą zawierać nieścisłości techniczne lub błędy typograficzne. Materiały, informacje i usługi na Stronach są dostarczane bez żadnych zapewnień i gwarancji.”;

4.  „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za: straty i szkody poniesione przez użytkownika w wyniku: (…) zmian, jakie (...) może wprowadzić do Usług względnie czasowego lub trwałego zaprzestania świadczenia Usług (lub rezygnacji z jakichkolwiek elementów Usług).”;

5.  „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za: straty pośrednie lub wynikowe, jakie użytkownik może ponieść. Przez straty takie należy rozumieć m.in. utratę zysku (zarówno bezpośrednio jak i pośrednio), utratę renomy bądź dobrej reputacji (…), a także utratę danych przez użytkownika.”;

6.  „W szczególności (...) nie składa użytkownikowi oświadczeń ani zapewnień, że (…) wady działania lub funkcjonalności oprogramowania udostępnionego użytkownikowi w ramach Usług zostaną usunięte.”

Powyższy stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o twierdzenia stron zawarte w złożonych przez nie pismach procesowych, a także przedłożone przez nie dokumenty, przy uwzględnieniu zasady ciężaru dowodu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwa w połączonych sprawach zasługują na uwzględnienie w części, tj. co do następującej treści klauzuli: „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za (…) utratę danych przez użytkownika.” W pozostałej części powództwa podlegają oddaleniu.

Okolicznością sporną między stronami było, czy przedmiotowe postanowienia miały charakter niedozwolony w myśl art. 385[1] § 1 k.c.

Stosownie do treści art. 385[1] §1 kc, aby dane postanowienie umowne mogło być uznane za niedozwolone, musi ono spełniać cztery przesłanki tj.: (I) postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem, (II) ukształtowane przez postanowienie prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (III) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz (IV) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Omawiane postanowienia nie regulują głównych świadczeń stron.

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia nie może w tej sprawie mieć znaczenia wobec abstrakcyjnego charakteru kontroli postanowienia wzorca umownego. Sąd nie bada w niniejszym postępowaniu konkretnych stosunków istniejących pomiędzy kontrahentami, ale wzorzec i treść hipotetycznych stosunków, jakie powstałyby pomiędzy pozwanym a potencjalnym konsumentem. Nie ma zatem znaczenia, czy jakaś konkretna umowa była między stronami negocjowana ani nawet czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu jakiejkolwiek konkretnej umowy. Kontrola ta ma bowiem charakter oceny ex ante i obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Istotny jest zatem sam fakt wprowadzenia przez pozwanego ocenianego wzorca do obrotu.

Dla zastosowania omawianego przepisu przesłanki II (sprzeczność z dobrymi obyczajami) i III (rażące naruszenie interesów konsumenta) muszą zachodzić równocześnie. Z reguły rażące naruszenie interesu konsumenta jest naruszeniem dobrych obyczajów, ale nie zawsze zachowanie sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco narusza ten interes.

Poprzez dobre obyczaje rozumiemy pewien powtarzalny wzorzec zachowań, który jest aprobowany przez daną społeczność lub grupę. Są to pozaprawne normy postępowania, którymi przedsiębiorcy winni się kierować. Ich treści nie da się określić w sposób wyczerpujący, ponieważ kształtowane są przez ludzkie postawy uwarunkowane zarówno przyjmowanymi wartościami moralnymi, jak i celami ekonomicznymi i związanymi z tym praktykami życia gospodarczego. Wszystkie one podlegają zmianom w ślad za zmieniającymi się ideologiami politycznymi i społeczno – gospodarczymi oraz przewartościowaniami moralnymi. W szczególności zaś, dobre obyczaje to normy postępowania polecające nienadużywanie w stosunku do słabszego uczestnika obrotu posiadanej przewagi ekonomicznej.

W niniejszej sprawie dobrym obyczajem jest, by przedsiębiorca nie wykorzystywał swej uprzywilejowanej pozycji kontraktowej, będącej rezultatem stosowania przez niego jednostronnie ustalonego wzorca umowy. Oczekiwanym jest w szczególności, by przedsiębiorca nie przenosił na konsumenta ryzyka związanego z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, które w kontekście niniejszej sprawy polega na wyłączeniu przez przedsiębiorcę odpowiedzialności za utratę danych osobowych konsumenta. Nie może zyskać aprobaty praktyka przewidująca taką możliwość.

W zakresie oceny stopnia naruszenia interesów konsumentów Sąd tutejszy podziela opinię Sądu Apelacyjnego w Warszawie (wyrok z dnia 2006-06-27, sygn. akt VI ACa 1505/05), że naruszenie interesów konsumenta, aby było rażące, musi być doniosłe czy też znaczące. Natomiast interesy konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny, chociażby niewymierny. Zaliczyć tu można również dyskomfort konsumenta, spowodowany takimi okolicznościami jak strata czasu, naruszenie prywatności, niedogodności organizacyjne, wprowadzenie w błąd oraz inne uciążliwości, jakie mogłyby powstać na skutek wprowadzenia do zawartej umowy ocenianego postanowienia. Przy określaniu stopnia naruszenia interesów konsumenta należy stosować nie tylko kryteria obiektywne (np. wielkość poniesionych czy grożących strat), lecz również względy subiektywne związane bądź to z przedsiębiorcą (np. renomowana firma), bądź to z konsumentem (np. seniorzy, dzieci). Konieczne jest zbadanie, jaki jest zakres grożących potencjalnemu konsumentowi strat lub niedogodności.

Konieczne jest również ustalenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2007-03-19, sygn. akt III SK 21/06 oraz z dnia 2007-10-11, sygn. akt III SK 9/07). Jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Z uwagi na okoliczność, iż wspólna jest podstawa oddalenia powództw we wszystkich połączonych sprawach, należy łącznie omówić przyczyny uznania postanowień wzorca umowy za nieabuzywne.

Prowadzony przez pozwanego serwis internetowy umożliwia konsumentom tworzenie zestawów słownictwa, moderowanie ich i udostępnianie innym użytkownikom. Co istotne, w dacie wniesienia powództw pozwany nie pobierał opłat za możliwość korzystania z serwisu. Trzeba więc stwierdzić, że umowa będąca przedmiotem niniejszej analizy ma charakter jednostronnie zobowiązujący – świadczeniem pozwanego było udostępnienie użytkownikom serwisu zawierającego kurs słownictwa oraz narzędzia wspierające efektywną naukę pamięciową, natomiast ze względu na fakt, że usługa oferowana przez pozwanego była bezpłatna, nie istniało jakiegokolwiek świadczenie po stronie konsumenta. Z tego powodu wszystkie postanowienia objęte powództwem poza postanowieniem o treści „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za (…) utratę danych przez użytkownika.” należało uznać za nieabuzywne. Nie można bowiem uznać, że prawa i obowiązki konsumenta ukształtowane przez sporne postanowienia w sposób rażący naruszają jego interesy. Zdaniem Sądu w świetle braku świadczenia konsumenta, które byłoby ekwiwalentne wobec świadczenia pozwanego, potencjalny uszczerbek interesów konsumenta ma charakter iluzoryczny i hipotetyczny.

Odmiennie natomiast kształtuje się sytuacja w przypadku postanowienia wzorca umowy o treści „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za (…) utratę danych przez użytkownika.” Przedmiotowa klauzula wyłącza odpowiedzialność przedsiębiorcy za utratę danych osobowych użytkownika serwisu internetowego. Tymczasem w myśl art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych administrator danych jest obowiązany zastosować środki techniczne i organizacyjne zapewniające ochronę przetwarzanych danych osobowych odpowiednią do zagrożeń oraz kategorii danych objętych ochroną, a w szczególności powinien zabezpieczyć dane przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarzaniem z naruszeniem ustawy oraz zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Zgodnie z art. 6 ustawy o ochronie danych osobowych za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Osobą możliwą do zidentyfikowania jest zaś osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne. Art. 7 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych stanowi zaś, iż administratorem danych jest organ, jednostka organizacyjna, podmiot lub osoba (…) decydujące o celach i środkach przetwarzania danych osobowych. Nie ulega wątpliwości, iż w celu zarejestrowania się na stronie internetowej prowadzonej przez pozwanego, jej użytkownicy udostępniali swoje dane osobowe, które pozwany, jako administrator danych, obowiązany był zabezpieczyć przed utratą. Jednym z najistotniejszych zadań administratora danych jest podjęcie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, dzięki którym da się wyeliminować ryzyko wystąpienia utraty danych osobowych. Podstawowe wymogi techniczne oraz organizacyjne, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych, określa rozporządzenie w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych. Niezależnie więc od okoliczności, iż analizowana umowa ma charakter jednostronnie zobowiązujący, pozwany obowiązany jest do zabezpieczenia danych osobowych użytkowników prowadzonego przez siebie serwisu internetowego, a postanowienie wyłączające odpowiedzialność za ich utratę pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385[1] § 1 kc, Sąd uznał postanowienie wzorca umowy o treści: „Z zastrzeżeniem ogólnego sformułowania zawartego w powyższym artykule 13.1, (...) nie ponosi wobec użytkownika odpowiedzialności za (…) utratę danych przez użytkownika.” za niedozwolone, zaś na podstawie art. 479[42] § 1 kpc zakazał jego wykorzystywania w obrocie z udziałem konsumentów. W pozostałym zakresie powództwa zostały oddalone, albowiem nie stwierdzono przesłanek warunkujących możliwość uznania zapisów za niedozwolone.

Sąd doszedł do przekonania, że w niniejszej sprawie zasadne będzie odstąpienie od zasądzenia na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego. Orzeczenie o kosztach znajduje oparcie w art. 102 kpc, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może nie obciążać strony przegrywającej kosztami. Powód masowo wnosi powództwa o uznanie postanowień za niedozwolone z lakonicznymi uzasadnieniami, a w trakcie postępowań nie działa aktywnie, czym w ocenie Sądu daje wyraz braku faktycznego zainteresowania realną ochroną interesów konsumentów, a poprzez nadużywanie instytucji ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych zmierza do realizacji partykularnego interesu związanego z uzyskiwaniem korzyści w ramach zasądzania kosztów procesu. Nadto poprzez masowość swojego działania w istotny sposób utrudnia funkcjonowanie tutejszego Sądu, osłabiając możliwość podejmowania przez Sąd działań faktycznie istotnych dla ochrony interesów konsumentów. Tym samym zasądzenie kosztów procesu na rzecz powoda kłóciłoby się w oczywisty sposób z poczuciem sprawiedliwości i słuszności.

Mając na uwadze wynik sprawy, orzeczenie o nakazaniu pobrania od strony pozwanej opłaty od pozwu w kwocie 600 zł uzasadnia przepis art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167 poz. 1398 ze zm.).

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej zarządzono na podstawie art. 479[44] k.p.c.

SSO Anna Iwaszko