Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Wiliński
Protokolant –	sekr. sąd. Magdalena Ratajczyk

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 15 grudnia 2022 r. (...) ((...))

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720,00 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 110/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 21 lutego 2024 r.

Decyzją z dnia 15 grudnia 2022 r. (...) (...) na podstawie art. 56 ust. 1 pkt. 1a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 56 ust. 2a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w zw. z art. 9a ust. 1 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) oraz art. 56 ust. 2, art. 56 ust. 3 i ust. 6 oraz art./ 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2019 r., poz. 755 ze zm.), a także w związku z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji (Dz. U. z 2022 r. poz. 553) oraz w związku z art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735 z póź.zm.), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki orzekł że (...) Spółka Akcyjna nie wywiązała się za rok 2017 r. z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne obowiązku uiszczenia i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczony w sposób określony w ust. 10 i za zachowanie to wymierzył przedsiębiorcy karę pieniężną w kwocie 1.105.927,80 zł.

Odwołanie od całości decyzji wniosła (...) S.A. z siedzibą w W. zarzucając jej naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 311 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 814) poprzez jego niezastosowanie, w efekcie czego nastąpiło wszczęcie i prowadzenie postępowania administracyjnego bezpośrednio wobec spółki z pominięciem zarządcy masy sanacyjnej, co w konsekwencji powoduje nieważność decyzji, gdyż została ona wydana z rażącym naruszeniem prawa,

- art. 166 ust. 1 w zw. z art. 150 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 814) poprzez ich niezastosowanie powodujące określenie wysokości kary pieniężnej z tytułu braku realizacji obowiązku bez uwzględnienia faktu zawarcia przez spółkę układu z wierzycielami i odpowiedniej redukcji wysokości kary pieniężnej.

Wobec tego odwołująca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie od strony pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w W. w 2017 r. sprzedała do odbiorców końcowych energię elektryczną w ilości 213.819,054 MWh.

Dowód: załącznik 1 Ankiety (...) k. 9-10 akt administracyjnych

Przedsiębiorca nie przedstawił Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do umorzenia świadectw pochodzenia kogeneracji za 2017 r.

Do dnia 30 czerwca 2018 r. celem realizacji obowiązku wynikającego z art. 9a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2019 r., poz. 755 ze zm.) (...) S.A. uiściła na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska opłatę zastępczą w łącznej wysokości 711.592,77 zł, przy tym kwotę:

a/ 496.062,27 zł celem realizacji obowiązku w odniesieniu do jednostki kogeneracji, o której mowa w art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo energetyczne , co odpowiadało 49 606,227 MWh energii elektrycznej,

b/ 215.530,50 zł celem realizacji obowiązku w odniesieniu do jednostki kogeneracji, o której mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy Prawo energetyczne , co odpowiadało 3 8480759 MWh energii elektrycznej.

Brakująca ilość energii elektrycznej niezbędnej do realizacji obowiązku za rok 2017 wynosiła 14 967,396 MWh.

Dowód: pismo Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska z dnia 08 listopada 2018 r. k. 7-8 akt administracyjnych, okoliczności bezsporne wynikające z uzasadnienia decyzji.

W dniu 11 marca 2019 r. w stosunku do (...) S.A. otwarte zostało postępowanie restrukturyzacyjne – sanacyjne.

Zarządcą masy sanacyjnej wyznaczona została Kancelaria (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Dowód: odpis z Krajowego Rejestru Sądowego k. 40

W toku postępowania sanacyjnego (...) S.A. zarządca zamieścił w spisie wierzytelności wierzytelność Skarbu Państwa – Urzędu Regulacji Energetyki w łącznej kwocie 12.188.757,23 zł.

Postanowieniem z dnia 16 marca 2021 r. sygn. akt VIII GRs 1/19 na wniosek dłużnika tj. Skarbu Państwa – Urzędu Regulacji Energetyki sędzia – komisarz w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej postanowił na podstawie art. 99 zd. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, wykreślić z zatwierdzonego postanowieniem z dnia 27 maja 2020 r. spisu wierzycieli w całości jako aktualnie nieistniejącą wierzytelność Skarbu Państwa – Urzędu Regulacji Energetyki w łącznej kwocie 12.188.757,23 zł (poz. 44 spisu).

Dowód: okoliczność bezsporna wynikająca z kopii postanowienia z dnia 16 marca 2021 r. k. 60

Postanowieniem z dnia 26 maja 2021 r. sygn. akt VIII GRs 1/19 Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej zatwierdził układ przyjęty na Zgromadzeniu Wierzycieli w dniu 23 kwietnia 2021 r. obejmujący propozycje restrukturyzacji zobowiązań dłużnika (...) S.A. obejmujące m.in. wierzycieli Grupy V - wierzycieli posiadających wierzytelności przekraczające 300.000,00 zł. W zatwierdzonym układzie wierzycielom tej Grupy zaproponowano, że wierzytelności główne zostaną spłacone w 24 %.

Dowód: okoliczność bezsporna

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2021 r. sygn. akt VIII GReu 8/21 (GRs 1/19) Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej stwierdził, że dłużnik (...) S.A. z siedzibą we W. wykonał układ przyjęty na Zgromadzeniu Wierzycieli w dniu 23 kwietnia 2021 r. i zatwierdzony postanowieniem z dnia 26 maja 2021 r.

Powyższe postanowienie uprawomocniło się w dniu 18 września 2021 r.

Dowód: postanowienie z dnia 31 sierpnia 2021 r. sygn. akt VIII GReu 8/21 (GRs 1/19) k. 63

Zawiadomieniem z dnia 01 lutego 2021 r. poinformowano (...) S.A. w restrukturyzacji o wszczęciu postępowania administracyjnego w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za nieprzestrzeganie w roku 2017 określonego w art. 9a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne obowiązku uiszczenia i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczony w sposób określony w ust. 10.

Dowód: zawiadomienie z dnia 01 lutego 2021 r. wraz z dowodem doręczenia k. 13-15v akt administracyjnych

Pismem z dnia 16 lutego 2021 r. (...) S.A. udzieliła Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki wyjaśnień oraz przedstawiła oświadczenia i dane dotyczące przychodów osiągniętych w 2020 r.

Dowód: pismo z dnia 16 lutego 2021 r. wraz z załącznikami k. 18-25 akt administracyjnych.

Pismem z dnia 18 lutego 2021 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki poinformował (...) S.A. w restrukturyzacji o możliwości zapoznania się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Dowód: pismo z dnia 18 lutego 2021 r. k. 28 akt administracyjnych.

Kolejnym pismem z dnia 18 lutego 2022 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wezwał (...) S.A. do przesłania sprawozdania finansowego za rok 2021 r. oraz oświadczenia o wysokości przychodu osiągniętego w roku 2021 z działalności koncesjonowanej.

Dowód: pismo z dnia 18 lutego 2022 r. k. 29 akt administracyjnych.

Pismem z dnia 21 marca 2022 r. (...) S.A. poinformowała Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, że jej przychód z działalności koncesjonowanej w 2021 r. wyniósł (...)zł.

Dowód: oświadczenie o wysokości przychodów k. 31 akt administracyjnych

Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił na postawie bezspornych twierdzeń stron, mając na uwadze normę art. 229 i 230 k.p.c., materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania administracyjnego oraz na podstawie przedstawionych odpisów postanowień sądowych i sędziego – komisarza zalegających w aktach postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W sprawie bezsporny był fakt, że (...) S.A. nie wywiązała się za rok 2017 r. z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2019 r., poz. 755 ze zm.) obowiązku uiszczenia i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej. Poza sporem było nadto, że w takiej sytuacji Prezes Urzędu Regulacji Energetyki był uprawniony do nałożenia na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a) tej ustawy kary pieniężnej. Zgodnie z treścią tegoż przepisu karze pieniężnej podlega ten kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo nie uiszcza opłaty zastępczej, o których mowa w art. 9a ust. 1, lub przedkłada Prezesowi URE wniosek o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji zawierający dane lub informacje niezgodne ze stanem faktycznym. Przytoczony przepis został uchylony ustawą o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji z dnia 14 grudnia 2018 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 42). Zgodnie z art. 100 ust. 2 tej ustawy do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 ustawy zmienianej w art. 95, w brzmieniu dotychczasowym, za okres przed dniem wejścia w życie ustawy, oraz w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku w tym okresie, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Strona odwołująca nie kwestionowała nałożonej kary co do jej zasady oraz wysokości, a jedynie podnosiła, że Prezes Urzędu nie uwzględnił faktu, iż postanowieniem z dnia 26 maja 2021 r. sygn. akt VIII GRs 1/19 Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej zatwierdził układ przyjęty na Zgromadzeniu Wierzycieli w dniu 23 kwietnia 2021 r. obejmujący propozycje restrukturyzacji zobowiązań dłużnika (...) S.A. obejmujące m.in. wierzycieli Grupy V tj. wierzycieli posiadających wierzytelności przekraczające 300.000,00 zł, które miały być spłacone w 24 %. Zdaniem spółki Prezes Urzędu powinien wziąć pod uwagę, że wierzytelność w postaci obowiązku przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo uiszczenia opłaty zastępczej powstała w dniu 31 grudnia 2017 r., czyli przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, tyle tylko, że nie była jeszcze skonkretyzowana co do kwoty. Natomiast postępowaniem sanacyjnym objęte są wszystkie wierzytelności powstałe przed datą otwarcia postępowania, i to bez względu na to, czy są wymagalne, czy nie.

Wobec tak sformułowanego zarzutu, dla wydania orzeczenia konieczne było rozstrzygnięcie z jakiego typu decyzją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. W zależności bowiem od tego, czy decyzja ta ma charakter deklaratoryjny czy konstytutywny, może to mieć różny wpływ na obowiązki przedsiębiorcy, wobec którego przeprowadzono postępowania restrukturyzacyjne zakończone przyjęciem układu.

W przypadku decyzji, które stanowią jedynie potwierdzenie istnienia obowiązku wynikającego z przepisów prawa, mamy do czynienia z decyzją deklaratoryjną ( por. np. wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 lipca 2020 r. sygn. akt XVII AmE 143/18, opubl. Legalis nr 2631312). Taką decyzją następuje stwierdzenie istnienia określonej sytuacji prawnej, a nie jej tworzenie lub kształtowanie. W odniesieniu do układu przyjętego w postępowaniu restrukturyzacyjnym decydujące znaczenie będzie mieć fakt powstania określonego obowiązku. Jeśli obowiązek ten powstanie przed dniem otwarcia postępowania, będzie tak kwalifikowany niezależenie od tego, kiedy przypada termin zapłaty. Tym samym wierzytelność taka stanie się tzw. wierzytelnością układową wchodzącą z mocy prawa do układu i poddaną takiemu samemu reżimowi jak inne wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Norma art. 150 Prawa restrukturyzacyjnego wszak stanowi, że układ obejmuje wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Postępowanie restrukturyzacyjne dotyczy przy tym wszelkich zobowiązań dłużnika, wskazanych według ustawowych kryteriów, bez względu na to, jakiemu prawu one podlegają. Odnosi się to także do zobowiązań publicznoprawnych. Decydujący jest przy tym moment powstania wierzytelności ( zob. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz fragment: Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Piotr Zimmerman, 2022, opubl. Legalis, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Tom 6 System Prawa Handlowego red. dr hab. Anna Hrycaj, prof. dr hab. Andrzej Jakubecki, prof. dr hab. Antoni Witosz, 2020, opubl. Legalis, komentarze do art. 76 ).

Inaczej wygląda sytuacji w przypadku decyzji konstytutywnych, czyli kształtujących, a taką jest właśnie decyzja określająca na podstawie art. 56 ustawy Prawo energetyczne karę pieniężną. Wierzytelność Skarbu Państwa z tytułu kar administracyjnych nakładanych przez Prezesa Urzędu nie jest bowiem skonkretyzowana przed wydaniem decyzji administracyjnej, gdyż to dopiero wydanie decyzji o nałożeniu kary kreuje po stronie przedsiębiorcy obowiązek jej zapłaty. Do czasu więc wydanie przez organ orzeczenia w przedmiocie nałożenia kary administracyjnej, wierzytelność z tego tytułu nie jest skonkretyzowana. Należy przy tym podkreślić, że wysokość kary nie jest określona w ustawie w sposób kwotowy, ale jest kreowana właśnie orzeczeniem organu, z uwzględnieniem szczegółowych dyrektyw wymiaru kary określonych w art. 56 ust. 3 ustawy ( zob. wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 7 października 2021 r. sygn. akt XVII AmE 256/20, opubl. Legalis). Decyzja określająca karę pieniężną z tytuły niewywiązania się z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa pochodzenia, o których mowa w przepisach ustawy - Prawo energetyczne lub uiszczenia opłaty zastępczej, jest tym samym decyzją o charakterze konstytutywnym ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VII Wydział Gospodarczy z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. akt VII ACa 839/17, opubl. Legalis ). W odniesieniu do tej kary, kluczowe pozostaje, że jej wymierzenie zgodnie z art. 56 ust. 2 ustawy następuje w drodze decyzji Prezesa URE, a zatem podstawą jej wymierzenia nie jest przepis prawa, a decyzja, która dotyczy działania lub zaniechania określonego podmiotu naruszającego prawo ( tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VII Wydział Gospodarczy z dnia 31 marca 2022 r. sygn. akt VII AGa 1011/21, opubl. Legalis, zob. również postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2019 r. sygn. akt VII AGz 6/19).

Podobne stanowisko prezentowane jest w administracyjnym orzecznictwie sądowym, w którym wskazuje się, że decyzja w przedmiocie nałożenia kary jest decyzją kształtującą stosunek administracyjnoprawny, a zatem mającą charakter konstytutywny (ustalający). Jednocześnie jest decyzją całkowicie odmienną niż decyzja wymiarowa, która jest konkretyzacją istniejącego wcześniej stosunku prawnego ( zob. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 19 stycznia 2017 r. sygn. akt III SA/Gd 1045/16, opubl. Lex).

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej przyjąć należało, że obowiązek zapłaty kary pieniężnej przez (...) S.A. ukształtowany został dopiero decyzją z dnia 15 grudnia 2022 r. Decyzja ta została wydana już po zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego. Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2021 r. sygn. akt VIII GReu 8/21 (GRs 1/19) Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej stwierdził, że dłużnik (...) S.A. z siedzibą we W. wykonał układ przyjęty na Zgromadzeniu Wierzycieli w dniu 23 kwietnia 2021 r. i zatwierdzony postanowieniem z dnia 26 maja 2021 r. Powyższe postanowienie uprawomocniło się w dniu 18 września 2021 r. Przypomnieć należy, iż w myśl przywołanego już wyżej przepisu art. 150 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, układem objęte są wierzytelności. Natomiast w omawianej sprawie powstanie wierzytelności po stronie Prezesa Urzędu uwarunkowane było wydaniem przez ten organ decyzji administracyjnej w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za niewypełnienie obowiązku z art. 9a ustawy Prawo energetyczne . Decyzja ta ma charakter kształtujący, konstytutywny, gdyż przed jej wydaniem na podmiocie dopuszczającym się deliktu administracyjnego nie ciążył jeszcze żaden obowiązek zapłaty kary. Dopiero wydanie zaskarżonej decyzji doprowadziło do ukształtowania stosunku administracyjnoprawnego pomiędzy stroną odwołującą, a pozwanym. Układ nie może natomiast obejmować wierzytelności jeszcze nieistniejącej.

Powyżej przedstawione argumenty skutkowały nieuznaniem zarzutu wskazanego w pkt 1 b) odwołania. Uzupełniająco wskazać należy, że w odwołaniu tym mylnie przyjęto, że dla objęcia układem znaczenie miało, że wierzytelność wynikająca z obowiązku przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo uiszczenia opłaty zastępczej, powstała przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego. Termin realizacji obowiązku określonego w art. 9a ustawy ma charakter materialny. Zgodnie z jednolitym orzecznictwem, czynność dokonana po jego upływie jest zatem bezskuteczna. Dlatego podmiot zobowiązany nie może skutecznie zrealizować nałożonego na niego obowiązku ustawowego po upływie ustawowego terminu. Ustawa nie przewiduje możliwości jego przywrócenia. Zatem uchybienie terminowi, bez względu na przyczynę, wyczerpuje znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r., sygn. akt III SK 47/13, opubl. OSNAPiUS 2016, Nr 8, poz. 112, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt VI ACa 927/13, opubl./ Legalis; z dnia 11 sierpnia 2009 r., VI ACa 150/09, niepubl.). Oznacza to, że możliwość wykonania obowiązku z art. 9a ustawy wygasła z upływem terminów ustawowych. Dlatego przyjmuje się, że oceniając charakter prawny tego terminu przez pryzmat skutków jego dochowania lub niedochowania, należy zważyć, że wykonanie obowiązku z art. 9a ustawy ma charakter obowiązku publicznoprawnego ex lege, ustanowionego na mocy przepisu ustawy i niewymagającego autorytatywnej konkretyzacji w drodze decyzji administracyjnej. Treścią tego obowiązku jest m.in. uiszczenie opłaty zastępczej w należnej kwocie na właściwy rachunek bankowy w terminie do 31 marca. Natomiast uiszczenie tej kwoty przez zobowiązanego na rachunek bankowy po tym dniu należy kwalifikować jako nieuiszczenie opłaty zastępczej w rozumieniu art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy. Wynika z tego jasno, że dochowanie terminu ustawowego przez zobowiązanego powoduje wygaśnięcie obowiązku publicznoprawnego, natomiast niedochowanie tego terminu skutkuje podleganiem zobowiązanego karze pieniężnej, co łącznie przemawia za materialnoprawnym charakterem terminu do uiszczenia opłaty zastępczej ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lutego 2018 r., III SK 7/17, opubl. Legalis ). Świadectwo pochodzenia z kogeneracji umorzone do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku określonego w art. 9a ust. 8 ustawy w poprzednim roku kalendarzowym. Nie jest więc możliwe wykonanie obowiązku przez złożenie świadectwa pochodzenia z kogeneracji po 31 marca danego roku. Złożenie takiego świadectwa po 31 marca oznacza bowiem spełnienie obowiązku za kolejny rok. Zatem podmiot zobowiązany z upływem 31 marca danego roku bez wątpienia traci możliwość wykonania obowiązku przez złożenie świadectwa pochodzenia ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z dnia 26 marca 2019 r. sygn. akt I NSK 20/18, opubl. Legalis nr 1900453). Słusznie zatem w odpowiedzi na odwołanie wskazał Prezes Urzędu, że niezasadny jest pogląd o możliwości objęcia tego obowiązku układem w postępowaniu restrukturyzacyjnym, bowiem obowiązek ten nie został zrealizowany w terminie określonym w ustawie, a więc wygasła możliwość jego spełnienia. Natomiast wierzytelność będąca skutkiem niewykonania tego obowiązku wymagała wydania konstytutywnej decyzji o nałożeniu kary pieniężnej.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 311 ustawy Prawo restrukturyzacyjne z dnia 15 maja 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 978) Sąd ustalił, iż faktycznie zawiadomienie o wszczęciu postępowania w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej oraz o zgromadzonym materiale dowodowym zostały doręczone bezpośrednio (...) S.A. w restrukturyzacji ( k. 15v akt administracyjnych, k. 28 akt administracyjnych). Kolejne pismo w toku postępowania administracyjnego tj. informacja o zakończeniu postępowania administracyjnego oraz wezwanie do złożenia dokumentów pozwalających na ustalenie sytuacji finansowej przedsiębiorcy, zostało doręczone (...) S.A. w dniu 24 lutego 2022 r., a więc już po zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego. Jak to już podawano wyżej, postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2021 r. sygn. akt VIII GReu 8/21 (GRs 1/19) Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej stwierdził, że dłużnik (...) S.A. z siedzibą we W. wykonał układ przyjęty na Zgromadzeniu Wierzycieli w dniu 23 kwietnia 2021 r. i zatwierdzony postanowieniem z dnia 26 maja 2021 r., a orzeczenie to uprawomocniło się w dniu 18 września 2021 r. Nie ulega także wątpliwości, że decyzja z dnia 15 grudnia 2022 r. nakładająca na przedsiębiorcę karę pieniężną wydana została również po zakończeniu postępowania sanacyjnego. Jako taka została doręczona (...) S.A.

Zgodnie z art. 311 ustawy Prawo restrukturyzacyjne postępowania sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne i przed sądami polubownymi dotyczące masy sanacyjnej mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez zarządcę albo przeciwko niemu. Postępowania te zarządca prowadzi w imieniu własnym na rzecz dłużnika. Oznacza to, że dłużnik nie może być stroną żadnego postępowania dotyczącego majątku wchodzącego w skład masy sanacyjnej, a stroną zastępczą takiego postępowania może być tylko zarządca. Zarządca działa w imieniu własnym ( suo nomine), lecz na rzecz masy sanacyjnej. W postępowaniu jest stroną w znaczeniu formalnym (procesowym), w znaczeniu materialnym natomiast stroną nadal jest sam dłużnik. Pomimo otwarcia postępowania sanacyjnego przedsiębiorca nie traci zdolności prawnej.

Należy także mieć na uwadze, że w myśl art. 293 ustawy Prawo restrukturyzacyjne otwarcie postępowania sanacyjnego powoduje wygaśnięcie prokury oraz innych pełnomocnictw udzielonych przez dłużnika. Zarządca może w toku postępowania sanacyjnego udzielać pełnomocnictw, w tym prokury. Pierwsza cześć przywołanego przepisu ma na celu wygaszenie wszelkich innych niż zarządca źródeł umocowania do działania w imieniu dłużnika – co zapewnia spójność realizowanej zgodnie z planem restrukturyzacyjnym strategii ( zob. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz do art. 293, Piotr Zimmerman, 2022, opubl. Legalis). W kontekście uzasadnianego rozstrzygnięcia warto także przywołać pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 lipca 2022 r. sygn. akt III OSK 5369/21 ( opubl. Legalis nr 2744208), zgodnie z którym zarządca masy sanacyjnej nie jest typowym zastępcą pośrednim dłużnika, który w przeciwieństwie do typowego zastępcy pośredniego staje się zastępcą z mocy samego prawa, niezależnie od woli dłużnika, który nie ma również wpływu na zakończenie bytu prawnego zastępcy oraz podejmuje czynności, które wykraczają poza zakres kompetencji typowego zastępcy. Zastępstwo pośrednie określane jest mianem podstawienia procesowego. Podstawienie procesowe polega na tym, że w procesie zamiast podmiotu będącego stroną w znaczeniu materialnym występuje jako strona w znaczeniu formalnym inny podmiot, eliminując przy tym w sposób pierwotny albo następczy, możliwość takiego wystąpienia przez stronę w znaczeniu materialnym. W sprawach dotyczących masy sanacyjnej legitymację procesową ma tylko zarządca, który działa na rzecz dłużnika, ale w imieniu własnym. Sytuację tę należy więc zakwalifikować jako podstawienie procesowe bezwzględne. Przy podstawieniu procesowym bezwzględnym legitymację procesową ma tylko podmiot podstawiony. Zarządca jako zastępca pośredni dłużnika występuje w postępowaniu dotyczącym masy sanacyjnej (ewentualnie masy układowej) w imieniu własnym dochodząc prawa podmiotowego dłużnika lub przeciwstawiając się żądaniom skierowanym do dłużnika.

Niewątpliwie w części postępowania prowadzonego przez Prezesa Urzędu spółka (...) S.A. nie była prawidłowa reprezentowana, gdyż zawiadomienie o wszczęciu postępowania administracyjnego oraz o zakończeniu zbierania materiału dowodowego powinny być kierowane do zarządcy masy sanacyjnej, a tak się nie stało. Należało jednak rozważyć, czy w omawianym przypadku ostatecznie uniemożliwiono to stronie czynny udział w tym postępowania, a przed wydaniem decyzji wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań (art. 10 k.p.a.). Antycypując te rozważania Sąd wyjaśnia, że wniesienie do sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego ( takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 maja 1991r., sygn. akt III CRN 120/91; postanowieniu z dnia 11 sierpnia 1999r. sygn. akt I CKN 351/99; wyroku z dnia 19 stycznia 2001r. sygn. akt I CKN 1036/98). Podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 grudnia 2006 r. sygn. akt VI ACa 620/06 stwierdził, iż zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania administracyjnego nie mogą być podnoszone przed SOKiK, który jako sąd powszechny rozpatruje sprawę od nowa, co skutkuje brakiem możliwości uchylenia decyzji zaskarżonej do tego sądu z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego ( niepubl.). Wyjątki od zasady, że zarzuty procesowanie odnoszące się do etapu postępowania administracyjnego nie mogą doprowadzić do uchylenia decyzji w ramach rozpoznania odwołania, które zostały wykreowane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazują że taka możliwość odnosi się tylko do takich zarzutów, które po pierwsze nie mogą być niejako konwalidowane na etapie postępowania sądowego (jak ma to miejsce np. w odniesieniu do ustaleń faktycznych, środków dowodowych, oceny dowodów, niektórych wad formalnych samej decyzji) ale także waga tych zarzutów musi być na tyle istotna, że uzasadnia ona uchylenie decyzji. Chodzi o takie uchybienia organu, na skutek których przedsiębiorca, którego dotyczy decyzja, nie ma zapewnionych odpowiednich gwarancji proceduralnych, w szczególności mówi się tutaj o uchybieniach tego rodzaju (wadach kwalifikowanych decyzji), które istotnie wpłynęły na merytoryczną treść zaskarżonej decyzji lub też takie sytuacje, w których zaskarżona decyzja została wydana bez podstawy prawnej.

Zgodnie z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. można przyjąć, że podstawę nieważności decyzji stanowi jej wydanie z rażącym naruszeniem prawa. Z takim naruszeniem mamy do czynienia w sytuacji, w której uniemożliwiono stronie czynny udział w tym postępowania, a przed wydaniem decyzji wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, a zatem zachodzą postawy do uchylenia decyzji administracyjnej. Dlatego też w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że w sytuacji, gdy chociaż jedna ze stron postępowania została pominięta na etapie postępowania przed organem I instancji, niezbędne jest powtórzenie postępowania wyjaśniającego z udziałem tych stron ( zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia 2023 r. sygn. akt I OSK 2736/23, opubl. Legalis). Równocześnie przyjmuje się, że zarzut naruszenia przepisu art. 10 § 1 k.p.a. może odnieść skutek jedynie wówczas, gdy stawiająca go strona wykaże, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych ( zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2023 r. sygn. akt II OSK 573/21, opubl.). Dla skuteczności zarzutu naruszenia zasady czynnego udziału stron w toczącym się postępowaniu administracyjnym koniecznym jest dowiedzenie, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło stronie przeprowadzenie konkretnych czynności procesowych, a w następstwie realizację przysługujących jej praw i nie mogło być konwalidowane na późniejszych etapach tego postępowania, jak również, że naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący powinien wykazać, że gdyby do takiego uchybienia nie doszło, wynik sprawy byłby odmienny. Oznacza to, że w sytuacji, gdy argumenty skarżącego nie wskazują na konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia sprawy i mającym istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie, to brak udziału strony w toku czynności wyjaśniających nie mógł stanowić skutecznej podstawy uchylenia decyzji ( zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 maja 2023 r. sygn. akt III OSK 6/22, opubl. Legalis, z dnia 29 czerwca 2023 r., sygn. akt II OSK 2399/22, opubl. Legalis).

Odnotować także należy, że w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje również się, że niezapewnienie przez organ udziału w postępowaniu osobie, która powinna być jego stroną, nie stanowi rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Wynika to z treści art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. zgodnie z którym, tego rodzaju uchybienie stanowi podstawę wznowienia postępowania administracyjnego, a nie stwierdzenia nieważności wydanej w nim decyzji. Są to odrębne postępowania nadzwyczajne, a przyczyny wznowienia postępowania odnoszą się do wad postępowania administracyjnego ( por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 maja 2014 r., sygn. akt I OSK 237/13). Naruszenie przepisów postępowania może stanowić podstawę stwierdzenia nieważności badanego aktu, jeżeli zostało wyszczególnione w art. 156 § 1 k.p.a. (np. wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości, wydanie decyzji w sprawie już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, skierowanie decyzji do osoby nie będącej stroną w sprawie). W konsekwencji inne naruszenia przepisów proceduralnych nie mogą być kwalifikowane jako wyczerpujące dyspozycję art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Inaczej mówiąc, rażące naruszenie prawa musi tkwić w treści decyzji administracyjnej, a nie w postępowaniu, w którym decyzja ta została wydana ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 maja 2023 r. sygn. akt I OSK 3358/19, opubl. Legalis, z dnia 18 grudnia 2019 r. sygn. akt I OSK 1034/18, opubl. Legalis, z dnia 9 września 2010 r. sygn. akt I OSK 1472/09, opubl. Lwegalis).

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej Sąd uznał, że nie zachodzą podstawy do uchylenia decyzji Prezesa Urzędu. Mamy bowiem tu do czynienia z sytuacją, w której jedynie w części postępowania administracyjnego nieprawidłowo oznaczono jego stronę. W postępowaniu tym w okresie trwania postępowania sanacyjnego stroną w znaczeniu formalnym (procesowym) był zarządca. Rozważyć zatem należało, czy brak zawiadomienia o tym postępowaniu zarządcy masy sanacyjnej mógł przełożyć się na jego wynik. Na tę okoliczność nie został przedstawiony przez stronę odwołującą żaden dowód, a nawet twierdzenie. Nie kwestionowano, że (...) S.A. nie wypełniła obowiązku określonego w art. 9a ustawy Prawo energetyczne . Nie była także podważana zasadność, ani wysokość wymierzonej kary. Warto zauważyć, że zgodnie z art. 56 ust. 2a Prawa energetycznego wysokość kary pieniężnej wymierzonej w przypadku określonym w ust. 1 pkt 1a nie może być niższa niż iloczyn 1.3 i różnicy pomiędzy opłatę zastępczą i uiszczoną opłatę zastępczą, wyrażoną w złotych. Nieuiszczona opłata zastępcza wynosiła 1.796.087,54 zł, a zatem minimalna wysokość kary pieniężnej mogła wynosić (...) zł. Zgodnie z dyspozycją art. 56 ust. 3 ustawy, który zakłada, że jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, kara ta została ograniczona do kwoty 1.105.927,80 zł. Jej wysokość została zatem określona na podstawie jednoznacznego brzmienia obowiązujących przepisów prawa i nie mogła być wymierzona w niższym zakresie. Okoliczność ewentualnego odstąpienia od wymierzenia kary nie była w ogóle podnoszona w toku procesu sądowego.

Wobec powyższego Sąd uznał, na podstawie zgormadzonego materiału dowodowego oraz zarzutów odwołania, że brak jest podstaw dla uznania, że czynny udział zarządcy przełożyłby się na wynik postępowania administracyjnego. Nie można przy tym zapominać, że zgodnie z art. 291 Prawa restrukturyzacyjnego po otwarciu postępowania sanacyjnego dłużnik, któremu nie udzielono zezwolenia, o którym mowa w art. 288 ust. 3, wskazuje i wydaje zarządcy cały swój majątek oraz wydaje dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Obok obowiązków, które z istoty swej wymagają dokonywania przez dłużnika pozytywnych czynności, na dłużniku ciąży także, mający ogólny charakter, obowiązek zaniechania tego wszystkiego, co byłoby szkodliwe dla masy sanacyjnej i dla wspólnego interesu wierzycieli. Jako przykład tego rodzaju szkodliwych czynności, od których dłużnik zobowiązany jest się powstrzymywać, należy wymienić ukrywanie przedmiotów majątkowych, obciążanie poszczególnych składników majątku pozornymi zobowiązaniami i stwarzanie utrudnień w ustalaniu majątku. Katalog tych czynności nie jest jednak zamknięty ( tak Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz fragment: Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz do art. 291, Stanisław Gurgul, 2020, system Legalis). Dla Sądu oczywistym wobec tego jest, że dłużnik powinien powiadomić zarządcę o wszczętych postępowaniach administracyjnych, tak aby umożliwić mu czynny w nich udział. Dotyczy to także postępowań wszczętych już po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Oznacza to, że (...) S.A. po doręczeniu spółce zawiadomienia o wszczęciu postępowania w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej, powinna o tym fakcie poinformować zarządcę. Jako że tego zaniechała, trudno przyjąć, aby obecnie w postępowaniu sądowym z faktu tego wywodziła dla siebie określone skutki prawne.

Dla Sądu przede wszystkim jednak znamiennym było, że przed wydaniem decyzji Prezesa Urzędu, zakończone zostało postępowanie restrukturyzacyjne. Zgodnie z art. 329 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego z dniem zakończenia postępowania albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania dłużnik odzyskuje prawo zarządu majątkiem, jeżeli był go pozbawiony lub było ono ograniczone, chyba że układ stanowi inaczej. Tym samym ostatnie pismo w postępowaniu administracyjnym tj. pismo z dnia 18 lutego 2022 r. zostało już doręczone prawidłowo stronie tj. (...) S.A. Tak samo decyzja kończąca to postępowanie została doręczona spółce po odzyskaniu przez nią zarządu. Tym samym nie można przyjąć, że po pierwsze jeszcze w toku postępowania administracyjnego uniemożliwiono stronie zajęcie stanowiska i obronę jej praw, a po drugie, że strona została pozbawiona możność zaskarżenia decyzji. W tej sytuacji uchylenie tej decyzji byłoby zdaniem Sądu wyrazem zbyt dalekiego formalizmu. Tym bardziej, że wobec aktualnej sytuacji prawnej (...) S.A. nie ma możliwości konwalidowania błędów postępowania administracyjnego, tj. umożliwienie zarządcy masy sanacyjnej udziału w tym postępowaniu.

Przedstawione argumenty skutkowały nieuznaniem zarzutu wskazanego w pkt 1 a) odwołania, a w konsekwencji oddaleniem odwołania.

W pkt II wyroku orzeczono o kosztach postępowania mając na uwadze jego wynik. Podstawę rozstrzygnięcia stanowił art. 98, 99 i 108 § 1 k.p.c. Na koszty postępowania po stronie pozwanego składały się koszty zastępstwa procesowego określone na 720,00 zł na podstawie § 14 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 110/23

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

SSO Małgorzata Wiliński