Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Wiliński
Protokolant –	sekr. sąd. Magdalena Ratajczyk

po rozpoznaniu w dniu 02 kwietnia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 11 kwietnia 2024 r. nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w B. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 162/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 2 kwietnia 2025 r.

Decyzją z dnia 11 kwietnia 2024 r. (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, Pozwany) na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 775) – (dalej: k.p.a.), w związku z art. 30 ust. 1 w zw. z art. 49aa oraz w zw. z art. 56 ust. 1 pkt 32a oraz w zw. z art. 56 ust. 4 i 6-7a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne
(Dz. U. z 2024 r. poz. 266 t. j.) (dalej: p.e.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej Przedsiębiorstwu: (...) S.A. z siedzibą w B. (dalej: Przedsiębiorca,) w związku z możliwością naruszenia art. 49aa ust. 1 Prawa Energetycznego , orzekł, że:

1)  przedsiębiorstwo naruszyło postanowienie art. 49aa ust. 1 Prawa Energetycznego , nie dotrzymując terminu przekazania Prezesowi URE informacji o zawartych umowach lub porozumieniach dotyczących rozliczeń w grupach kapitałowych, na podstawie których sprzedaje, kupuje lub rozlicza energię elektryczną, w terminie 7 dni od dnia ich zawarcia;

2)  wymierza Przedsiębiorstwu karę pieniężną za działanie opisane w pkt
1) niniejszej decyzji w kwocie 10.000 zł (słownie: dziesięć tysięcy) złotych.

(decyzja k. 6-11)

(...) S.A. z siedzibą w B. zaskarżyła decyzję w zakresie pkt. 2 i zarzuciła jej naruszenie art. 56 ust. 6a prawa energetycznego poprzez jego niezastosowanie i wymierzenie powodowi kary pieniężnej w sytuacji gdy stopień szkodliwości czynu powoda był znikomy, a powód zaprzestał naruszania prawa i zrealizował ciążący nań obowiązek.

W związku z powyższymi zarzutami, odwołujący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonej decyzji w zakresie jej pkt. 2 poprzez odstąpienie od wymierzenia powodowi kary pieniężnej, na podstawie art. 56 ust. 6 a Prawa energetycznego ,

2.  zasądzenie od Prezesa URE na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3.  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów wskazanych w odwołaniu.

(odwołanie k. 13-19)

W odpowiedzi na odwołanie Prezes URE wniósł o:

1.  oddalenie odwołania w całości,

2.  pominięcie wniosków dowodów z dokumentów wskazanych przez Powoda w treści odwołania, jako zmierzających wyłącznie do przedłużenia postępowania oraz nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,

3.  zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie k. 86-96)

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w B. jest przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się wytwarzaniem energii elektrycznej.

(okoliczności niesporne)

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zawiadomił Przedsiębiorstwo o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w stosunku do spółki w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z możliwością naruszenia art. 49aa ust. 1 Prawa energetycznego wzywając przy tym do przesłania wyjaśnień i stosownego stanowiska w przedmiotowej sprawie, a także przedstawienia wszelkich dokumentów i informacji, mogących mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia w postępowaniu, w tym poprzez wskazanie przyczyn opóźnienia w wykonaniu obowiązków sprawozdawczych.

Dowód: pismo z dnia 22 listopada 2023 r. k. 1-2 akt adm.

Spółka pozostawała w pełni świadoma ciążącego na niej obowiązku informacyjnego, wynikającego z art. 49aa p.e. tj. przekazywania Prezesowi URE informacji o zawartych umowach lub porozumieniach dotyczących rozliczeń w grupach kapitałowych, na podstawie których sprzedaje, kupuje lub rozlicza energię elektryczną, jednak bazowała na informacjach, zawartych w wezwaniu Prezesa URE z dnia 27 lutego 2023 r. oraz wzorze pliku Excel do przesyłania wymaganych informacji, tj. Formularz W i objaśnieniach do Formularza W, dostępnych również na stronie Internetowej URE, zatem informacje wymagane zgodnie z art. 49aa Prawa Energetycznego , były przekazywane w tejże formule: kwartalnie do 10-go dnia miesiąca po zakończeniu kwartału. Dane miały być agregowane w dwóch wielkościach, tj. S - zagregowane wielkości dotyczące wszystkich umów sprzedaży energii elektrycznej zawartych przez wytwórcę w ramach własnej grupy kapitałowej z dostawą (realizacją) w danym kwartale (niezależnie od podmiotu z którym została zawarta umowa); K - zagregowane wielkości dotyczące wszystkich umów zakupu energii elektrycznej zawartych przez wytwórcę w ramach grupy kapitałowej z dostawą (realizacją) w danym kwartale, z wyłączeniem umów zakupu zawartych z innym wytwórcą z własnej grupy kapitałowej. W takiej formie i trybie kwartalnym Spółka przekazywała dane.

Spółka podkreślała brak złej woli czy nieuzasadnionego zaniedbania co do wypełniania obowiązków, podając, że przyjęty sposób realizacji obowiązku wynikał jedynie z interpretacji dostępnych informacji, co do przekazywania przedmiotowych danych. Dodatkowo w przekazywanym do URE co miesiąc Formularzu K (do 5-go dnia kalendarzowego po zakończeniu miesiąca sprawozdawczego), są również zawarte dane, o których mowa w art. 49aa Prawa Energetycznego .

Jednocześnie, w piśmie przesłano zestawienie umów/porozumień transakcyjnych zawartych pomiędzy (...) a (...) S.A., należących do tej samej grupy kapitałowej, zawartych od dnia 21 grudnia 2022 r. do dnia 08 grudnia 2023 r., deklarując przesyłanie informacji w zakresie zawartych umów zgodnie z literalnym zapisem art. 49aa Prawa Energetycznego w przyszłości.

Dowód: pismo z dnia 13 grudnia 2023 r. w raz z zestawieniem, k. 4-9

Przedsiębiorca został zawiadomiony o zakończeniu postępowania dowodowego, możliwości zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz złożenia ewentualnych uwag i wyjaśnień.

Do dnia wydania decyzji Spółka nie skorzystała z przysługującego jej prawa do zapoznania się ze zgromadzonym materiałem dowodowym i złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień.

Dowód: pismo z dnia 23 stycznia 2024 r. k.10 akt adm.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiałów dowodowych zgromadzonych w toku postępowania administracyjnego i sądowego.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Podstawą wydania decyzji w niniejszej sprawie był art. 56 ust 1 pkt 32a Prawa energetycznego , dalej także jako ustawa, w myśl którego karze pieniężnej podlega ten, kto nie realizuje w terminie obowiązku, o którym mowa w art. 49aa ust. 1 ustawy;, tj. przekazywania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej Prezesowi URE informacji o zawartych umowach lub porozumieniach dotyczących rozliczeń w grupach kapitałowych, na podstawie których sprzedaje, kupuje lub rozlicza energię elektryczną, w terminie 7 dni od dnia ich zawarcia. W informacji wskazuje się strony umowy lub porozumienia, ilość i cenę energii elektrycznej oraz okres, na jaki umowa lub porozumienie zostało zawarte.

(...) S.A. z siedzibą w B. zaskarżyła decyzję, jedynie co do jej pkt 2, w którym nałożono na spółkę karę pieniężną za nieterminowe złożenie informacji, o której mowa w art. 49aa ust. 1 ustawy.

W sprawie bezspornym było, iż przedsiębiorca jest przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się wytwarzaniem energii elektrycznej, tym samym, że jest objęty obowiązkiem informacyjnym, o którym mowa w art. 49aa ustawy, a w okresie objętym ww. decyzją dokonywał sprzedaży lub zakupu w grupach kapitałowych na podstawie zawartych umów.

Przyjąć tym samym należy, iż faktycznie nie była kwestionowana podstawa obowiązku jaki spoczywał na spółce, ani to, że przedsiębiorca faktycznie uchybił przepisom ustawowym wiążącymi się z wymaganą prawem sprawozdawczością. Strona odwołująca domagała się jedynie zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu, zaprzestanie naruszania prawa i realizację obowiązku.

Zgodnie z przepisem art. 56 ust.6a Prawa energetycznego Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Ustawodawca nie obliguje organu do jego zastosowania, odstąpienie od wymierzenia kary stanowi wyraz tzw. uznania administracyjnego, rozumianego jako uprawnienie organu do wyboru konsekwencji prawnej. Uznanie to stanowi zatem sferą dyskrecjonalności, w ramach której organ władzy publicznej ma swobodę wyboru skutku prawnego, jaki w konkretnej sprawie będzie wiązał się z zaistnieniem danych okoliczności. Co istotne Prezes Urzędu nie ma obowiązku skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary, nawet wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w przywołanym przepisie art. 56 ust.6a ustawy. Wynika to z wykładni literalnej normy, która wskazuje, że Prezes Urzędu jedynie „może” odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Nie jest to więc tzw. decyzja związana, do której wydania obligują obowiązujące przepisy prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VII AGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

Pozostawienie oceny spełnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej organowi regulacyjnemu, nie oznacza jednak, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, a w konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, inaczej instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( op.cit), należy pamiętać że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego przepis art. 56 ust. 6a ustawy należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasad równowagi i podziału władzy. Tym samym interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Szerzej ujmując oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie, że podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, a nadto że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Warto w tym miejscu odnotować, że odstąpienie od wymierzenia kary nie może stanowić podstawy do miarkowania kary pieniężnej, a jedynie uprawnia Prezesa Urzędu do nie nakładania jej w ogóle. Inaczej ujmując na podstawie tego przepisu nie można obniżyć kary pieniężnej ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15 października 2014 r. III SK 47/13, opubl. LEX nr 1540636).

Przechodząc do ustawowych podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary, to zgodnie z treścią art. 56 ust 6a ustawy po pierwsze alternatywnie musi wystąpić jednak z dwóch przesłanek - zaprzestanie naruszania prawa lub realizacja obowiązku przez adresata kary. W stanie faktycznym jak w omawianej sprawie, kiedy to powodowa Spółka nie wykonała w terminie obowiązków informacyjnych, wyjaśnić uzupełniająco należy, że na gruncie przesłanki „realizacji obowiązku” odróżnić należy pojęcie niedopełnienia obowiązku jako przesłanki ogólnej do nałożenia kary pieniężnej, od niewłaściwej realizacji obowiązków ustawowych, co wiążę się min. z nieterminowym lub niepełnym ich wykonaniem. Samo niedopełnienie obowiązków ustawowych wymienionych w art. 56 ust. 1 ustawy uruchamia postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej i obliguje Prezesa Urzędu do jej nałożenia, natomiast późniejsze zrealizowanie tych obowiązków stanowi uprawnienie do odstąpienia od wymierzenia kary, którą w innym przypadku Prezes Urzędu byłby obowiązany nałożyć ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17, Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 842/15, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15). Kwestią zupełnie odrębną jest natomiast to, czy przedmiotowy obowiązek został zrealizowany dobrowolnie, czy na skutek podporządkowaniu się poleceniu. Zdaniem Sądu dla ewentualnego skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary wystarczający jest sam fakt realizacji obowiązku, natomiast to w jaki sposób obowiązek ten został wyegzekwowany, na etapie badania przesłanki realizacji obowiązku nie ma decydującego znaczenia.

Kolejną, konieczną, przesłanką odstąpienia od wymierzenia kary jest znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu. Bo chociaż utrwalony zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie jest pogląd, że odpowiedzialność na podstawie przepisów ustawy ma charakter obiektywny, wynikający z samego faktu naruszenia określonych norm prawnych, to gdy dochodzi do nałożenia kary pieniężnej, konieczne jest uwzględnienie różnego rodzaju elementów o charakterze subiektywnym, składających się na podmiotową stronę odpowiedzialności zagrożonej dolegliwymi karami pieniężnymi. O ile zatem do zastosowania klasycznych sankcji administracyjnych wystarczające jest stwierdzenie obiektywnego stanu niezgodności zachowania adresata z treścią normy, o tyle w przypadku oceny możliwości odstąpienia od jej wymierzenia, istotną rolę odgrywają czynniki o charakterze subiektywnym, odtwarzane w oparciu o analizę całokształtu zachowania karanego przedsiębiorcy, jego motywacji, kontekstu zarzucanego mu naruszenia, czy chociażby wpływu przedsiębiorstwa na uchybienie obowiązującym normom ( tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 lutego 2015 r., sygn. akt III SK 36/14, opubl. Legalis nr 1187402). Ukształtowany jest przy tym pogląd, że oceniając, czy zachowanie sprawcy można zakwalifikować jako działanie o wysokiej lub znikomej społecznej szkodliwości, odwołać należy się do stopnia weryfikacji tego stopnia wypracowanego na gruncie prawa karnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, opubl. Legalis nr 1086887). Zgodnie z art. 115 § 2 k.k. przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się więc pod uwagę: (i) rodzaj i charakter naruszonego dobra, (ii) rozmiar wyrządzonej szkody, (iii) sposób i okoliczności popełnienia czynu, (iv) wagę naruszonych obowiązków, (v) postać zamiaru, (vi) motywację sprawcy oraz (vii) rodzaj naruszonych reguł ostrożności i (viii) stopień ich naruszenia. Wszystkie wymienione kryteria powinny zostać uwzględnione, gdyż konieczna jest ocena całościowa, odnosząca się do całokształtu okoliczności sprawy. W orzecznictwie wskazuje się przy tym, że chociaż o stopniu społecznej szkodliwości mają decydować wszelkie okoliczności związane z czynem, to podstawowe znaczenie mają rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2011 r., sygn. akt IV KK 382/10, opubl. Lex nr 846390).

Przechodząc do przedstawienia motywów, Sąd uznał, że w niniejszej sprawie okoliczności związane z niezłożeniem wymaganych informacji w okresie od 21 grudnia 2022 do dnia 08 grudnia 2023 r. przemawiały za brakiem podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary. W odniesieniu do niezłożonych w terminie informacji granice uznania administracyjnego nie zostały przekroczone.

Przepis art. 49aa ustawy dodany został na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu ( Dz. U. 2022 poz. 2687 z późn. zm.) i wszedł w życie w dniu 21 grudnia 2022 r.

Prezes URE wskazał w decyzji m.in., iż wprowadzenie nowego art. 49aa ustawy wiązało się również z uchyleniem art. 49a ustawy, w którym zawarty był m.in. obowiązek przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem energii elektrycznej do informowania Prezesa URE o zawartych umowach, na podstawie których przedsiębiorstwa te sprzedają wytworzoną energię elektryczną, w tym o ilości i cenie energii elektrycznej.

W tej sytuacji argumenty odwołania odnoszące się do mylnego zrozumienia pisma z dnia 27 lutego 2023 r. co do terminu przekazywania danych objętych dyspozycją art. 49aa nie miały większego znaczenia.

Pozwany słusznie zauważa, iż wezwaniem z dnia 27 lutego 2023 r. Prezes URE nie zmienił obowiązku publicznoprawnego powoda wynikającego z mocy samego prawa, o którym mowa w art. 49 aa ustawy. Obowiązki informacyjne wynikające wprost z przepisu powinny być znane spółce co najmniej od początku ich obowiązywania, a ich nieznajomość bądź błędna interpretacja, nie może zwalniać z odpowiedzialności wynikającej z ich niewykonania. Dodatkowo, ostatecznie, powód miał świadomość ciążącego na niej obowiązku informacyjnego.

Spółka jako podmiot prowadzący profesjonalną działalność gospodarczą i koncesjonariusz, zobowiązany jest do przestrzegania i wypełniania obowiązków zawartych zarówno w warunkach określonych w koncesji oraz prowadzenie działalności w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami.

Sąd podziela argumentację pozwanego, iż przedsiębiorca jako podmiot prowadzący profesjonalną działalność gospodarczą i koncesjonariusz zobowiązany jest do dołożenia należytej staranności w zakresie jej prowadzenia, co znajduje poparcie m. in. w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 28 stycznia 2009 r., sygn. akt XVII AmE 136/08, w którym podkreślono, że przedsiębiorca prowadzący profesjonalną działalność gospodarczą zobowiązany jest – zgodnie z art. 355 § 2 k.c. do dołożenia należytej staranności w zakresie jej prowadzenia. Słusznie wskazał pozwany, że w przypadku prowadzenia koncesjonowanej działalności poziom staranności wymaganej od przedsiębiorcy jest wyższy niż przeciętny poziom staranności przyjęty w obrocie gospodarczym.

Uwzględniając zawodowy charakter prowadzonej działalności uzasadnione są zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, skrupulatności i rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania. Obejmuje to również znajomość obowiązujących przepisów prawa oraz następstw z tego wynikających w zakresie prowadzonej działalności. Nieodłącznym elementem jest więc posiadanie niezbędnej wiedzy specjalistycznej obejmującej nie tylko formalne kwalifikacje ale również doświadczenie i ustalone zwyczajowo standardy wymagań (tak. m.in. SN wyrok z dnia 22 września 2022 r., sygn. akt IV CK 100/05, SOKIK wyrok z dnia 30 czerwca 2015 r., sygn. akt XVII AmE 49/14, SOKIK wyrok z dnia 25 września 2018 r., sygn. akt XVII AmE 130/16).

Spółka jako profesjonalny podmiot powinna podjąć co najmniej działania celem wyjaśniania wątpliwości związanych z wejściem w życie nowych regulacji lub powstałych w związku z otrzymaną informacją w piśmie z dnia 27 lutego 2023 r.

Faktem jest, że przepis wymaga, aby informacje te były przekazywane w terminie 7 dni od zdarzenia, a nie w odstępach kwartalnych.

Ostatecznie strona odwołująca przedstawiła, wraz z pismem z dnia 13 grudnia 2023 r., chociaż z opóźnieniem, wymagane dane, tym samym zaprzestała naruszenia prawa. Rozważyć zatem należało jedynie przesłankę znikomej społecznej szkodliwości czynu.

Oceniając działanie Prezesa Urzędu Sąd uwzględnił wskazane w uzasadnieniu okoliczności, które miały przemawiać za nałożeniem kary pieniężnej. Decydujące znaczenie miała znaczna waga naruszonych obowiązków oraz istotny charakter naruszonego dobra. Podkreślić przy tym należy, że okoliczności te zostały ogólnie podane w odniesieniu do wszystkich informacji objętych decyzją.

Jak należy wnioskować z uzasadnienia decyzji, opóźnienia obowiązków informacyjnych w terminie wpłynęły na właściwe wykonanie obowiązków ze strony Prezesa, ale jego skutkiem było również uniemożliwienie przeprowadzenia czynności kontrolnych, nadzorczych oraz innych wynikających z ustawy.

Niezrealizowanie obowiązku w terminie miało wpływ na jakość wywiązania się przez Prezesa Urzędu w szczególności z obowiązku objętego treścią art. 49aa ust. 2 ustawy. Zgodnie z treścią tego przepisu na podstawie danych zgromadzonych w trybie określonym w ust. 1 art. 49aa ustawy, Prezes URE publikuje w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki średnią kwartalną cenę energii elektrycznej w terminie 21 dni od dnia zakończenia kwartału.

Niewątpliwie, stan wiedzy Prezesa został zniekształcony, albowiem nie odpowiadał rzeczywistości.

Oczywiście należy zgodzić się z twierdzeniem, że cel składanych informacji odnosi się do szeroko ujmowanych obowiązków i uprawnień Prezesa Urzędu. Te zaś mogą być realizowane tylko w przypadku terminowego dostarczana wszelkich prawem przewidzianych informacji. Dodatkowo, częstotliwość składania informacji, wskazuje jak istotny jest tak szczegółowy nadzór. Dlatego też, zdaniem Sądu, spóźnione wywiązanie się z obowiązków informacyjnych może mieć ewentualnie przełożenie na ocenę znikomego stopnia społecznej szkodliwości czynu tylko wówczas, gdybyśmy mieli do czynienia z nieznacznym przekroczeniem terminu ustawowego, które nie miało przełożenia na wykonanie obowiązków raportowych przez Prezesa Urzędu.

W niniejszej sprawie Sąd uznał, że taka sytuacja nie miała miejsca. W niniejszej sprawie mamy natomiast do czynienia z sytuacja, w której opóźnienia miały charakter cykliczny i długotrwały.

Sąd miał także na uwadze to, że terminowość składania informacji określonych art. 49aa ust. 1 ustawy nie jest jedynym dobrem prawnie tu chronionym, a nade wszystko nie można uznać go za dobro dominujące.

Przypomnieć należy cele jakie przyświecały ustawodawcy, który zdecydował się na wprowadzenie powyższych obowiązków sprawozdawczych. Przypomnieć należy, iż omawiana regulacja została wprowadzona ustawą z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu. Jednym z celów powołanej ustawy było zabezpieczenie i utrzymanie płynności finansowej przedsiębiorstw energetycznych, co miało pozytywnie wpłynąć na stabilność energetyczną Polski w związku z wystąpieniem kryzysu gazowego.

Na mocy obowiązującego do dnia 6 grudnia 2022 r. art. 49a ust. 7 ustawy przedsiębiorstwo energetyczne, przekazywało Prezesowi URE informacje o zawartych umowach, na podstawie których sprzedawało wytworzoną energię elektryczną na zasadach innych niż określone w ust. 1 art. 49a, w terminie 7 dni od dnia ich zawarcia. W informacji należało wskazać strony umowy, ilość i cenę energii elektrycznej oraz okres, na jaki umowa została zawarta.

Informacja miała więc dotyczyć sprzedaży energii na zasadach innych niż na giełdach towarowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych , na rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany lub na zorganizowanej platformie obrotu prowadzonej przez spółkę prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej giełdę towarową w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych lub w ramach jednolitego łączenia rynków dnia następnego i dnia bieżącego prowadzonych przez wyznaczonych operatorów rynku energii elektrycznej.

Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczył energii elektrycznej wytworzonej w przypadkach określonych w ust. 5 tego przepisu.

W związku z uchyleniem powyższych regulacji, projekt ustawy zakładał wprowadzenie nowego obowiązku informacyjnego po stronie wytwórców energii elektrycznej, rzeczonego art. 49aa ustawy. Dodanie tego przepisu było wówczas niezbędne ze względu na uchylenie art. 49a uPE, w którym zawarty był ww. obowiązek. Dane te były wówczas konieczne do wyliczenia średniej kwartalnej ceny energii elektrycznej niepodlegającej obowiązkowi, o którym mowa w ust. 1 art. 49a ustawy, niezbędnych w działalności regulacyjnej Prezesa URE, w szczególności do wyliczania średnich cen sprzedaży energii elektrycznej. W konsekwencji, brak realizacji obowiązku, z wówczas obowiązującego z art. 49a ust. 7 ustawy również był zagrożony sankcją przewidzianą w art. 56 ust. 1 pkt 32 ustawy, gdyż karze pieniężnej podlegał ten, kto m.in. nie zrealizował obowiązku określonego w art. 49a ust. 1 ustawy.

We wcześniejszym stanie prawnym przeprowadzenie transakcji na giełdzie towarowej było jedną z obowiązkowych form obrotu. W związku ze zniesieniem obliga giełdowego, w obrocie wytworzoną energią elektryczną, decyduje już uczestnik rynku, a o rozliczeniach energii w grupach kapitałowych, organ miał uzyskać informację na mocy art. 49aa ustawy. Wprowadzenie przepisu zastępczego było konieczne, ze względu na wyliczania cen odniesienia niezbędnych w działalności regulacyjnej Prezesa URE.

Powyższe wskazuje, że dobrem chronionym przepisami ustawy są także interesy fiskalne państwa i uczciwa konkurencja. Wykładnia funkcjonalna prawa, w tym przepisów odnoszących się do odstąpienia od wymierzenia kary, nie może pomijać intencji normodawcy, jakie sobie stawiał przy tworzeniu prawa.

Powołując się na opisany wyżej cel ustawodawcy we wprowadzeniu nowych rozwiązań sprawozdawczych, wyjaśnić dodatkowo trzeba, że miarą efektywności przyjmowanych rozwiązań, gdy chodzi o skuteczność danej sankcji administracyjnej, jest stopień jej oddziaływania wobec zobowiązanego podmiotu. Zatem to wzgląd na potrzebę zapewnienia efektywnej ochrony wartości oraz dóbr, o których mowa powyżej, decydował o ustaleniu przez ustawodawcę wysokości kary pieniężnej za brak terminowego wypełnienia obowiązku sprawozdawczego. To zaś oznacza, że zasadniczą funkcją tak ustanowionej sankcji administracyjnej była funkcja ochronna oraz funkcja pomiaru wagi chronionego dobra mierzona stopniem dolegliwości sankcji administracyjnej w relacji do społecznej wagi chronionych wartości – o czym w odniesieniu do tej ostatniej przekonuje również ten argument, że wymierzając karę pieniężną, organ administracji z woli ustawodawcy zobowiązany jest do wymierzenia kary pieniężnej w sztywno określonej wysokości ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 września 2022 r., sygn. akt II GSK 744/19, opubl. Legalis nr 2752639). Zdaniem Sądu powyższy pogląd należy uzupełnić o stwierdzenie, że o społecznej szkodliwości czynu nie decyduje jedynie uchybienie terminu do złożenia informacji, ale również to, czy doszło do naruszenia pozostałych chronionych prawem dóbr, które w świetle uzasadnienia wprowadzenia regulacji zdają się mieć równie istotną pozycję. Ładunek społecznej szkodliwości konkretnego zachowania może być różny, a określone działania i zaniechania można pod tym względem porównywać. Odbywać musi się to na tle konkretnego przypadku, z uwzględnieniem wszelkich jego okoliczności. Oznacza to, że okres przekroczenia terminu złożenia informacji i ich wielokrotność w niektórych przypadkach będą przemawiać za nałożeniem kary, a niekiedy mogą ekskulpować odpowiedzialność.

Szczególnym zadaniem Organu, a następnie Sądu, w ramach badania natężenia społecznej szkodliwości jest dokonanie takiego odróżnienia, aby podmioty dopuszczające się uchybień zostały odpowiednio ukarane. Oceny tej nie można sprowadzać do ogólników. Ponadto, chociaż nie może abstrahować od wysokości ustawowego zagrożenia związanego z relewantnym w danym przypadku czynem, to nie oznacza to, że surowe sankcje jednoznacznie przesądzają o tym, że ładunek społecznej szkodliwości konkretnego zachowania się zawsze przekracza próg znikomości. Natężenie społecznej szkodliwości określonego zachowania stanowi wypadkową wielu czynników. Co więcej ponownie pokreślić trzeba, że stopień społecznej szkodliwości nie jest sumą czy pochodną ocen cząstkowych faktorów z art. 115 k.k., a ocena musi być całościowa.

W powyższym kontekście, należy uznać, że okoliczności ustalone w niniejszej sprawie nie wpłynęły na odstąpienie od wymierzenia kary. Doszło w tym przypadku do naruszenia dóbr chronionych prawem.

Wszystkie informacje za okres od 21 grudnia 2022 r. do 8 grudnia 2023 r. złożone zostały już po upływie wiążących ustawowych terminów raportowania Prezesa Urzędu.

Jednocześnie okres opóźnienia wykonania obowiązków był długi i miał wpływ na publikację przez Prezesa Urzędu w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki średniej kwartalnej ceny energii elektrycznej w terminie 21 dni od dnia zakończenia kwartału oraz zakres wiedzy Organu na temat zawartych umów lub porozumień dotyczących rozliczeń w grupach kapitałowych, na podstawie których spółka sprzedawała, kupowała lub rozliczała energię elektryczną.

Ponadto, w związku z niewywiązaniem się przez przedsiębiorcę z obowiązków ustawowych Organ podjął czynności sprawdzające i z urzędu wszczął postępowanie w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, zanim złożone zostały doń zaległe informacje.

Po wtóre opóźnienie spółki, zrealizowane dopiero po wezwaniu Organu, wynikało z błędnej interpretacji wezwania.

Niemniej jednak w przypadku podmiotów profesjonalnych na pierwszy plan powinno wysuwać się wywiązywanie z prawem nałożonych obowiązków. Jeszcze raz wskazać trzeba, że zaniedbanie powoda w terminowym złożeniu informacji należy oceniać w kontekście zasad wynikających z art. 355 k.c., a więc przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej działalności, przy której obowiązuje podwyższony miernik należytej staranności. Należyta staranność uzasadnia zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, skrupulatności i rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania.

Ostatecznie, decydujące znaczenie dla Sądu miała znaczna ilość zawartych umów i porozumień w okresie od 21 grudnia 2022 r. do 8 grudnia 2023 r., które powinny być przekazane każdorazowo w terminie 7 dni od dnia ich zawarcia i wpłynęły na obowiązki kwartalne Prezesa Urzędu, przez co najmniej 4 kwartały sprawozdawcze Prezesa URE, przez co naruszenie miało charakter cykliczny i długotrwały.

Okoliczności sprawy nie mogły zatem skutkować odstąpieniem od wymierzenia kary za niewywiązanie się z obowiązków informacyjnych w okresie objętym przedmiotową decyzją.

Zdaniem Sądu, przedstawione wyżej wywody przemawiały za uznaniem, że Prezes Urzędu słusznie stwierdził, że okoliczności sprawy nie dawały podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej za stwierdzone naruszenia obowiązku informacyjnego, wynikającego z art. 49aa Prawa energetycznego .

Wobec tego Sąd orzekł, jak w pkt. I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania w całości, Powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu. Na powyższe koszty składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 z zm.).

16.04.2025 r.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn.. akt XVII AmE 162/24

ZARZĄDZENIE

(...)

16.04.2025 r.

SSO Małgorzata Wiliński