Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Arkadiusz Zagrobelny

Protokolant – Sekretarz sądowy Dominika Zajdowska

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania Syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania Syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą
w W. od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 3 czerwca 2022 r. znak: (...) ( (...): (...))

1)  oddala odwołanie;

2)  zasądza od (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (słownie: siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny/

Sygn. akt XVII AmE 164/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 17 grudnia 2024 r.

Decyzją z dnia 3 czerwca 2022 r. znak: (...) ( (...): (...)) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej również jako: „ Prezes URE”, „ pozwany”) na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 56 ust. 2a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w zw. z art. 9a ust 1 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 9a ust. 2 pkt 2 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) oraz art. 56 ust. 2, art. 56 ust. 3 i ust. 6 oraz art. 30 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (Dz.U. z 2021, poz. 716, ze zm., dalej też „p.e.”), a także w zw. z art. 100 ust 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (Dz.U. z 2022 r. poz. 553, dalej też „ustawa o promowaniu energii”) oraz w zw. z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2021, poz. 735 ze zm., dalej też „k.p.a.”), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej Przedsiębiorcy: (...) Sp. z o.o. w upadłości (poprzednio (...) Sp. z o.o.), w imieniu którego działał Pan P. L. – Syndyk masy upadłości, posiadający numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), orzekł, że:

1)  przedsiębiorca: (...) Sp. z o.o. w upadłości (poprzednio (...) Sp. z o.o.) w imieniu którego działał Pan P. L. – Syndyk masy upadłości, nie wywiązał się za rok 2016 z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczonej w sposób określony w ust. 10,

2)  za zachowanie opisane w punkcie pierwszym wymierzył przedsiębiorcy: (...) Sp. z o.o. w upadłości (poprzednio (...) Sp. z o.o.), w imieniu którego działał Pan P. L. – Syndyk masy upadłości, karę pieniężną w kwocie 40 116,00 zł.

(decyzja Prezesa URE z dnia 3 czerwca 2022 r. k. 6-9 akt sąd.)

Odwołanie od decyzji (zaskarżając ją w całości) wniósł P. L. syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W. (dalej również jako: „odwołujący”, „powód”, „Przedsiębiorca”).

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, które miały wpływ na treść decyzji Prezesa URE, a to poprzez niezasadne ustalenie, iż stopień społecznej szkodliwości czynu (...) nie jest znikomy, podczas gdy (...) wykonała swój obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji w ok. 96%, Syndyk przedstawił Prezesowi URE wszelkie dostępne wówczas informacje i dążył do pełnego ustalenia stanu faktycznego w zakresie ww. obowiązków, (...) dążyła do pełnego spełnienia ww. obowiązków, zakres działalności (...) oraz wysokość zaległości finansowych nie mógł doprowadzić do jakichkolwiek kłopotów w funkcjonowaniu rynku obrotu energią elektryczną w Polsce, co w konsekwencji prowadzi do uznania, że stopień społecznej szkodliwości czynu był znikomy;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, które miało wpływ na treść decyzji Prezesa URE, poprzez brak poczynienia wystarczających ustaleń w przedmiocie przychodu osiągniętego przez (...) w roku 2021 oraz niezasadne przyjęcie, iż przesłany przez Syndyka projekt rachunku zysku i strat za 2021 rok, z uwagi na brak podpisu osoby uprawnionej do reprezentacji Przedsiębiorcy uprawnia Prezesa URE do wymierzenia kary pieniężnej w oparciu o przychód osiągnięty w roku 2020, a co za tym idzie pominięcie tegoż dowodu, ewentualnie uniemożliwienie przedstawienia Syndykowi dowodów potwierdzających osiągnięty przez Spółkę przychód w 2021 roku, podczas gdy w dacie wydawania zaskarżonej decyzji Syndyk nie był w posiadaniu dokumentów określających ostateczny przychód Spółki w roku 2021, albowiem termin na ich sporządzenie i złożenie upływa w dniu 30 czerwca 2022 roku, co nie mogło skutkować wydaniem decyzji i wymierzeniem kary, której wysokość ustalono na podstawie przychodu za rok 2020;

3.  naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to uchybienie przepisowi art. 56 ust. 6a ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (dalej jako: „p.e.") w zw. z art. art. 7a § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako: „k.p.a.") w zw. z art. 344 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej jako: „p.u.") poprzez niezasadne uznanie oraz pominięcie, że do zmaterializowania się przesłanek odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej w postaci:

a)  zrealizowania obowiązku w przypadku podmiotu, wobec którego została ogłoszona upadłość, niezbędne jest dokonanie wpłaty środków stanowiących należności z tytułu ww. obowiązków, podczas gdy wystarczające do spełnienia obowiązku jest poinformowanie o możliwości zgłoszenia wierzytelności z tytułu zaległości do masy upadłości w formie przewidzianej przepisami Prawa upadłościowego oraz wskazanie, iż wierzytelność może wziąć udział w planie podziału sporządzanym w oparciu o ogólne przepisy podziału funduszów masy upadłości, albowiem po ogłoszeniu upadłości Syndyk nie może wybiórczo zaspokajać wierzycieli, nawet publicznoprawnych;

b)  zaprzestania naruszania prawa wystarczające jest rzeczywiste zakończenie działalności gospodarczej na rynku regulowanym obrotu energii elektrycznej oraz przedstawienie pełnych informacji dotyczących zakresu ww. obowiązków, do których dostęp ma podmiot, którego upadłość została ogłoszona;

4.  naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to uchybienie przepisowi art. 56 ust. 6a p.e. poprzez przyjęcie, że do zmaterializowania się podstawy odstąpienia od wymierzenia kary na podstawie art. 56 ust. 6a p.e. konieczne jest kumulatywne spełnienie wszystkich przesłanek wymienionych w przepisie, podczas gdy wystarczające jest to, iż stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy oraz występuje przynajmniej jeden z dwóch kolejnych warunków, tj. zrealizowano obowiązek lub zaprzestano naruszania prawa;

5.  naruszenie art. 56 ust. 3 p.e. poprzez:

- nałożenie na (...) kary pieniężnej w oparciu o przychód z działalności koncesjonowanej za rok 2020, podczas gdy zgodnie z przywołanym przepisem winien to być przychód za rok poprzedni, czyli 2021, co doprowadziło do nałożenia na (...) kary pieniężnej w wysokości 40.116,00 zł, tj. przekraczającej (...) % przychodu ukaranego przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym;

- niezasadne przyjęcie, iż skoro przesłany przez Syndyka projekt rachunku zysku i strat za 2021 rok, z uwagi na brak podpisu osoby uprawnionej do reprezentacji Przedsiębiorcy, nie może być wzięty pod uwagę przez Prezesa URE, a Syndyk w dacie wydawania zaskarżonej decyzji nie mógł posiadać wówczas dokumentów obrazujących osiągniętych przez Spółkę przychód w 2021 roku, albowiem termin na ich sporządzenie i złożenie upływa dopiero w dniu 30 czerwca 2022 roku - to Prezes URE posiada uprawnienie do wymierzenia kary w oparciu o przychód za rok 2020, podczas gdy w takiej sytuacji Prezes URE winien wstrzymać się z wydaniem przedmiotowej decyzji.

Nadto powód, wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z Rachunku Zysków i Strat za rok 2021, stanowiącego załącznik do sprawozdania finansowego upadłej Spółki za okres od 01 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. sporządzonego w dniu 21 czerwca 2022 roku, na fakt wysokości osiągniętego przez (...) przychodu w 2021 roku.

Na podstawie wskazanych zarzutów odwołujący wniósł o:

I.  zmianę zaskarżonej decyzji poprzez określenie, że ze względu na przepis art. 56 ust. 6a p.e. odstąpiono od wymierzenia kary pieniężnej wobec (...), z uwagi na znikomy stopień szkodliwości czynu oraz fakt zaprzestania naruszenia prawa lub zrealizowania obowiązku; ewentualnie o

II.  zmianę zaskarżonej decyzji poprzez wymierzenie (...) kary pieniężnej w wysokości nieprzekraczającej (...) % przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, tj. 2021; ewentualnie o:

III.  uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Prezesowi URE;

IV.  zasądzenie na rzecz Syndyka kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych w każdej z powyższych sytuacji

(odwołanie powoda z dnia 21 czerwca 2022 r. k. 10-17 akt sąd.).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes URE wniósł o jego oddalenie, pominięcie dowodu przedstawionego przez powoda jako nieprzydatnego dla rozstrzygnięcia sprawy, oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany podniósł, iż powód nie wywiązał się za rok 2016, z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do 24 stycznia 2019 r.), obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 91 ust. 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczonej w sposób określony w ust. 10.

Pozwany wskazał także, że rozpoznał w sposób właściwy niniejszą sprawę, uwzględnił wszystkie okoliczności faktyczne sprawy mające wpływ na jej rozstrzygnięcie, a także że decyzja Prezesa URE jest prawidłowa pod względem merytorycznym i formalnym.

(odpowiedź na odwołanie z dnia 14.10.2024 r. k. 31-35 akt sąd.)

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały prezentowane stanowiska (protokół z rozprawy k. 47-48 ).

Sąd Okręgowy ustalił, następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 25 października 2012 r., znak: (...) Prezes URE udzielił Przedsiębiorcy (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. koncesji na obrót energią elektryczną na okres od dnia 31 października 2012 r. do dnia 31 października 2022 r.

(okoliczność bezsporna, k. 7)

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XVIII Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych postanowieniem z 17 lutego 2021 roku, sygn. akt XVIII GU 631/20 ogłosił upadłość (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Na syndyka wyznaczono P. L..

(okoliczność bezsporna, a ponadto postanowienie k. 18 )

Pismem z dnia 24 września 2021 r. przedsiębiorca przedstawił informacje odnoszące się do sprzedaży energii elektrycznej w 2016. Z przekazanych danych wynikało, że sprzedaż energii elektrycznej do odbiorców końcowych wynosiła 34 795,610 MWh.

(okoliczność bezsporna, ponadto pismo z dnia 24 września 2021 r. k. 63 akt adm., pismo z dnia 27 kwietnia 2021 r. k. 66 akt adm.., decyzja k. 7v)

W związku z powyższym Przedsiębiorca był zobowiązany do:

a)  uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 2 087,737 MWh lub do uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 260 967,125 zł (2 087,737 x 125,00 zł/MWh),

b)  uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 521,934 MWh lub do uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 32 881,842 zł (521,934 MWh x 63,00 zł/MWh),

c)  uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt. 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 8 072,582 MWh lub do uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 88 798,40 zł (8 072,582 MWh x 11,00 zł/MWh).

(okoliczność bezsporna, zawiadomienie k. 68-70 akt adm.)

Przedsiębiorca przedstawił do umorzenia Prezesowi URE za rok 2016 świadectwa pochodzenia kogeneracji dla jednostki kogeneracji, o której mowa w art 91 ust 1 pkt 1 p.e.(w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 1 919,387 MWh.

(okoliczność bezsporna, ponadto zawiadomienie k. 68-70 akt adm., decyzja k. 30 akt adm. )

Przedsiębiorca do dnia 30 czerwca 2017 r., uiścił na konto NFOŚiGW opłaty zastępcze za 2016 r.:

a)  w kwocie 30 229,60 zł na poczet realizacji przedmiotowego obowiązku w odniesieniu do jednostki kogeneracji, o której mowa z art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), co odpowiada 479,835 MWh energii elektrycznej,

b)  w kwocie 81 635,93 zł na poczet realizacji przedmiotowego obowiązku w odniesieniu do jednostki kogeneracji, o której mowa z art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), co odpowiada 7 421,448 MWh energii elektrycznej.

(okoliczność bezsporna, ponadto zawiadomienie k. 68-70 akt adm., potwierdzenia transakcji k. 49-50 akt adm. )

W tych okolicznościach brakująca ilość energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przedmiotowego obowiązku za rok 2016 w przypadku jednostki kogeneracji wymienionej w:

a) art. 9l ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) – wyniosła 168,350 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 21 043,75 zł,

b) art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) - wyniosła 42,099 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 2 652,24 zł,

c) art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) – wyniosła 651,134 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 7 162,47 zł.

Łączna kwota brakującej opłaty zastępczej wynosiła w związku z tym 30 858,46 zł.

(okoliczności bezsporne, ponadto zawiadomienie k. 68-70 akt adm. )

Pismem z dnia 16 lutego 2022 r. Prezes URE zawiadomił o zakończeniu postępowania dowodowego oraz o możliwości zapoznania się z całością zebranego materiału dowodowego, wypowiedzenia się oraz złożenia ew. uwag.

(okoliczności bezsporne, a ponadto pismo 16.02.2022 k. 95 akt adm.)

Przedsiębiorca uzyskał przychód z działalności koncesjonowanej:

- w roku 2020 r. w wysokości (...) zł;

- w roku 2021 w wysokości (...) zł.

(okoliczności bezsporne k. 8, 48 akt sąd., rachunek zysków i strat za 2020 r. k. 91 akt adm. decyzja k. 103 akt adm., rachunek zysków i strat za rok 2021 k. 21 akt sąd.)

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd oparł się na niespornych twierdzeniach stron (art. 229 k.p.c. oraz art. 230 k.p.c.). Twierdzenia te, mając oparcie w znajdujących się w aktach sprawy dokumentach (art. 245 oraz art. 246 k.p.c.), które nie budziły wątpliwości Sądu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie znajdują zastosowanie przepisy prawa energetycznego w brzmieniu obowiązujący przed dniem 25.01.2019 r.

Stosownie bowiem do treści art 100 ust. 2 ustawy o promowaniu energii, do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art 9a ust 1 p.e., za okres przed dniem 25 stycznia 2019 r, oraz w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku w tym okresie, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Zgadnie z art. 9a ust. 1 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) odbiorca przemysłowy, przedsiębiorstwo energetyczne , odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o których mowa ust. 2 są obowiązani uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (pkt 1) lub uiścić opłatę zastępczą, w terminie określonym w ust. 15, obliczoną w sposób określony w ust. 10 (pkt 2).

W myśl art. 9a ust. 15 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) opłata zastępcza, o której mowa w ust. 1 pkt 2, stanowi przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i jest uiszczana na rachunek bankowy tego funduszu do dnia 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.

Stosownie natomiast do treści art. 9m ust. 14 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) świadectwo pochodzenia z kogeneracji umorzone przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki do dnia 30 czerwca danego roku kalendarzowego, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostce kogeneracji w poprzednim roku kalendarzowym, jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku określonego w art. 9a ust. 1, w poprzednim roku kalendarzowym.

W myśl art. 9a ust. 2 pkt 2 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) obowiązek, o którym mowa w ust. 1 wykonuje przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub obrotu tą energią i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym niebędących odbiorcami przemysłowymi, o których mowa w art. 9a ust. 2 pkt 1 p.e..

W art. 9a ust. 11 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) określono zakres obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej, o którym mowa w ust. 1, w roku 2016 na poziomie:

a)  6,0 % dla jednostki kogeneracji, o której mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.),

b)  1,5 % dla jednostki kogeneracji, o której mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.),

c)  23,2 % dla jednostki kogeneracji, o której mowa w art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.).

Z art 9a ust 12 pkt 2 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) wynika, że powyższy zakres określa minimalny udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej z uzyskanych i umorzonych świadectw pochodzenia z kogeneracji lub z uiszczonej opłaty zastępczej, odniesiony do całkowitej sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym niebędącym odbiorcami przemysłowymi, o których mowa w art. 9a ust 2 pkt 1 p.e. przez przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub obrotu tą energią i sprzedające tą energię odbiorcom końcowym.

W niniejszej sprawie poza sporem było, że:

⚫

Przedsiębiorca dokonał w 2016 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych w ilości 34 795,610 MWh;

⚫

Przedsiębiorca (do dnia 30.06.2017 r.) przedstawił Prezesowi URE do umorzenia za rok 2016 r. świadectwa pochodzenia kogeneracji w ilości 1 919,387 MWh oraz uiścił opłaty zastępcze odpowiadające 479,835 MWh energii elektrycznej oraz 7 421,448 MWh energii elektrycznej

⚫

łączna kwota brakującej opłaty zastępczej wynosiła w konsekwencji 30 858,46 zł.

Przepis art. 56 ust. 1 pkt la p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) stanowi, iż karze pieniężnej podlega m.in. ten, kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo nie uiszcza opłaty zastępczej.

Opłaty zastępczej w wysokości 30 858,46 zł Powód nie uiścił, co pociągało za sobą konieczność nałożenia na niego kary pieniężnej, o której mowa w art. 56 ust. 1 pkt 1a p.e.

Stosownie zaś do treści art. 56 ust. 2a p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) wysokości kary z art. 56 ust. 1 pkt 1a p.e. nie może być niższa niż kwota obliczona według wzoru, zgodnie z którym kwotę nieuiszczonej opłaty zastępczej należy pomnożyć przez współczynnik 1,3.

W myśl natomiast art. 56 ust. 3 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) górna wysokość kary wymierzanej w oparciu o art. 56 ust. 1 pkt 1a p.e., nie mogła natomiast przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Ponadto zgodnie z postanowieniami art. 56 ust. 6 ustawy – Prawo energetyczne, Prezes URE ustalając wysokość kary pieniężnej uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Podkreślić jednakże należy (jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13.09.2023 r. II NSKP 49/23), że , „ Przepis art. 56 ust. 2a PrEnerg określał minimalną wysokość kary, powiązaną ze stopniem naruszenia obowiązku (tzn. wysokością opłaty zastępczej), zaś jej maksymalną wysokość art. 56 ust. 3 PrEnerg, wiążący ją z przychodem przedsiębiorcy w poprzednim roku podatkowym. Racjonalna wykładnia przepisu nakazuje przyjąć, że przepis wprowadzający algorytm obliczania kary maksymalnej nie narusza przepisu określającego minimalną wysokość kary (art. 56 ust. 2a PrEnerg). Zatem w nietypowej sytuacji, gdy nie da się obliczyć kary maksymalnej albo gdy w wyniku utraty koncesji kara taka musiałaby być ustalona na 0 zł organ winien nałożyć karę minimalną, nie zaś - jak tego domaga się Powód - odstąpić w ogóle od nałożenia kary” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.09.2023 r. sygn. akt II NSKP 49/23, Legalis nr 2992006).

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy kara pieniężna wymierzona Przedsiębiorcy nie mogła być niższa od kwoty 40 116,00 zł (współczynnik 1,3 x 30 858,46 zł tj. wysokość opłaty zastępczej).

Zaskarżoną decyzją pozwany (w oparciu o przepis art. 56 ust. 2a p.e.) wymierzył powodowi karę pieniężną właśnie w takiej najniższej możliwej wysokości tj. w kwocie 40 116,00 zł nie uznając, że zachodzą podstawy do jej podwyższenia. W związku z tym chybione były zarzuty Powoda, że Pozwany nie uwzględnił wysokości przychodu Powoda z roku 2021, i tym samym wymierzył mu karę w wysokości przekraczającej (...) przychodów z roku 2021.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów Powoda wskazać należy co następuje.

Po pierwsze, Powód argumentował, iż stopień społecznej szkodliwości czynu był znikomy, gdyż (...) wykonała swój obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji w ok. 96%, Syndyk przedstawił Prezesowi URE wszelkie dostępne wówczas informacje i dążył do pełnego ustalenia stanu faktycznego w zakresie ww. obowiązków oraz pełnego spełnienia ww. obowiązków a zakres działalności (...) oraz wysokość zaległości finansowych nie mógł doprowadzić do jakichkolwiek kłopotów w funkcjonowaniu rynku obrotu energią elektryczną w Polsce.

Z powyższym zarzutem korespondował zarzut, iż do zmaterializowania się podstawy odstąpienia od wymierzenia kary na podstawie art. 56 ust. 6a p.e. konieczne jest kumulatywne spełnienie wszystkich przesłanek wymienionych w przepisie, podczas gdy wystarczające jest to, iż stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy oraz występuje przynajmniej jeden z dwóch kolejnych warunków, tj. zrealizowano obowiązek lub zaprzestano naruszania prawa;

Mając na uwadze stan faktyczny niniejszej sprawy, należy stwierdzić, iż nie ma podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu i zaprzestanie naruszania prawa. Powód niewątpliwie nigdy nie wykonał omawianego obowiązku w całości, lecz jedynie w części. Łączna kwota brakującej opłaty zastępczej wyniosła 30.858,46 zł. Nie można też w przedmiotowej sprawie mówić o znikomym zakresie naruszeń.

Sąd podziela stanowisko organu, iż zaniechanie powoda w niniejszej sprawie nosiło znamiona szkodliwości znacznej, a nie znikomej.

W zaskarżonej decyzji wykazano, iż w opozycji do porządku prawnego i do utrwalonego już orzecznictwa, jest twierdzenie powoda, że waga naruszenia prawa jest znikoma. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie (por. wyrok z 14 października 2022 r., VII AGa 550/22): „«stopień szkodliwości» można odczytywać posiłkując się dorobkiem wypracowanym wprawie karnym" biorąc pod uwagę „rodzaj i charakter naruszonego (...) dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy". W niniejszej sprawie charakter naruszonego przez powoda dobra był poważny i nie wymagał dalszego dowodzenia, wykraczającego poza zaprezentowane w zaskarżonej decyzji, ponieważ zaniechanie powoda „przekładało się na bezpieczeństwo energetyczne kraju, zmniejszenie negatywnego wpływu energetyki na środowisko, a także zwiększenie konkurencyjności i efektywności C energetycznej gospodarki narodowej".

W myśl art. 56 ust. 6a p.e. Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Na wstępie omówienia przywołanego zarzutu należy wskazać, że utrwalony zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, jest pogląd, że na podstawie przepisów ustawy Prawo energetyczne odpowiedzialność ma charakter obiektywny, wynikający z samego faktu naruszenia określonych norm prawnych. Oznacza to, że przedsiębiorca nie może powoływać się na brak winy ( zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2008 r., sygn. akt III SK 10/08, opubl. system Legalis nr 1885077). Okoliczność ta jest irrelewantna dla samego faktu wymierzenia kary, jak i odstąpienia od karania. Gdyby zamiarem ustawodawcy było uzależnienia samego wymierzenie kary lub zastosowania odstąpienia od jej wymierzenia od zawinienia, a tym samym subiektywizacja odpowiedzialności za naruszenia przepisów, wskazałby tę przesłankę w treści art. 56 ust. 3, 6 i 6a ustawy, czego jednak nie uczynił (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. akt III SK 22/16, opubl. system Legalis nr 2586425). Tym samym odpowiedzialność przedsiębiorcy istnieje w oderwaniu od winy i do jej ustalenia nie jest konieczne wykazanie zawinionego zachowania, lecz wystarcza stwierdzenie faktu zaistnienia określonego naruszenia prawa.

Odnosząc się natomiast wprost do zarzutu ukarania odwołującego wbrew ziszczeniu się przesłanek przemawiających za odstąpieniem od karania, Sąd pokrótce wyjaśni zasady stosowania tej instytucji, a także jej cel i zakres kontroli sądowej.

Odstąpienie od wymierzenia kary stanowi wyraz tzw. uznania administracyjnego, rozumianego jako uprawnienie organu do wyboru konsekwencji prawnej. Uznanie to stanowi zatem sferą dyskrecjonalności, w ramach której organ władzy publicznej ma swobodę wyboru skutku prawnego, jaki w konkretnej sprawie będzie wiązał się z zaistnieniem danych okoliczności. Co istotne, Prezes Urzędu nie ma obowiązku skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary, nawet wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w przywołanym przepisie art. 56 ust.6a p.e.. Wynika to z wykładni literalnej normy, która wskazuje, że prezes urzędu jedynie „może” odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Nie jest to więc tzw. decyzja związana, do której wydania obligują obowiązujące przepisy prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VIIAGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

Pozostawienie oceny spełnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej organowi regulacyjnemu, nie oznacza jednak, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć tu na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, i w konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, gdyż w innym wypadku instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( op.cit), należy tu pamiętać, że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego przepis art. 56 ust. 6a prawa energetycznego należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasad równowagi i podziału władzy. Dlatego też interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Szerzej ujmując oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie, że podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, a nadto że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Należy przy tym pamiętać, że omawiana instytucja stanowi wyjątek, który powinien być stosowany jedynie wówczas, gdy nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej na jakimkolwiek poziomie kłóci się z podstawowymi funkcjami kary. Warto w tym miejscu także odnotować, że odstąpienie od wymierzenia kary nie może być mylone i nie może stanowić podstawy do miarkowania kary pieniężnej, a jedynie uprawnia Prezesa urzędu do nie nakładania jej w ogóle. Inaczej ujmując na podstawie tego przepisu nie można obniżyć kary pieniężnej ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15 października 2014 r. III SK 47/13, opubl. LEX nr 1540636).

Przechodząc do podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary, to zgodnie z treścią art. 56 ust 6a p.e. pierwszymi, mogącymi występować alternatywnie przesłankami, jest zaprzestanie naruszania prawa lub realizacja obowiązku przez adresata kary.

Nie sposób jest uznać, że powód zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował swój obowiązek (to jest uiścił opłatę zastępczą). Jak wskazano bowiem w uzasadnieniu wyroku Sadu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30.04.2014 r. VI ACa 927/13 (który to pogląd Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela) ponieważ termin uiszczenia opłaty zastępczej ma charakter materialny, nie jest możliwa realizacja tego obowiązku po upływie terminu ustawowego. Nie można więc twierdzić, że powód zrealizował ten obowiązek. Alternatywnie art. 56 ust. 6a ustawy - Prawo energetyczne wskazuje na przesłankę polegająca na tym, że podmiot zaprzestał naruszania prawa, co w przedmiotowej sprawie również nie mogło mieć miejsca, skoro spełnienie obowiązku miało charakter jednorazowy. W sytuacji niespełnienia żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek, prawnie irrelewantna staje się ocena stopnia szkodliwości czynu powoda, a w szczególności, czy był on znikomy. Jest to bowiem przesłanka, która powinna być spełniona łącznie z zaprzestaniem naruszania prawa lub zrealizowaniem obowiązku.

Sąd podziela w powyższym zakresie argumentację pozwanego, iż „ utrwalone orzecznictwo wskazuje, że skoro przedsiębiorca nie przedstawił do umorzenia Prezesowi URE przedmiotowych świadectw pochodzenia z kogeneracji w ustawowo zakreślonym terminie materialnoprawnym, ani nie uiścił na rachunek NFOŚiGW adekwatnej opłaty zastępczej, to nie dopełnił zarazem obowiązku ustawowego, ponieważ po dacie prawem przepisanej obowiązek taki już nie istnieje. W konsekwencji Prezes URE obowiązany jest (a nie uprawniony) do nałożenia kary pieniężnej. Sąd Najwyższy - na gruncie świadectw pochodzenia - w wyroku z 26 marca 2019 r. (I NSK 20/18) wskazał analogicznie, że: „31 marca jest datą graniczną, zamykającą możliwość złożenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej w wykonaniu obowiązku z art. 9a ust. 8 PrEnerg za rok poprzedni"(…) W konsekwencji powód nie mógł skutecznie zrealizować obowiązku już po 30 czerwca 2017 r. Rozważania powoda dotyczące realizacji obowiązku przez podmiot w upadłości (której ogłoszenie miało miejsce w 2021 r.) - przeprowadzone na tle zarzutu nr III - są zatem bezprzedmiotowe.”(odpowiedź na odwołanie k. 32).

Jak już wskazano, z uwagi na niespełnienie żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek, ocena stopnia szkodliwości czynu powoda była w niemniejszej sprawie prawnie irrelewantna. Niemniej dla porządku należy zauważyć, iż w ocenie Sadu stopień społecznej szkodliwości czynu powoda niewątpliwie był wyższy aniżeli znikomy.

Przesłanka ta nawiązuje do dyrektywy wymiaru kary w koncepcji prawa karnego, dlatego też powszechnie przyjmuje się, że przy jej interpretacji konieczne jest odwołanie się do sposobu weryfikacji stopnia szkodliwości czynu wypracowanego na gruncie art. 115 kodeksu karnego. Oznacza to konieczność odniesienia się do rodzaju i charakteru naruszonego dobra, rozmiaru wyrządzonej szkody, sposobu i okoliczności popełnienia czynu, wagi naruszonych obowiązków, postaci zamiaru, motywacji sprawcy oraz rodzaju naruszonych reguł ostrożności i stopnia ich naruszenia. Wszystkie te kryteria powinny zostać uwzględnione, aczkolwiek dokonywana ocena ma charakter kompleksowy, odnosi się do całokształtu okoliczności sprawy. Niemniej jednak w orzecznictwie wskazuje się, że jednym z podstawowych czynników mających istotne znaczenie dla dokonania właściwej oceny czynu sprawcy jest rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem ( zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VIIAGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

W tym kontekście należy zauważyć, na co słusznie wskazuje pozwany, że celem regulacji z art. 9a ust. 1 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) było zapewnienie odpowiednich źródeł finansowania wytwarzania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji. Odgrywa ono bowiem znaczącą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju, w zmniejszaniu negatywnego wpływu energetyki na środowisko, a także w zwiększaniu konkurencyjności i efektywności energetycznej gospodarki narodowej.

Dokonując oceny, czy zasadnym byłoby odstąpienie od wymierzenia powodowi kary, nie wolno pominąć skutku takiej decyzji. Skutkiem zastosowania wobec powoda odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej byłoby bowiem zwolnienie go z obowiązku zapłaty także tego składnika kary pieniężnej, który odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 30 858,46 zł. W konsekwencji zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej sytuacja przedsiębiorcy, który nie wniósł w ustawowym terminie opłaty zastępczej, byłaby korzystniejsza od sytuacji przedsiębiorcy, który wniósł ją w terminie, albowiem pierwszy z nich byłby zwolniony z obowiązku zapłaty jakiejkolwiek kwoty, pomimo niewykonania spoczywającego na nim obowiązku, zaś drugi byłby obowiązany wnieść opłatę zastępczą. Zdaniem Sądu byłoby to rozwiązanie rażąco niesprawiedliwe (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30.04.2014 r. VI ACa 927/13).

Podsumowując powyższą część rozważań, chybiony był zarzut powoda, iż pozwany nie odstępując od wymierzenia powodowi kary naruszył przepis art. 56 ust. 6a p.e. z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu oraz zaprzestanie naruszania prawa (brak realizacji przesłanek z tego artykułu oraz niezależnie od powyższego brak podstaw do uznania, że pozwany przekroczył zasady uznania administracyjnego).

Po drugie, Powód w kwestii odstąpienia od wymierzenia kary podniósł również, iż doszło do naruszenia art. 56 ust. 6a p.e. w zw. z art. 7a § 1 kpa oraz w zw. z art. 344 ust. 1 pu, gdyż do zmaterializowania się przesłanek odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej wobec upadłego podmiotu wystarczające do spełnienia obowiązku jest poinformowanie o możliwości zgłoszenia wierzytelności z tytułu zaległości do masy upadłości w formie przewidzianej przepisami Prawa upadłościowego oraz wskazanie, iż wierzytelność może wziąć udział w planie podziału sporządzanym w oparciu o ogólne przepisy podziału funduszów masy upadłości, albowiem po ogłoszeniu upadłości Syndyk nie może wybiórczo zaspokajać wierzycieli, nawet publicznoprawnych; a dodatkowo do zaprzestania naruszania prawa wystarczające jest rzeczywiste zakończenie działalności gospodarczej na rynku regulowanym obrotu energii elektrycznej oraz przedstawienie pełnych informacji dotyczących zakresu ww. obowiązków, do których dostęp ma podmiot, którego upadłość została ogłoszona.

W ocenie Sądu, nietrafny jest pogląd, iż podstawą odstąpienia od wymierzenia kary – jest realizacja obowiązku poprzez samo poinformowanie o możliwości zgłoszenie wierzytelności do masy upadłości w toczącym się postępowaniu upadłościowym lub zaprzestanie naruszania prawa poprzez zakończenie działalności przedsiębiorcy. Z uwagi na brak znikomej społecznej szkodliwości czynu nie było podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary na podstawie pozostałych dwóch przesłanek (przy tym aktualne pozostają wyżej poczynione uwagi).

Syndyk zastrzegł również, iż ewentualnie wymierzona prawomocnie kara pieniężna stanowi należność podlegającą zaspokojeniu z funduszów masy upadłości w drugiej kategorii, jako inna należność, która nie podlega uznaniu w innej kategorii, a to na podstawie art. 342 ust. 1 pkt 2 p.u. Z tych też względów konieczne jest dokonanie zgłoszenia wierzytelności obejmującego rzeczoną zaległość, w oparciu o przepisy Prawa upadłościowego (k. 12v odwołania).

Charakter prawny kary pieniężnej wynikającej z zaskarżonej decyzji, w postępowaniu upadłościowym przedstawił SOKIK w wyroku z 7 grudnia 2023 r. (XVII AmE 101/23): „W związku z tym, skoro zaskarżona decyzja została wydana po ogłoszeniu upadłości Powoda, to zobowiązanie do zapłaty kary pieniężnej powstało po ogłoszeniu upadłości, czyli w konsekwencji powinno być uznane za zobowiązanie masy upadłości (dług masy)."

Nie ulega najmniejszych wątpliwości, że prawo upadłościowe łączy z faktem ogłoszenia upadłości istotne i różnorodne skutki, w tym odnoszące się co do zobowiązań dłużnika (art. 83 i nast. p.u.). Upadłość m.in. wpływa również na: postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości (art. 144 i nast. p.u.) oraz określa także w jaki sposób wierzyciele upadłego mogą uzyskać zaspokojenie (art. 343, art. 344 p.u.)

Pojawia się w związku z tym pytanie, czy ogłoszenie upadłości Przedsiębiorcy wpływa na karę pieniężna wymierzaną przez Prezesa URE. Odpowiedź na to pytanie jest oczywiście twierdząca i kwestia ta nie jest sporna pomiędzy stronami. Powyższe w związku z tym rodzi kolejne pytanie, w jaki sposób ogłoszenie upadłości oddziałuje na karę pieniężną wymierzaną decyzją wydawaną po dacie upadłości (w tym zakresie stanowiska stron nie były zbieżne).

Udzielając odpowiedzi na drugie z postawionych pytań, zacząć należy od tego, że zobowiązania podlegające zaspokojeniu w postępowaniu upadłościowym dzielą się na dwie grupy:

1. zobowiązania upadłościowe (zwane w doktrynie „długami upadłego”), czyli zobowiązania powstałe przed ogłoszeniem upadłości,

2. zobowiązania masy upadłości (zwane w doktrynie „długami masy”), czyli zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości.

Zaspokojenie zobowiązań upadłościowych w postępowaniu upadłościowym następuje, co do zasady, przez podział funduszów masy upadłości (art. 337 ust. 1 p.u., art. 344 p.u., art. 342 ust. 1 p.u.). Podział ten może być zasadniczo dokonany dopiero sporządzeniu przez syndyka listy wierzytelności i jej zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza (art. 244 p.u., art. 260 p.u.). Lista wierzytelności określa bowiem kto jest uprawniony do uczestniczenia w postępowaniu upadłościowym (art. 245 ust. 1 p.u.), a więc również, kto bierze udział w podziale (art. 347 ust. 1 p.u.). Jednocześnie zauważyć należy, iż zasadą jest, że wierzyciele upadłego, jeżeli chcą uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym (w tym jeżeli chcą uzyskać zaspokojenie), powinni zgłosić syndykowi (w ściśle określonym terminie) swoje wierzytelność (art. 236 ust. 1 p.u., art. 240 p.u.). Brak zgłoszenia wierzytelności (z pewnymi nielicznymi wyjątkami – zob. np. art. 237 p.u.) jest przeszkodą w umieszczeniu ich na liście wierzytelności (i to nawet wówczas gdy dana wierzytelność stwierdzona jest tytułem wykonawczym). Również zgłoszenie wierzytelności po terminie wywołuje niekorzystne dla wierzyciela skutki. Przykładowo, danej wierzytelności (aż do czasu zatwierdzenia uzupełnienia listy wierzytelności – art. 262 ust. 1 p.u.) nie uwzględnia się w sporządzanych wcześniej planach podziału (art. 252 p.u.).

Zdecydowanie odmiennie przedstawia się kwestia zaspokajania zobowiązań masy upadłości. Zobowiązania te ustawodawca podzielił na dwie podkategorie, tzn. na „koszty postępowania” (art. 230 ust. 1 p.u.) oraz na „inne zobowiązania masy upadłości” (art. 230 ust. 2 p.u.). Wszystkie te zobowiązania zaspokajane są w postępowaniu upadłościowym zasadniczo poza planem podziału (art. 343 p.u.) – tzn. pokrywane są niezwłocznie w miarę posiadanych przez syndyka funduszy. Podkreślić należy, iż zobowiązania te zaspokaja się w całości w pierwszej kolejności tj. przed zaspokojeniem zobowiązań upadłościowych (art. 344 p.u.). Dopiero w sytuacji, gdy zobowiązania opisane w art. 230 ust. 2 p.u. nie mogą być zaspokojone w całości, dochodzi do ich zaspokojenia przez syndyka w drodze podziału funduszów masy upadłości (art. 343 ust. 1a p.u.). Podkreślenia jednakże wymaga to, iż zobowiązania masy upadłości nie podlegają ustaleniu w trybie zgłaszania przez wierzycieli swoich wierzytelności, a następnie umieszczania ich na liście wierzytelności (nawet gdyby miały być zaspokajane w ramach planu podziału – tj. należały do „innych zobowiązań masy upadłości”). Przyjęcie przeciwnego poglądu (czyli uznanie, że wierzyciel, którego wierzytelność powstała po dacie ogłoszenia upadłości powinien zgłosić przysługującą mu wierzytelności) prowadziłoby bowiem do absurdalnych konsekwencji, przykładowo:

1)  syndyk nie mógłby zaspokajać jakichkolwiek zobowiązań masy upadłości, aż do chwili stworzenia i zatwierdzenia listy wierzytelności obejmującej te koszty (niekiedy, np. z uwagi na wniesione sprzeciwy i zażalenia procedura ustalania listy wierzytelności trwa wiele miesięcy, a nawet lat). W konsekwencji syndyk nie mógłby zaspokajać również kosztów (np.: powstałych po dniu ogłoszenia upadłości bieżących kosztów korespondencji, ogłoszeń, eksploatacji pomieszczeń, wynagrodzenia osób zatrudnionych przez syndyka, należności publicznoprawnych itp. – art. 230 w zw. m.in. z art. 245a p.u.), których perspektywa nieuiszczenia przekreślałoby w praktyce możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego.

2)  niemalże wszystkie takie zobowiązania byłyby zgłaszane po terminie (termin na zgłoszenie wierzytelności wynosi bowiem 30 dni licząc od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze (art. 236 ust. 1 w zw. z art. 51 ust. 1 pkt 4 p.u.);

3)  zgłoszenie wierzytelności po terminie łączyłoby się z negatywnymi dla wierzyciela istotnymi konsekwencjami:

a.  konieczność poniesienia zryczałtowanych kosztów postępowania (art. 235 p.u.);

b.  ryzyko braku możliwości jakiegokolwiek zaspokojenia pomimo formalnie zagwarantowanego pierwszeństwa zaspokojenia (art. 252 p.u. w zw. z art. 343 p.u.), ewentualnie kwestia zaspokojenia zobowiązań masy upadłości po terminie ich wymagalności.

Nie zmienia powyższej wykładni przepisów prawa upadłościowego to, że istnienie, czy też wysokość zobowiązań masy upadłości jest sporna. Wówczas bowiem wierzyciel może dochodzić takiej wierzytelności w trybie odpowiedniego powództwa wytoczonego przeciwko syndykowi, nie zaś w drodze zgłoszenia wierzytelności. Wskazać bowiem należy, iż treści art. 144 p.u. wynika, iż po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone przeciwko syndykowi (por. np. stan faktyczny w sprawie w której Sąd Najwyższy podejmował w dniu 23.01.2004 r, uchwałę - sygn. akt III PZP 18/03).

W omawianej materii zwrócić ponadto należy uwagę, że:

1)  w myśl art. 160 p.u., sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego (§ 1) i syndyk nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości (§ 2).

2)  po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorca występuje w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia „w upadłości" (art. 60 ¹ p.u.).

3)  według art. 372 ust. 1 p.u., zmiany stosunków prawnych dokonane na podstawie przepisów prawa upadłościowego obowiązują upadłego i drugą stronę również po umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego, chyba że przepisy odrębnej ustawy stanowią inaczej.

Z powyższego wynika, że stroną w znaczeniu formalnym jest syndyk (tj. po ogłoszeniu upadłości tylko syndyk może wszcząć postępowanie i tylko przeciwko syndykowi postępowanie może być wszczęte), zaś stroną w znaczeniu materialnym jest upadły (to na jego rzecz, a nie na rzecz syndyka, toczy się postępowanie; to upadły, a nie syndyk odpowiada za zobowiązania które powstają po ogłoszeniu upadłości; a zmiany stosunków prawnych odnoszą się do upadłego, a nie do syndyka). Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 16.01.2009 r. ( III CSK 244/08). Sąd Najwyższy zauważył, że: świadczenia dochodzone przez syndyka lub przeciwko niemu podlegają zasądzeniu na rzecz lub od upadłego; podstawienie procesowe syndyka w miejsce upadłego jest podstawieniem bezwzględnym, przy którym legitymację procesową ma tylko podmiot podstawiony; brak legitymacji formalnej upadłego nie jest równoznaczny z brakiem po jego stronie zdolności prawnej, tj. zdolności bycia podmiotem praw i obowiązków ( podobnie np.: wyrok SN z 7.10.2004 r. IV CK 86/04; postanowienie SN z dnia 21.07.2011 r. V CZ 37/11).

Zobowiązanie pieniężne z tytułu wymierzonej przez Prezesa URE kary pieniężnej powstaje dopiero po wymierzeniu tej kary (wcześniej nie istnieje). Innymi słowy, jeżeli Prezes URE nie wyda decyzji o wymierzeniu kary pieniężnej (i decyzja ta nie stanie się prawomocna – art. 175 ust. 1 Ustawy OZE) brak jest podstaw prawnych do jej uiszczenia. W związku z tym, skoro zaskarżona decyzja została wydana po ogłoszeniu upadłości Powoda, to zobowiązanie do zapłaty kary pieniężnej powstało po ogłoszeniu upadłości, czyli w konsekwencji powinno być uznane za zobowiązanie masy upadłości (dług masy).

Powód nie zgadza się z taką konsekwencją, argumentując, że kara pieniężna nie jest ani kosztem postępowania upadłościowego ani innym zobowiązaniem masy upadłości i w konsekwencji powinna być dochodzona wyłącznie w drodze zgłoszenia wierzytelności na zasadach przewidzianych w prawie upadłościowym (k. 14v odwołania).

Powyższego poglądu Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie podziela. Zgodnie z art. 230 ust. 1 p.u. do kosztów postępowania zalicza się wydatki bezpośrednio związane z ustaleniem, zabezpieczeniem, zarządem i likwidacją masy upadłości oraz ustaleniem wierzytelności, w szczególności (…). W myśl natomiast art. 230 ust. 2 p.u. do innych zobowiązań masy upadłości zalicza się wszystkie niewymienione w ust. 1 zobowiązania masy upadłości powstałe po ogłoszeniu upadłości, w szczególności (…). Z przypisów tych jednoznacznie wynika, że dla określenia, czy dane zobowiązanie stanowi, czy też nie stanowi zobowiązania masy upadłości, kluczowe znaczenie ma ustalenie chwili jego powstania (tj. czy powstało od dnia upadłości, czy też wcześniej). Jak już wyżej wskazano, określone zaskarżoną decyzją zobowiązanie (kara pieniężna) nie istniało przed datą upadłości. Co więcej, gdyby z innych przyczyn (od omawianych w tym miejscu) okazało się, że decyzję należy uchylić (i rozstrzygnięcie to uprawomocniłoby się), to kara pieniężna nie tylko, że nie byłaby długiem masy, lecz również nie byłaby długiem upadłego (tzn. brak byłoby jakichkolwiek podstaw prawnych do uznawania jej na liście wierzytelności). Natomiast gdyby podzielić omawiany tu pogląd Powoda i w konsekwencji uchylić z omawianej przyczyny zaskarżoną decyzję, to doszłoby do sytuacji w której:

- Przedsiębiorca nie uzyskał i nie przedstawił do umorzenia Prezesowi URE stosownych świadectw kogeneracji, ewentualnie nie uiścił stosownej opłaty zastępczej,

- nie poniósłby żadnych negatywnych konsekwencji naruszenia tego przepisu, gdyż nie zostałby ukarany przez Prezesa URE za brak realizacji powyższego obowiązku.

Pojawia się w związku z tym pytanie (aczkolwiek Powód takiego zarzutu wprost nie sformułował), czy skoro Przedsiębiorca przed ogłoszeniem upadłości prowadził działalność gospodarczą, z którą wiązała się konieczność realizacji obowiązków na gruncie art. 9a ust. 1 p.e., to zobowiązaniem upadłościowym (długiem upadłego) ustalanym w trybie zgłoszenia i uznania na liście wierzytelności może/powinno być zobowiązanie mające podstawę prawną wyłącznie w art. 9a ust. 1 p.e.. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Podkreślić bowiem trzeba, że obowiązek określony w art. 9a ust. 1 p.e., spoczywał na Przedsiębiorcy wyłącznie do dnia 30.06.2017 r. Obowiązek ten po tej dacie wygasł, zaś w jego miejsce pojawił się obowiązek uiszczenia kary pieniężnej w wysokości ustalanej przez Prezesa URE ( por. pogląd prawny wyrażony przez Sad Najwyższy w wyrokach: z dnia 26.03.2019 r. I NSK 20/18, 6 lutego 2018 r., III SK 7/17). Jednocześnie brak jest podstaw aby uznać, że z datą ogłoszenia upadłości (w przedmiotowej sprawie byłby to dzień 17 lutego 2021 r.) obowiązek ten zamienił się w zobowiązanie pieniężne w trybie art. 91 ust. 2 p.u. (dot. przedstawienia świadectw do umorzenia) i stał się wymagalny w trybie art. 91 ust. 1 p.u. (dot. przedstawienia świadectw do umorzenia oraz dot. opłaty zastępczej). Gdyby tak było, to musielibyśmy uznać, że istnieje podmiot uprawniony do zgłoszenia wierzytelności z tytułu opłaty zastępczej i/lub z tytułu przedstawienia świadectw do umorzenia. Tak jednakże nie jest albowiem Prezes URE, któremu należy przedstawić świadectwa do umorzenia, nie mógł (i nie może) domagać się od Przedsiębiorcy realizacji tego obowiązku (zarówno przed datą 30 czerwca jak i po tej dacie). Podobnie NFOŚiGW (na rachunek którego uiszcza się opłatę zastępczą) nie mógł (i nie może) żądać spełnienia przez Przedsiębiorcę omawianej opłaty zastępczej (zarówno przed datą 30 czerwca jak i po tej dacie). NFOŚiGW był bowiem tylko beneficjentem środków z tytułu tej opłaty, ale opłata ta nie stanowiła jego roszczenia.

Istotne jest również, iż to od Przedsiębiorcy zależało w jakiej formie zrealizuje swój obowiązek z art. 9a ust. 1 p.e. (choć ustawodawca jako pierwotną formę realizacji uznał pozyskanie i przedstawienie do umorzenia omawianego świadectwa). Przedstawienie świadectw do umorzenia (w wymaganej wysokości) prowadzi bowiem automatycznie do braku obowiązku uiszczenia opłaty.

W związku z tym nie sposób uznać, że istnieje podmiot uprawniony do zgłoszenia „wierzytelności” z tytułu obowiązku określonego przepisem art. 9a ust. 1 p.e. (niezbędne jest oznaczenie wierzyciela na liście wierzytelności – art. 245 ust. 1 pkt 2 p.u.). Brak jest również jakichkolwiek podstaw aby taka „wierzytelność” została uznana z urzędu na liście wierzytelności sporządzanej w postępowaniu upadłościowym.

Podsumowując powyższą część rozważań, okoliczności na które powołuje się Powód nie mogły mieć decydującego znaczenia. W związku z tym Sąd uznał, że zobowiązanie z tytuł przedmiotowej kary pieniężnej powstało po dniu ogłoszenia upadłości.

W konsekwencji, skoro omawiane zobowiązanie jest długiem masy, to zobowiązanie to nie podlega ustaleniu w trybie zgłoszenia wierzytelności, a następnie umieszczania jej przez syndyka na liście wierzytelności. Tym samym podnoszone przez Powoda zarzuty naruszenia art. 344 p.u. i art. 342 p.u. okazały się chybione.

Konkludując, Sąd uznał że w sprawie nie zachodzą podstawy odstąpienia od wymierzenia kary. W tej sytuacji brak było także możliwości określenia jej wysokości poniżej pułapu określonego w art. 56 ust. 2a p.e. Jakiekolwiek jej miarkowanie przez pozwanego lub Sąd byłoby czynnością bezprawną, gdyż naruszałoby bezwzględnie obowiązujący art. 56 ust. 2a p.e. nie pozwalający na nałożenie kary niższej, niż – w tym przypadku - 40 116,00 zł.

W tych okolicznościach, na podstawie art. 479 ⁵³ k.p.c. Sąd oddalił odwołanie ( pkt. 1 wyroku).

W pkt 2 wyroku orzeczono o kosztach procesu mając na uwadze jego wynik. Podstawę rozstrzygnięcia stanowił art. 98 par. 1 w zw. z par. 3 k.p.c. oraz § 14 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804). Pozwany jako strona przegrywająca spór zobowiązana jest pokryć koszty poniesione przez pozwanego, w tym wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720 zł.

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny/

Sygn. akt XVII AmE 164/24

ZARZĄDZENIE

1)  (...)

a)  (...)

b)  (...)

2)  (...)

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny/