Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Brzozowska
Protokolant –	sekr. sądowy Magdalena Ratajczyk

po rozpoznaniu w dniu 02 marca 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 11 października 2021 r. znak: (...) (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie drugim w ten sposób, że odstępuje od wymierzenia kary pieniężnej;

2.  zasądza od Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 1.737,00 (jeden tysiąc siedemset trzydzieści siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 720,00 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Brzozowska

Sygn. akt XVII AmE 177/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 02 marca 2023 r.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z dnia 11 października 2021 r. znak: (...)na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12b, art. 56 ust. 2 i 3, art. 56 ust. 2h pkt 4 w związku z art. 56 ust. 6 i 6a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2021 r., poz. 716 ze zm.) oraz na podstawie art. 104, art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (DZ. U. 2021, poz. 735, dalej też k.p.a.) i art. 30 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne oraz art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych ( DZ.U. z 2019 r., poz. 1495 ze zm.) orzekł, iż (...) sp. z o.o. nie zachowała terminu do przekazania sprawozdania o jakim mowa w art. 43d ustawy Prawo energetyczne za miesiące od lipca 2017 r. do maja 2018 r. do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i za działanie to wymierzył przedsiębiorcy karę pieniężną w łącznej wysokości 110.000,00 zł. tj. w wysokości 10.000 zł. za brak złożenia w terminie sprawozdania za każdy z w/w miesięcy. (k. 6-12v akt sądowych)

Odwołanie od decyzji wniosła (...)Sp.zo.o. z siedzibą we W. zaskarżając ją w całości, zarzucając że została wydana z naruszeniem:

I) przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 56 ust. 6a w zw. z art 56 ust. 1 pkt 12b Prawa energetycznego poprzez jego niezastosowanie oraz uznanie, że stopień szkodliwości przedmiotowego czynu nie jest znikomy, podczas gdy brak złożenia sprawozdań był uchybieniem o charakterze czysto formalnym, nie prowadził do powstania szkody lub zagrożenia jej powstania, w znikomy sposób wpływał na dane statystyczne publikowane przez Prezesa URE, wynikał wyłącznie z braku świadomości pracowników powoda odnośnie szczegółowych regulacji Prawa energetycznego, nie był działaniem celowym, jak również nie był skutkiem wszczęcia kontroli (powód z własnej woli, po dowiedzeniu się o konieczności składania sprawozdań. złożył zaległe sprawozdania), a w konsekwencji Prezes URE powinien odstąpić od wymierzenia kary;

b) art. 56 ust. 1 pkt 12b (w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2019 r.) oraz art. 56 ust. 2h pkt 4 Prawa energetycznego poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że kara w wysokości 10 000 zł. powinna być wymierzona za każde sprawozdanie z osobna, podczas gdy przepis ten wskazuje na liczbę mnogą „nie przekazuje w terminie sprawozdań”, w z związku z czym brak jest podstaw do nałożenia jedenastu kar, a maksymalna kara w niniejszej sprawie nie powinna przekraczać 10 000 zł., tym bardziej, że przepisy o charakterze sankcyjnym powinny być wykładane ściśle;

2) przepisów postępowania, tj.:

a) art. 7 k.p.a. i art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. poprzez zaniechanie uzyskania od powoda wyjaśnień mających na celu rozstrzygnięcie spornych kwestii oraz ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego powierzchownie, sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego (organ poprzestał w kluczowych kwestiach na ogólnych sformułowaniach, bez odniesienia się do konkretnej szkodliwości przedmiotowego czynu), a w konsekwencji uznanie, że nie zachodzą podstawy do wydania decyzji o odstąpieniu od wymierzenia kary, podczas gdy Powód dobrowolnie (bez wezwania) złożył zaległe sprawozdania, współpracował z Prezesem URE w trakcie całego postępowania, wyjaśniając w sposób uczciwy i rzetelny przyczyny powstałych opóźnień.

Mając na uwadze powyższe odwołująca spółka wniosła o:

- zmianę zaskarżonej decyzji poprzez odstąpienie od wymierzenia kary za nieterminowe złożenie sprawozdań za okres od lipca 2017 r. do maja 2018 r.,

- ewentualnie — w przypadku uznania przez Sąd, że nie ma podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary, o zmianę decyzji poprzez nałożenie jednej kary w kwocie 10 000 zł.,

- w przypadku natomiast uznania braku podstaw do zmiany decyzji — o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie Prezesowi URE do ponownego rozpoznania;

- o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych,

- przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powoda lub jego pełnomocnika,

- dopuszczenie dowodu z:

a) dokumentów wskazanych w treści odwołania na wyszczególnione w nim fakty,

b) zeznań świadka P. D. (pracownika powoda), ma fakt przedmiotu bieżącej działalności powoda, celu wykorzystywania sprowadzanych substancji i ich właściwości, ilości sprowadzanych substancji, braku świadomości objęcia regulacjami sprawozdawczymi względem Prezesa URE, podejmowania samodzielnych czynności w celu ustalenia obowiązków związanych z wpisem do rejestru podmiotów przywożących oraz okoliczności, w jakich doszło do uświadomienia obowiązków sprawozdawczych (k. 14-25 akt sądowych).

Pismem z dnia 19 grudnia 2022 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł odpowiedź na odwołanie, wnosząc o: jego oddalenie, przeprowadzenie dowodu z dokumentów zawartych w aktach postępowania administracyjnego – na okoliczność przesłanek ustalenia stanu faktycznego niniejszej sprawy, pominięcie dowodów przedstawionych przez powoda jako powołanych na okoliczność faktów bezspornych (zeznania świadka P. D.), względnie nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (dowód z dokumentów), w przypadku wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego – zwolnienie pozwanego (Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki) od udziału w nim, ponieważ pełnomocnik posiada pełną wiedzę o wszystkich aspektach sprawy i jego udział będzie wystarczający i zasądzenie od powoda na rzecz Prezesa URE zwrotu kosztów zastępstwa procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. (k. 73- 79 akt sądowych)

Na rozprawie w dniu 02 marca 2023 r. strony podtrzymały stanowisko wyrażone w składanych pismach procesowych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp.zo.o. z siedzibą we W. została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...) w dniu 04 czerwca 2021 r. Zgodnie z treścią wpisów ujawnionych w dziale 3 rejestru głównym przedmiotem jej działalności jest produkcja autobusów. Spółka w zakresie swojej działalności gospodarczej nabywa wewnątrzwspólnotowo oleje silnikowe, oleje przekładniowe, oleje do sprężarki, płyny hydrauliczne o kodach (...) oraz smary o kodzie (...) (smary do łożysk, styków elektrycznych, do powierzchni gumowych).

Dowód: odpis z Krajowego Rejestru Sądowego k. 27-29v akt sądowych

zeznania świadka P. D. k. 107v-108 akt sądowych

pismo powódki z dnia 20 lipca 2018 r. k. 11-30v akt administracyjnych

W związku z produkcją i naprawą autobusów (...)Sp.zo.o. dokonała przywozu:

I.  - w lipcu 2017 r. smaru: kod (...) w ilości 0,02 ton, kod (...) w ilości 0,0162 ton,

- w sierpniu 2017 r. smaru kod (...) w ilości 0,0432 ton,

- we wrześniu 2017 r. smaru: kod (...)w ilości 0,0204 ton, kod (...) w ilości 0,0555 ton,

co oznacza, że w trzecim kwartale 2017 r., spółka dokonała przywozu substancji o kodzie:

⚫

(...), co stanowiło 0,0001 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0002 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0001% całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0005 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE;

II.  - w październiku 2017 r. smaru: kod (...) w ilości 0,0179 ton, kod 2710 19 99 w ilości 0,0713 ton,

- w listopadzie 2017 r. smaru: kod (...) w ilości 0,0676 ton, kod 2710 19 99 w ilości 0,0356 ton,

- w grudniu 2017 r. smaru: kod (...) w ilości 0,564 ton, kod 2710 19 99 w ilości 0,0675 ton,

co oznacza, że spółka w czwartym kwartale 2017 r. dokonała przywozu substancji o kodzie:

⚫

(...), co stanowiło 0,0036 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...) co stanowiło 0,0018 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0007 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE;

III.  - w styczniu 2018 r. smaru: kod (...) w ilości 0,0183 ton, kod (...) w ilości 0,0517 ton,

- w lutym 2018 r. smaru: kod(...)w ilości 0,1928 ton, kod (...) w ilości 0,2943 ton, kod (...) w ilości 0,0011 ton,

- w marcu 2018 r. smaru: kod (...) w ilości 0,033 ton, kod (...) w ilości 0,0038 ton, kod (...) w ilości 1,5411 ton, kod (...) w ilości 0,0925 ton,

co oznacza, że w pierwszym kwartale 2018 r. spółka dokonała przywozu substancji o kodzie:

⚫

(...), co stanowiło 0,0012 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0067 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0874 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...) co stanowiło 0,0007 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE;

IV.  - w kwietniu 2018 r. smaru: kod (...) w ilości 0,0133 ton,

- w maju 2018 r. smaru: kod (...) w ilości 0,0126 ton, kod(...)w ilości 0,6793 ton, kod (...) w ilości 0,1114 ton

co oznacza, że w drugim kwartale 2018 r. spółka dokonała przywozu substancji o kodzie:

⚫

(...), co stanowiło 0,0007 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...), co stanowiło 0,0276 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE,

⚫

(...)co stanowiło 0,0003 % całkowitej ilości smaru przywiezionego do kraju, wskazanej w sprawozdaniu Prezesa URE;

Dowód: sprawozdania dot. ilości przywożonych pali ciekłych k. 15-30v akt administracyjnych

okoliczności bezsporne

Pismem z dnia 15 kwietnia 2021 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zawiadomił(...)Sp.zo.o. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z niezachowaniem terminu na przekazanie sprawozdania, o którym mowa w art. 43d ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2020 r., poz. 833 ze zm.) za miesiące od lipca 2017 r. do maja 2018 r. do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Dowód: pismo z dnia 15 kwietnia 2021 r. k. 2-3v akt administracyjnych

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt administracyjnych, a także tych przedstawieniowych przy odwołaniu. Prawdziwość i treść tych dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd nie znalazł podstaw dla pominięcia dowodów zawnioskowanych przez odwołującego, albowiem uznał, wbrew twierdzeniom Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, że ich treść miała istotne znaczenie dla określenia stanu faktycznego sprawy. W konsekwencji w sprawie został przesłuchany m.in. świadek P. D.. Sąd dał wiarę zeznaniom w/w albowiem były one spójne i znalazły potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawę wydanej decyzji stanowił art. 56 ust. 1 pkt 12b w zw. z art. 43d ustawy Prawo energetyczne . Pierwszy ze wskazanych przepisów reguluje, że karze pieniężnej podlega ten kto nie przekazuje w terminie sprawozdania, o którym mowa w art. 43d ustawy. Z kolei przepis wskazany in fine zakłada, iż przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na wytwarzanie paliw ciekłych lub koncesję na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą, a także podmiot przywożący stosownie do swojej działalności przekazuje Prezesowi URE, Prezesowi Agencji Rezerw Materiałowych, ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych oraz ministrowi właściwemu do spraw energii miesięczne sprawozdanie o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu - w terminie 20 dni od dnia zakończenia miesiąca, którego dotyczy sprawozdanie. Szczegółowy wykaz paliw ciekłych, objętych obowiązkiem koncesyjnym oraz których przywóz wymaga wpisu do rejestru podmiotów przywożących określa rozporządzenie Ministra Aktywów Państwowych z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego wykazu paliw ciekłych, których wytwarzanie, magazynowanie lub przeładunek, przesyłanie lub dystrybucja, obrót, w tym obrót z zagranicą, wymaga koncesji oraz których przywóz wymaga wpisu do rejestru podmiotów przywożących (Dz.U. 2019 r., poz. 2332 ze zm.).

W omawianej sprawie bezspornym było, iż odwołująca się spółka pomimo dokonania przewozu paliw ciekłych (smary: kod (...)) nie złożyła w tym zakresie sprawozdań za okres od lipca 2017 r. do maja 2018 r. Wątpliwości Sądu nie budziło nadto, iż pomimo braku wpisu spółki do rejestru przywożących (art. 32c ustawy Prawo energetyczne ), obowiązek taki na odwołującej spoczywał. Przywołany wyżej przepis art. 43d ustawy posługuje się pojęciem podmiotu przywożącego, a takim podmiotem w myśl art. 3 pkt 12 c i 12 d ustawy jest m.in. osoba prawna, która samodzielnie lub za pośrednictwem innego podmiotu dokonuje przywozu paliw ciekłych, z wyłączeniem przywozu paliw ciekłych tj. sprowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej paliw ciekłych w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego lub importu. Co znamienne przymiot podmiotu przywożącego nie jest związany z wpisem do stosowanego rejestru. Wniosek taki należy wyprowadzić z wykładni art. 32c ustawy, która wskazuje, że chociaż wpis do rejestru jest wymagany dla przywozu paliw ciekłych, to nie ma on charakteru konstytutywnego. Inaczej ujmując podmiotem przywożącym jest również przedsiębiorca, który dokonuje przywozu paliw ciekłych, nie będąc wpisanym do rejestru podmiotów przywożących. Kwestią zupełnie odrębną jest natomiast ewentualna odpowiedzialność za przywóz paliw ciekłych bez wymaganego wpisu, czy konieczność posiadania stosownej koncesji. Ewentualne sankcje karne i administracyjne z tym związane nie są jednak przedmiotem niniejszego postępowania.

Podsumowując, brak wpisu do rejestru podmiotów przywożących nie wyłącza obowiązku składania sprawozdań w trybie art. 43d ust. 1 ustawy, jako że obowiązek ten połączony jest m.in. z faktycznym przywozem paliw ciekłych. Konsekwencją zaniechania tego obowiązku jest natomiast sankcja pieniężna określona w art. 56 ust. 1 pkt 12 b ustawy.

W odwołaniu (...) Sp.zo.o. dokonała przedstawienia zarzutów dotyczących decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki dokonując ich podziału na dwie grupy tj. odnoszącej się do naruszenia przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania administracyjnego. Sąd w pierwszej kolejności odniesie się do pierwszej grupy zarzutów, jako że ostatecznie skutkowały one zamianą decyzji Prezesa Urzędu.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia normy art. 56 ust. 1 pkt 12b Prawa energetycznego , wyjaśnić trzeba, że obowiązek składania sprawozdań dotyczy okresów miesięcznych, a karze pieniężnej podlega ten, kto nie przekazuje ich w terminie. Asumpt do nałożenia kary pieniężnej stanowi przekroczenie terminu do złożenia sprawozdania za każdy kolejny miesiąc. W konsekwencji niezłożenie sprawozdań za kilka miesięcy będzie stanowiło kilka czynów podlegających odrębnemu ukaraniu ( zob. np. wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i konsumentów z dnia 10 marca 2021 r. sygn. akt XVIII AmE 270/19, opubl. Legalis nr 2600202 i z dnia 08 grudnia 2020 r. sygn. akt XVII AmE 241/19, opubl. 2610632). Nie jest zatem możliwe orzeczenie łącznej kary za braki w złożeniu sprawozdań. Analizowany przepisy kreują możliwość nałożenia kary pieniężnej za każdy brak lub opóźnienie sprawozdania, i to zarówno w jego poprzednim, jaki i obecnym brzmieniu, na co wskazuje ratio legis unormowania.

Jak to wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 stycznia 2023 r. sygn. akt VII AGa 939/22 ( niepubl.) za niezłożenie każdego z miesięcznych sprawozdań Prezes Urzędu ma obowiązek wymierzenia kary pieniężnej w wysokości 10.000,00 zł. Jeśli podmiot zobowiązany wielokrotnie zaniecha wypełnienia obowiązku, to kara powinna być mu wymierzona za każde zaniechanie. Skoro obowiązek złożenia sprawozdania powstaje w każdym miesiącu w terminie ściśle określonym (20 dni od dnia zakończenia miesiąca, którego dotyczy sprawozdanie), to także kara jest wymierzana za niezłożenie każdego ze sprawozdań. Ustawodawca przewidział za niezłożenie sprawozdania tylko jedną karę, w ściśle oznaczonej wysokości tj. 10.000,00 zł. Nieracjonalne byłoby przyjęcie, że ustawodawca założył karę w tej samej wysokości za jednorazowe niezłożenie sprawozdania za jeden miesiąc i za niezłożenie sprawozdań, np. tak jak w przypadku odwołującej za 11 miesięcy. Skala naruszenia jest bowiem w drugim przypadku nieporównywalnie większa. Ponadto, w przypadku niezłożenia sprawozdania w jednym miesiącu, podmiot naruszający nie miałby żadnej motywacji do składania dalszych sprawozdań, skoro wyczerpałby już dyspozycję przepisu nakazującego nałożenie na niego kary i dalsze naruszenia nie zmieniałyby jego sytuacji.

Co do zasady zatem, za niezłożenie sprawozdań za 11 miesięcy odwołującej spółce powinno zostać wymierzonych 11 kar po 10.000 zł., czyli łącznie 110.000,00 zł. Natomiast jedyną dopuszczalną drogą uniknięcia ukarania przy naruszeniu obowiązków sprawozdawczych wynikających z art. 43d ustawy jest instytucja odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej regulowana w art. 56 ust. 6a ustawy.

Przed odniesieniem zaistniałego w sprawie stanu faktycznego do przesłanek określonych w art. 56 ust, 6a ustawy pokrótce wyjaśnić należy zasady stosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary, a także jej cel i zakres kontroli sądowej.

Odstąpienie od wymierzenia kary stanowi wyraz tzw. uznania administracyjnego, rozumianego jako uprawnienie organu do wyboru konsekwencji prawnej. Uznanie to stanowi zatem sferą dyskrecjonalności, w ramach której organ władzy publicznej ma swobodę wyboru skutku prawnego, jaki w konkretnej sprawie będzie wiązał się z zaistnieniem danych okoliczności. Co istotne Prezes Urzędu nie ma obowiązku skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary, nawet wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w przywołanym przepisie art. 56 ust.6a ustawy. Wynika to z wykładni literalnej normy, która wskazuje, że Prezes Urzędu jedynie „może” odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Nie jest to więc tzw. decyzja związana, do której wydania obligują obowiązujące przepisy prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VII AGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

Pozostawienie oceny spełnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej organowi regulacyjnemu, nie oznacza jednak, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć tu na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, a w konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, inaczej instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( op.cit), należy pamiętać że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego przepis art. 56 ust. 6a ustawy należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasad równowagi i podziału władzy. Tym samym interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Szerzej ujmując oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie, że podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, a nadto że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Warto w tym miejscu odnotować, że odstąpienie od wymierzenia kary nie może stanowić podstawy do miarkowania kary pieniężnej, a jedynie uprawnia Prezesa Urzędu do nie nakładania jej w ogóle. Inaczej ujmując na podstawie tego przepisu nie można obniżyć kary pieniężnej ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15 października 2014 r. III SK 47/13, opubl. LEX nr 1540636).

Przechodząc do ustawowych podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary, to zgodnie z treścią art. 56 ust 6a ustawy po pierwsze alternatywnie musi wystąpić jednak z dwóch przesłanek - zaprzestanie naruszania prawa lub realizacja obowiązku przez adresata kary. W stanie faktycznym jak w omawianej sprawie, kiedy to odwołująca nie wykonała w terminie obowiązków sprawozdawczych, wyjaśnić uzupełniająco należy, że na gruncie przesłanki „realizacji obowiązku” odróżnić należy pojęcie niedopełnienia obowiązku jako przesłanki ogólnej do nałożenia kary pieniężnej, od niewłaściwej realizacji obowiązków ustawowych, co wiążę się min. z nieterminowym lub niepełnym ich wykonaniem. Samo niedopełnienie obowiązków ustawowych wymienionych w art. 56 ust. 1 ustawy uruchamia postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej i obliguje Prezesa Urzędu do jej nałożenia, natomiast późniejsze zrealizowanie tych obowiązków stanowi uprawnienie do odstąpienia od wymierzenia kary, którą w innym przypadku Prezes Urzędu byłby obowiązany nałożyć ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17, Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 842/15, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15). Kwestią zupełnie odrębną jest natomiast to, czy przedmiotowy obowiązek został zrealizowany dobrowolnie, czy na skutek podporządkowaniu się poleceniu. Zdaniem Sądu dla ewentualnego skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary wystarczający jest sam fakt realizacji obowiązku, natomiast to w jaki sposób obowiązek ten został wyegzekwowany, na etapie badania przesłanki realizacji obowiązku nie ma decydującego znaczenia.

Kolejną, konieczną, przesłanką odstąpienia od wymierzenia kary jest znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu. Bo chociaż utrwalony zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie jest pogląd, że odpowiedzialność na podstawie przepisów ustawy Prawo energetyczne ma charakter obiektywny, wynikający z samego faktu naruszenia określonych norm prawnych, to gdy dochodzi do nałożenia kary pieniężnej, konieczne jest uwzględnienie różnego rodzaju elementów o charakterze subiektywnym, składających się na podmiotową stronę odpowiedzialności zagrożonej dolegliwymi karami pieniężnymi. O ile zatem do zastosowania klasycznych sankcji administracyjnych wystarczające jest stwierdzenie obiektywnego stanu niezgodności zachowania adresata z treścią normy, o tyle w przypadku oceny możliwości odstąpienia od jej wymierzenia, istotną rolę odgrywają czynniki o charakterze subiektywnym, odtwarzane w oparciu o analizę całokształtu zachowania karanego przedsiębiorcy, jego motywacji, kontekstu zarzucanego mu naruszenia, czy chociażby wpływu przedsiębiorstwa na uchybienie obowiązującym normom ( tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 lutego 2015 r., sygn. akt III SK 36/14, opubl. Legalis nr 1187402). Ukształtowany jest przy tym pogląd, że oceniając, czy zachowanie sprawcy można zakwalifikować jako działanie o wysokiej lub znikomej społecznej szkodliwości, odwołać należy się do stopnia weryfikacji tego stopnia wypracowanego na gruncie prawa karnego ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, opubl. Legalis nr 1086887). Zgodnie z art. 115 § 2 k.k. przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się więc pod uwagę: (i) rodzaju i charakteru naruszonego dobra, (ii) rozmiaru wyrządzonej szkody, (iii) sposobu i okoliczności popełnienia czynu, (iv) wagi naruszonych obowiązków, (v) postaci zamiaru, (vi) motywacji sprawcy oraz (vii) rodzaju naruszonych reguł ostrożności i (viii) stopnia ich naruszenia. Wszystkie wymienione kryteria powinny zostać uwzględnione, gdyż konieczna jest ocena całościowa, odnosząca się do całokształtu okoliczności sprawy. W orzecznictwie wskazuje się przy tym, że chociaż o stopniu społecznej szkodliwości mają decydować wszelkie okoliczności związane z czynem, to podstawowe znaczenie mają rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2011 r., sygn. akt IV KK 382/10, opubl. Lex nr 846390).

Przechodzącą do przedstawienia motywów, które przemawiały w niniejszej sprawie za skorzystaniem z instytucji odstąpienia od wymierzenia kary, to Sąd uwzględnił, że dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu dominujące znaczenia ma strona przedmiotowa tj. rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem ( zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VII AGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15). Niewątpliwie, na co wskazywał w swych pismach procesowych Prezes Urzędu, dobrem chronionym przepisami ustawy jest terminowe i rzetelne pozyskiwanie przez Prezesa Urzędu danych o funkcjonowaniu rynku paliw ciekłych. W przypadku niedochowania terminu składnia sprawozdań wskazanych art. 43d ustawy Organ zostaje pozbawiony wymaganych ustawowo informacji związanych z rodzajem oraz ilością przywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu. Ma to wpływ na kwartalny obowiązek sprawozdawczy nałożony przez ustawodawcę na Prezesa Urzędu, gdyż jak stanowi art. 43d ust. 4 ustawy Prezes URE ogłasza kwartalnie w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki całkowite wielkości produkcji i przywozu poszczególnych paliw ciekłych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, stosując nazwy oraz klasyfikację Nomenklatury Scalonej (kody CN), w terminie 45 dni od dnia zakończenia kwartału. Podstawę raportu Prezesa stanowią sprawozdania składane przez przedsiębiorców w terminie 20 dni od dnia zakończenia miesiąca, którego dotyczy sprawozdanie. Niewątpliwe zaniechanie odwołującej spowodowało, że przy sporządzaniu raportu Prezes nie dysponował pełnymi informacjami o funkcjonowaniu przedsiębiorców na rynku paliw ciekłych niezbędnych min. do regulowania działalności przedsiębiorstw energetycznych zgodnie z ustawą i polityką energetyczną państwa związanej z równoważeniem interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Taka sytuacja prowadzi do utrudnienia oczekiwanego przez ustawodawcę skutku w postaci zapewnienia wiarygodnej i aktualnej informacji na temat rynku paliw ciekłych. Oznacza to, że co do zasady zaniechanie odwołującej dawało podstawy do nałożenia kary na podstawie przywołanych w decyzji przepisów. Skoro do popełnienia deliktu doszło, to co do zasady sprawca odpowiedzialność ponosi, a zatem kara pieniężna powinna być nałożona. To obligowało Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, a na skutek wniesionego odwołania Sąd, do ustalenia czy zachodzą podstawy do odstąpienia od ukarania. Ocena tych podstaw musi być zindywidualizowana, a więc odnosząca się zarówno do sytuacji zobowiązanego podmiotu, jak i okoliczności, w których doszło do naruszenia oraz jego wagi z punktu widzenia interesu publicznego. Natomiast wbrew twierdzeniu Prezesa Urzędu terminowość składania sprawozdań określonych art. 43d ustawy nie jest jedynym dobrem prawnie tu chronionym, a nade wszystko nie można uznać go za dobra dominującego. Przypomnieć należy cele jakie przyświecały ustawodawcy, który zdecydował się na wprowadzenie omawianych obowiązków sprawozdawczych. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, to niedostatki obowiązujących rozwiązań prawnych w obszarze paliw ciekłych są czynnikiem generującym ryzyko podejmowania działań mających na celu omijanie lub naruszanie obowiązujących przepisów. Wskazano na masowo podejmowane działania w tzw. „szarej strefie” oraz „czarnej strefie”, polegające na unikaniu opodatkowania lub wyłudzaniu podatku od towarów i usług, unikaniu podatku akcyzowego, niewnoszeniu opłaty paliwowej czy unikaniu realizacji obowiązku tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych ropy i paliw ciekłych, realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego w zakresie paliw i biopaliw ciekłych, a także prowadzenia działalności bez wymaganej koncesji. W konsekwencji zakłóceniu ulegają mechanizmy uczciwej konkurencji, a budżet państwa jak i przedsiębiorcy działający legalnie tracą dochody. Dalej w projekcie tym wskazano, że zakładanym rezultatem ustawy ma być skuteczne zwalczenie nadużyć w sektorze paliw poprzez ograniczenie możliwości prowadzenia działalności w sposób nielegalny, a z drugiej strony umożliwienie szybkiej identyfikacji i karania takiej działalności, co ma przełożyć się m.in. na lepszą ściągalność danin publicznych ( tak uzasadnienie projektu ustawy dostępne na stronie internetowej Sejmu RP, druk 653). Powyższe wskazuje, że dobrem chronionym przepisami ustawy są także interesy fiskalne państwa i uczciwa konkurencja. Wykładnia funkcjonalna prawa, w tym przepisów odnoszących się do odstąpienia od wymierzenia kary, nie może pomijać intencji normodawcy, jakie sobie stawiał przy tworzeniu prawa. W sprawie nie zostało natomiast wykazane, aby dobra te działaniem i zaniechaniem odwołującej zostały naruszone. Materiał dowody wskazuje, że przewóz paliwa ciekłego (smar) nie miał charakteru stałego, a przede wszystkim był dokonany poza głównym przedmiotem działalności spółki. Zaniechanie obowiązkom sprawozdawczym było tego konsekwencją. Żadne okoliczności sprawy nie wskazują, aby zaniechanie po stronie odwołującej było spowodowane chęcią funkcjonowania w tzw. szarej strefie. Wręcz przeciwnie, gdyby spółka chciała działać z uchybieniem przepisów, to nie dokonałaby samodenucjacji w drodze złożenia zaległych sprawozdań. Szczególnie w sytuacji, w której nie została wpisana do rejestru podmiotów przywożących, a tym samym ryzyko wykrycia dokonanego przywozu było stosunkowo niewysokie.

Ponadto Sąd wskazuje, że niewielka ilość przywożonego paliwa tj. w odniesieniu do łącznej ilości publikowanych kwartalnie przez Prezesa Urzędu danych smaru o oznaczeniu (...) – średnio 0,0009 %, (...) – średnio 0,0015%, (...)– 0,00085 % i (...) – 0,0005%, w zestawieniu z celami rozwiązania, wskazuje że zaniechanie odwołującej nie miało istotnego przełożenia na zadania realizowane przez Prezesa Urzędu. Oczywiście zasadne jest stwierdzenie, że każda ilość przywożonego paliwa ciekłego jest dla Prezesa istotna, jakkolwiek nie można tracić z pola widzenia, że ratio legis przepisu zakłada zwiększenie kontroli nad rynkiem paliw, zwiększenie skuteczności i efektywności nadzoru na podmiotami je przywożącymi oraz uszczelnienie systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw. W tym kontekście konieczne jest odróżnienie podmiotów, które nie prowadzą działalności w branży paliwowej, od tych, dla których jest to głównym przedmiotem działalności. Oznacza to, że oceniając przesłanki odstąpienia od wymierzenia kary należy mieć na uwadze, że odwołująca nie działała profesjonalnie na rynku paliw ciekłych. Co prawda chociaż w stosunku do strony jako przedsiębiorcy stosuje się podwyższony miernik staranności w prowadzeniu działalności gospodarczej, to wymagania te należy ważyć w odniesieniu do przedsiębiorców, którzy zawodowo trudnią się określoną dziedziną gospodarki, lub też nie. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, należytą staranności w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej konkretnej działalności ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 2014 r., sygn. akt III SK 47/13, opubl. Lex nr 1540636), a zatem innego stopnia staranności w zakresie znajomości regulacji prawa energetycznego wymaga się od podmiotów działających na rynku energetycznym i paliwowym, a innego od tych, którzy działają na innych rynkach, jak w rozpoznawanej sprawie. Ponownie odwołując się do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2023 r. sygn. akt VII AGa 939/22 ( niepubl.) wskazać trzeba, że przy ocenie podstaw odstąpienia od wymierzenia kary uwzględnić należy cel przywozu paliwa ciekłego. Nie można abstrahować od sytuacji, w której to smar sprowadzany jest w niewielkiej ilości potrzebnej do produkcji własnej (tu produkcja autobusów). Całość zakupionego przez odwołującą smaru na te potrzeby została zużyta, nie dokonano ich dalszej odsprzedaży, składowania lub przetwarzania na inny produkt. To produkcja autobusów jest przedmiotem działalności odwołującej, a nie sprowadzanie paliw ciekłych. Należy natomiast rozróżnić sytuację, w której przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na wytwarzanie paliw ciekłych lub koncesję na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą i zajmujące się np. przywozem znacznej ilości klasycznych paliw ciekłych (takich jak np. benzyny), nie dopełnia obowiązku złożenia sprawozdania, o jakim nowa w art. 43d ust. 1 ustawy, od sytuacji, w której przedsiębiorca nie będący przedsiębiorstwem energetycznym i nie posiadający koncesji w tym zakresie, a zajmujący się prowadzeniem działalności gospodarczej, przy której wykorzystuje niewielkie ilości sprowadzanych paliw ciekłych. W obu przedstawianych przypadkach stopień społecznej szkodliwości czynu jest diametralnie różny. W drugim przypadku jest on znikomy. Nałożenie w obu przypadkach kar po 10.000,00 zł. za każdy miesiąc zaniechania byłoby niesprawiedliwe. Wyrównaniu tych różnic służy między innymi instytucja odstąpienia od wymierzenia kary.

Powołując się na opisany wyżej cel ustawodawcy we wprowadzeniu nowych rozwiązań sprawozdawczych, wyjaśnić dodatkowo trzeba, że miarą efektywności przyjmowanych rozwiązań, gdy chodzi o skuteczność danej sankcji administracyjnej, jest stopień jej oddziaływania wobec zobowiązanego podmiotu. Zatem to wzgląd na potrzebę zapewnienia efektywnej ochrony wartości oraz dóbr, o których mowa powyżej, decydował o ustaleniu przez ustawodawcę wysokości kary pieniężnej za brak terminowego wypełnienia obowiązku sprawozdawczego. To zaś oznacza, że zasadniczą funkcją tak ustanowionej sankcji administracyjnej była funkcja ochronna oraz funkcja pomiaru wagi chronionego dobra mierzona stopniem dolegliwości sankcji administracyjnej w relacji do społecznej wagi chronionych wartości – o czym w odniesieniu do tej ostatniej przekonuje również ten argument, że wymierzając karę pieniężną, organ administracji z woli ustawodawcy zobowiązany jest do wymierzenia kary pieniężnej w sztywno określonej wysokości ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 września 2022 r., sygn. akt II GSK 744/19, opubl. Legalis nr 2752639). Zdaniem Sądu powyższy pogląd należy uzupełnić o stwierdzenie, że o społecznej szkodliwości czynu nie decyduje jedynie uchybienie terminu do złożenia sprawozdania, ale również to, czy doszło do naruszenia pozostałych chronionych prawem dóbr, które w świetle uzasadnienia wprowadzenia regulacji zdają się mieć równie istotną pozycję. W tym kontekście, nie można natomiast już uznać, że okoliczności związane z przewozem paliw ciekłych, w tym ich ilość, nie mają znaczenia dla ewentualnego odstąpienia od wymierzenia kary. Ładunek społecznej szkodliwości konkretnego zachowania może być różny, a określone działania i zaniechania można pod tym względem porównywać. Odbywać musi się to na tle konkretnego przypadku, z uwzględnieniem wszelkich jego okoliczności. Oznacza to, że okres przekroczenia terminu złożenia sprawozdania lub ilość przewożonego paliwa (lub brak takiego przewozu) w niektórych przypadkach będą przemawiać za nałożeniem kary, a niekiedy mogą ekskulpować odpowiedzialność. Dla przykładu inaczej ocenić należy niezłożenie sprawozdania przez podmiot wpisany do rejestru, który uzyskał stosowne pouczenia w tym zakresie, od sytuacji gdy przewozu takiego dokonuje podmiot, który takiej procedurze nie podlegał. Nie oznacza to oczywiście swoistego „nagradzania” przedsiębiorców, którzy zaniechali wpisu do rejestru. Każdorazowo badać należy okoliczności z tym związane, w szczególności w kontekście założeń ustawowych, które służą eliminacji tzw. „szarej i czarnej strefy”, tj. unikania opodatkowania lub wyłudzania podatku od towarów i usług, unikania podatku akcyzowego, niewnoszenia opłaty paliwowej itd. Jeżeli okoliczności te wskazują, że mamy do czynienia z podmiotem, który nie działa w branży paliwowej, dokonał przewozu niewielkiej ilości paliwa, a nadto dokonał samodzielnego zgłoszenia tej okoliczności tj. bez wcześniejszego wykrycia faktu przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki , to sama nieterminowość złożenia sprawozdania z art. 43d ustawy nie może mieć decydującego znaczenia dla karania. Szczególnym zadaniem Organu, a następnie Sądu, w ramach badania natężenia społecznej szkodliwości jest dokonanie takiego odróżnienia, aby podmioty dopuszczające się uchybień zostały odpowiednio ukarane. Oceny tej nie można sprowadzać do ogólników. Ponadto, chociaż nie można abstrahować od wysokości ustawowego zagrożenia związanego z relewantnym w danym przypadku czynem, to nie oznacza to, że surowe sankcje jednoznacznie przesądzają o tym, że ładunek społecznej szkodliwości konkretnego zachowania się zawsze przekracza próg znikomości. Natężenie społecznej szkodliwości określonego zachowania stanowi wypadkową wielu czynników. Co więcej ponownie pokreślić trzeba, że stopień społecznej szkodliwości nie jest sumą czy pochodną ocen cząstkowych faktorów z art. 115 k.k., a ocena musi być całościowa.

Oczywistym przy tym jest, że przedsiębiorcy, którzy na co dzień nie działają na rynku energetycznym mogą nie mieć świadomości istnienia wprowadzonych w tym zakresie regulacji. Jak wynika z zeznań przesłuchanego świadka P. D. (k. 107v-108 akt sądowych), otrzymał on polecenie od ówczesnego przełożonego o obowiązku składania sprawozdań w trybie art. 43d ustawy. W sierpniu 2018 r. świadek, w imieniu spółki złożył pierwsze sprawozdanie za miesiąc lipiec 2018 r. Ponadto, spółka w piśmie z dnia 20 lipca 2018 r. (k. 11-30v akt administracyjnych) złożyła zaległe sprawozdania. Taka postawa świadczy to o tym, że złożenie zaległych sprawozdań było autonomiczną decyzją spółki, podjętą w celu zapewnienia maksymalnej zgodności prowadzonej działalności z wymogami prawa. Odwołująca kierowała się zatem zasadami uczciwości, zaś brak złożenia przez nią sprawozdań był wywołany jedynie niezawinionym brakiem świadomości ciążącego na niej, istniejącego obowiązku.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd miał także na uwadze, ż instytucja odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej ma na celu ograniczyć negatywne konsekwencje restrykcyjnego i zautomatyzowanego stosowania przepisów regulujących zasady nakładania administracyjnych kar pieniężnych. ( zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 czerwca 2004 r., sygn. akt SK 21/03, OTK-A nr 6 z 2004 r. poz. 56). Odrzucenie a priori możliwości zwolnienia podmiotu od odpowiedzialności administracyjnej tylko z powołaniem na nieterminowość złożenia sprawozdania z art. 43d ustawy wypaczałoby sens tej instytucji.

Jeżeli natomiast chodzi o dalsze przesłanki wpływające na stopień społecznej szkodliwości, to koniecznym jest także odniesienie się do zamiaru ukaranej spółki, poprzez analizę, czy jej zachowanie było ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu. Zdaniem Sądu okoliczności sprawy wskazują, że nie mamy tu do czynienia z zamierzonym niedostosowaniem się do obowiązujących norm. Jeżeli chodzi o zaniechane wymaganej ostrożności, to niewątpliwie doszło do naruszenia reguł skodyfikowanych w Prawie energetycznym . W stanie faktycznym sprawy uwzględnić jednak należy, o czym była mowa we wcześniejszej części uzasadnienia, że różny jest zakres i poziom wymagań w odniesieniu do podmiotów działających w sferze branży paliwowej, i tych spoza tej branży oraz podmiotów, które z racji uzyskania wpisu do rejestru zostały stosownie pouczone. Wymagania te należy zawsze ustalać przy uwzględnieniu zróżnicowania powinności dotyczących poszczególnych grup, tworząc dla nich określone standardy postępowania. Przekłada się to także na ocenę strony woluntatywnej tj. ustalenie braku zamiaru (chęci) niedochowania ustawowych obowiązków i brak godzenia się na takie naruszenie. Oczywiście ta musi być dokonywana w odniesieniu do możliwości modelowego przedsiębiorcy, jakkolwiek nie wyklucza to oceny, czy dany podmiot przy określonej wiedzy, umiejętnościach i doświadczeniu, mógł przewidzieć konieczność spełnienia określonych działań przewidzianych przez prawo. Są to przy tym elementy o charakterze subiektywnym, oceniane na tle konkretnego podmiotu i określonej sytuacji. Natomiast jak to już wskazano wyżej, odwołująca nie zajmuje się zawodowo przywożeniem paliw, a jej dotychczasowe działania w tym zakresie miały charakter incydentalny (chociaż kilkukrotny). Nie można w sposób jednoznaczny wymagać od wszystkich przedsiębiorców, aby na bieżąco kontrolowali obowiązujące przepisy i zachodzące zmiany. Jeszcze raz podkreślić należy, że taki podwyższony miernik staranności określa się jedynie przy uwzględnieniu zawodowego charakteru określonej działalności. Zatem tylko w sytuacji, w której dany podmiot podejmuje działania związane z takim zawodowym charakterem, ocena staranności jest surowsza od tej ogólnie wymaganej. Dopiero wówczas w istotę takiej segmentowej i ukierunkowanej działalności wkomponowane jest posiadanie niezbędnej wiedzy, która nie obejmuje tylko czysto formalnych kwalifikacji, ale także tą związaną z obowiązującymi w tym zakresie regulacjami prawnymi. W tym samym kontekście oceniana może być motywacja strony.

Uzupełniając dodać należy, że na brak zamiaru bezpośredniego, czy też ewentualnego, popełnienia deliktu administracyjnego, wskazuje późniejsza postawa spółki. Odwołująca po uzyskaniu informacji, że do przywozu paliw ciekłych konieczny jest wpis do rejestru podmiotów przywożących i złożenie stosownych sprawozdań, dokonała samozawiadomienia o niedopełnieniu tych obowiązków. Żadne okoliczności sprawy nie wskazują, aby postawa taka była efektem wcześniejszego wszczęcia wobec tego podmiotu postępowania wyjaśniającego lub kontrolnego. Denucjacja dodatkowo wpływa na ocenę motywacji działania odwołującej. Jej dokonanie pozwala przyjąć, że zaniechanie obowiązkom sprawozdawczym nie miało na celu ukrycie się w „szarej strefie” i nie było motywowane chęcią zysku podyktowaną min. uniknięciem obciążania daninami publicznymi. Nie takie więc założenia zasługujące na szczególne potępienie, kształtowały nastawienie odwołującej. Złożenie przez podmiot nie wpisany do rejestru podmiotów przywożących sprawozdań określonych w art. 43d ustawy w sposób dobrowolny, z własnej inicjatywy musi być oceniane bardziej korzystnie w porównaniu z sytuacją, w której podmiot przywożących dopiero na skutek kontroli lub na skutek nałożonej już kary składa zaległe sprawozdania ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie sygn. akt VII AGa 939/22 op.cit.). Podobnie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 grudnia 2022 r. sygn. akt 776/22 ( niepubl.) stwierdzając, że w przypadku dobrowolnego złożenia sprawozdań (nie na skutek kontroli) nie powinna być nakładana kara za godne pochwały przekonanie o potrzebie i zasadności działania zgodnie z prawem w każdym obszarze działalności. Dodatkowo w uzasadnieniu tegoż orzeczenia, w zbliżonym stanie faktycznym, Sąd wskazał, że złożenie sprawozdań po terminie może przekładać się jedynie na statystykę publiczną. Tenże rodzaj i charakter naruszonego dobra niewątpliwie nie zagraża w stopniu większym, niż znikomym istotnym interesom państwa. Niezłożenie w terminie sprawozdań nie prowadzi także do powstania jakiekolwiek realnej szkody. Składanie sprawozdań dotyczących przywozu paliw ciekłych nie wiąże się bowiem z żadnymi opłatami administracyjnymi, wobec czego, nie naruszono, ani nie zagrożono interesowi fiskalnemu Skarbu Państwa.

Sąd ponownie wskazuje, że kara za naruszenie obowiązków sprawozdawczych z art. 43e ustawy ma charakter sztywny i nie może być miarkowana. Powoduje to, iż taką samą karę pieniężną ponoszą podmioty, które profesjonalnie działają na rynku paliw ciekłych i dokonują przewozu znacznych ilości paliwa, i te które dokonały przewozu incydentalnie, poza przedmiotem swojej działalności. Co więcej taką samą karę ponoszą podmioty, które niezrealizowały w ogóle obowiązku sprawozdawczego lub zrealizowały go w wyniku wezwania Prezesa Urzędu, oraz te które obowiązek ten, chociaż po terminie, zrealizowały dobrowolnie (lub dokonały denucjacji). Powyższe sytuacje należy odróżnić, zwłaszcza w kontekście funkcji prewencyjnej i wychowawczej kary pieniężnej. Uzupełniająco podnieść należy, że Sąd sprawuje pełną merytoryczną kontrolę nad wymiarem kary pieniężnej. Nie kontroluje tylko, czy kara pieniężna została wymierzona przez Prezesa Urzędu zgodnie z ustawowymi wytycznymi wymiaru kary, bądź w sposób odpowiadający zasadom wynikającym z pragmatyki organu ujawnionej w postaci różnego rodzaju wyjaśnień. Sąd jest także władny samodzielnie dokonać oceny zasadności wymierzenia kary w odniesieniu do ustalonych w sprawie okoliczności, z uwzględnieniem funkcji kar pieniężnych (..) oraz wytycznych wynikających z ogólnych zasad prawa, regulacji konstytucyjnych, czy zobowiązań prawnomiędzynarodowych. W zależności od okoliczności sprawy może inaczej rozłożyć akcenty, a nawet przypisać większe lub mniejsze znaczenie poszczególnym elementom wpływającym na ostateczny wymiar kary pieniężnej ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15 maja 2014 r. syn akt III SK 54/13, opubl. system Legalis 1024771). Przy tej ocenie Sąd nie może przy tym pomijać struktury określonego rynku, na którym prowadzona jest działalność, pozycji rynkowej ukaranego (wyrażającej się w rozmiarze prowadzonej działalności) oraz zachowania przedsiębiorcy przed, jaki i w czasie trwania postępowania w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej. Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd miał na uwadze, że odwołująca nie jest podmiotem z branży paliwowej ani energetycznej, dokonała samodzielnego zgłoszenia faktu przywiezienia, a ilość przywiezionego paliwa w odniesieniu do ogólnej ilości zarejestrowanej przez Prezesa Urzędu była nieznaczna.

Zdaniem Sądu, chociaż nie jest to przesłanka określona w art. 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne , trzeba również zwrócić uwagę tzw. zasadę proporcjonalności, która szczególny nacisk kładzie na adekwatność celu i środka użytego do jego osiągnięcia ( zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 kwietnia 1999 r., P 7/98, opubl. OTK 1999, nr 4, poz. 72). Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie m.in. w wyroku z dnia 16 września 2016 r. ( sygn. akt VI ACa 974/15, opubl. Legalis 1546552) spośród możliwych (i zarazem legalnych) środków oddziaływania należy wybierać środki skuteczne dla osiągnięcia celów założonych, a zarazem możliwie najmniej uciążliwe dla podmiotów, wobec których mają być zastosowane, lub dolegliwe w stopniu nie większym niż jest to niezbędne dla osiągnięcia założonego celu ( S. Wronkowska, Zarys koncepcji państwa prawnego w polskiej literaturze politycznej i prawnej w: S. Wronkowska, Polskie dyskusje o państwie prawa, Warszawa 1995, s. 74). Zasada proporcjonalności znajduje zastosowanie również na etapie stosowania prawa, a więc w procesie wykładni prawa nadawać normom taką treść, która jest zgodna ze wskazaną regułą. W analizowanym zakresie przyjęcie, że Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nie może odstąpić od wymierzenia kary, gdy sprawozdanie z art. 43d ustawy zostało złożone po terminie, bez uwzględnienia innych okoliczności temu towarzyszących, godziłoby w tę zasadę proporcjonalności. Nie ma racjonalnego uzasadnienia dla przyjęcia, że Prezes miałby być obowiązany ukarać przedsiębiorcę, w sytuacji, gdy ogólne reguły wydawania decyzji administracyjnych, w oparciu o swobodne uznanie organu, przemawiają przeciwko nałożeniu kary.

Przedstawione argumenty skutkowały stwierdzeniem, że granice uznania administracyjnego w zakresie podstaw odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej zostały przekroczone i skutkowały zmianą zaskarżonej decyzji w pkt II poprzez odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej.

Przed przedstawieniem uzasadnienia w przedmiocie kosztów procesu Sąd pokrótce wskazuje, że dla rozstrzygnięcia nie miały znaczenia zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa administracyjnego. Wniesienie do Sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym Sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego. Celem działania sądu cywilnego nie jest jedynie ocena legalności decyzji administracyjnej, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Sąd w pełni przychyla się w odniesieniu do tych zarzutów do stanowiska strony przeciwnej przedstawionego w odpowiedzi na odwołanie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98, 99, 108 § 1 k.p.c. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu polega na obowiązku zwrotu kosztów procesu przez stronę przegrywającą sprawę. W konsekwencji kosztami opłaty sądowej określonej na podstawie art. 32 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 167, poz. 1398) na kwotę 1.000,00 zł, kosztami zastępstwa procesowego określonymi na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) na 720,00 zł, oraz kosztami opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł, obciążono Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

13.04.2023 r.

Sygn. akt XVII AmE 177/22

ZARZĄDZENIE

(...)

13.04.2023 r.