Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Małgorzata Wiliński

Protokolant – sekretarz sądowy Magdalena Ratajczyk

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 29 grudnia 2022 r. znak: (...) ((...))

oddala odwołanie.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 178/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 27 czerwca 2024 r.

Decyzją z 29 grudnia 2022 r., znak: (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, Prezes Urzędu), działając na podstawie art. 56 ust 1 pkt la (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 56 ust. 2a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} w związku z art 9a ust 1 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art 9a ust 2 pkt 2 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) oraz art 56 ust 2, art. 56 ust. 3 i ust 6 oraz art 30 ust 1 ustawy - Prawo energetyczne (Dz. U. 2022 r. poz. 1385, ze zm.) (dalej: p.e.), a także w związku z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (Dz. U. z 2022 r. poz. 553) oraz w związku z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000, ze zm.) (dalej: k.p.a.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy: (...) Sp. z.o.o. z siedzibą we W., posiadającemu numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...) orzekł, że:

1)  Przedsiębiorca: (...) sp. z.o.o. z siedzibą we W., nie wywiązał się za rok 2017 z określonego w art. 9a ust. 1 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 91 ust 1 ustawy, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczonej w sposób określony w ust 10,

2)  za zachowanie opisane w punkcie pierwszym wymierzył Przedsiębiorcy: (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W., karę pieniężną w kwocie 2 219 315,64 zł (słownie: dwa miliony dwieście dziewiętnaście tysięcy trzysta piętnaście złotych, sześćdziesiąt cztery grosze) (k. 6).

Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki wniosła (...) sp. z.o.o. z siedzibą we W., zaskarżając ją w zakresie punktu 2).

Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, mianowicie art. 56 ust. 2a, ust 3, ust 6 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w zw. z art. 7, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 Konstytucji RP - poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że podstawą określenia górnego wymiaru kary nakładanej przez Prezesa URE może być przychód karanego podmiotu z działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną z roku poprzedzającego nałożenie kary, a także poprzez przyjęcie, że nakładana kara nie może zostać naliczona poniżej sztywno określonej wartości ustalonej w art. 56 ust. 2a p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.).

Wobec powyższego skarżąca spółka, wniosła o uchylenie puntu 2) zaskarżonej decyzji, ewentualnie, o zmianę punktu 2) zaskarżonej decyzji i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez wymierzenie powodowi kary w prawidłowej wysokości.

Odwołująca domagała się również dopuszczenia i przeprowadzenia dowodów, w tym z przesłuchania świadka i opinii biegłego, oraz wystąpienia przez Sąd do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym.

Ponad to Spółka wniosła o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych ( k. 10).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Urzędu wniósł o oddalenie odwołania, jak również o oddalenie wniosku o wystąpienie przez Sąd do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym oraz pominięcie dowodów, gdyż są nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, jak też zmierzają do przedłużenia postępowania (k. 72).

W piśmie procesowym z dnia 11 stycznia 2024 r. (...) sp. z o.o. podniosła zarzut przedawnienia możliwości nałożenia kary (k. 92).

Na rozprawie strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, została Przedsiębiorcy udzielona koncesja nr (...)na obrót energią elektryczną na okres od 1 czerwca 2014 r. do 1 czerwca 2034 r.

Dowód: okoliczności bezsporne.

Ankietą dnia 4 marca 2020 r. Prezes URE poinformował Spółkę o obowiązku podania informacji dotyczących dokonanej w latach 2017-2018 sprzedaży energii elektrycznej oraz realizacji obowiązku uzyskaniu i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia z kogeneracji względnie uiszczenia opłaty zastępczej.

Organ powołał się na art. 9a ust. 1-3 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) zgodnie z którym odbiorca przemysłowy, który w roku kalendarzowym poprzedzającym rok realizacji tego obowiązku zużył nie mniej niż 100 GWh energii elektrycznej, złożył stosowne oświadczenie, oraz został uwzględniony w wykazie opublikowanym w BIP URE, przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub obrotu tą energią i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym (innym niż ww. odbiorcy przemysłowi) oraz odbiorca końcowy zawierający we własnym imieniu transakcje zakupu na giełdzie towarowej lub rynku regulowanym są obowiązani uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia z kogeneracji wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiścić opłatę zastępczą.

Dowód: ankieta (...) z załącznikami k. 1 akt administracyjnych

(...) Sp. z o.o. w dniu 24 czerwca 2020 r. przesłała pismo wraz z uzupełnioną Ankietą (...). Wynikało z niej, iż spółka sprzedała w 2017 r. do odbiorców końcowych (niebędących odbiorcami przemysłowymi samodzielnie realizującymi obowiązek ,,kogeneracyjny”) energię elektryczną w ilości 145 563,250 MWh. W piśmie brak było informacji o zrealizowaniu za 2017 r. obowiązku wynikającego z art. 9a ust. 1 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.).

Dowód: pismo Spółki z dnia 24 czerwca 2020 r. z załącznikami k. 8 akt administracyjnych

Przedsiębiorca nie uiszczał opłat zastępczych na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dowód: okoliczność bezsporna wynikająca z treści decyzji k. 6

Pismem z dnia 08 sierpnia 2022 r. Prezes Urzędu zawiadomił (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. o wszczęciu postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej. W treści pisma poinformowano spółkę, że brakująca ilość energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przedmiotowego obowiązku w przypadku jednostki kogeneracji wymienionej:

a)  w art. 91 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} - wynosi 10 189,428 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w kwocie 1.222.731,36 zł,

b)  w art. 91 ust 1 pkt la Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} - wynosi 2 620,139 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w kwocie 146.727,78 zł,

c)  w art 91 ust 1 pkt 2 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} - wynosi 33 770,674 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w kwocie 337.706,74 zł.

145 563,250 MWh.

Ponadto, pismem tym (...) sp. z o.o. została wezwana do przedstawienia w terminie 14 dni wszelkich dokumentów pozwalających na ustalenie sytuacji finansowej, w tym w szczególności bilansu oraz rachunku zysków i strat za ostatni rok podatkowy oraz oświadczenia o wysokości przychodu uzyskanego w 2021 r. z działalności koncesjonowanej lub ostatniego roku jej prowadzenia, polegającej na obrocie energią elektryczną.

Dowód: Zawiadomienie o wszczęciu postępowania z 08 sierpnia 2022 r., k. 18 akt administracyjnych.

Pismem datowanym na dzień 06 września 2022 r. spółka zajęła stanowisko w sprawie. Wniosła o przeprowadzenie dowodów, które zmierzały do wykazania przez przedsiębiorcę sytuacji finansowej w roku 2017 oraz roku 2021 oraz przyczyn niewykonania przez Spółkę obowiązku umorzeniowego, o którym mowa art. 9a ust 1 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.).

Dowód: Pismo z 06 września 2022 r., k. 21 akt administracyjnych.

Prezes URE poinformował przedsiębiorcę, iż zgromadzone materiały dowodowe pozwalają na podjęcie decyzji i przysługującym mu prawie do zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień. Organ zobowiązał Spółkę do przesłania dokumentów pozwalających na ustalenie sytuacji finansowej Przedsiębiorcy, w tym w szczególności bilansu oraz rachunku zysków i strat Przedsiębiorcy za ostatni rok podatkowy (lub sprawozdania finansowego) oraz oświadczenia władz Przedsiębiorcy o wysokości przychodu uzyskanego w 2021 r. z działalności koncesjonowanej lub z ostatniego roku jej prowadzenia.

Dowód: Pismo z 28 października 2022 r., k. 50 akt administracyjnych.

W odpowiedzi na powyższe, przedsiębiorca złożył dokumenty. Ponadto wniósł o umożliwienie osobistego zapoznania się z aktami niniejszej sprawy.

Dowód: Pismo z 23 listopada 2022 r., k. 52 akt adm.

Pełnomocnik spółki zapoznał się z materiałem dowodowym w dniu 28 listopada 2022 r. Uwagi miały zostać zgłoszone w odrębnym piśmie pełnomocnika. Do dnia wydania decyzji pismo nie wpłynęło do Prezesa Urzędu.

Dowód: Okoliczności bezsporne,

Oświadczenie z 28 listopada 2022 r., k. 61 akt administracyjnych.

Spółka w 2021 r. z działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną uzyskała przychód w wysokości (...)zł.

Dowód: oświadczenie Spółki z dnia 06 września 2022 r. k. 54 akt administracyjnych

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o twierdzenia przedstawione w decyzji Prezes Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 29 grudnia 2022 r. w zakresie odnoszącym się do posiadanej przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. koncesji na obrót energią elektryczną oraz nieuiszczenia przez nią opłaty zastępczej. Informacje te nie były kwestionowane przez stronę przeciwną. W pozostałym zakresie Sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach administracyjnych, mając na uwadze normę art. 229 i 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

W sprawie zastosowanie miała ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 755 z późn. zm.) (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.). W myśl art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo nie uiszcza opłaty zastępczej, o których mowa w art. 9a ust. 1, lub przedkłada Prezesowi URE wniosek o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji zawierający dane lub informacje niezgodne ze stanem faktycznym.

Opłata zastępcza na mocy art. 9a ust 1 pkt 2 ustawy stanowi przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i uiszcza się ją na rachunek bankowy tego funduszu w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy. Uwzględniając treść zarzutów odwołania Sąd uznał, że w sprawie bezsporna była ilość brakującej energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przez odwołującą Spółkę obowiązku wynikającego z art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.). Jak wynika z materiału dowodowego, w 2017 r. brakująca ilość energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przedmiotowego obowiązku w przypadku jednostki kogeneracji wymienionej:

a)  w art. 91 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} - wynosi 10 189,428 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w kwocie 1.222.731,36 zł,

b)  w art. 91 ust 1 pkt la Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} - wynosi 2 620,139 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w kwocie 146.727,78 zł,

c)  w art 91 ust 1 pkt 2 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.} - wynosi 33 770,674 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w kwocie 337.706,74 zł.

Warto jednocześnie nadmienić, iż odwołująca zaskarżyła w odwołaniu wyłącznie punkt 2) decyzji organu, tj. rozstrzygnięcie w zakresie wysokości wymierzonej odwołującej kary pieniężnej. Należy więc przyjąć, iż decyzja Prezesa URE w zakresie punktu 1) uzyskała walor prawomocnej.

Przedstawiając motywy wydanego rozstrzygnięcia, Sąd w pierwszej kolejności odniesie się do zarzutu najdalej idącego, a związanego z brakiem podstawy do nałożenia kary na przedsiębiorcę. W toku postępowania w piśmie z dnia 11 stycznia 2024 r. spółka podniosła, że z uwagi na uchylenie art. 9a Prawa energetycznego na mocy art. 95 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (Dz. U. z 2019 r. poz. 42) odpadła podstawa sankcjonowania zaniechania jakiego się dopuściła. W treści tegoż pisma wskazano, że jedyny przepis międzyczasowy odnoszący się do świadectw kogeneracyjnych tj. art. 100 ust 2 ww. ustawy odnosi się do art. 9l ustawy, który w niniejszej sprawie nie ma zastosowania . W piśmie przytoczono także brzmienie przepisu, który zdaniem odwołującej miał stanowić „ Do wykonywania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art. 9l ust. 1 ustawy zmienianej w art. 95, w brzmieniu dotychczasowym, za okres przed dniem wejścia w życie ustawy, oraz w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku w tym okresie, stosuje się przepisy dotychczasowe”. Dokonując analizy tegoż zarzutu Sąd stwierdził, iż faktycznie brzmienie przytoczonego przepisu jest odmienne tj. „ Do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1 ustawy zmienianej w art. 95, w brzmieniu dotychczasowym, za okres przed dniem wejścia w życie ustawy, oraz w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku w tym okresie, stosuje się przepisy dotychczasowe”. Taka treść przepisu została opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej dnia 10 stycznia 2019 r. poz. 42 ( zob.(...) ). Sąd dostrzega, że w jednym z popularnych systemów prawniczych zostało przytoczone brzmienie przepisu na jakie powołuje się strona (W. K. – Lex), jakkolwiek decydujące znaczenie ma tekst aktu prawnego faktycznie uchwalony i ogłoszony. Natomiast ten tekst stanowi, że w przypadku niewywiązania się z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia z kogeneracji w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku stosuje się przepisy dotychczasowe. Tym samym zdaniem Sądu istniała podstawa do nałożenia kary pieniężnej przez Prezesa Urzędu.

Sąd nie przychylił się także do przedstawionych w piśmie z dnia 11 stycznia 2024 r. zarzutów dotyczących przedawnienia.

Przepis art. 9a ustawy Prawo energetyczne zakładał, że odbiorca przemysłowy, przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o których mowa w ust. 2, w zakresie określonym w ust. 11, są obowiązani:

1) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) uiścić opłatę zastępczą, w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.

Tym samym wykonanie obowiązków ustawowych zostało ograniczone ściśle oznaczonym terminem. W omawianej sprawie dla wykonania obowiązku za rok 2017 r., termin ten upływał z dniem 30 czerwca 2018 r., a jego niedochowanie wiązało się z powstaniem stanu penalizowanego podlegającego ukaraniem karą pieniężną ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17, opubl. Lex). Inaczej ujmując niewywiązanie się z obowiązków ustawowych skutkowało stanem naruszenia prawa, otwierającego możliwość nałożenia kary przez uprawniony organ. To z kolei oznacza, że do obowiązku uiszczenia kary dochodzi dopiero w dacie wydania stosownej decyzji. Decyzja ta ma charakter konstytutywny, kreuje nowe zobowiązanie.

Jako że do deliktu administracyjnego doszło z upływem 30 czerwca 2018 r., pozostawało rozstrzygnięcie, kiedy nastąpiło przedawnienie jego karania. Zdaniem strony odwołującej nastąpiło to z dniem 01 stycznia 2022 r. z powołaniem na art. 68 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, który stanowi, że jeżeli decyzji ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, oraz § 2, który stanowi, że jeżeli podatnik:

1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,

2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,

zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w § 1, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Z twierdzeniem tym nie można się zgodzić. Owszem artykuł 56 ust. 7a Prawa energetycznego wprowadzony do systemu prawnego ustawą z dnia 11 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1618) stanowił, że w sprawach dotyczących kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa . W efekcie tej zmiany do wymierzania kar pieniężnych znajdował zastosowanie cały dział III Ordynacji podatkowej , w tym art. 68 § 1-3 tej ustawy (określający przedawnienie prawa do wydania decyzji), co wprowadzało 3-letni bądź 5-letni termin przedawnienia dla wymierzania kar pieniężnych przez Prezesa URE. Niemniej jednak aktem prawny z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1165), która weszła w życie 2 września 2016 r. przepis art. 56 ust. 7a został znowelizowany. W wyniku nowelizacji wyłączono stosowanie art. 68 § 1-3 Ordynacji podatkowej do spraw dotyczących wymierzania administracyjnych kar pieniężnych przez Prezesa URE. Zmiana ta nastąpiła jeszcze przed popełnieniem przez odwołującą spółkę deliktu administracyjnego. Tym samym wbrew twierdzeniu strony przepis art. 68 Ordynacji podatkowej nie był adekwatny do ustalonego w sprawie stan.

W sprawie, w której postępowanie administracyjne wszczęte zostało po 1 czerwca 2017 r. tj. po wejściu w życie przepisów działu IV A, dotyczącego administracyjnych kar pieniężnych, wprost winien być zastosowany przepis art. 189g k.p.a., w myśl którego administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa. W uzasadnieniu wyroku z dnia 21 września 2021 r., w sprawie toczącej się pod sygn. akt VII AGa 1048/20 ( niepubl.) Sąd Apelacyjny przedstawił trafne stanowisko, że skoro ustawa nie odsyła do Ordynacji podatkowej, to nie ma podstaw do stosowania jej przepisów. Podobnie Sąd Najwyższy podkreśla, iż przepisy Ordynacji podatkowej (w tym działu III, w którym umiejscowiony jest art. 68) mają zastosowanie do opłat i innych niepodatkowych należności budżetu państwa, do których ustalenia uprawnione są organy inne niż organy podatkowe, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej, nadano nowe brzmienie, w którym już nie zawarto sformułowania „oraz niepodatkowych należności budżetu państwa”. Pod pojęciem niepodatkowych należności budżetowych należy rozumieć niebędące podatkami i opłatami, należności stanowiące dochód budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikające ze stosunków publicznoprawnych (zob. art. 3 pkt 8 Ordynacji podatkowej). Natomiast administracyjne kary pieniężne nakładane są w związku z popełnieniem deliktu administracyjnego, a tym samym charakter takich kar nie pozwala na ich utożsamianie z należnościami wynikającymi ze stosunków publicznoprawnych nakazujących określonym podmiotom świadczenia pieniężne na rzecz Państwa, o których stanowi art. 3 pkt 8 Ordynacji podatkowej ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 maja 2022 r., III OSK 1158/21, por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z: 19 września 2019 r., II OSK 2551/17; 23 października 2018 r., I GSK 1945/18; 8 września 2015 r., II GSK 1714/14 ). Do kategorii niepodatkowych należności budżetowych zalicza się takie świadczenia, które zawierają w swych konstrukcjach elementy prawne danin publicznych. Źródłem nałożenia kary pieniężnej jest sankcjonowane zachowanie zobowiązanego (ukaranego) stanowiące naruszenie prawa. Tym samym administracyjne kary pieniężne to sankcje za nieprzestrzeganie przepisów prawa i w związku z tym, z pojęcia niepodatkowych należności publicznoprawnych wyklucza się takie dochody budżetowe, których źródłem są wszelkiego rodzaju kary pieniężne, grzywny czy mandaty ( wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z: 19 września 2019 r., II OSK 2551/17; 11 grudnia 2019 r., II OSK 3106/18; 25 maja 2022 r., III OSK 1158/21 ). Nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej do grzywien, mandatów i innych kar pieniężnych, których ustalenie lub określenie oparte jest na przepisach szeroko rozumianego prawa karnego - art. 68 Ordynacji podatkowej odnosi się wyłącznie do postępowania wymiarowego ustalającego zobowiązanie podatkowe ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 stycznia 2019 r., II GSK 1612/18, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 2022 r., I NSK 49/22). O ile więc wprowadzenie przepisu o przedawnieniu administracyjnej kary pieniężnej stanowiło odpowiedź na (słuszne) postulaty doktryny akcentującej potrzebę ograniczenia w czasie wydania decyzji nakładającej sankcję, o tyle postulatom tym, samym w sobie, nie sposób przypisać żadnego waloru normatywnego wobec utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uznającego, że przedawnienie nie jest podmiotowym prawem konstytucyjnym. Dopóki więc ustawodawca nie przewidział tej instytucji, celowości takiego posunięcia legislacyjnego nie sposób motywować było względami na konieczność poszanowania konstytucyjnych praw lub wolności ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 29 lutego 2024 r., II NSK 138/23, System Informacji Prawnej LEX nr 3690292)

Przekładając powyższe poglądy na grunt niniejszej sprawy, nie sposób więc uznać, że do przedawnienia wydania przez Prezesa URE przedmiotowej decyzji mógłby mieć zastosowanie art. 68 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej.

W omawianej sprawie data 30 czerwca 2018 r. była datą ostateczną, do której mogły być złożone Prezesowi Urzędu świadectwa pochodzenia lub uiszczona opłata zastępcza.

W relewantnym zatem, dla powstania stanu naruszenia prawa, czasie obowiązywał przepis wyłączający zastosowanie art. 68 § 1 i 3 Ordynacji podatkowej.

W konsekwencji w sprawie ma zastosowanie 5 letni okres przedawnienia, który na chwilę wydawania decyzji przez Prezesa URE nie upłynął.

Sąd nie poparł także zarzutów przedstawionych w samym odwołaniu, a odnoszących się do wysokości wymierzonej kary.

Problematyka odniesienia się przy ustalaniu wysokości kary maksymalnej do przychodu podmiotu ukaranego w roku poprzedzającym rok wydania decyzji, była już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Wskazywano w nich, że przepisy kształtujące w ten sposób wysokość kary określają przesłankę odnoszącą się do sytuacji ekonomicznej ukaranego przedsiębiorcy. Dotyczy to tylko ekonomicznego aspektu kary pieniężnej i to tylko w odniesieniu do sytuacji w jakim znajduje się ukarany przedsiębiorca. Represyjność kary ma być ustalana, a nawet miarkowana (ograniczona) sytuacją podlegającego karze przedsiębiorcy, mierzona poziomem uzyskanego przychodu, chodzi przecież o uwzględnienie aktualnej sytuacji ekonomicznej ukaranego przedsiębiorcy (zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 maja 2009 r. sygn. akt III SK 39/08, opubl. Legalis ). Pogląd ten został poparty także w późniejszym orzecznictwie np. postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 29 czerwca 2011 r. sygn. akt III SK 13/11 (opubl. Legalis), w tym sądów powszechnych np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 marca 2016 r. sygn. akt VI ACa 190/15, (opubl. Lex). Przychyla się do niego także Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w niniejszym składzie.

Problematyka związaną z wykładnią, w tym celowościową, odniesienia wysokości kary do roku podatkowego poprzedzającego rok wydania decyzji, była już także przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. W postanowieniu z dnia 25 listopada 2014 r. w sprawie Ts 31/12 ( opubl. Legalis) uznając, że nie zachodzą podstawy do nadania biegu skardze konstytucyjnej, Trybunał wskazał, że sądy, uzasadniając wykładnie terminu "poprzedni rok podatkowy" jako roku przed datą wydania decyzji, nie zaś jako roku przed datą popełnienia czynu, podkreślają, że jest to przesłanka] wysokości kary pieniężnej, która dotyczy sytuacji ekonomicznej ukaranego przedsiębiorcy, uwzględniającej przychód osiągnięty »w poprzednim roku podatkowym«. Chodzi tu o określenie górnej granicy kary pieniężnej, która »nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorstwa«. Powyższa norma, co należy podkreślić, dotyczy tylko ekonomicznego aspektu kary pieniężnej i to tylko w odniesieniu do sytuacji, w jakiej znajduje się ukarany przedsiębiorca. Represyjność kary ma być ustalana, a nawet miarkowana (ograniczona) sytuacją podlegającego karze przedsiębiorcy, mierzoną poziomem uzyskanego przychodu. Przyjęta w zaskarżonym wyroku wykładnia »roku poprzedniego« jako roku poprzedniego w stosunku do daty orzeczenia o karze (ukarania) jest odpowiednia do celu regulacji; chodzi przecież o uwzględnienie aktualnej sytuacji ekonomicznej ukaranego przedsiębiorcy".

Należy także zgodzić się z argumentacją Prezesa Urzędu, iż oceniając odesłanie w zakresie karania do sytuacji ekonomicznej podmiotu dopuszczającego się naruszenia, nie można omijać represyjnego aspektu karania. Celem sankcji karnej jest odpłata za popełniony czyn niedozwolony. Dlatego tak istotne jest jej powiązanie ze stanem majątkowym przedsiębiorcy. Bo chociaż można podnosić, że tak określona konstrukcja kary zrywa związek pomiędzy popełnionym czynem, a jej wysokością, to z drugiej strony może to zapobiegać kalkulowaniu przedsiębiorców w odniesieniu do „opłacalności” niewywiązania się z obowiązków ustawowych. Teoretycznie można bowiem wyobrazić sobie sytuacje, w której dany podmiot, osiągający w określonym roku niskie przychodu, celowo uniknąłby wywiązania się ze swych obowiązków prawnych, zakładając, że grożąca mu kara, powiązana z sytuacją majątkową z chwili popełnienia deliktu, jest wobec aktualnej pozycji rynkowej dla niego bardziej opłacalna. Oczywiście sytuację te można odwrócić, podnosząc np. że kara oparta na przychodzie poprzedzającym rok jej nałożenia może obejmować przychody uzyskane jedynie incydentalnie, ale takie ryzyko jej zawyżenia zdaje się być znacznie mniejsze.

Warto także odnieść się do poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 października 2012 r. sygn. akt III SK 15/12 ( opubl. Legalis), iż zwrocie „w poprzednim roku podatkowym” uwzględnia także funkcji i treści samego art. 56 ust. 3 Prawa energetycznego . Przepis ten ustanawia górną granicę kary pieniężnej, nie wpływa na jej wymiar w konkretnej sprawie, poniżej wyznaczonego w nim maksimum. Nie należy utożsamiać go z przepisem kreującym przesłankę adekwatności wymierzanej przez Prezesa Urzędu kary pieniężnej. Ustalając wysokość kary pieniężnej Prezes Urzędu - z punktu widzenia treści art. 56 ust. 3 Prawa energetycznego - powinien mieć jedynie na uwadze, by nie przekroczyła ona górnej granicy wskazanej w tym przepisie. Granicę tą stanowi określona procentowo część „przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym”. Zwrot „osiągnięty w poprzednim roku podatkowym” powinien być zatem interpretowany łącznie z poprzedzającym go sformułowaniem „przychód ukaranego przedsiębiorcy”. „Przedsiębiorcą ukaranym” jest zaś nie przedsiębiorca, który dopuścił się naruszenia przepisów Prawa energetycznego sankcjonowanych na podstawie art. 56 ust. 1 Prawa energetycznego, ale przedsiębiorca, na którego Prezes Urzędu nakłada karę pieniężną. To z kolei oznacza, że wątpliwości interpretacyjne podniesione przez powoda we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania są jedynie pozorne.

W kontekście zarzutów związanych z maksymalną granicą kary uzupełniająco należy zauważyć, co zostało także wyartykułowane w replice na odwołanie, że zarzuty spółki w tym zakresie pozbawione są sensu także z punktu widzenia stanu faktycznego. Zdaje się, że miały tylko na celu przedłużenie postępowania. Nałożona kara w wysokości 2.219.315,64 zł, niezależnie od tego czy odnosić ją do przychodu spółki z roku podatkowego poprzedzającego wydanie decyzji, czy roku podatkowego, w którym popełniono delikt, i tak nie przekraczała 15 % przychodu spółki z działalności koncesjonowanej.

Sąd nie przychylił się także do zarzutów strony związanych z orzekaniem o wysokości kary administracyjnej limitowanej w dolnej granicy kwotą nieuiszczonej opłaty zastępczej pomnożoną przez współczynnik 1.3. Przepisy określają minimalną wysokość kary poprzez powiązanie jej ze stopniem naruszenia obowiązku tzn. wysokością opłaty zastępczej ( zob. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z dnia 13 września 2023 r. sygn. akt II NSKP 49/23, opubl. Lgealis). Uzasadnione jest to m.in. zasadą proporcjonalności. Zasadne jest więc przyjęcie przez ustawodawcę, że kara powinna obejmować nie tylko element równoważny nieuiszczonej opacie zastępczej, ale także sankcję za niewykonanie obowiązku w terminie.

Co do niedopuszczalności orzekania poniżej dolnej granicy minimalne kary wielokrotnie wypowiadał się również Sąd Najwyższy ( zob. np. wyrok z dnia 15 października 2014 r sygn. akt II SK 47/13, opub Legalis, dnia 29 marca 2019 r. sygn. akt I NSK 20/18, opubl. Legalis ). W najnowszym orzecznictwie wskazuje nawet się, że wykładnia celowościowa art. 56 Prawa energetycznego (w brzmieniu obowiązującym do 3 lipca 2021 r.) nakazuje przyjąć, że przepis wprowadzający algorytm obliczania kary maksymalnej (art. 56 ust. 3) nie narusza przepisu określającego minimalną wysokość kary (art. 56 ust. 2a) a w konsekwencji w sytuacji, gdy nie da się obliczyć kary maksymalnej, organ winien nałożyć karę w minimalnej wysokości, nie zaś odstąpić od wymierzenia kar. Nie można zatem zaakceptować stanowiska sprowadzającego się do tego, że podmiot który nie wywiązuje się z ciężarów ustawowych, faktycznie polepsza swoją sytuację prawną - tu ciężar jest niższy, niż ewentualna opłata zastępcza ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z dnia 13 września 2023 r. sygn. akt II NSKP 49/23, opubl. Legalis ).

Zgodnie z art. 193 Konstytucji RP każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Możliwość zadania takie pytania dotyczy zarówno sądu I, jak i II instancji, przy czym stanowi tu uprawnienie, a nie obowiązek sądu rozpoznającego dana sprawę.

Rozstrzygając w przedmiocie odwołania spółki Sąd uznał, że nie zachodzą podstawy do zwrócenia się z takim pytaniem. Rozumienie i wykładania wskazanych w zarzutach przepisów jest ugruntowane w decyzjach Prezesa Urzędu, sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

Skutkowało to oddaleniem wniosków zawartych w pkt 9 odwołania.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowody zawnioskowane w pkt 6-8 odwołania, uznając że są one nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Jeżeli chodzi o dowody ze świadków, to przyczyny dla jakich strona nie wykonała w terminie obowiązków ustawowych nie miały znaczenia dla sprawy. Jak wskazywano, odpowiedzialność z tytułu naruszenia obowiązków ustawowych ma w tym przypadku charakter odpowiedzialności obiektywnej. Podobnie wola dobrowolnego wykonania tych obowiązków, w szczególności w związku z deklarowaną chęcią wywiązania się z nich po terminie ustawowym, nie mogła przełożyć się na wynik procesu.

Co do wniosku o sporządzenie opinii przez biegłego, to ta dopuszczalna jest tylko w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Natomiast na podstawie zapisów ustawowych i danych powszechnie dostępnych nie zachodziły przeszkody do obliczenia wysokości dopuszczalnej kary pieniężnej w omawianie sprawie, co też uczynił Sąd w treści uzasadnienia.

11.07.2024 r.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 178/23

ZRZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

11.07.2024 r.

SSO Małgorzata Wiliński