Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Perdion-Kalicka
Protokolant –	starszy sekretarz sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu 25 czerwca 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) S.A. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o zatwierdzenie taryfy

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 30 maja 2019 r.

Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmE 206/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 30 maja 2019 r., znak: (...), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, działając w oparciu o art. 47 ust. 1 i 2 oraz art. 23 ust. 2 pkt 2 i 3 w związku z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 755 i 730) oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 z późn. zm.) po rozpatrzeniu wniosku przedsiębiorstwa energetycznego (...) S.A. z siedzibą w W. z dnia 12 kwietnia 2019 r. znak: (...), uzupełnionego pismem z dnia 21 maja 2019 r., znak: (...) w sprawie zatwierdzenia taryfy, zatwierdził ustaloną przez przedsiębiorstwo Taryfę za usługi przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego (stanowiącą załącznik do decyzji), na okres od dnia 1 stycznia 2020 do dnia 31 grudnia 2020 . (decyzja, k. 6-7)

Powód wniósł odwołanie od ww. decyzji, zaskarżając ją w części dotyczącej zatwierdzenia wysokości stawek wskazanych w tabeli „Stawki opłat za usługi przesyłowe gazu” (zamieszczone na stronie 8 taryfy za usługi przesyłania gazu ziemnego). Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 3 ust. 1 pkt 21 w zw. z art. 45 ust. 1 pkt 1 p.e. poprzez bezzasadne przyjęcie przez Prezesa URE, iż koszty związane z - ziemnego stanowią część kosztów uzasadnionych, które należy uwzględnić w podstawie kalkulacji Taryfy,

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7, 77 § 1 k.p.a. poprzez zaniechanie podjęcia przez Prezesa URE wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia sprawy, w tym zaniechanie podjęcia czynności mających na celu wyczerpujące zebranie materiału dowodowego w sprawie i tym samym bezpodstawne przyjęcie przez Prezesa URE wbrew istniejącym rozbieżnością, iż powód we wniosku z dnia 12 kwietnia 2019 r. w sprawie zatwierdzenia Taryfy, wnosił o uwzględnienie w podstawie kalkulacji Taryfy również kosztów związanych z utworzeniem i magazynowaniem zapasów gazu ziemnego, a w konsekwencji zatwierdzenie w taryfie stawek opłat uwzględniających te koszty, co stanowiło rażące naruszenie prawa skutkujące nieważnością decyzji.

Wobec powyższego, powód wniósł o uchylenie decyzji w części dotyczącej zatwierdzenia wysokości stawek wskazanych w tabeli „Stawki opłat za usługi przesyłania gazu” (8 strona taryfy). W przypadku nieuwzględnienia tego wniosku i przekazania sprawy Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o uchylenie decyzji w wyżej wskazanej części oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odwołanie, k. 31-36v)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na odwołanie, k. 63-64v)

Pismem z dnia 11 września 2019 r. powód zmienił zakres powództwa w ten sposób, iż wniósł o zastąpienie wniosku o uchylenie decyzji w części dotyczącej zatwierdzenia wysokości stawek wskazanych w tabeli „Stawki opłat za usługi przesyłania gazu”, zamieszczonej na stronie 8 taryfy wnioskiem o uchylenie decyzji w całości. (k. 317 akt)

W odpowiedzi na powyższe, w piśmie z 8 października 2019 r. pozwany wniósł o odrzucenie odwołania w całości, ewentualnie o odrzucenie wniosku o zmianę zakresu odwołania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych. (k. 358 akt)

Pismem datowanym na 4 listopada 2019 r. powód podtrzymał swoje stanowisko procesowe wyrażone w piśmie z 11 września 2019 r. (k. 370-375)

W piśmie z dnia 27 grudnia 2019 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko przedstawione w odwołaniu oraz cofnął oświadczenie o zmianie zakresu odwołania, wspierając pierwotny zakres zaskarżenia. (k. 438 akt)

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) SA jest przedsiębiorstwem energetycznym świadczącym usługę przesyłania gazu ziemnego(...) za pomocą (...). Powód działa w tym zakresie w oparciu o koncesję udzieloną 18 lipca 2008r przez Prezesa URE (decyzja k.263 akt sądowych). Jednocześnie dla celów realizacji wskazanych usług powód dokonuje zakupu paliw gazowych na potrzeby własnego zużycia (gaz paliwowy). Gaz paliwowy służy do utrzymywania pracy układu turbosprężarek (turbin gazowych agregatów sprężających) na gazociągu (...), które utrzymują w gazociągu odpowiednie ciśnienie gazu i tym samym umożliwiają jego tłoczenie oraz zapewniają bezpieczeństwo techniczne oraz technologiczne. W skład infrastruktury technicznej gazociągu wchodzi 5 tłoczni (K., Z., C., W., S.) wyposażanych zasadniczo w 3 agregaty sprężające (wyjątkiem jest tłocznia K., gdzie znajduje się 4 turbosprężarki).

Gaz paliwowy wykorzystywany jest dodatkowo w niewielkim zakresie do opalania kotłowni znajdujących się tłoczniach (na potrzeby ogrzewania pomieszczeń technicznych w sezonie grzewczym, podgrzewania gazu dla potrzeb technologicznych, podgrzewania wody użytkowej dla potrzeb pracowników), a także do napędu awaryjnych agregatów prądotwórczych (na wypadek zaniku zasilania elektrycznego zewnętrznego, które jest niezbędne do pracy turbosprężarek).

Gaz paliwowy jest nabywany na podstawie umowy przesyłowej, na podstawie której powód świadczy usługę przesyłania paliw gazowych, a nie osobnej umowy sprzedaży. Ilość nabytego gazu paliwowego to różnica pomiędzy ilością gazu przyjętą na wejściu tj. na granicy polsko – białoruskiej, a ilością gazu oddanego w punkcie odbiorczym na granicy polsko-niemieckiej. Ta różnica to właśnie gaz paliwowy nabyty i zażyty na potrzeby własne powoda, przy czym należy zaznaczyć, że nabycie gazu paliwowego następuje jedynie w celu wykonania umowy usługi przesyłania gazu ziemnego przez terytorium Polski. Sposób wykonywania tej usługi powoduje, że jeżeli w gazociągu znajduje się gaz ziemny przeznaczony do przesyłania, w jego wolumenie znajduje się również gaz paliwowy. Z drugiej strony, jeżeli w gazociągu nie ma gazu do przesyłania, to nie znajduje się w nim również gaz paliwowy („Ekspertyza techniczna w zakresie zabezpieczenia zapasów gazu dla układu sprężarek na gazociągu (...)”, sporządzona w październiku 2016r przez Instytut (...) na zlecenie powoda k. 54, „ Opinia techniczna dotycząca zużycia gazu ziemnego przez (...), możliwości i celowości magazynowania gazu na potrzeby tego zużycia” z listopada 2016r, sporządzona przez (...) Sp. zoo k. 62)

Na polskim odcinku gazociągu znajdują się punkty wejścia i wyjścia:

– dla usług fizycznego przesyłania gazu w kierunku podstawowym

punkt wejścia (miejsce dostarczania gazu do gazociągu) – K.

punkt wyjścia (miejsce odbioru gazu z gazociągu) – M. oraz punkt wzajemnego połączenia

– dla usług fizycznego przesyłania gazu w kierunku przeciwnym do wyżej określonego oraz usług wirtualnego przesyłania zwrotnego (punkty określone na stronie internetowej(...) SA, któremu właściciel gazociągu powierzył obowiązki operatora polskiego odcinka gazociągu i które w rzeczywistości świadczy usługę przesyłania gazu tym odcinkiem gazociągu).

Prezes URE decyzją z 18 września 2017r wyraził zgodę na zawarcie przez powoda umowy, o jakiej mowa w art. 24b ust 7 ustawy o zapasach, o wykonywanie zadań w zakresie utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu z (...) SA (decyzja k.270 akt sądowych). Umowa ta została zawarta 26 września 2017r i jest wykonywana. Powód w ten sposób realizuje obowiązek utrzymywania zapasów gazu.

W dniu 25 marca 2019 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wezwał Przedsiębiorstwo posiadające koncesję na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przesyłania paliw gazowych, do przedłożenia wniosku o zatwierdzenie Taryfy za usługi przekazywania gazu ziemnego wysokometanowego na 2020 rok w związku z postanowieniami art. 29 i art. 32 lit a) Rozporządzenia Komisji (UE) 2017/460 z dnia 16 marca 2017 r. ustanawiającego kodeks sieci dotyczący zharmonizowanych struktur taryf przesyłowych dla gazu (Dz. U. UE L 72/29 z 17.03.2017) oraz art. 11 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/459 z dnia 16 marca 2017 r. ustanawiającego kodeks sieci dotyczący mechanizmów alokacji zdolności w systemach przesyłowych gazu i uchylającego rozporządzenie (UE) 984/2017 (Dz. U. L 72/1 z 17.03.2017) (k. 1 akt adm.)

Pismem z 12 kwietnia 2019 r., znak: (...), powód przedłożył wniosek o zatwierdzenie taryfy wraz z uzasadnieniem, arkuszem kalkulacyjnym oraz taryfą. Jednocześnie zostało złożone „ Zastrzeżenie Pierwszego Wiceprezesa Zarządu Spółki (...) S.A. do wniosku o zatwierdzenie taryfy dla usługi przesyłania gazu ziemnego na rok 2020” (k.54 akt adm, dalej jako Zastrzeżenie). Zastrzeżenie to podpisane zostało wyłącznie przez Pierwszego Wiceprezesa Zarządu spółki, a więc niezgodnie z zasadami reprezentacji powoda (odpis z KRS powoda k. 86 akt adm.). Zastrzeżenie zawierało wniosek o nieuwzględnienie w kalkulacji Taryfy kosztów związanych z utworzeniem i magazynowaniem zapasów gazu, gdyż spółka zdaniem wnioskodawcy nie podlega obowiązkowi gromadzenia tych zapasów.

Pismem z dnia 17 kwietnia 2019r Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wezwał Przedsiębiorstwo do usunięcia braków formalnych wniosku dotyczącego korekty kosztów w przedłożonej do zatwierdzenia taryfie (Zastrzeżenia), gdyż pismo dla wywołania postulowanych w nim skutków wymaga podpisania zgodnie z zasadami reprezentacji określonymi w KRS (k. 108 akt adm.). W wezwaniu organ wskazał, że Zastrzeżenie, z uwagi na to, że wnosi się w nim o przyjęcie za podstawę kalkulacji taryfy innej niż ta dołączona do właściwego wniosku o zatwierdzenie taryfy Prognozy rachunku wyników spółki za rok 2020, w istocie jest wnioskiem o zmianę lub uzupełnienie pierwotnego wniosku o zatwierdzenie taryfy. Jednocześnie organ poinformował, że skutkiem nieuzupełnienia braku formalnego zastrzeżenia będzie pozostawienie podania bez rozpoznania w oparciu o przepis art. 64 § 2 k.p.a.

W odpowiedzi na wezwanie Pierwszy Wiceprezes Zarządu Spółki (...) w piśmie z 26 kwietnia 2019r podtrzymał stanowisko wyrażone w Zastrzeżeniu.

Pismem z 6 maja 2019r organ ponownie zwrócił się z osobna do każdego z dwóch członków zarządu, którzy podpisali wniosek taryfowy o wyjaśnienie czy Prezes Zarządu potwierdza Zastarzenie, a jeśli tak to o podpisanie go, zaś do Pierwszego Wiceprezesa Zarządu Spółki (...) o sprecyzowanie treści żądania Zastrzeżenia, gdyż rozbieżność wniosku taryfowego i zastrzeżenia prowadzić może do uznania, że spółka wbrew żądaniu Prezesa URE nie przedłożyła wniosku o zatwierdzenie taryfy na rok 2020r (wezwanie k.112 akt adm).

W odpowiedzi na powyższe Pierwszy Wiceprezes Zarządu Spółki (...) podtrzymał dotychczasowe stanowisko o niepodleganiu spółki obowiązkowi tworzenia i magazynowania zapasów gazu i jednocześnie zaznaczył, że spółka przedłożyła stosownie podpisany wniosek o zatwierdzenie taryfy na 2020r (pismo z 8 maja 2019 k. 115 akt adm).

Natomiast Prezes Zarządu spółki w piśmie z 10 maja 2019r nie przyłączył się do Zastrzeżenia, potwierdził natomiast, że spółka zgodnie z zasadą reprezentacji ujawnioną w KRS przedłożyła Prezesowi URE zgodnie z jego wezwaniem wniosek o zatwierdzenie taryfy (pismo k.124). Wskazywał także, że prawidłowa była dotychczasowa praktyka organu, w ramach której, pisma Pierwszego Wiceprezesa Zarządu Spółki (...), dotknięte nieuzupełnionymi brakami w zakresie reprezentacji spółki pozostawiane były bez rozpoznania.

Zawiadomieniem z dnia 16 maja 2019 r. Prezes URE poinformował Przedsiębiorstwo o pozostawieniu przedmiotowego Zastrzeżenia bez rozpoznania wobec nieusunięcia braków formalnych w terminie (k. 130 akt adm.)

Po przeprowadzeniu postępowania i uzyskaniu od spółki dodatkowych informacji Prezes URE decyzją z 30 maja 2019 r. zatwierdził przedstawiona taryfę.

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wskazane dowody, zgromadzone w toku postępowania administracyjnego, jak i w oparciu o twierdzenia stron, oraz fakty powszechnie znane. Sąd przyznał moc dowodową wszystkim zebranym w sprawie dokumentom, które nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić im mocy dowodowej.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, gdyż okoliczność na jaką wniosek został zgłoszony była nieistotna dla rozstrzygnięcia sprawy. W szczególności fakt, że gromadzone przez powoda zapasy gazu są nieprzydatne dla funkcjonowania gazociągu tranzytowego był zdaniem Sądu obojętny prawnie (o czym w dalszej części uzasadnienia).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Zasadniczy spór w sprawie sprowadza się do kwestii, czy w świetle przepisów ustawy o zapasach, powodowa spółka może zostać uznana za podmiot określony w art 24 ust. 1 tej ustawy, który jest zobowiązany do utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego i w konsekwencji czy koszty utrzymywania zapasów są kosztami uzasadnionymi, które muszą zostać uwzględnione w kalkulacji taryfy. Przy czym, co jest niezwykle istotne spór ten nie przebiega na płaszczyźnie spółka – organ regulacyjny, ale antagonistą Prezesa URE oraz spółki, która złożyła wniosek taryfowy uwzględniający te koszty, jest jeden z członków zarządu, który w toku postępowania administracyjnego zgłosił Zastrzeżenie, oraz jest inicjatorem odwołania od decyzji uwzględniającej wniosek.

Już ten fakt zdaniem Sądu stanowi podstawę do uznania, że po stronie odwołującego brak jest interesu prawnego w żądaniu ochronny prawnej przed SOKiK i rozstrzygnięcia wyrokiem o poprawności lub wadliwości decyzji Prezesa URE. Faktyczny spór, co do kosztów uzasadnionych, istnieje w istocie wewnątrz zarządu spółki, a ten nie powinien być rozstrzygany przez SOKiK, który jest powołany do ochrony interesu publicznego w sprawach regulacyjnych, a nie sporów wewnątrzkorporacyjnych. Wniesienia odwołania od decyzji administracyjnej wydanej zgodnie z wnioskiem spółki nie służy w tym wypadku realizacji prawa do sądu. Odwołując się do zasady prawa rzymskiego, w myśl której „chcącemu nie dzieje się krzywda” (łac. volenti non fit iniuria), należy uznać, że spółka uzyskująca rozstrzygnięcie organu zgodne z wnioskiem skierowanym do tego organu, jest pozbawiona prawa kwestionowania tego rozstrzygnięcia, bo nie dzieje jej się krzywda.

Reasumując, Sąd doszedł do wniosku, że wobec tego, że decyzja jest zgodna z wnioskiem taryfowym spółki, to odwołanie wniesione przez tę spółkę, podlega oddaleniu jako niedopuszczalne.

Niemniej jednak, Sąd także przeanalizował merytoryczną poprawność zaskarżonej decyzji, lecz wynik tej analizy doprowadził do takiego samego wniosku, że odwołanie powoda jako niezasadne winno ulec oddaleniu.

Stosownie do treści art. 47 p.e. przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje ustalają taryfy dla paliw gazowych i energii, które podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE, oraz proponują okres ich obowiązywania. Przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje przedkładają Prezesowi URE taryfy z własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa URE. Prezes URE zatwierdza taryfę bądź odmawia jej zatwierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności taryfy z zasadami i przepisami, o których mowa w art. 44-46 prawa energetycznego.

Natomiast art. 45 p.e. stanowi, że przedsiębiorstwa energetyczne ustalają taryfy dla paliw gazowych lub energii, stosownie do zakresu wykonywanej działalności gospodarczej. Taryfy należy kalkulować w sposób zapewniający m.in.:

1) pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji lub obrotu paliwami gazowymi i energią oraz magazynowania, skraplania lub regazyfikacji paliw gazowych, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność;

1a) pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie magazynowania paliw gazowych, w tym budowy, rozbudowy i modernizacji magazynów paliw gazowych, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność w wysokości nie mniejszej niż stopa zwrotu na poziomie 6%;

2) pokrycie kosztów uzasadnionych ponoszonych przez operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w związku z realizacją ich zadań.

Definicja kosztów uzasadnionych zawarta w art. 3 pkt 21 p.e. wskazuje, że są to koszty niezbędne do wykonania zobowiązań powstałych w związku z prowadzoną przez przedsiębiorstwo energetyczne działalnością w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania i dystrybucji, obrotu paliwami lub energią oraz przyjmowane przez przedsiębiorstwo energetyczne do kalkulacji cen i stawek opłat ustalanych w taryfie w sposób ekonomicznie uzasadniony, z zachowaniem należytej staranności zmierzającej do ochrony interesów odbiorców; koszty uzasadnione nie są kosztami uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów podatkowych.

Kluczowa, dla rozstrzygnięcia w sprawie niniejszej, jest także treść przepisu art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1899 ze zm., dalej jako ustawa o zapasach), w myśl którego w celu zapewnienia zaopatrzenia Rzeczypospolitej Polskiej w gaz ziemny oraz minimalizacji skutków: (1) zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa, (2) wystąpienia sytuacji awaryjnej w sieci gazowej oraz (3) nieprzewidzianego wzrostu zużycia gazu - przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą i podmiot dokonujący przywozu gazu ziemnego są obowiązani do utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego.

Przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą i podmiot dokonujący przywozu gazu ziemnego:

1) utrzymuje zapasy obowiązkowe gazu ziemnego w wielkości odpowiadającej co najmniej 30-dniowemu średniemu dziennemu przywozowi tego gazu, ustalonemu w sposób określony w art. 25 ust. 2 albo 5;

2) utrzymuje zapasy obowiązkowe gazu ziemnego w instalacjach magazynowych, których parametry techniczne zapewniają możliwość dostarczenia ich całkowitej ilości do systemu gazowego w okresie nie dłuższym niż 40 dni.

Legalna definicja zawarta w art. 2 pkt 14 ustawy o zapasach wskazuje, że przywozem jest sprowadzanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ropy naftowej, produktów naftowych lub gazu ziemnego w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego lub importu, natomiast jako podmiot dokonujący przywozu gazu ziemnego określa się osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, w tym przedsiębiorstwo energetyczne będące właścicielem systemu przesyłowego gazowego, które dokonują na potrzeby własne przywozu gazu ziemnego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 2 pkt 14a).

Dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej istotna jest także, zawarta w art. 2 pkt 1 ustawy o zapasach, definicja „ bezpieczeństwa paliwowego państwa”, która określa je jako stan umożliwiający bieżące pokrycie zapotrzebowania odbiorców na ropę naftową, produkty naftowe i gaz ziemny, w określonej wielkości i czasie, w stopniu umożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie gospodarki.

Stosowanie do treści art. 26 ustawy o zapasach, zapasami obowiązkowymi gazu ziemnego dysponuje minister właściwy do spraw energii. Zapasy te mogą być uruchomione przez operatora systemu przesyłowego gazowego lub operatora systemów połączonych gazowych, niezwłocznie po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw energii.

Zapasy obowiązkowe gazu ziemnego, w myśl art. 28 ustawy o zapasach stanowią majątek przedsiębiorstw energetycznych wykonujących działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą i podmiotów dokonujących przywozu gazu ziemnego (chyba że z umowy, o której mowa w art. 24b ust. 1, wynika, że zapasy te stanowią majątek przyjmującego zlecenie).

Natomiast koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa (i podmioty, o których mowa wyżej) w związku z realizacją obowiązku utrzymywania, uruchamiania oraz uzupełniania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, są zaliczane do kosztów uzasadnionych ich działalności w rozumieniu art. 3 pkt 21 prawa energetycznego (art. 28 ust 2 ustawy o zapasach).

Natomiast kto nie dopełnia obowiązku tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych, o którym mowa w art. 5 lub 24, w przewidzianym terminie i wymaganej ilości, w myśl art. 63 ust. 1 ustawy o zapasach, podlega karze pieniężnej.

Dokonując subsumpcji powołanych przepisów do ustalonego stanu faktycznego Sąd doszedł do przekonania, że jednoznacznie wskazują one na obowiązek gromadzenia i utrzymywania zapasów gazu przez powoda.

Jednoznaczne brzmienie treści przepisu art. 24 ustawy o zapasach prowadzi do wniosku, że powód, będąc podmiotem dokonującym przywozu gazu ziemnego (który jako przedsiębiorstwo energetyczne, będące właścicielem systemu przesyłowego gazowego, dokonuje na potrzeby własne przywozu gazu ziemnego na terytorium Polski), podlega obowiązkowi utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego. Ustawa w tym zakresie nie przewiduje żadnych wyjątków, w tym w szczególności związanych z prowadzeniem działalności w określony sposób. Decydujące znaczenie dla podlegania obowiązkowi ma bowiem fakt posiadania formalnych przymiotów podmiotu dokonującego przywozu lub przedsiębiorstwa energetycznego wykonującego działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą. Wykładnia językowa powyższej regulacji nie budzi najmniejszej wątpliwości, co zresztą przyznawał sam powód. Treść przepisu jest bowiem jednoznaczna, każdy kto dokonuje przywozu gazu ma obowiązek gromadzenia jego zapasów.

Odnosząc się natomiast do kwestionowania przez powoda istnienia rzeczonego obowiązku z powołaniem się na wykładnię celowościową, to Sąd nie podziela w żadnej mierze tej argumentacji. Mianowicie powód z faktu, że nie może osobiście skorzystać z powodów technicznych i technologicznych ze zgromadzonych obowiązkowych zapasów gazu, wywodzi brak obowiązku tworzenia tych zapasów.

Rozważając tę kwestię należy zwrócić uwagę, że zasadniczo przyjmuje się, że przy wykładni prawa należy dać pierwszeństwo wykładni językowej. Jednak w literaturze, ale także judykaturze, powszechne jest przekonanie, że dokonując wykładni językowej nie można abstrahować od aspektów wykładni systemowej i funkcjonalnej. Może to przyjmować dwojaki kierunek. W pierwszym zakłada się, pierwszeństwo dokonywania wykładni językowej, ale pod warunkiem, że uprzednio przeprowadzono kompleksową wykładnię tekstu, tzn. rozważono również aspekty systemowe i funkcjonalne (tak M. Zirk-Sadowski Problemy wykładni językowej w prawie administracyjnym [w:] Wykładnia w prawie administracyjnym, System Prawa Administracyjnego, t.4). Natomiast drugi kierunek wskazuje na konieczność kontynuowania wykładni, nawet po uznaniu, przy zastosowaniu wykładni językowej, jednoznaczności językowej przepisu prawa. W razie zaś zaistnienia konfliktu rezultatu wykładni językowej z innymi metodami wykładni, należy dać pierwszeństwo rezultatowi wykładni funkcjonalnej, w szczególności gdy rezultat wykładni językowej burzy podstawowe założenia o racjonalności prawodawcy, zwłaszcza o jego spójnym systemie wartości. W tej sytuacji konieczne wydaje się dopuszczenie wykładni rozszerzającej lub zwężającej (podobnie M. Zieliński, wybrane zagadnienia wykładni prawa, Państwo i Prawo, 2009/6).

W sprawie niniejszej powód dowodzi, że skoro ustawa o zapasach gazu zakłada, że celem utrzymywania zapasów gazu jest zapewnianie istnienia w systemie gazowym odpowiednich rezerw gazu, które mogą być wykorzystane w sytuacjach nadzwyczajnych dla zapewnienia dostaw tego paliwa podmiotom zasilanym z polskiego systemu gazowego, a powód nie może być z tego systemu zasilany i nie istnieją technologiczne możliwości dostarczenia tego gazu do jego gazociągu i nie będzie on mógł nigdy wykorzystać zgromadzonego w formie zapasów gazu dla celów dla których nabywa gaz paliwowy – to tym samym nie jest celem ustawy objęcie powoda obowiązkiem tworzenia i utrzymywania zapasów gazu ziemnego.

Dokonując całościowej analizy przepisów ustawy, z uwzględnieniem celu, jaki ma realizować przepis art. 24 i następne dotyczące tworzenia zapasów gazu, nie sposób abstrahować od faktu, że cel ten został wyraźnie zapisany w ustawie. Podstawowym celem jest „zapewnienie zaopatrzenia Rzeczypospolitej Polskiej w gaz ziemny” oraz minimalizacja skutków m.in. „zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa”. Zważywszy zaś, że według definicji ustawowej, „bezpieczeństwem paliwowym państwa” jest stan umożliwiający bieżące pokrycie zapotrzebowania odbiorców m.in. w gaz ziemny, w określonej ilości i czasie, w stopniu umożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie gospodarki, nie sposób przyjąć, że ustawodawca zamierzył ograniczyć obowiązek gromadzenia zapasów gazu tylko do tych podmiotów, które z tych zapasów mogą skorzystać.

Z przytoczonej treści przepisów może wysnuć wniosek zgoła odmienny od sugerowanego przez powoda, że to interes znacznie szerszej grupy podmiotów, niż tych zobowiązanych do gromadzenia zapasów, determinuje istnienie obowiązku gromadzenia zapasów gazu. To interes całego Państwa Polskiego i całej rzeszy odbiorców gazu jest tym wiodącym, który ma być zaspokojony w razie zaistnienia sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego i czemu mają służyć utworzone przez niektóre tylko podmioty rezerwy gazu.

Treść analizowanych przepisów wyraźnie wskazuje, że to nie partykularne interesy zobowiązanych do utrzymywania zapasów gazu mają być zabezpieczone, ale chodzi o bezpieczeństwo paliwowe na wyższym znacznie poziomie. To interes publiczny determinuje obowiązek utrzymywania zapasów gazu i nie sposób w tym kontekście przyjąć, że jeśli podmiot przywożący nie może z powodów technologicznych z tych zapasów skorzystać dla własnych celów to nie podlega on obowiązkowi utrzymywania tych zapasów.

Należy przy tym wskazać, że system prawa polskiego zawiera bardzo wiele regulacji opartych na zasadach szeroko pojętej solidarności czy zbiorowej odpowiedzialności, w tym także w celu zapewnienia bezpieczeństw publicznego. Cały system ubezpieczeń społecznych na tym polega, ale także prawo podatkowe czy system wsparcia dla energii ze źródeł odnawialnych czy właśnie obowiązkowe gromadzenia paliw oraz gazu. Wspólną cechą tych rozwiązań jest to, że beneficjentami nie są te podmioty, które dokonują nakładów lub ponoszą koszty. Korzyści mają uzyskiwać najczęściej nie podmioty zobowiązane do zwiększonych wysiłków, ale ci, czy też te przedsięwzięcia, które z punktu widzenia interesu państwa powinny być chronione i zabezpieczane w sposób szczególny. Kierunek ochrony wyznacza polityka państwa, a często także wspólnoty europejskiej, która określa priorytetowe cele, realizowane w interesie publicznym.

W sprawie niniejszej tym celem priorytetowym jest zorganizowany przez państwo system zabezpieczający kraj przed skutkami niedoboru gazu ziemnego (przerwaniem ciągłości dostaw). Nałożenie obowiązku utrzymywania zapasów gazu odnosi się do wszystkich uczestników rynku gazu, a nie tylko beneficjentów tego systemu.

Nie sposób więc zgodzić się z powodem, że nałożenie na niego obowiązku gromadzenia zapasów gazu, byłoby celowe jedynie wówczas, gdyby zgromadzone zapasy mogły służyć do zabezpieczeniu pracy sprężarek wykorzystywanych przez powoda (do tego bowiem sprowadza się argumentacja strony powodowej). W ten sposób nie dochodziłoby bowiem do zapewnienia zaopatrzenia Rzeczypospolitej Polskiej w gaz ziemny oraz minimalizacji skutków zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa, a jedynie do zapewnienia zaopatrzenia powodowej spółki w gaz ziemny.

Zaprezentowany wyżej rezultat wykładni funkcjonalnej oraz celowościowej nie pozwala w sprawie niniejszej na odejście od jednoznacznej wykładni językowej analizowanych przepisów, a w konsekwencji nie sposób przyjąć, żeby cel jaki ma realizować przepis art. 24 ustawy o zapasach uzależniał istnienie obowiązku utrzymywania zapasów gazu od profilu działalności podmiotu przywożącego.

W konsekwencji, skoro żaden przepis ustawy nie sugeruje najmniejszej nawet korelacji pomiędzy obowiązkiem tworzenia zapasów a korzystaniem z tych zapasów przez obowiązanego do utworzenia zapasów, a wykładnia celowościowa także nie prowadzi do takich wniosków, to stanowczo należy przyjąć, że na powodzie ciąży obowiązek o jakim mowa w art. 24 ustawy, czyli koniczność utrzymywania zapasów gazu.

Skoro więc profil działalności powoda nie statuuje go poza ramami celów dla których gromadzone są zapasy i zapasy te musi utrzymywać (i de facto utrzymuje, o czym świadczy umowa z (...) SA o zleceniu utrzymywania tych zapasów spółce (...)), to koszty z tym związane muszą być uwzględnione w kalkulacji stawek taryfowych. Z treści art. 28 ust 2 ustawy o zapasach wynika bowiem jasno, że koszty ponoszone w związku z realizacja obowiązku utrzymywania, uruchamiania oraz uzupełniania zapasów obowiązkowych gazu, są zaliczane do kosztów uzasadnionych działalności, w rozumieniu art. 3 pkt 21 prawa energetycznego.

Przy czym w tym wypadku o zaliczeniu kosztów utrzymywania zapasów gazu do kosztów uzasadnionych zadecydował ustawodawca w powołanym przepisie. Nie ma więc racji powód próbując kwestionować niezbędność tych kosztów, w aspekcie braku związku z prowadzoną przez przedsiębiorstwo powoda działalnością. Koszty te są bowiem niezbędne w świetle powołanych regulacji, gdyż wolą ustawodawcy nałożono na powoda zobowiązanie utrzymywania zapasów. Zatem są to koszty niezbędne do wykonania ustawowych zobowiązań.

Odnosząc się do zarzutów natury proceduralnej, z których powód wywodził wniosek o nieważności postępowania i tym samym istnienia podstawy do uchylenia decyzji, to zdaniem Sądu zarzut ten, jak i powołana argumentacja są chybione.

W pierwszej kolejności należy bowiem wskazać, że natura postępowania hybrydowego, jakim jest postępowanie przed SOKiK i poprzedzające je postepowanie administracyjne, a więc połączenie dwóch trybów postepowania: administracyjnego i cywilnego, rządzi się swoistymi regułami, odmiennymi zarówno od postępowania stricte administracyjnego jak i stricte cywilnego, wymuszonymi tym właśnie połączeniem i popartymi wieloletnim orzecznictwem, w tym głównie Sądu Najwyższego.

W judykaturze utrwalony jest pogląd o nieskuteczności powoływania się w postępowaniu przed SOKiK na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, poza pewnymi wyjątkami. W szczególności, tego typu zarzuty zasadniczo nie mogą stanowić samoistnej podstawy uchylenia decyzji. Wynika to z faktu, że wniesienie do sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego (takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 maja 1991r., sygn. akt III CRN 120/91; postanowieniu z dnia 11 sierpnia 1999r. sygn. akt I CKN 351/99; wyroku z dnia 19 stycznia 2001r. sygn. akt I CKN 1036/98). Podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 grudnia 2006r. stwierdził, iż zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania administracyjnego nie mogą być podnoszone przed SOKiK, który jako sąd powszechny rozpatruje sprawę od nowa, co skutkuje brakiem możliwości uchylenia decyzji zaskarżonej do tego sądu z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego (sygn. akt VI ACa 620/06).

W sprawie niniejszej zdaniem Sądu postępowanie administracyjne toczące się przed Prezesem URE nie było dotknięte taką wadą, która uzasadniałaby uchylenie decyzji.

Wyjątki od zasady, że zarzuty procesowanie odnoszące się do etapu postępowania administracyjnego nie mogą doprowadzić do uchylenia decyzji w ramach rozpoznania odwołania, które zostały wykreowane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazują, że taka możliwość odnosi się tylko do takich zarzutów, które po pierwsze nie mogą być niejako konwalidowane na etapie postępowania sądowego (jak ma to miejsce np. w odniesieniu do ustaleń faktycznych, środków dowodowych, oceny dowodów, niektórych wad formalnych samej decyzji), ale także waga tych zarzutów musi być na tyle istotna, że uzasadnia ona uchylenie decyzji. Chodzi o takie uchybienia organu, na skutek których przedsiębiorca, którego dotyczy decyzja, nie ma zapewnionych odpowiednich gwarancji proceduralnych, w szczególności mówi się tutaj o uchybieniach tego rodzaju (wadach kwalifikowanych decyzji), które istotnie wpłynęły na merytoryczną treść zaskarżonej decyzji lub też takie sytuacje w których zaskarżona decyzja została wydana bez podstawy prawnej.

Rozpoznając zarzuty powoda dotyczące naruszenia zasad postępowania administracyjnego, Sąd jednak nie dopatrzył się wśród nich takich, które naruszałyby np prawo odwołującego się do obrony, czy innych, które wskazywałyby na wydanie decyzji w warunkach nieważności. W szczególności także decyzja nie została wydana bez podstawy prawnej.

W szczególności organ dokonał właściwej oceny Zastrzeżenia Pierwszego Wiceprezesa Zarządu powoda (dalej: zastrzeżenie) dołączonego do wniosku o zatwierdzenie Taryfy, w którym podniesiono brak podstaw do uwzględnienia w kalkulacji Taryfy kosztów utworzenia i magazynowania zapasów gazu ziemnego.

Niewątpliwe było i powód tego nie kwestionował, że Zastrzeżenie do wniosku o zatwierdzenie taryfy dla usługi przesyłania gazu ziemnego na rok 2020 podpisane było niezgodnie z zasadami reprezentacji.

Zasadniczo osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie (art. 38 kc). W przypadku spółek prawa handlowego organem uprawnionym do reprezentacji spółki na zewnątrz jest zarząd spółki. Umowa spółki może określać sposób reprezentacji.

Ujawniony w KRS zarząd spółki, zgodnie ze statutem, jest uprawniony do składania, uzupełniania, zmiany o cofania jego wniosku o zatwierdzenie taryfy w następującej konfiguracji: Prezes Zarządu łącznie z Pierwszym Wiceprezesem Zarządu (ten skład zarządu podpisał wniosek o zatwierdzenie koncesji) lub Trzecim Wiceprezesem Zarządu, Pierwszy Wiceprezes Zarządu łącznie z Prezesem Zarządu lub łącznie z Drugim Wiceprezesem Zarządu, Drugi Wiceprezes Zarządu z Pierwszym Wiceprezesem Zarządu lub łącznie z Trzecim Wiceprezesem Zarządu, Trzeci Wiceprezes Zarządu z Prezesem Zarządu lub łącznie z Drugim Wiceprezesem Zarządu.

Z uwagi na to, że Zastrzeżenie Pierwszego Wiceprezesa Zarządu dotyczyło korekty kosztów w przedłożonej do zatwierdzenia taryfie, powinno zostać podpisane zgodnie z zasadą dotyczącą reprezentacji spółki przy składaniu, uzupełnianiu, zmianie lub cofaniu wniosku o zatwierdzenie taryfy. Konsekwencją korekty kosztów była bowiem zmiana stawek taryfy. Niewątpliwie więc podpisanie Zastrzeżenia tylko przez jednego członka zarządu nastąpiło niezgodnie z zasadą reprezentacji. Zatem organ prawidłowo wezwał powoda na podstawie art. 64 § 2 k.p.a. do usunięcia braku formalnego wniosku i podpisania Zastrzeżenia przez dwóch członków zarządu w konfiguracji zgodnej ze statutem. Prawidłową była też ostateczna decyzja organu, że skutkiem nieusunięcia braku podpisu drugiego członka zarządu, wniosek (zastrzeżenie) został pozostawiony bez rozpoznania. Taki wniosek w postaci Zastrzeżenia, którego braków nie uzupełniono, nie mógł oczywiście wywołać skutku prawnego, gdyż nie zawierał w istocie oświadczenia woli spółki. Jedyne oświadczenie spółki dotyczące wniosku taryfowego, które pochodziło od prawidłowo umocowanego zarządu, to to pierwotne, w którym powód wskazał na potrzebę wkalkulowania do kosztów koniecznych, także kosztów magazynowania gazu. Skoro dotknięte brakami Zastrzeżenie nie mogło dokonać modyfikacji wniosku właściwego, to prawidłowo organ odniósł się tylko do tego wniosku właściwego.

Pierwotny wniosek taryfowy został natomiast poprawnie zakwalifikowany przez Prezesa URE, jako nie dotknięty brakami i jednoznaczny w swej treści. Pod wnioskiem podpisał się poza Prezesem Zarządu, który wyraźnie w toku postępowania administracyjnego oświadczył, że nie podziela Zastrzeżenia, także Pierwszy Wiceprezes Zarządu Spółki. Bez znaczenie jest przy tym, że przy swoim podpisie pod wnioskiem o zatwierdzenie taryfy Pierwszy Wiceprezes Zarządu zamieścił adnotację: „z zastrzeżeniem”. Skoro bowiem Zastrzeżenie Pierwszego Wiceprezesa Zarządu nie zyskało akceptacji także drugiego członka Zarządu (o czym wyżej), to jest ono bezskuteczne i nie może wywrzeć skutku prawnego w postaci złożenia oświadczenia w imieniu spółki, innego niż ten zawarty w głównym wniosku taryfowym. Należy przy tym zgodzić się ze stanowiskiem organu, że polskiemu prawu nie jest znana instytucja złożenia oświadczenia woli z zastrzeżeniem. Istniej wprawdzie możliwość zastrzeżenia warunku lub terminu, ale w sprawie niniejszej nie mamy z taką sytuacją do czynienia, gdyż warunek musi odnosić się do zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Załączenie Zastrzeżenia do Wniosku o zatwierdzenie Taryfy nie stanowi zdaniem Sądu o braku konsensusu wśród osób reprezentujących powoda w zakresie Wniosku o zatwierdzenie Taryfy, gdyż autor Zastrzeżenia w piśmie z 8 maja 2019 (k. 115 akt adm) wskazał, że spółka przedłożyła stosownie podpisany wniosek o zatwierdzenie taryfy na 2020r.

Odnosząc się do twierdzenia powoda, że istotną dla sprawy okolicznością jest fakt wygaśnięcia z dniem 17 maja 2020r kontraktu przesyłowego na przesył rosyjskiego gazu przez terytorium RP do krajów Europy Zachodniej z 1995r i zawarciem nowej umowy, to zdaniem Sądu okoliczność ta nie ma istotnego znaczenia dla sprawy. W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że sposób ukształtowania postępowania przed SOKiK, który wymaga odniesienia się do wydanej w sprawie decyzji oznacza, że w sprawach toczących się przed SOKiK przepis art. 316 k.p.c. i wyrażona w nim zasada aktualności nie ma bezpośredniego zastosowania. Mianowicie z uwagi na to, że Sąd ocenia poprawność decyzji w dacie jej wydania, jedynie wyjątkowo możliwe jest branie pod uwagę zdarzeń, które nastąpiły już po wydaniu decyzji (vide wyroki Sądu Najwyższego z 5 marca 2015 r., III SK 8/14, LEX nr 1666027; z 18 stycznia 2017 r., III SK 6/14, LEX nr 2255325, III SK 35/14). Zasadniczo stan faktyczny i prawny jaki Sąd bierze pod uwagę przy wydawaniu rozstrzygnięcia, to ten jaki istniał w dacie wydawania decyzji.

Sąd nie znajdując w sprawie niniejszej uzasadnienia dla uwzględnienia faktu wygaśnięcia kontraktu już po wydaniu decyzji, okoliczność tę uznał za nieistotną. Na marginesie, powód także nie wskazał jakie znaczenie dla sprawy ma fakt wygaśnięcia umowy. Warto przy tym odnotować, że o ile ten fakt miałby znaczenie dla kosztów uzasadnionych i w konsekwencji dla taryfy, to wówczas powód ma prawo wystąpić do organu regulacyjnego z wnioskiem o zmianę taryfy, która będzie odzwierciedlała zmienione koszty związane z wygaśnięciem kontraktu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił wniesione przez powoda odwołanie na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, należało powoda uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, które w sprawie niniejszej obejmowały jedynie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w minimalnej stawce 720,00 zł, ustalonej w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 z zm.).

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka