XVII AmE 213/20 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2021-10-19
Sygn. akt XVII AmE 213/20
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 października 2021 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:
Przewodnicząca – Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Malinowska
Protokolant – sekretarz sądowy Joanna Nande
po rozpoznaniu 19 października 2021 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o wymierzenie kary pieniężnej
na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 29 czerwca 2020 r. znak: (...)
1) oddala odwołanie;
2) zasądza od powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
SSO Ewa Malinowska
Sygn. akt XVII AmE 213/20
UZASADNIENIE
Decyzją z 29 czerwca 2020 r. (znak: (...)) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, działając w oparciu o przepisy art. 56 ust. 2 i art. 56 ust. 1 pkt 3a w związku z art. 11 i art. 11d ust. 3 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (dalej: PE) w związku z § 5 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (dalej: rozporządzenie) oraz na podstawie art. 104 k.p.a. w związku z art 30 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne, po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kary pieniężnej za niestosowanie się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wprowadzonych w dniach 10-31 sierpnia 2015 r., orzekł, że ww. podmiot w dniach 10, 11 i 12 sierpnia 2015 r. w odniesieniu do dwóch punktów poboru energii elektrycznej, zlokalizowanych w K. przy ul. (...) ( (...)_ (...), (...)_ (...), (...)_ (...)), naruszył obowiązek stosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wynikający z art. 11 i art. 11d ust. 3 ustawy - Prawo energetyczne, za co na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 3a tej ustawy, wymierzył odbiorcy karę pieniężną w kwocie 43.957 zł. ( decyzja, k. 6-14).
Odwołanie od tego orzeczenia wniósł ukarany podmiot, zaskarżając decyzję w całości i wnosząc o jej uchylenie lub zmianę decyzji w całości i orzeczenie odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej lub zmianę decyzji w części i orzeczenie o nałożeniu kary pieniężnej jedynie za naruszenie obowiązku stosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na podstawie art. 11d ust. 3 PE, a więc jedynie za przekroczenia w poborze energii elektrycznej w dniu 12 sierpnia 2015 r. Zaskarżonej decyzji zarzucono:
naruszenie prawa materialnego tj.:
1. art. 11c ust. 2 pkt 2 PE poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że ograniczenia wprowadzone w dniu 10 sierpnia 2015 r. uzasadniają nałożenie na Spółkę sankcji karnoadministracyjnej wskazanej w art. 56 ust. 1 pkt 3a PE, podczas gdy ograniczenia wynikające z ww. przepisu pozostają poza zakresem zastosowanej przez organ regulacji karnej;
2. art. 56 ust. 1 pkt 3a PE poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że zachowanie Spółki realizuje znamiona uzasadniające możliwość nałożenia na nią sankcji karnej wskazanej w przedmiotowym przepisie, podczas gdy zastosowana przez organ podstawa prawna nie jest objęta zakresem zastosowania art. 56 ust. 1 pkt 3a PE;
3. art. 56 ust. 1 pkt 3a PE poprzez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji nieprawidłowe zastosowanie polegające na przyjęciu, że zachowanie Spółki objęte ramami prowadzonego postępowania (okres od 10 sierpnia do 12 sierpnia 2015 r.), jest objęte wskazaną sankcją karno-administracyjną, podczas gdy przedmiotowy przepis ma zastosowanie wyłącznie do czynów, które miały miejsce po 12 sierpnia 2015 r.
4. art. 56 ust. 6 PE poprzez jego niezastosowanie i ustalenie wysokości kary pieniężnej z zastosowaniem algorytmu, który jest sprzeczny z zasadami miarkowania kary określonymi tym przepisem, pomimo że organ w uzasadnieniu zwraca uwagę na przesłanki miarkowania kary tam określone jednak pomija je przy ustaleniu jej wysokości
5. przez niezastosowanie art. 101 § 2 kodeksu karnego i nieuwzględnienie przedawnienia karalności czynu wskazanego w art. 56 ust. 1 pkt 3a PE.
naruszenie przepisów postępowania, tj.:
art. 7, 77 § 1 w zw. z art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 30 ust. 1 PE poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, tj. bez ustalenia istotnych dla wymierzenia lub odstąpienia od wymierzenia kary okoliczności takich jak wystąpienie szkody.
( odwołanie, k. 15-18).
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, po dokonaniu ponownej analizy akt sprawy oraz zarzutów zawartych w odwołaniu stwierdził, że brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonej decyzji. Podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w tej decyzji, organ wniósł o oddalenie odwołania. ( odpowiedź na odwołanie, k. 38-48).
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
W sierpniu 2015 r. dostawa energii elektrycznej do niżej wymienionych punktów poboru energii elektrycznej, zlokalizowanych w K. przy ul. (...), w którym to obiekcie znajdowało się Centrum Handlowe (...), odbywała się na podstawie następujących umów, zawartych pomiędzy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. (uprzedni właściciel centrum, którego następcą prawnym jest (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., dalej: odbiorca energii, Spółka (...)) a (...) S.A. z siedzibą w K. (OSD):
1) Umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej nr (...) z 16 grudnia 2013 r. (dot. punktów poboru (...)_ (...) i (...)_ (...)); moc umowną określono na poziomie 1,300 MW (suma mocy dwóch przyłączy: 0,80 MW i 0,50 MW), a moc bezpieczną dla 20 stopnia zasilania na 0,100 MW. ( dowód: umowa wraz z załącznikami, k. 25-29 akt adm.),
2) Umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej nr (...) z 16 grudnia 2013 r. (dot. punktu poboru (...)_ (...)); moc umowną określono na poziomie 0,380 MW, a moc bezpieczną dla 20 stopnia zasilania na 0,156 MW. ( dowód: umowa wraz z załącznikami, k. 20-24 akt adm.).
W § 3 ww. umów zawarto następujące postanowienia:
ust. 5 - OSD opracowuje i aktualizuje, zgodnie z zasadami określonymi w Ustawie Prawo energetyczne wraz z rozporządzeniami wykonawczymi oraz IRiESD, „Plan wprowadzania ograniczeń”,
ust. 6 – W przypadku wprowadzenia ograniczeń w poborze energii elektrycznej odbiorca zobowiązany jest ograniczyć pobór mocy, zgodnie z „Planem wprowadzania ograniczeń”,
ust. 7 – OSD zobowiązuje się do uwzględnienia przy tworzeniu „Planu wprowadzania ograniczeń”, mocy bezpiecznej wymaganej dla zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i mienia w przypadku wprowadzenia ograniczeń w poborze energii elektrycznej, określonej w Załączniku nr 2 do Umowy.
ust. 8 – Dopuszczalne, maksymalne ograniczenie w poborze energii elektrycznej zapewni odbiorcy pobór mocy bezpiecznej, o której mowa w ust. 7.
Odbiorca energii został powiadomiony przez OSD o obowiązujących go od 1 września 2014 r. do 31 sierpnia 2015 r. planach wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, opracowanych dla ww. punktów poboru energii elektrycznej, pismami z 31 lipca 2014 r. znak: (...). W planach tych przyjęto następujące wartości dopuszczalnego poboru mocy dla poszczególnych stopni zasilania:
1) dla punktów poboru (...)_ (...) i (...)_ (...): dla 11 stopnia – 1,300 MW, dla 12 stopnia – 1,167 MW, dla 13 stopnia – 1,033 MW, dla 14 stopnia – 0,900 MW, dla 15 stopnia – 0,767 MW, dla 16 stopnia – 0,633 MW, dla 17 stopnia – 0,500 MW, dla 18 stopnia – 0,367 MW, dla 19 stopnia – 0,233 MW, dla 20 stopnia – 0,100 MW.
2) dla punktu poboru (...)_ (...): dla 11 stopnia – 0,380 MW, dla 12 stopnia – 0,355 MW, dla 13 stopnia – 0,330 MW, dla 14 stopnia – 0,305 MW, dla 15 stopnia – 0,280 MW, dla 16 stopnia – 0,256 MW, dla 17 stopnia – 0,231 MW, dla 18 stopnia – 0,206 MW, dla 19 stopnia – 0,181 MW, dla 20 stopnia – 0,156 MW.
Odbiorca energii elektrycznej nie kwestionował wielkości dopuszczalnego poboru mocy, przyjętych dla jego obiektu w danych planach.
( dowód: fakty bezsporne; pisma OSD z 31 lipca 2014 r., k. 30-31 akt adm.).
(...) S.A. z siedzibą w K. (dalej: (...)), pełniące funkcję Operatora Systemu Przesyłowego (dalej: OSP), w związku z obniżeniem dostępnych rezerw zdolności wytwórczych poniżej niezbędnych wielkości określonych w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowych (IRiESP), spowodowanych m. in. sytuacją pogodową i hydrologiczną (wyjątkowo wysokimi temperaturami i niskimi stanami wód w zbiornikach wodnych i rzekach) oraz wynikającego z niej ograniczenia w pracy części elektrowni, stwierdziły wystąpienie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w rozumieniu art. 3 pkt 16d PE i wprowadziły - na podstawie art. 11c ust. 2 pkt 2 PE - od godz. 10.00 dnia 10 sierpnia 2015 r. ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które obowiązywały do godziny 24:00 dnia 11 sierpnia 2015 r.
Dnia 10 sierpnia 2015 r., działając w oparciu o art. 11c ust. 3 PE, (...) zgłosiły konieczność wprowadzenia ograniczeń na podstawie art. 11 ust. 7 PE, tj. w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, przewidującego na czas oznaczony, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części, ograniczenia w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej i ciepła.
Rada Ministrów 11 sierpnia 2015 r. wydała rozporządzenie w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które przewidywało te ograniczenia w okresie od 11 sierpnia 2015 r. od godz. 24:00 do 31 sierpnia 2015 r. do godz. 24:00 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla odbiorców energii elektrycznej o mocy umownej powyżej 300 kW.
Komunikaty operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego o obowiązujących stopniach zasilania były ogłaszane w radiowych komunikatach energetycznych w programie I (...) S.A. o godz. 7.55 i o godz. 19.55.
( dowód: fakty powszechnie znane, bezsporne).
Odbiorca energii nie dostosował się do wprowadzonych 10 sierpnia 2015 r. ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w punktach poboru energii zlokalizowanych w K. przy ul. (...). W poszczególnych punktach wartości przekroczenia przedstawiały się następująco:
1) punkt poboru (...)_ (...) i (...)_ (...) – łącznie 14, (...) MW w godzinie, z czego 10 sierpnia 2015 r. łącznie 9,87963 MW w godzinie, 11 sierpnia 2015 r. łącznie 3,28171 MW w godzinie, 12 sierpnia 2015 r. łącznie 1,14375 MW w godzinie;
2) punkt poboru (...)_ (...) – łącznie 0,3475 MW w godzinie, z czego 10 sierpnia 2015 r. łącznie 0,27328 MW w godzinie, a 11 sierpnia 2015 r. łącznie 0,07422 MW w godzinie.
Łącznie we wskazanym okresie wartość przekroczenia przez odbiorcę dopuszczalnego poboru energii elektrycznej w wymienionych punktach wyniosła 14, (...) MW w godzinie.
( dowód: fakty bezsporne; Załącznik nr 1 i 2 do zawiadomienia o wszczęciu postępowania administracyjnego – „Pobór mocy i ustalony poziom ograniczeń Odbiorcy w dniach 10-31 sierpnia 2015 r. (…)”, k. 3-6 akt adm.).
Pismem z 21 listopada 2019 r. Prezes URE zawiadomił odbiorcę energii o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z powzięciem – na podstawie dokumentów przekazanych Prezesowi URE przez OSD, do którego sieci odbiorca jest przyłączony – uzasadnionego podejrzenia naruszenia przez odbiorcę obowiązku stosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, co zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 3a ustawy – Prawo energetyczne, podlega karze pieniężnej. ( dowód: zawiadomienie o wszczęciu postępowania, k. 1-2 akt adm.)
W roku 2018 (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. uzyskała przychód w wysokości (...) zł ( dowód: fakty bezsporne; wydruk sprawozdania finansowego Spółki za okres 1.01.-31.12.2018 r. z przeglądarki internetowej: (...) k. 77-80 akt adm.)
W dniu 29 czerwca 2020 r. Prezes URE wydał decyzję, na mocy której wymierzył odbiorcy energii karę pieniężną w wysokości 43.957 zł za niestosowanie się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej od 10 do 12 sierpnia 2015 r. w odniesieniu do dwóch punktów poboru energii elektrycznej, zlokalizowanych w K. przy ul. (...). Decyzja ta została zaskarżona w ramach niniejszego postępowania sądowego.
Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wskazane dowody, zgromadzone w toku postępowania administracyjnego, jak i w oparciu o twierdzenia stron oraz fakty powszechnie znane. Sąd przyznał moc dowodową wszystkim zebranym w sprawie dokumentom, które nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić im mocy dowodowej.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie podlegało oddaleniu.
W niniejszej sprawie niesporna między stronami była kwestia dopuszczenia się przez powoda naruszeń wskazanych w zaskarżonej decyzji, a polegających na niewypełnieniu w dniach od 10 do 12 sierpnia 2015 r. obowiązku dostosowania się do ograniczeń w dostarczeniu i poborze energii elektrycznej, w odniesieniu do dwóch punktów poboru energii elektrycznej, zlokalizowanych w K. przy ul. (...).
Kwestia sporna dotyczyła natomiast istnienia prawnej do nałożenia na powoda kary pieniężnej za stwierdzone naruszenie, w szczególności za niezastosowanie się do ograniczeń prowadzonych przez (...). Strona powodowa podniosła również zarzut przedawnienia karalności czynu, którego dotyczyła zaskarżona decyzja. Powód kwestionował także wysokość nałożonej na niego kary pieniężnej – w ocenie strony – niewspółmiernej do zarzucanego uchybienia, rażąco wygórowanej, opartej na błędnej ocenie stopnia szkodliwości czynu, stopnia zawinienia oraz dotychczasowego zachowania powoda, jaki i ustalenia jej wysokości z zastosowaniem algorytmu, który jest sprzeczny z zasadami miarkowania kary. Strona zarzuciła też brak ustalenia istotnej dla wymierzenia lub odstąpienia od wymierzenia kary okoliczności – wystąpienia szkody.
Z art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynika, że Rzeczpospolita Polska zapewnia bezpieczeństwo obywateli. Bezpieczeństwo to obejmuje zaś, między innymi, bezpieczeństwo energetyczne, zdefiniowane w art. 3 pkt 16 PE, zgodnie z którym bezpieczeństwo energetyczne to stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.
Z kolei, zgodnie z definicją ustawową zawartą w Prawie energetycznym:
- bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej to zdolność systemu elektroenergetycznego do zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej oraz zrównoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię (art. 3 pkt 16a PE),
- bezpieczeństwo pracy sieci elektroenergetycznej to nieprzerwana praca sieci elektroenergetycznej, a także spełnienie wymagań w zakresie parametrów jakościowych energii elektrycznej i standardów jakościowych obsługi odbiorców, w tym dopuszczalnych przerw w dostawach energii elektrycznej odbiorcom końcowym, w możliwych do przewidzenia warunkach pracy tej sieci (art. 3 pkt 16b PE),
- zagrożenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej to stan systemu elektroenergetycznego lub jego części, uniemożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej lub równoważenie dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię (art. 3 pkt 16d PE).
Stosownie do treści art. 11 ust. 1 PE, w przypadku zagrożenia:
1) bezpieczeństwa energetycznego Rzeczypospolitej Polskiej polegającego na długookresowym braku równowagi na rynku paliwowo - energetycznym,
2) bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej,
3) bezpieczeństwa osób,
4) wystąpieniem znacznych strat materialnych
- na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części mogą być wprowadzone na czas oznaczony ograniczenia w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła.
Ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła polegają na:
1) ograniczeniu maksymalnego poboru mocy elektrycznej oraz dobowego poboru energii elektrycznej;
2) zmniejszeniu lub przerwaniu dostaw ciepła (art. 11 ust. 3 PE).
Według art. 11 ust. 7 PE, Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw energii (poprzednio: ministra gospodarki), w drodze rozporządzenia, może wprowadzić na czas oznaczony, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części, ograniczenia w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej i ciepła, w przypadku wystąpienia zagrożeń, o których mowa w ust. 1.
W myśl art. 11c ust. 2 PE, w przypadku powstania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego:
1) podejmuje we współpracy z użytkownikami systemu elektroenergetycznego, w tym z odbiorcami energii elektrycznej, wszelkie możliwe działania przy wykorzystaniu dostępnych środków mających na celu usunięcie tego zagrożenia i zapobieżenie jego negatywnym skutkom;
2) może wprowadzić ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części do czasu wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 11 ust. 7, lecz nie dłużej niż na okres 72 godzin.
Natomiast zgodnie z art. 11c ust. 3 PE, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego niezwłocznie powiadamia ministra właściwego do spraw energii (poprzednio: ministra gospodarki) oraz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wystąpieniu zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, podjętych działaniach i środkach w celu usunięcia tego zagrożenia i zapobieżenia jego negatywnym skutkom oraz zgłasza konieczność wprowadzenia ograniczeń na podstawie art. 11 ust. 7.
W art. 11d ust. 3 PE przewidziano z kolei, że w okresie występowania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej operatorzy systemu elektroenergetycznego mogą wprowadzać ograniczenia w świadczonych usługach przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej w zakresie niezbędnym do usunięcia tego zagrożenia.
Szczegółowe zasady i tryb wprowadzania ograniczeń w dostawach i poborze energii elektrycznej określa rozporządzenie Rady Ministrów z 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła.
Zgodnie z § 5 pkt 1 rozporządzenia, ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub w dostarczaniu ciepła dotyczą każdego z odbiorców energii elektrycznej - dla których wielkość mocy umownej określonej w umowach ustalona została powyżej 300 kW i którzy nie podlegają ochronie przed wprowadzonymi ograniczeniami na podstawie § 6 ust. 1 rozporządzenia. Zaś w świetle tego ostatniego przepisu, ochronie przed wprowadzanymi ograniczeniami podlegają odbiorcy energii elektrycznej w ciągu całego roku, dla których wielkość mocy umownej określonej w zawartej umowie sprzedaży, umowie o świadczenie usług przesyłania albo dystrybucji lub umowie kompleksowej ustalona została poniżej 300 kW oraz:
1) szpitale i inne obiekty ratownictwa medycznego;
2) obiekty wykorzystywane do obsługi środków masowego przekazu o zasięgu krajowym;
3) porty lotnicze;
4) obiekty międzynarodowej komunikacji kolejowej;
5) obiekty wojskowe, energetyczne oraz inne o strategicznym znaczeniu dla funkcjonowania gospodarki lub państwa, określone w przepisach odrębnych;
6) obiekty dysponujące środkami technicznymi służącymi zapobieganiu lub ograniczaniu emisji, negatywnie oddziaływujących na środowisko.
Stosownie do § 8 ust. 1 i 2 i 6 rozporządzenia, wielkości określające poziomy wprowadzanych ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej poprzez ograniczenie poboru mocy ujęte są w planach wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które podlegają corocznej aktualizacji. Plan taki opracowywany jest przez operatorów systemów przesyłowych uzgadnianych z Prezesem URE na podstawie planów wprowadzania ograniczeń opracowywanych przez operatorów systemów dystrybucyjnych. Zaś na mocy § 10 rozporządzenia, umowy zawarte przez przedsiębiorstwa energetyczne z odbiorcami zawierają maksymalne ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej ujęte w planach ograniczeń i określają sposób powiadamiania o obowiązujących stopniach zasilania.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 lipca 2007 r. w § 11 i § 12 określa sposób informowania odbiorców z planami ograniczeń i ograniczeniami w poborze energii elektrycznej. I tak, według pierwszego z wymienionych przepisów, operatorzy oraz przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie zaopatrzenia w ciepło zapoznają odbiorców z planami ograniczeń przez ogłoszenia zamieszczane w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości lub w formie elektronicznej na swojej stronie internetowej albo w formie ustalonej w umowach, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 ustawy, co najmniej na 30 dni przed dniem obowiązywania ograniczeń. Natomiast zgodnie z § 12:
1. Ograniczenia w poborze energii elektrycznej są realizowane przez odbiorców stosownie do komunikatów operatorów o obowiązujących stopniach zasilania.
2. Komunikaty operatorów o obowiązujących stopniach zasilania, o których mowa w § 9, wprowadzanych jako obowiązujące w najbliższych 12 godzinach i przewidywanych na następne 12 godzin, są ogłaszane w radiowych komunikatach energetycznych w programie(...) o godzinie 7 ( 55) i 19 ( 55) oraz na stronach internetowych operatorów i przedsiębiorstw energetycznych wykonujących działalność gospodarczą w zakresie zaopatrzenia w ciepło, które obowiązują w czasie określonym w tych komunikatach.
3. W przypadku zróżnicowania wprowadzonych ograniczeń w poborze energii elektrycznej, w stosunku do stopni zasilania ogłoszonych w komunikatach radiowych, operatorzy powiadamiają odbiorców indywidualnie w formie pisemnej lub w sposób określony w umowach, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 ustawy, albo za pomocą innego środka komunikowania się w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.
4. Powiadomienia, o których mowa w ust. 3, są dla odbiorcy obowiązujące w pierwszej kolejności w stosunku do powiadomień ogłaszanych w komunikatach radiowych.
Odnosząc powyższe unormowania prawne do stanu faktycznego niniejszej sprawy stwierdzić należy, że w sierpniu 2015 r. powód był odbiorcą energii elektrycznej, którego dotyczyły ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. Do powoda nie miały bowiem zastosowania wyłączenia, o których mowa w § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 23 lipca 2007 r. Powód był zatem zobowiązany zastosować się zarówno do ograniczeń wprowadzonych przez Operatora Systemu Przesyłowego (tj. (...)) w dniu 10 sierpnia 2015 r., które obowiązywały do godz. 24:00 11 sierpnia 2015 r., jak i do ograniczeń wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z 11 sierpnia 2015 r. w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które wprowadziło te ograniczenia w okresie od 11 sierpnia 2015 r. od godz. 24:00 do 31 sierpnia 2015 r. do godz. 24:00.
W rozpatrywanej sprawie poza sporem jest, że strona powodowa nie dostosowała się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w obiekcie zlokalizowanym w K. przy ul. (...). Wartość przekroczenia dopuszczalnego poboru mocy w dwóch punktach poboru wyniosła w dniach od 10 do 12 sierpnia 2015 r. łącznie 14,65259 MW w godzinie. Kwestia przekroczenia przez powoda odpuszczalnych wartości poboru mocy w danym okresie jest niewątpliwa i niesporna. Rozstrzygnięcia wymagało zatem, czy istnieje podstawa prawna do nałożenia na odbiorcę kary za ten delikt administracyjny. Powód utrzymywał, że brak jest takich podstaw, zwłaszcza w odniesieniu do niezastosowania się do ograniczeń wprowadzonych przez (...) na podstawie art. 11c ust. 2 pkt 2 PE.
Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 3a PE – w brzmieniu tego przepisu obowiązującym w czasie dopuszczenia się przez powoda zarzuconego naruszenia oraz w dacie wydania zaskarżonej decyzji - Prezes URE jest zobowiązany do nałożenia kary pieniężnej na podmiot, który nie stosuje się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii, wprowadzonych na podstawie art. 11, art. 11c ust. 3 lub art. 11d ust. 3.
Przepis art. 11 PE dotyczy ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wprowadzanych w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.
Jeśli chodzi o art. 11c ust. 3 PE – który nie został wprawdzie przywołany jako podstawa prawna decyzji kwestionowanej w niniejszej sprawie - to przepis ten nie stanowi samoistnej podstawy do wprowadzenia ograniczeń. Dotyczy on bowiem obowiązków informacyjnych operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego w związku z wystąpieniem zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, a także obowiązku zgłoszenia konieczności wprowadzenia ograniczeń w trybie art. 11 ust. 7, tj. w trybie rozporządzenia Rady Ministrów. Natomiast sankcja za niedopełnienie przez operatora wskazanych obowiązków została przewidziana w art. 56 ust. 1 pkt 1c PE. Tym samym, zdaniem Sądu, odesłanie w art. 56 ust. 3a PE do przepisu art. 11c ust. 3 PE jest puste i mamy tutaj do czynienia z ewidentnym błędem ustawodawcy. Natomiast z całą pewnością przepis ten nie daje podstaw do nałożenia na jakikolwiek podmiot, jakichkolwiek ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej.
Prezes URE oparł zaskarżoną decyzję także na art. 11d ust. 3 PE, co zdaniem Sądu, było w pełni uzasadnione. Przepis ten stanowi de facto rozwinięcie uprawnień OSP wskazanych w art. 11c ust. 2 PE, przez określenie sposobu realizacji wprowadzonych ograniczeń. Przepis ten zawiera bowiem normę, która dotyczy możliwości ograniczenia przez operatorów systemu elektroenergetycznego – do których zaliczyć należy także operatora systemu przesyłowego – świadczonych przez nich usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej w zakresie niezbędnym do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa dostaw. Pogląd taki wyraził także Sąd Apelacyjny w Warszawie, przykładowo, w uzasadnieniu wyroku z 10 marca 2020 r., wydanego w sprawie o sygn. akt VII AGa 366/19, a zapoczątkowana nim linia orzecznicza przyjęła się w kolejnych orzeczeniach tego Sądu. Sąd orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela i przyjmuje za swoje stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny w tymże uzasadnieniu, co do objęcia sankcją przewidzianą w art. 56 ust. 1 pkt 3a PE także przypadku niezastosowania się przez odbiorcę energii elektrycznej do ograniczeń w jej dostarczaniu i poborze, wprowadzonych w trybie art. 11c ust. 2 pkt 2 PE.
W ocenie Sądu Okręgowego, wykładnia art. 11d ust. 3 PE, skłania do wniosku, że Operator Systemu Przesyłowego (tj. (...) S.A.), wobec stwierdzenia w sierpniu 2015 r. zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, miał prawo wprowadzenia ograniczeń w świadczonych usługach. W konsekwencji, podmiot, który nie zastosował się do tych ograniczeń, podlega sankcji przewidzianej w art. 56 ust. 3a PE.
Należy mieć na uwadze, że wprowadzenie przez OSP ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, podobnie jak i korzystanie innych przewidzianych prawem uprawnień operatorskich, jest znaczącym instrumentem, służącym zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego państwa. W tym kontekście, rozwiązania przewidziane przez ustawodawcę w art. 11c-11d PE, mają wyjątkowy charakter, gdyż znajdują one zastosowanie w sytuacjach nadzwyczajnych. I tak, art. 11c PE odnosi się do przypadku wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, wskutek zaistnienia okoliczności wskazanych w ust. 1 tego przepisu, gdy usunięcie tego zagrożenia i zapewnienie prawidłowego działania systemu elektroenergetycznego nie pozwala na zastosowanie ograniczeń przewidzianych w art. 11 ust. 7 PE (tj. w drodze rozporządzenia Rady Ministrów), lecz wymaga natychmiastowego podjęcia nadzwyczajnych działań i zastosowania nadzwyczajnych środków. Z kolei art. 11d PE wskazuje na działania i środki, które w opisanej wyżej sytuacji, może podjąć i zastosować operator systemu przesyłowego oraz dystrybucyjnego w celu zażegnania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw. W ostateczności, gdy wyczerpane zostaną wszystkie inne działania, służące zapewnieniu pokrycia potrzeb odbiorców na energię elektryczną, operator systemu przesyłowego może wydać polecenia odbiorcom końcowym, co do ograniczeń w poborze energii elektrycznej, bądź przerwać jej dostawy, stosownie do planów ograniczeń (art. 11 ust. 6a).
W przywołanym uzasadnieniu wyroku z 3 marca 2020 r. Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że przepisy art. 11d PE wskazują środki i sposoby działania przez operatora systemu przesyłowego, stanowiąc rozwinięcie generalnych dyrektyw postępowania przewidzianych w art 11c ust. 2 PE, tj. odpowiednio: art. 11c ust. 2 pkt 1 w związku z art. 11d ust. 1 PE oraz art. 11c ust. 2 pkt 2 w związku z art. 11d ust. 3 PE. Mianowicie, art. 11d ust. 1 PE określa uprawnienia operatora systemu przesyłowego względem innych użytkowników systemu (w celu wykonania art. 11c ust. 2 pkt 1), natomiast art. 11d ust. 3 PE zezwala na wykonywanie usług przesyłania i dystrybucji w sposób odpowiadający treści art. 11c ust. 2 pkt 2. Przepisy te – jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny - są powiązane ze sobą funkcjonalnie i istnieje między nimi ścisła zależność, co potwierdza z kolei ich redakcja, wskazująca analogiczne hipotezy ich stosowania, tj. co do art. 11c ust. 2 PE: „ W przypadku powstania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej (...)”, a co od art. 11d ust. 3 PE: „ W okresie występowania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej (...)”. Sąd ten wskazał również, że – zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy - dzięki przepisom art. 11c-11f PE operatorzy systemów sieciowych mieliby dysponować możliwościami skutecznego zarządzania instalacjami i sieciami energetycznymi nawet w sytuacjach wyjątkowych (art. 11c ust. 2 pkt 1 w związku z art. 11d ust. 1 PE), a w sytuacji zagrożeń mają być wdrażane ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w taki sposób, aby nie doszło do dysfunkcji całego systemu zaopatrzenia sieciowego (art. 11c ust. 2 pkt 2 w związku z art. 11d ust. 3 PE). Sąd ten podkreślił, że założeniem reagowania kryzysowego w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej jest pełna współpraca użytkowników systemu z operatorem systemu przesyłowego i realizującymi jego polecenia operatorami systemów dystrybucyjnych (art. 9j ust. 3 w związku z art. 11c ust. 2 pkt 1 i art. 11d ust. 2 PE) oraz wykonywanie ich poleceń dyspozytorskich (z zastrzeżeniem braku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia osób), przy czym polecenia operatora systemu przesyłowego mają wówczas nadrzędny charakter wobec poleceń operatorów systemu dystrybucyjnego.
Sąd Apelacyjny podkreślił także znaczenie roli operatorów systemu elektroenergetycznego w ochronie infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Wskazał, że infrastruktura elektroenergetyczna, w tym sieci w znaczeniu art. 3 pkt 11 PE, są elementem infrastruktury krytycznej, której ochrona stanowi wyraz odpowiedzialności władzy publicznej za bezpieczeństwo energetyczne. Z kolei operatorzy systemów elektroenergetycznych odpowiadają - między innymi - za ruch sieciowy w sieciowych systemach energetycznych, za bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tych systemów, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci, którymi zarządzają, w tym połączeń międzysystemowych. Odpowiedzialność operatorów przejawia się w scentralizowaniu podejmowania decyzji dotyczących funkcjonowania sieci, a jej zakres wyznacza art. 9c ust. 2 PE - w przypadku operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego oraz art. 9c ust. 3 PE - w odniesieniu do operatora systemu dystrybucyjnego. Sąd Apelacyjny podkreślił w uzasadnieniu swego orzeczenia, że bezpieczeństwo dostarczania energii elektrycznej (poprzez zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego i odpowiedniej zdolności przesyłowej w sieci przesyłowej elektroenergetycznej) jest podstawowym zadaniem operatora systemu przesyłowego, gdyż wskazane zostało przez ustawodawcę na pierwszym miejscu.
W tym kontekście, trafna jest konkluzja tegoż Sądu, że przepisy art. 11d ust. 1 i 3 PE dostarczają operatorowi systemu przesyłowego instrumenty reagowania na wypadek sytuacji przewidzianych w art. 11c ust. 2 PE. Operator systemu przesyłowego jest zatem uprawniony do czasowego ograniczenia zakresu wykonywania umów przesyłowych, przez ograniczenie dostarczania energii elektrycznej, a w następstwie jego działania, analogiczne kroki podejmują operatorzy systemów dystrybucyjnych, do których to ograniczeń zobowiązani są dostosować się odbiorcy końcowi.
Reasumując powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, ograniczenia, o których mowa w art. 11d ust. 3 PE obejmują swoim zakresem także te wymienione w art. 11c ust. 2 pkt 2 PE. Ograniczenia w świadczeniu usług przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej (art. 11d ust. 3 PE) stanowią rodzaj ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii. Natomiast, przywołany już art. 56 ust. 1 pkt 3a PE, przewiduje karę pieniężną za nie dostosowanie się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii, wprowadzonych na podstawie art. 11, art. 11c ust. 3 lub art. 11d ust. 3. Oznacza to zatem, że niezastosowanie się przez odbiorcę energii elektrycznej do ograniczeń w jej dostarczaniu i poborze, wprowadzonych 10 sierpnia 2015 r. na polecenie OSP w oparciu o przepis art. 11c ust. 2 pkt 2 PE w związku z art. 11d ust. 3 PE, stanowi podstawę do nałożenia na ten podmiot sankcji przewidzianej w 56 ust. 1 pkt 3a PE. Należy zatem stwierdzić, że w rozpatrywanym przypadku istniała podstawa prawna do orzeczenia wobec powoda kary pieniężnej w odniesieniu do naruszenia obowiązku stosowania się do ograniczeń wprowadzonych w sierpniu 2015 r.
Powód podniósł w niniejszej sprawie zarzut przedawnienia karalności dla kary pieniężnej, o której mowa w art. 56 ust. 1 PE wskazując, że w tym zakresie, jako podstawę prawną, należy posiłkowo zastosować przepisy prawa karnego, a w szczególności art. 101 § 2 k.k., zgodnie z którym karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Według powoda, w dniu wydania decyzji, tj. 29 czerwca 2020 r. ustała karalność działań, które miały miejsce w dniach 10-12 sierpnia 2015 r., a więc Prezes URE nie był uprawniony do nałożenia kary pieniężnej i powinien umorzyć postępowanie w sprawie.
Prezes URE uznał natomiast, że nałożenie kary pieniężnej wymierzonej zaskarżoną decyzją powinno być oceniane w świetle art. 189g § 1 k.p.a., a skoro kara ta została wymierzona 29 czerwca 2020 r., to nastąpiło t przed upływem pięcioletniego okresu przedawnienia.
Ustosunkowując się do powyższej kwestii należy odnotować, że w stanie prawnym relewantnym dla rozpoznawanej sprawy, kwestia przedawnienia kar pieniężnych, nakładanych na podstawie art. 56 Prawa energetycznego, nie została w sposób jasny i precyzyjny uregulowana w przepisach prawa, jak również nie została jednoznacznie rozstrzygnięta w orzecznictwie sądów i organów administracyjnych, czy sądów powszechnych i Sądu Najwyższego (na istnienie takich rozbieżności wskazano – przykładowo - w końcowych rozważaniach zawartych w uzasadnieniu wyroku NSA z 28.11.2017 r., sygn. akt II GSK 2433/13, System Informacji Prawnej LEX nr 2431230; czy w uzasadnieniu wyroku WSA w Warszawie z 30.01.2018 r., sygn. akt VI SA/Wa 1629/17, System Informacji Prawnej Legalis). Różne poglądy w tym zakresie prezentowane są także w doktrynie.
W zakresie unormowania instytucji przedawnienia kar pieniężnych przewidzianych w Prawie energetycznym można wyróżnić następujące cezury czasowe: ( 1) okres od chwili wejścia w życie ustawy Prawo energetyczne do 30 października 2015 r. – tj. okres, w którym brak było jakichkolwiek unormowań w tym przedmiocie; (2) okres od 30 października 2015 r. do 2 września 2016 r., w którym na mocy nowelizacji ustawy - Prawo energetyczne z 11 września 2015 r. (Dz. U. 2015, poz. 1618), wprowadzono do niej art. 56 ust. 7a, zgodnie z którym, w sprawach dotyczących kar pieniężnych, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa; (3) okres od 2 września 2016 r. do 1 czerwca 2017 r., w którym na skutek kolejnej nowelizacji Prawa energetycznego z 22 lipca 2016 r. (Dz. U. 2016, poz. 1165), zmieniono art. 56 ust. 7a przez wyłączenie z zastosowania art. 68 § 1-3 Ordynacji podatkowej; (4) okres od 1 czerwca 2017 r., w którym - obok regulacji obowiązującej w poprzednim okresie - znajduje zastosowanie także przepis art. 189g k.p.a., stanowiący ogólną regulację przedawnienia kar pieniężnych w prawie administracyjnym. Zgodnie zaś z tym przepisem:
§ 1. Administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do spraw, w przypadku których przepisy odrębne przewidują termin, po upływie którego nie można wszcząć postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej lub stwierdzenia naruszenia prawa, w następstwie którego może być nałożona administracyjna kara pieniężna.
§ 3. Administracyjna kara pieniężna nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana.
W ustawie z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej: OP) przedawnienia dotyczy art. 70 i art. 68. Pierwszy z wymienionych przepisów wprowadza ogólny termin przedawnienia zobowiązań podatkowych (przedawnienie egzekucji należności podatkowej), bez względu na to, czy powstały one z mocy prawa, czy z mocy decyzji i zgodnie z brzmieniem jego § 1, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Natomiast w art. 68 § 1 OP przewidziano termin, w jakim organ może wydać decyzję ustalającą zobowiązanie podatkowe i zgodnie z brzmieniem tego przepisu, zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
W analizowanym przypadku powód dopuścił się naruszenia obowiązku dostosowania się do ograniczeń w poborze energii elektrycznej w dniach od 10 do 12 sierpnia 2015 r. Postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia powodowi kary pieniężnej zostało wszczęte przez Prezesa URE 21 listopada 2019 r. Natomiast decyzja w przedmiocie nałożenia na powoda kary pieniężnej została wydana 29 czerwca 2020 r. Niniejsza sprawa dotyczy zatem stanu prawnego obowiązującego w pierwszym z wymienionych wyżej okresów, w którym brak było przepisów prawa regulujących instytucję przedawnienia w odniesieniu do kar pieniężnych przewidzianych w Prawie energetycznym. Jak zauważono, już pobieżna analiza orzecznictwa i literatury przedmiotu wskazuje zaś na brak jednoznacznego stanowiska, w ogóle co do możliwości zastosowania w danym przypadku instytucji przedawnienia, a nie tylko możliwości posiłkowego zastosowania przepisów innych ustaw, przykładowo działu III OP. Co więcej, nie ustaliła się także wówczas w ogóle jednolita praktyka orzecznicza, co do przedawnienia administracyjnych kar pieniężnych (a nie tylko kar nakładanych na podstawie Prawa energetycznego) na podstawie art. 68 § 1 OP. Natomiast co do kar wymierzanych w danym okresie przez Prezesa URE na podstawie art. 56 ust. 1 PE, to prezentowany jest - między innymi - pogląd, że w tym przypadku nie było możliwości powołania się na instytucję przedawnienia (por. M. Sachajko [w:] red. M. Swora, Z. Muras, Prawo energetyczne. Komentarz, Warszawa 2010, s. 1352, teza 35; uzasadnienie wyroku WSA w Warszawie z 30.01.2018 r., sygn. akt VI SA/Wa 1629/17, System Informacji Prawnej Legalis). Według innego stanowiska, możliwe było analogiczne stosownie rozwiązań zawartych w przepisach działu III Ordynacji podatkowej, z uzasadnieniem, że kary pieniężne stanowią niepodatkowe należności budżetowe w rozumieniu art. 3 pkt 8 OP, do których znajdą zastosowanie ww. przepisy Ordynacji (tak np. Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 18.08.2015 r., sygn. akt II GSK 948/14 – orzeczenie dostępne na stronie internetowej: http://orzeczenia.nsa.gov.pl oraz wyroku z 21.03.2019 r., sygn. akt I GSK 994/18, System Informacji Prawnej Legalis – przy czym w orzeczeniach tych wypowiadano się o możliwości zastosowania art. 70 OP; M. Szpyrka, Kilka uwag o przedawnieniu kar pieniężnych w prawie energetycznym, IKAR 2019, Nr 1, artykuł dostępny w Systemie Informacji Prawnej Legalis). Natomiast zgodnie z przeciwnym zapatrywaniem, niepodatkowe należności budżetowe to jedynie takie należności, których obowiązek ponoszenia stanowi realizację przepisów prawa, a nie jest wynikiem naruszenia tych przepisów (tak NSA w uzasadnieniu wyroku z 14.11.2014 r., sygn. akt II GSK 1693/13, orzeczenie dostępne na stronie internetowej: http://orzeczenia.nsa.gov.pl). W rozważanej kwestii zaprezentowano także pogląd, o potrzebie odpowiedniego zastosowania w zakresie przedawnienia przepisów prawa karnego, w szczególności art. 101 § 2 Kodeksu karnego (tak C. i O. w komentarzu do art. 56 PE, System Informacji Prawnej Legalis). To ostatnie rozwiązanie sugeruje zastosować w niniejszej sprawie strona powodowa.
Sąd orzekający w niniejszym składzie stoi zaś na stanowisku, że skoro w czasie dopuszczenia się przez powoda czynu opisanego w zaskarżonej decyzji, przepisy prawa nie regulowały kwestii przedawnienia kar pieniężnych wymierzanych na podstawie Prawa energetycznego, to trzeba przyjąć, że instytucja ta nie miała do nich zastosowania. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, instytucja ta nie jest konstytucyjnym prawem podmiotowym jednostki, nie można przyjąć, że istnieje konstytucyjne „prawo do przedawnienia”, czy choćby ekspektatywa takiego prawa. To od woli ustawodawcy zależy wprowadzenie danej instytucji do systemu prawnego, w zależności od tego, czy uzna on za zasadne przedawnienie określonych czynów. Zasada ta obowiązuje zarówno w prawie karnym (istnieje kategoria czynów, które nie podlegają przedawnieniu), jak również w prawie administracyjnym.
Zdaniem Sądu, brak jest podstaw do przyjęcia możliwości zastosowania w rozpatrywanym przypadku w drodze analogii przepisów działu III OP, w tym jej art. 68 § 1, gdyż kary pieniężne wymierzane na podstawie art. 56 ust. 1 PE nie są niepodatkowymi należnościami budżetowymi w rozumieniu art. 2 § 2 i art. 3 pkt 8 Ordynacji podatkowej. Stanowią one wprawdzie dochód budżetu państwa, nie są jednak należnościami wynikającymi ze stosunków publicznoprawnych nakazujących określonym podmiotom świadczenia pieniężne na rzecz Państwa. Kary te są bowiem konsekwencją stwierdzenia przez organ deliktu administracyjnego, stanowią instrument prawa administracyjnego, ale o określonym charakterze represyjnym, są one rodzajem sankcji za nieprzestrzeganie przepisów prawa publicznego. Należy też zauważyć, że na intencję ustawodawcy, by ostatecznie usunąć nasuwające się wątpliwości, co do możliwości ewentualnego stosowania art. 68 OP do kar pieniężnych nakładanych przez Prezesa URE w oparciu o art. 56 ust. 1 PE, wskazuje nowelizacja art. 56 ust. 7a PE, na mocy której od 2 września 2016 r. wyłączono z zastosowania art. 68 § 1-3 Ordynacji podatkowej w stosunku do tego rodzaju kar.
Sąd nie podziela również stanowiska Prezesa URE, iż w danej sprawie znajdzie zastosowanie art. 189g § 1 k.p.a., stanowiący ogólną regulację przedawnienia kar pieniężnych w prawie administracyjnym, a obowiązujący od 1 czerwca 2017 r. Zgodnie z art. 16 ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, wprowadzającej dany przepis do k.p.a., do postępowań administracyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia nowelizacji ostateczną decyzją lub postanowieniem stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym. W rozpatrywanym przypadku postępowanie administracyjne zostało wszczęte przez Prezesa URE 21 listopada 2019 r., a decyzja w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej została wydana 29 czerwca 2020 r., zatem już po wejściu w życie nowelizacji k.p.a., co sugeruje konieczność stosowania w tej sprawie przepisów k.p.a. w brzemieniu obowiązującym od 1 czerwca 2017 r. Niemniej jednak należy zauważyć, ww. art. 16 noweli do k.p.a., jako przepis intertemporalny, odnosi się jedynie do przepisów stricte proceduralnych. Natomiast przedawnienie jest instytucją prawa materialnego. Oznacza to, że art. 16 noweli nie dotyczy stosowania art. 189g § 1 i § 3 k.p.a.
Reasumując powyższe, skoro do naruszeń popełnionych przed 1 czerwca 2017 r., nie stosujemy art. 189g § 1 i § 3 k.p.a., a w czasie dopuszczenia się przez powoda czynu zarzuconego zaskarżoną decyzją, przepisy prawa nie regulowały kwestii przedawnienia kar pieniężnych wymierzanych na podstawie Prawa energetycznego, to zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie w nie ma podstaw do zastosowania instytucji przedawnienia.
W ocenie Sądu, pozwany zasadnie przyjął, że w rozpatrywanym przypadku brak było podstaw do zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary, o której mowa w art. 56 ust. 6a PE. Zgodnie z tym przepisem, Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek. Istotne jest przy tym, że obie ww. przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. Nadto, należy podkreślić, że skorzystanie z danej instytucji nie ma charakteru obligatoryjnego, gdyż decyzję o jej zastosowaniu pozostawiono uznaniu administracyjnemu Prezesa URE. Zdaniem Sądu, rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonej decyzji mieści się w granicach tego uznania. W analizowanym przypadku pozwany trafnie przyjął, że stopień szkodliwości zarzuconego czynu jest znaczny z uwagi na jego bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. W globalnym wymiarze, w sytuacji zagrożenia dostaw energii elektrycznej zaistniałej w sierpniu 2015 r., nawet niewielkie, pojedyncze przekroczenia obowiązujących wartości poboru energii, zwłaszcza w pierwszym, krytycznym dniu, tj. 10 sierpnia 2015 r., miały bowiem ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa systemu energetycznego państwa, bo ich suma stwarzała w tym zakresie realne niebezpieczeństwo dla pracy krajowej sieci elektroenergetycznej. Z tego względu nie można przyjąć, że stopień szkodliwości czynu był w danym przypadku znikomy z uwagi na to, że naruszenie miało miejsce tylko w pierwszych trzech dniach obowiązywania ograniczeń. Przy czym - wbrew stanowisku prezentowanemu w odwołaniu – w danym przypadku, ani przy rozważaniu przesłanek odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, ani przy miarkowaniu wysokości tej kary, nie ma potrzeby ustalania faktu wystąpienia szkody i jej rozmiaru, ponieważ już samo wystąpienie zagrożenia bezpieczeństwa Krajowego Systemu Elektroenergetycznego jest na tyle ważkie, że nie pozwala na przyjęcie znikomego stopnia szkodliwości czynu, zaś odpowiedzialność za niedostosowanie się do ograniczeń ma charakter odpowiedzialności obiektywnej, zatem samo naruszenie obowiązujących w tym zakresie przepisów stanowi podstawę do wymierzenia odbiorcy kary pieniężnej.
Zdaniem Sądu, powód nie przedstawił okoliczności, które podważałyby wymiar nałożonej na niego kary za przekroczenia w poborze energii od 10 do 12 sierpnia 2015 r. Zgodnie z art. 56 ust. 3 PE, wysokość kary pieniężnej, o której mowa między innymi w ust. 1 pkt 3a, nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Natomiast w myśl art. 56 ust. 6 PE, ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.
Wbrew zarzutom sformułowanym w odwołaniu, wszystkie wymienione kryteria zostały uwzględnione przy miarkowaniu kary i - w opinii Sądu Okręgowego - zostały ocenione przez pozwanego prawidłowo. Kara w wysokości 43.957 zł (stanowiąca iloczyn 3.000 zł i łącznego przekroczenia mocy wynoszącego 14,65259 MW w godzinie), wyliczona według metodologii przyjętej przez regulatora – w pełni zaakceptowanej przez Sąd orzekający w niniejszym składzie – mieści się w granicach wyznaczonych przepisami prawa. Należy przy tym odnotować, że metodologia ta jest stosowana, co do zasady, wobec wszystkich odbiorców energii, którzy dopuścili się w sierpniu 2015 r. naruszeń w zakresie poboru energii elektrycznej (dotyczy to także zastosowania podwojonego mnożnika do obliczenia wysokości kary), co stanowi wyraz sprawiedliwego i równego traktowania wszystkich tych podmiotów. Z kolei uwzględnienie przy ustalaniu wymiary kary wielkości łącznego przekroczenia mocy przez danego odbiorcę, pozwala na zindywidualizowanie kary i odniesienie jej wysokości do okoliczności konkretnego przypadku. Nadto, pozwany uwzględnił przy wymiarze kary okoliczność łagodzącą – tj. podjęcie działań, skutkujących zastosowaniem się do ograniczeń w części czasu ich trwania w ten sposób, że zawęził podstawę do wymierzenia kary wyłącznie do godzin, kiedy nastąpiło niedostosowanie się do ograniczeń i tylko w takim stopniu, w jakim niedostosowanie to miało miejsce.
Biorąc pod uwagę wysokość przychodu, osiągniętego przez powoda w roku 2018 oraz maksymalną wysokość kary, jaka mogła być wymierzona w danym przypadku ((...) zł), kara orzeczonej w wysokości, stanowiącej (...) % przychodów, nie jest nadmiernie dolegliwa i nie wpłynie negatywnie na kondycję finansową strony. Jednocześnie, zdaniem Sądu, kara ta spełni przypisywaną jej funkcję wychowawczą, represyjną oraz prewencyjną (ogólną i szczególną).
Pozwany prawidłowo ustalił również przesłankę dotychczasowego zachowania podmiotu. Skoro bowiem podobna sytuacja na rynku energetycznym w zakresie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej - jak sytuacja zaistniała w sierpniu 2015 r. - nie miała miejsca w ciągu wielu ostatnich lat i pod rządami relewantnych przepisów prawa, oznacza to brak możliwości oceny dotychczasowego zachowania powoda w kontekście wcześniejszego wykonywania przez niego obowiązków wynikających z ustawy - Prawo energetyczne, związanych z wprowadzeniem ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. Nie chodzi tu bowiem o jakiekolwiek wcześniejsze ukaranie podmiotu przez Prezesa URE, lecz tylko takie, które wiązało się z naruszeniem obowiązku dostosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej.
Co do stopnia szkodliwości czynu, to jak już wskazano powyżej, Sąd podziela stanowisko prezesa URE, że należy ją uznać za znaczną z uwagi na to, że ograniczenia w poborze mocy są wprowadzane w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej w całym kraju i ich nieprzestrzeganie może rodzić poważne skutki dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Instrument w postaci ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, stanowi ostatni element mechanizmu zabezpieczającego przed rozległą awarią zasilania, poprzez utratę napięcia w sieci elektroenergetycznej na znacznym obszarze, w wyniku niedoboru mocy wytwórczych mogących zaspokoić istniejące w danym momencie zapotrzebowanie. Konsekwencje takiej awarii mogą nieść ze sobą niezwykle poważne skutki zarówno dla gospodarki, jak i gospodarstw domowych. Nadto, mając na uwadze systemowy charakter wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej oraz przyjętych zasad ustalania planu ich wprowadzania, na który składają się indywidualne plany ograniczeń informujące odbiorców o obowiązujących ich stopniach zasilania na wypadek wprowadzenia ograniczeń, na osiągnięcie zamierzonego efektu redukcji zapotrzebowania na energię elektryczną w skali całego kraju składają się jednostkowe zachowania poszczególnych odbiorców energii.
W analizowanym przypadku ograniczenia zostały wprowadzone w związku z wyjątkowo wysokimi temperaturami i obniżeniem stanu wód w zbiornikach wodnych i rzekach, a zatem nawet niewielkie przekroczenia poboru mocy mogły wywołać blackout. Ujawniło się wówczas poważne i realne ryzyko powstawania kolejnych, kaskadowych awarii i wyłączeń, wynikających z niezbilansowania systemu. Dlatego tak istotne ze względów bezpieczeństwa było przestrzeganie ograniczeń wprowadzonych w sierpniu 2015 r. i zachowanie przez odbiorców w tym zakresie samodyscypliny. I nawet jeśli przekroczenia w poborze mocy przez niektóre podmioty nie były wysokie, to biorąc pod uwagę niezastosowanie się do wprowadzonych ograniczeń przez znaczną liczbę odbiorców, kumulacja takich zachowań stanowiła realne zagrożenie dla tego bezpieczeństwa. Powód zaś jest profesjonalistą, a zatem dotyczą go podwyższone reguły staranności i zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, rzetelności, zapobiegliwości, zdolności przewidywania, jak również znajomości obowiązujących przepisów prawa oraz konsekwencji wynikających z niego dla wykonywanej działalności gospodarczej. Powód powinien zatem w taki sposób prowadzić działalność, aby nie naruszać przepisów prawa. Podejmując zaś decyzję o przekroczeniu dopuszczalnego poboru mocy ustalonego dla jego obiektu, powód musi liczyć się z koniecznością zapłaty kary pieniężnej określonej w art. 56 ust. 1 pkt 3a PE.
Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 479 53 § 1 k.p.c., Sąd orzekł jak w (punkcie 1) sentencji wyroku.
O kosztach postępowania rozstrzygnięto, zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c., zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przyjmując, że powód - jako przegrywający sprawę – zobowiązany jest do zwrotu pozwanemu kosztów procesu, na które złożyło wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 720 zł, ustalonej na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.
SSO Ewa Malinowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Malinowska
Data wytworzenia informacji: