Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Wiliński
Protokolant –	sekretarz sądowy Magdalena Ratajczyk

po rozpoznaniu w dniu 02 kwietnia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z 20 grudnia 2023 r. (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmK 3/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 2 kwietnia 2025 r.

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (dalej Prezes UTK, pozwany) decyzją z dnia 20 grudnia 2023 r., znak: (...) (...) na podstawie art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm,) (dalej k.p.a.) w związku z art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. c, w związku z art. 13a ust. 1, art. 66 ust. 2 i art. 66 ust. 2b ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1786 z późn. zm.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia kary pieniężnej na przewoźnika kolejowego (...) sp. z o.o., za niezgłoszenie Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych i Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego, wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 28g ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym, zdarzenia zaistniałego w dniu 10 lipca 2023 r., o godzinie 6:08, w km 3,200 toru nr 1 linii kolejowej nr (...) L. - T., polegającego na niezatrzymaniu pociągu Strony o nr (...), relacji W. (...) - R., na przystanku osobowym M. R., a następnie cofnięciu pociągu o 134 m w celu umożliwienia wymiany podróżnych, zwanego dalej „zdarzeniem z 10 lipca 2023 r.”, nałożył na (...) sp. z o.o. karę pieniężną w wysokości 19 724,47 zł (słownie: dziewiętnaście tysięcy siedemset dwadzieścia cztery złote czterdzieści siedem groszy), płatną do budżetu państwa, za niezgłoszenie Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych oraz Prezesowi UTK wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 28g ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym, zdarzenia z 10 lipca 2023 r..

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła (...) sp. z o.o., zaskarżając ją w całości.

Odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 28g ust. 1 w zw. z art. 28n ustawy o transporcie kolejowym i § 7 ust. 1 i 3 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 16 marca 2016 r. w sprawie poważnych wypadków, wypadków i incydentów w transporcie kolejowym (Dz.U. z 2016 r. poz. 369) (dalej jako: „rozporządzenie z dnia 16 marca 2016 r.”) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że obowiązkiem przewoźnika kolejowego, a nie zarządcy infrastruktury, było dokonanie zgłoszenia do Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych (dalej jako: „PKBWK") oraz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego zdarzenia (incydentu) z dnia 10 lipca 2023 r.,

podczas gdy przywołane przepisy wykonawcze precyzujące sposób realizacji obowiązku informacyjnego określają, zgodnie z zasadą proporcjonalności, że za powiadomienie wymienionych organów odpowiada wyłącznie właściwy zarządca infrastruktury, a obowiązek przewoźnika kolejowego ogranicza się do powiadomienia o zdarzeniu członków komisji kolejowej ze strony przewoźnika i właściwych organów celnych oraz ewentualnie - przekazania dodatkowych informacji na żądanie organów wymienionych w przepisie art. 28g ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy o transporcie kolejowym poprzez jego błędną wykładnię przejawiającą się w przyjęciu, że powiadomienie Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego po upływie 15 dni od dnia zaistnienia zdarzenia (incydentu) daje podstawę do nałożenia na przewoźnika kolejowego kary administracyjnej w warunkach opisanych w przepisach ustawy o transporcie kolejowym,

podczas gdy prawidłowa wykładnia przywołanego przepisu powinna prowadzić do uznania, że każde, nawet niezłożone natychmiast, zgłoszenie organowi nadzoru informacji o zdarzeniu (incydencie) dokonane przed powzięciem przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego informacji o tym zdarzeniu z innych źródeł, a w szczególności - przed wszczęciem przez organ postępowania administracyjnego w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej, nie mieści się w dyspozycji przywołanego przepisu, a w konsekwencji nie daje podstaw do nałożenia na przewoźnika kolejowego kary pieniężnej,

III.  naruszenie przepisów postępowania w sposób mający wpływ na wynik sprawy, to jest art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 775 ze zm.) polegające na braku umorzenia postępowania administracyjnego w całości pomimo, że w materiale dowodowym zgormadzonym przez organ znajdowała się informacja o dokonaniu skutecznego powiadomienia Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego i PKBWK przez skarżącą o zaistniałym zdarzeniu (incydencie) - to jest pismo skarżącej z dnia 25 lipca 2023 r., znak: (...) (...) a w konsekwencji zaistniała bezprzedmiotowość postępowania prowadzonego w celu nałożenia kary pieniężnej na skarżącą w oparciu o przepis art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy o transporcie kolejowym.

Mając na uwadze podniesione zarzuty odwołująca wniosła o:

1.  zmianę decyzji w całości i umorzenie postępowania administracyjnego w całości z uwagi na jego bezprzedmiotowość, względnie uchylenie decyzji w całości oraz

2.  zasądzenie na rzecz skarżącej od organu zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3.  przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci wyciągu z książki nadawczej skarżącej dla przesyłek pocztowych nadanych w dniu 26 lipca 2023 r. dla wykazania faktu przesłania do Prezesa UTK oraz PKBWK pisma z dnia 25 lipca 2023 r., znak: (...) (...) zawierającego informacje o zdarzeniu z dnia 10 lipca 2023 r.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wniósł o:

1.  oddalenie w całości odwołania;

2.  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów — poszczególnych pism składających się na akta administracyjne sprawy, a przekazanych do Sądu Okręgowego Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów — na okoliczności wskazane w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie;

3.  oddalenie wniosku o zmianę decyzji w całości i umorzenie postępowania administracyjnego w całości z uwagi na jego bezprzedmiotowość, względnie uchylenie decyzji w całości — jako oczywiście bezpodstawnego;

4.  oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci wyciągu z książki nadawczej Spółki dla przesyłek pocztowych nadanych w dniu 26 lipca 2023 r. z uwagi na okoliczność, iż fakt nadania przez Spółkę pisma z dnia 25 lipca 2023 r., znak: (...) (...) wynika z akt sprawy administracyjnej przekazanych do tut. Sądu, a zatem wniosek jest zbędny;

5.  zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem nakładu pracy radcy prawnego, charakteru i stopnia zawiłości sprawy.

Strona odwołująca złożyła replikę datowaną 26 kwietnia 2024 r. do odpowiedzi pozwanego na odwołanie, w której wniosła o przeprowadzenie dowodu z dokumentów.

Na rozprawie w dniu 2 kwietnia 2025 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie, wnosząc jak dotychczas.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Zgodnie z informacją z Rejestru Przedsiębiorców z Krajowego Rejestru Sądowego, spółka (...) sp. z o.o. prowadzi działalność gospodarczą posługując się numerem NIP: (...) i numerem REGON: (...). Spółka została zarejestrowana w KRS 11 maja 2004 r. pod numerem (...).

Dowód: wydruk informacji o Spółce odpowiadającej odpisowi pełnemu z Rejestru Przedsiębiorców KRS k. 28-

30 akt sądowych,

wydruk informacji o Spółce odpowiadającej odpisowi aktualnemu z Rejestru Przedsiębiorców KRS k.

105-113 akt administracyjnych.

(...) sp. z o.o. jest certyfikowanym przewoźnikiem kolejowym - posiada certyfikaty bezpieczeństwa cz. A o nr (...) oraz cz. B o nr (...), wydane na podstawie decyzji Prezesa UTK z 21 października 2020 r. o sygnaturach: (...).(...) oraz (...) (...), ważne do 27 października 2025 r.

Ponadto Spółka posiada licencję Prezesa UTK na wykonywanie przewozów kolejowych osób z 8 czerwca 2005 r., nr (...).

Dowód: licencja na wykonywanie przewozów kolejowych osób z 8 czerwca 2005 r. nr (...) k. 33- 34

akt administracyjnych,

decyzja Prezesa UTK z 21 października 2020 r. o sygn. (...).(...) k. 35- 37 akt

administracyjnych,

certyfikat bezpieczeństwa cz. A k. 39- 40 akt administracyjnych,

decyzja Prezesa UTK z 21 października 2020 r. o sygn. (...).(...) k. 41- 43 akt administracyjnych,

certyfikat bezpieczeństwa cz. B k. 45- 46 akt administracyjnych.

W dniu 10 lipca 2023 r. o godzinie 6:08, w km 3,200 toru nr 1 linii kolejowej nr 10 L. - T. miało miejsce zdarzenie polegające na niezatrzymaniu pociągu (...) sp. z o.o. o nr (...), relacji W. (...) - R., na przystanku osobowym M. R., a następnie jego cofnięciu o 134 m w celu umożliwienia wymiany podróżnych.

Dowód: okoliczność niesporna, zawiadomienie o sytuacji potencjalnie niebezpiecznej z dnia 10 lipca 2023 r. k.

27 akt administracyjnych,

protokół ustaleń końcowych z dnia 25 lipca 2023 r. k. 17- 22 akt administracyjnych.

Po wystąpieniu zdarzenia dokonano jego zgłoszenia zarządcy infrastruktury (...) S.A. Zarządca dokonał wstępnej kwalifikacji zdarzenia jako sytuacja potencjalnie niebezpieczna kategorii (...).

Dowód: zawiadomienie o sytuacji potencjalnie niebezpiecznej z dnia 10 lipca 2023 r. k. 27 akt

administracyjnych.

W związku ze zdarzeniem została powołana komisja kolejowa. Postępowanie wyjaśniające komisji było, zgodnie z wytyczną zarządcy, prowadzone jednoosobowo przez przedstawiciela przewoźnika. Jedyny członek komisji kolejowej zmienił kategorię zdarzenia na (...), czyli incydent w transporcie kolejowym.

Dowód: korespondencja e-mailowa z dnia 11 lipca 2023 r. k. 139 akt administracyjnych,

protokół ustaleń końcowych z dnia 25 lipca 2023 r. k. 17- 22 akt administracyjnych,

pismo (...) sp. z o.o. z dnia 25 lipca 2023 r. k. 15 akt administracyjnych.

(...) sp. z o.o. dokonała zgłoszenia incydentu Prezesowi UTK oraz Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych w dniu 26 lipca 2023 r., przesyłając im pismo z dnia 25 lipca 2023 r. wraz z protokołem ustaleń końcowych z dnia 25 lipca 2023 r.

Dowód: okoliczność niesporna, pismo (...) sp. z o.o. z dnia 25 lipca 2023 r. wraz z

protokołem ustaleń końcowych z dnia 25 lipca 2023 r. k. 15- 23 akt administracyjnych.

Zawiadomieniem z 4 sierpnia 2023 r. Prezes UTK poinformował (...) sp. z o.o. o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia kary pieniężnej na Spółkę za niezgłoszenie Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych i Prezesowi UTK - wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 28g ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym - zdarzenia z 10 lipca 2023 r. Jednocześnie Prezes UTK powiadomił o dopuszczeniu konkretnego materiału dowodowego, a także o możliwości skorzystania z prawa do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań przed wydaniem decyzji, w terminie 21 dni od otrzymania pisma.

Dowód: zawiadomienie o wszczęciu postępowania administracyjnego k. 11- 13 akt administracyjnych.

W piśmie z 23 sierpnia 2023 r. Spółka przedstawiła swoje stanowisko w sprawie.

Dowód: pismo (...) sp. z o.o. z dnia 23 sierpnia 2023 r. z załącznikami k. 117- 135 akt

administracyjnych.

W dniu 20 grudnia 2023 r. Prezes UTK wydał zaskarżoną decyzję.

Dowód: decyzja Prezesa UTK z 20 grudnia 2023 r. k. 163- 177 akt administracyjnych.

Roczny przychód (...) sp. z o.o. w roku kalendarzowym 2022 wyniósł (...) zł.

Dowód: okoliczność niesporna, sprawozdanie finansowe za 2022 r. wraz z notą do sprawozdania k. 47- 104 akt

administracyjnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody z dokumentów, które nie były podważane przez żadną ze stron, a Sąd także nie znalazł podstaw by odmówić im wiarygodności, jak też w oparciu o niekwestionowane twierdzenia stron.

Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Zasadniczą podstawę zaskarżonej decyzji stanowiło naruszenie przepisu art. 28g ustawy o transporcie kolejowym z dnia 28 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 86, poz. 789 ze zm.). Zgodnie z jego brzmieniem zarządcy, przewoźnicy kolejowi i użytkownicy bocznic kolejowych są obowiązani do natychmiastowego zgłaszania poważnych wypadków, wypadków i incydentów Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych oraz Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego, a także do przekazywania związanych z nimi wszelkich posiadanych informacji na żądanie tych organów.

Z kolei zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 4 lic c ustawy karze pieniężnej podlega zarządca lub przewoźnik kolejowy, który nie zgłosił Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych i Prezesowi UTK wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 28g ust. 1, o zaistniałym poważnym wypadku, wypadku lub incydencie.

Asumpt do nałożenia kary pieniężnej stanowiło uznanie przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, że do podmiotów wskazanych w przywołanych przepisach, nie został zgłoszony incydent, który miał miejsce w dniu 10 lipca 2023 r. o godzinie 6:08, w km 3,200 toru nr 1 linii kolejowej nr (...) L. - T., polegający na niezatrzymaniu pociągu strony o nr (...), relacji W. (...) - R., na przystanku osobowym M. R., a następnie cofnięciu pociągu o 134 m w celu umożliwienia wymiany podróżnych.

W sprawie bezspornym przy tym było, że zdarzenie z 10 lipca 2023 r stanowiło incydent, o jakim mowa w art. 4 pkt 47 ustawy o transporcie kolejowym, a odwołująca spółka skierowała do Prezesa Urzędu oraz Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych pismo zawiadamiające w tym przedmiocie dopiero w dniu 26 lipca 2023 r.

Strona skarżąca w odwołaniu przede wszystkim powoływała się na to, że przepisy wykonawcze do art. 28g ustawy o transporcie kolejowym, tj. przepisy Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie poważnych wypadków, wypadków i incydentów w transporcie kolejowym z dnia 16 marca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 369) precyzują realizację obowiązku informacyjnego jedynie po stronie zarządcy infrastruktury, oraz że zawiadomienie o incydencie po upływie 15 dni nie daje podstawy do nałożenia kary na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy, gdyż każde zgłoszenie, niezależnie od terminu, dokonane przed powzięciem wiedzy przez Prezesa, stanowi wypełnienie obowiązków ustawowych.

W kontekście pierwszego zarzutu trzeba wskazać, że z art. 28g ustawy o transporcie kolejowym jasno i bezpośrednio wynika, że nie tylko zarządcy i użytkownicy bocznic kolejowych, ale także przewoźnicy kolejowi, są obowiązani do natychmiastowego zgłaszania poważnych wypadków, wypadków i incydentów Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych oraz Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego. Na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 28n ustawy Minister Infrastruktury i Budownictwa wydał Rozporządzenie w sprawie poważnych wypadków, wypadków i incydentów w transporcie kolejowym z dnia 16 marca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 369), które m.in. określa sposób powiadamiania o poważnych wypadkach, wypadkach i incydentach (§ 1 pkt 1 Rozporządzenia). W myśl § 7 ust. 1 tego Rozporządzenia to zarządca infrastruktury lub użytkownik bocznicy kolejowej właściwy dla miejsca zdarzenia jest obowiązany pisemnie zawiadomić o zdarzeniu podmioty, o których mowa w ust. 3, tj. Przewodniczącego PKBWK oraz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, a w zależności od skutków i okoliczności zdarzenia właściwą miejscowo: prokuraturę rejonową, komendę Policji, jednostkę Żandarmerii Wojskowej. Faktycznie więc w powołanym § 7 ust. 1 Rozporządzenia nie wskazano przewoźnika kolejowego jako zobowiązanego do powiadomienia o zdarzeniu ww. podmiotów. Tym samym występuje rozbieżność pomiędzy treścią ustawy, a wydanym do niej aktem wykonawczym.

Odwołująca z brzmienia przepisów rozporządzenia wyprowadziła wniosek, że rzeczony obowiązek zawiadomienia nie spoczywa na przewoźniku, który ma tylko obowiązek określony w § 4 ust. 4, tj. przewoźnik kolejowy, który otrzymał informację o zdarzeniu, powiadamia o nim:

1) członków komisji kolejowej ze strony przewoźnika oraz

2) najbliższy urząd celny, jeżeli w zdarzeniu zostali poszkodowani pracownicy celni wykonujący czynności służbowe na obszarze kolejowym lub zostały uszkodzone zamknięcia celne lub towary podlegające ocleniu. Stąd twierdzenie odwołania o bezpodstawności przyjętej odpowiedzialności.

Sąd nie przychyla się do takiej wykładni przepisów. Przede wszystkim, jak wskazano wyżej, art. 28g ustawy o transporcie kolejowym w sposób jednoznaczny określa krąg podmiotów, które obowiązane są do natychmiastowego zgłaszania poważnych wypadków, wypadków i incydentów Komisji oraz Prezesowi UTK, a także do przekazywania związanych z nimi wszelkich posiadanych informacji na żądanie tych organów. Są to zarządcy, przewoźnicy kolejowi i użytkownicy bocznic kolejowych. Przepis ten jest dla stron oraz Sądu wiążący, niezależnie od zaistniałych rozbieżności w porównaniu do zapisów rozporządzenia. Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Przepis ten określa relacje nadrzędności i podrzędności pomiędzy poszczególnymi źródłami prawa. Zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa ma przy tym znaczenie nie tylko dla procesu stanowienia prawa, lecz również dla procesu jego stosowania. Wynikają z niej dyrektywy interpretacyjne, które powinny być uwzględniane podczas wykładni prawa ( zob. Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87–243 red. prof. dr hab. Marek Safjan, dr hab. Leszek Bosek, 2016, system Legalis). Zasada hierarchicznej budowy systemu prawa zakazuje interpretacji pojęć zawartych w aktach wyższego rzędu na podstawie aktów niższego rzędu ( por. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6.11.2012 r., K 21/11, OTK-A 2012, Nr 10, poz. 119). Dlatego też w wypadku odmiennej treści przepisów aktu wyższego rzędu (ustawy) i aktu niższego rzędu (rozporządzenia), należy stosować w pierwszej kolejności przepis zawarty w akcie wyższego rzędu (lex superior derogat legi inferiori). Wykonawczy charakter przepisu rozporządzenia wobec ustawy nie może bowiem odmiennie normować kwestii uregulowanych w ustawie ( por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 sierpnia 2023 r., I GSK 2033/19, Legalis; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 sierpnia 2022 r. I OSK 1822/19, Legalis).

Za obowiązkiem spoczywającym na przewoźniku nie przemawiają tylko reguły kolizyjne, ale także wykładnia systemowa. Odpowiedzią ustawodawcy na przewidziany w art. 28g ustawy obowiązek natychmiastowego zgłaszania przez przewoźników kolejowych poważnych wypadków, wypadków i incydentów, jest sankcja administracyjna określona w art. 66 ust. 1 pkt 4 lit c ustawy. Przepis ten jednoznacznie wskazuje, że jeżeli przewoźnik kolejowy nie zgłosił Komisji i Prezesowi UTK wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 28g ust. 1, o zaistniałym poważnym wypadku, wypadku lub incydencie, podlega karze. Przepisy ustawowe w omawianym zakresie są spójne. Przyjęcie wykładni przedstawionej w odwołaniu prowadziłoby do sprzeczności norm zawartych w tym samym akcie prawym.

Uzupełniająco należy wskazać, że odesłanie ustawowe w art. 28n ustawy wskazuje, że minister właściwy do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia, sposób powiadamiania o poważnych wypadkach, wypadkach i incydentach, sposób powoływania przewodniczącego komisji kolejowej oraz sposób prowadzenia postępowania i tryb pracy komisji kolejowych, mając na uwadze konieczność ograniczenia skutków poważnych wypadków, wypadków i incydentów. Z zasady rozporządzenie powinno być zgodne z aktem ustawodawczym zawierającym stosowne upoważnienie do jego wydania, jest bowiem aktem organu władzy wykonawczej. Tym samym rozporządzenie wydane w oparciu o art. 28n ustawy odnosi się jedynie do działań technicznych związanych z powiadamianiem i procedowaniem w odniesieniu do określonych zdarzeń. Nie można z jego treści wyprowadzać dalej idącej interpretacji odnoszącej się podmiotów obowiązanych dokonać zgłoszenia, gdyż taka prowadziłaby do niegodności rozporządzenia z delegacją ustawową.

Sąd nie uznał za trafną także interpretację strony odwołującej dokonaną w ramach drugiego zarzutu, iż w świetle ustawy sankcjonowane jest tylko niezgłoszenie o zdarzeniu, a zgłoszenie dokonane z opóźnieniem lub niedokonane niezwłocznie już nie.

Przepis art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy penalizuje wprawdzie ogólnie niezgłoszenie m.in. przez przewoźnika kolejowego poważnego wypadku, wypadku lub incydentu, aczkolwiek należy go odczytywać łącznie z regulacją art. 28g ustawy. Odesłanie zawarte w przepisie sankcjonującym wskazuje, że karze pieniężnej podlega ten nie zgłosił Komisji i Prezesowi UTK wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 28g ust. 1, o zaistniałym poważnym wypadku, wypadku lub incydencie. Z kolei norma art. 28g wprowadza obowiązek natychmiastowego zgłaszania. Pojęcia naruszenia obowiązku zgłoszenia nie można zatem zawężać do samego faktu niezgłoszenia, ale należy odnosić je również do zgłoszenia, które nie cechuje się „niezwłocznością”. Odmienna wykładnia byłaby sprzeczna z ratio legis uregulowania. Niezwłoczne powiadomienie Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych służy szybkiej identyfikacji przyczyn, które doprowadziły do zdarzenia oraz formułowaniu stosownych zaleceń celem zapobiegania wypadkom/incydentom w przyszłości. Pozyskanie stosownych informacji przez Prezesa Urzędu powala natomiast na sprawną kontrolę bezpieczeństwa transportu kolejowego oraz podejmowanie działań nadzorczych. Odpowiedzią na zadania i cele stawiane tym instytucjom, jest nałożenie obowiązku natychmiastowego powiadamiania o poważnych wypadków, wypadków i incydentach. Środkiem dyscyplinującym i przymuszającym dla zarządcy, przewoźnika kolejowego i użytkownika bocznic kolejowych jest m.in. groźba sankcji finansowej. Chodzi tutaj zatem nie tylko o samo powiadomienie o zaistniałym zdarzeniu, ale o sprawne i szybkie przekazanie tej informacji. Tylko wówczas możliwy będzie właściwy nadzór Prezesa UTK, oraz „przystąpienie w możliwie najkrótszym czasie” przez Komisję do prowadzenia postępowania (art. 28e w zw. z art. 28h ustawy o transporcie kolejowym).

Wykładając pojęcie „niezwłocznego zawiadomienia” właściwym jest nadto odwołanie do rozporządzenia w sprawie poważnych wypadków, wypadków i incydentów w transporcie kolejowym , które jako akt wykonawczy doprecyzowuje w § 7 ust. 5, że zawiadomienie o zdarzeniu przekazuje się nie później niż przed upływem 24 godzin od jego stwierdzenia. Odnotować należy także § 28 tegoż rozporządzenia, który stanowi, że ewentualne postępowanie prowadzone przez Komisję powinno być zakończone przed upływem 30 dni roboczych od dnia wypadku lub incydentu. Wszystko to wskazuje, że postępowanie wywołane zdarzeniem kolejowym, przede wszystkim z uwagi na konieczność zapewnienie bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzkiego, na być prowadzone szybko i sprawnie.

Odnosząc się do dodatkowych argumentów podniesionych przez stronę w piśmie z dnia 26 kwietnia 2024 r. ( k. 50-57 akt sądowych), to w wyroku z dnia 20 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 178/21( opubl. LEX nr 3452780) Sąd Apelacyjny w Warszawie wyjaśnił już, że nie można interpretować przepisu art. 28g ustawy w ten sposób, że obowiązek zgłoszenia zdarzenia aktualizuje się po kwalifikacji ostatecznej. Zgłoszenie to ma nastąpić natychmiast. Taką wykładnię wzmacniają przepisy rozporządzenia stanowiące, że zawiadomienie ma nastąpić w ciągu 24 godzin od stwierdzenia zdarzenia i nikt w tym czasie nie zakłada rozsądnie, by doszło do kwalifikacji ostatecznej zdarzenia. Zawiadomienie o zdarzeniu przybiera sformalizowaną postać (jak załącznik nr 1), a jego ujawnieniem objęty jest poważny wypadek/wypadek/incydent.

Praca komisji kolejowej jest zatem następstwem zdarzenia kolejowego, o którego zaistnieniu należy uprzednio poinformować Prezesa UTK. Z powołaniem na wywody wskazanego orzeczenia dodatkowo wskazać trzeba, że ograniczony czas na wypełnienie zgłoszenia (do 24 godzin) wzmacnia pogląd, że skrupulatna weryfikacja zdarzenia pod kątem kwalifikacji nie była zamierzeniem ustawodawcy.

Uwzględniając argumentację odwołania bazującą na twierdzeniu, że § 7 rozporządzenia nie odnosi się do przewoźnika kolejowego, koniecznym było rozważenie, czy wiąże go 24 godziny termin do zawiadomienia o zdarzeniu. Zdaniem Sądu w sprawie należało przyjąć takie związanie. Przemawia za tym reguła interpretacyjna analogia legis, która nakazuje zastosować określone przepisy prawne regulujące dany stan faktyczny podobny, do stanu faktycznego nieuregulowanego. będącego przedmiotem rozstrzygnięcia. Zresztą nawet stanowisko odmienne nie mogło prowadzić do wyłączenia odpowiedzialności strony odwołującej. Nie ulega żadnej wątpliwości, że spółkę wiąże przepisy ustawy, a ten nakazuje dokonać zgłoszenia natychmiastowego. Termin „natychmiastowy” ma charakter nieostry, ale od dziesiątek lat w praktyce i orzecznictwie przyjmuje się, że należy go identyfikować z podjęciem czynności pilnie, bardzo szybko. Termin ten odróżnia się od sformułowania „niezwłocznie”, które należy identyfikować z pojęciem czynności „bez nieuzasadnionego odwlekania”, czyli jak z reguły przyjmuje się w praktyce około 14 dni ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lipca 2024 r. sygn. akt II CSKP 1294/22, opubl. legalis). W utrwalonym orzecznictwie pojęcie „niezwłoczności” określa się jako obowiązek działania bez zbędnej zwłoki, czyli termin realny mający na względzie okoliczności miejsca i czasu, który nie może być identyfikowany z terminem „natychmiast” ( por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2006 r., II CSK 293/06, niepubl. I z dnia 26 kwietnia 2017 r., I CSK 408/16, niepubl.). Rozumienie pojęcia „natychmiast” poszukiwać zatem należy w jego znaczeniu językowym, a to oznacza podjęcie działań w tej samej chwili, bezpośrednio po czymś ( słownik języka polskiego PWN). Takie działanie wpisuje się w zakreślonym rozporządzeniem 24 godzinny termin do zawiadomienia Prezesa UTK i Komisji.

Podsumowując obowiązek zawiadomienia o poważnych wypadkach, wypadkach i incydentach Komisji oraz Prezesowi UTK, ma charakter ustawowy i spoczywa na zarządcy, przewoźnikach kolejowych i użytkownikach bocznic kolejowych. Spełnić należy go natychmiast po zaistnieniu zdarzenia, co nie powinno przekraczać 24 godzin od zaistnienia wymienionych zdarzeń. Uchybienie obowiązkowi dokonania takiego zawiadomienia, przez co należy rozumieć brak natychmiastowego zawiadomienia, podlega sankcji finansowej, i to niezależnie od tego czy mamy do czynienia z zawiadomieniem spóźnionym, czy brakiem takiego zawiadomienia.

W omawianie sprawie spółka nie dokonała takiego natychmiastowego zgłoszenia zdarzenia z dnia 10 lipca 2023 r. Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych i Prezesowi UTK, gdyż nastąpiło to dopiero w dniu 26 lipca 2023 r. W konsekwencji należało stwierdzić, że (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. nie zrealizowała obowiązku zgłoszeniowego zgodnie z art. 28g ust. 1 ustawy, a zatem podlegała karze w oparciu o art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy.

Wobec jasnych obowiązków ustawowych dla rozstrzygnięcia nie miały znaczenia argumenty odnoszące się do procedur w ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem, oraz ich akceptacji przez organ certyfikujący ( k. 53 akt sądowych).

Zgodnie z art. 66 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym za naruszenie przez przedsiębiorcę każdego z przepisów ust. 1 Prezes UTK nakłada, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości do(...) rocznego przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku obrotowym.

W myśl ust. 2b art. 66 ustawy ustalając wysokość kary Prezes UTK bierze pod uwagę zakres naruszenia przepisu, dotychczasową działalność podmiotu i jego możliwości finansowe.

W ocenie Sądu przesłanki te zostały ocenione prawidłowo. Co do zakresu naruszenia należy podkreślić, że zaniechanie zawiadomienia o zaistnieniu zdarzenia kolejowego powoduje, że czynności przewoźnika podejmowane w celu wyjaśnienia okoliczności danego zdarzenia zostają wyjęte spod nadzoru organów, a dodatkowo Państwowa Komisja zostaje pozbawiona możliwości skorzystania z prawa do podjęcia decyzji o prowadzeniu postępowania w danej sprawie.

U podstaw analizowanego naruszenia nie legła jednak chęć uzyskania korzyści majątkowej, co wpłynęło na zmniejszenie wymiaru kary. Podobnie okolicznością przemawiająca za złagodzeniem kary był fakt, że omawiane zdarzenie miało charakter jednozrazowy, jak też fakt, iż działanie pracownika strony, badającego okoliczności zdarzenia z 10 lipca 2023 r., przyczyniło się do końcowej zmiany jego kwalifikacji z sytuacji potencjalnie niebezpiecznej na incydent.

W kwestii dotychczasowej działalności podnieść trzeba, że spółka nie była dotychczas karana finansowo za brak zgłoszenia organowi i PKBWK zdarzenia kolejowego analogicznego do zdarzenia z 10 lipca 2023 r., co przemawiało za zmniejszeniem wysokości kary pieniężnej.

Tym niemniej spółka jest certyfikowanym i licencjonowanym przewoźnikiem kolejowym wobec czego jako profesjonalny podmiot rynku kolejowego powinna mieć świadomość nałożonych na nią obowiązków wynikających z ustawy o transporcie kolejowym, co zdecydowało o podwyższeniu kary.

Oprócz tego okolicznością przemawiającą za zwiększeniem wysokości kary pieniężnej jest fakt, że przeważającym przedmiotem działalności spółki jest transport kolejowy, w którym bezpieczeństwo jest podstawowym priorytetem, toteż winny być temu podporządkowane działania podmiotu należącego do sektora kolejowego.

Nadto organ nakładając karę administracyjną uwzględnił na korzyść Spółki jej aktywny udział w przedmiotowym postępowaniu.

Oceniając możliwości finansowe należało uwzględnić, że Spółka osiągnęła w 2022 r. przychód w wysokości (...) zł. Biorąc pod uwagę rodzaj naruszonego przepisu, przedstawiony zakres naruszenia, dotychczasową działalność i możliwości finansowe, nałożono karę pieniężną w wysokości 19 724,47 zł, co stanowi (...) % kary maksymalnej, która stosownie do art. 66 ust. 2 ustawy mogłaby wynieść(...) zł. Dodania bowiem wymaga, że brak było podstaw do zastosowania art. 66 ust. 2a ustawy.

Sąd uznał, że kara pieniężna w ustalonej wysokości nie przekracza możliwości finansowych Spółki, a jednocześnie uwzględnia zakres naruszenia oraz dotychczasową działalność podmiotu, co pozwoli na realizację jej funkcji. Wymierzenie kary realizuje przy tym konstytucyjną zasadę proporcjonalności, stanowi bowiem dla strony dotkliwość finansową niezbędną dla skutecznej ochrony nadrzędnego dobra prawnego, jakim jest bezpieczeństwo ruchu kolejowego.

W tym stanie rzeczy Sąd oddalił odwołanie na podstawie art. 479 ⁷⁵ § 1 k.p.c.

W tej sytuacji jedynie na marginesie należy wskazać, że nawet przyjmując argumentację odwołania, nie było możliwe uwzględnienie żądania zmiany decyzji Prezesa Urzędu i umorzenia postępowania. Kodeks postępowania cywilnego nie reguluje kwestii należących do materii postępowania administracyjnego. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów władny jest jedynie oddalić odwołanie, względnie zmienić lub uchylić decyzję Prezesa Urzędu. Ustawodawca nie posłużył się formułą oddającą jego odmienne intencje, tj. „uchyla zaskarżoną decyzję i umarza postępowanie”. Odmienna interpretacja obowiązujących przepisów prowadziłaby do niedopuszczanej w tym zakresie wykładni rozszerzającej oraz podważałby autonomię obu reżimów postępowania – administracyjnego i cywilnego. Ponadto Prezes Urzędu ma pewien zakres swobody co do dalszego przeprowadzenia postępowania, a ponowne rozpoznanie sprawy przez Prezesa Urzędu jest fakultatywne. Może zakończyć formalnie to postępowanie poprzez jego umorzenie, albo je kontynuować przy uwzględnieniu wskazówek Sądu zawartych w orzeczeniu uchylającym decyzję.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98, 99, 108 § 1 k.p.c. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu polega na obowiązku zwrotu kosztów procesu przez stronę przegrywającą sprawę. W konsekwencji kosztami zastępstwa procesowego Prezesa Urzędu, określonymi na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) na 720,00 zł, obciążono odwołującą Spółkę.

22.04.2025 r.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmK 3/24

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

SSO Małgorzata Wiliński