Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Anna Maria Kowalik
Protokolant –	St. sekr. sąd. Joanna Preizner – Offman

po rozpoznaniu 6 marca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. w G. (poprzednia nazwa: (...) S.A. w P.)

przeciwko Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

z udziałem (...) S.A. w W.

o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłaty podstawowej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z 10 kwietnia 2008 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. w G. na rzecz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego kwotę 1 080,00 zł (jeden tysiąc osiemdziesiąt złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądem I instancji i w postępowaniu zażaleniowym;

3.  zasądza od (...) sp. z o.o. w G. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 1 097,00 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt siedem złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądem I instancji i w postępowaniu zażaleniowym.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmK 6/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 10 kwietnia 2008 roku, numer (...) Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (dalej Prezes UTK) zatwierdził stawki jednostkowe opłaty podstawowej, wskaźniki i zasady zwiększania stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz stawki opłat dodatkowych za dostęp i korzystanie przez przewoźników kolejowych z infrastruktury kolejowej stanowiącej własność (...) S.A. na okres obowiązywania rozkładu jazdy pociągów 2008/2009 (dalej „Decyzja”) ( decyzja – k. 14 akt sąd.).

(...) sp. z o.o. w G. (poprzednio (...) S.A. w P.) (dalej powód) wniósł odwołanie od powyższej Decyzji wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia .

Powód zaskarżył Decyzję w części dotyczącej zatwierdzenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej. Zarzucił jej naruszenie art. 33 ust. 2 w zw. z art. 33 ust. 8 ustawy o transporcie kolejowym (w brzmieniu z dnia wydania zaskarżonej Decyzji) oraz art. 7 ust. 3 dyrektywy 2001/14/WE (w brzmieniu z dnia wydania zaskarżonej Decyzji) poprzez ustalenie w stawkach jednostkowych opłaty podstawowej również kosztów, które nie są bezpośrednio ponoszone jako rezultat wykonywania przewozów pociągami.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonej Decyzji w części, poprzez odmowę zatwierdzenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych (odwołanie – k. 28-34 akt sąd.)

Wraz z Decyzją powód złożył wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia. Uzasadniając wniosek podniósł m.in., iż Decyzja nigdy nie została mu doręczona, gdyż w ocenie Prezesa UTK przewoźnicy kolejowi nie są stroną postępowania administracyjnego, w którym została wydana zaskarżona Decyzja. W ocenie powoda – zachodzi wyjątkowy przypadek, uzasadniający przywrócenie terminu po upływie roku ( wniosek – k. 18-21 akt sąd.)

Pozwany Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wniósł o oddalenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od Decyzji oraz zasądzenie od powoda na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( stanowisko Pozwanego, k. 5-11 akt sąd. oraz 48-54 akt sąd.).

Zainteresowany(...) S.A. w W. wniósł o oddalenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od Decyzji, odrzucenie odwołania od Decyzji oraz zasądzenie od powoda na rzecz zainteresowanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (stanowisko Zainteresowanego pismo z 24 października 2022 r. k. 119-126 akt sąd.).

Postanowieniem z 29 listopada 2022 roku Sąd oddalił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania i w konsekwencji odrzucił odwołanie.

Sąd Apelacyjny w Warszawie po rozpoznaniu zażalenia powoda, postanowieniem z 30 marca 2023 roku, zmienił zaskarżone postanowienie, w ten sposób, że przywrócił powodowi termin do wniesienia odwołania od Decyzji Prezesa UTK z 10 kwietnia 2008 roku nr (...), uchylił zaskarżone postanowienie w punkcie drugim i trzecim oraz pozostawił Sądowi Okręgowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie (Postanowienie k.218 akt sąd.).

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że w jego ocenie istnieją podstawy do wznowienia postępowania, bowiem w sprawie występuje wyjątkowe okoliczności, o których mowa w art. 168 § 4 k.p.c. w postaci konieczność zapewnienia powodowi realizacji uprawnień wynikających z prawa UE tj. uprawnienia do zaskarżenia decyzji Prezesa UTK z 10 kwietnia 2008 roku, nr(...). Jednocześnie wykonanie decyzji, zdaniem Sądu nie wywołało skutków nieodwracalnych. Sam wykonania decyzji, czy orzeczenia, których dotyczy wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia środka odwoławczego, nie powinien stanowić argumentu na rzecz niedopuszczalności owego wniosku. Natomiast możliwość złożenia odwołania od Decyzji przed 24 lutego 2022 roku, Sąd Apelacyjny uznał za iluzoryczną (uzasadnienie postanowienia k.219-234).

Postanowieniem z 13 grudnia 2023 roku Sąd pominął dowód z zeznań świadka M. P. na okoliczności wskazane w piśmie procesowym zainteresowanego z 28 czerwca 2023 roku, podobnie jak dowód z opinii instytutu naukowego lub naukowo – badawczego na okoliczności wskazane w ww. piśmie, uznając, że ich przeprowadzenie, z uwagi na planowany sposób rozstrzygnięcia sprawy, nie będzie konieczne.

Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu, gdyż jego ewentualne uwzględnienie byłoby sprzeczne z zasadą pewności prawa wyrażoną w Konstytucji RP oraz z przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej ( dalej Dyrektywa 2001/14).

Stosownie do przepisu art. 2 Konstytucji RP „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.”. W literaturze podkreśla się, że z przepisu tego wynika wiele zasad, którymi powinno kierować się demokratyczne państwo prawa min. zasada pewności prawa oraz zasada zaufania obywatela do państwa (Konstytucji RP. M. Zubik, W. Sokolewicz [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom I, wyd. II, red. L. Garlicki, Warszawa 2016, art. 2.).

Pewność prawa ma gwarantować, z jednej strony, stabilność porządku prawnego w państwie, ale z drugiej, dawać obywatelowi pewność, że w oparciu o obowiązujące prawo może swobodnie kształtować swoje sprawy życiowe (wyrok TK z 14 czerwca 2000 r. sygn. akt P 3/00). Zasada pewności prawa, inaczej mówiąc, zapewnia obywatelom warunki sprzyjające trafnemu przewidywaniu działań władz państwowych, stwarzając przewidywalność państwa prawnego w sferze prawotwórczej, ale też stosowania prawa (wyrok TK z 7 września 1994 r., sygn. akt K 9/92).

Także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 maja 2015 r. (sygn. akt P 46/13, OTK-A 2015, nr 5, poz. 62) wskazywał, że „Zasada praworządności (legalizmu) została przewidziana w art. 7 Konstytucji, zgodnie z którym "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Legalizm działalności organów administracji publicznej polega m.in. na wydawaniu przez nie rozstrzygnięć w przepisanej prawem formie, na należytej podstawie prawnej i w zgodności z wiążącymi dany organ przepisami materialnymi. Zasada ta dotyczy nie tylko organów publicznych tworzących prawo, ale też stosujących je organów. Naruszenie przez organy państwa obowiązku działania na podstawie i w granicach prawa sprawia, że działanie takie traci cechę legalności.” „Zasada praworządności uzasadnia w szczególności te rozwiązania prawne, których celem jest eliminowanie z obrotu niezgodnej z prawem ostatecznej decyzji administracyjnej, w tym w, omówionym wcześniej”. Trybunał uznał, że jednym z przejawów bezpieczeństwa prawnego jest stabilizacja sytuacji prawnej jednostki, przekładająca się w efekcie na stabilizację sytuacji stosunków społecznych. Obowiązek ustawodawcy ukształtowania regulacji prawnych, które będą sprzyjały wygaszaniu - wraz z upływem czasu - stanu niepewności, został wywiedziony z klauzuli zawartej w art. 2 Konstytucji, a potrzeba ustanowienia przedawnienia - z zasady bezpieczeństwa prawnego (wyrok TK z 19 czerwca 2012 r., sygn. P 41/10, OTK ZU nr 6/A/2012, poz. 65). Trybunał stwierdził również, że prawomocność jest sama w sobie wartością konstytucyjną, a ochrona prawomocności ma zakotwiczenie w art. 7 Konstytucji, tj. w zasadzie praworządności.

Możliwość stwierdzenia nieważności decyzji jest wyjątkiem od reguły poszanowania trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej, która rozstrzyga o prawach strony. Zgodnie z art. 16 § 1 zdanie pierwsze k.p.a. decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Decyzja administracyjna, jako akt organu administracji publicznej sporządzony w przepisanej prawem formie, korzysta z domniemania prawidłowości. Staje się ona jednym z elementów kreujących porządek prawny. Reguła trwałości decyzji służy realizacji istotnych wartości, jakimi są ochrona porządku prawnego, stabilności obrotu prawnego, zaufania do organów państwa i samego prawa, a przede wszystkim - ochrona praw nabytych (zob. M. Zdyb, J. Stelmasiak, Zasady ogólne kodeksu postępowania administracyjnego, Lublin 1999, s. 116). Ma duże znaczenie dla stabilizacji skutków prawnych wynikających z decyzji i realizuje potrzebę zagwarantowania bezpieczeństwa sytuacji prawnej obywateli. W doktrynie podkreśla się, że ustawodawca wychodzi z uzasadnionego praktycznie założenia, że pomijanie w sferze normatywnej wszelkich skutków prawnych wadliwej decyzji może prowadzić do niekorzystnych następstw społeczno-ekonomicznych, i dlatego przewidział możliwość następczej akceptacji niektórych skutków wadliwej decyzji (zob. M. Kamiński, Nieważność decyzji administracyjnej. Studium teoretyczne, Warszawa-Kraków 2006, s. 243).

Emanacją zasady pewności prawa jest min. przepis art. 156 § 2 k.p.a. zgodnie z którym „Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.”.

Zaś Sąd stwierdza nieważność decyzji, która:

1)  wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości;

2)  wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;

3)  dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco;

4)  została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;

5)  była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;

6)  w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;

7)  zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Z analizy ww. przypadków wynika, że chodzi o wadą istotną, tkwiącą w samej decyzji. Zachodzi wówczas konieczność uznania jej za nieważną. Instytucja ta ma dużo wspólnego ze wznowieniem postępowania; występuje tu wadliwość istotna, enumeratywne wyliczenie przesłanek, działanie także w trybie nadzoru. Istnieją jednak również zasadnicze różnice, z których podstawową jest rodzaj wady – głównie o charakterze materialnoprawnym – tkwiącej w samej decyzji. Stąd też decyzja taka nigdy nie może być prawidłowa, może być natomiast pozostawiona w obrocie prawnym z powodu przesłanek negatywnych, wówczas stwierdza się jej niezgodność z prawem (tak M. Jaśkowska [w:] M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, M. Jaśkowska, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX/el. 2023, art. 156). Istnieją zatem dwie przesłanki negatywne stwierdzania nieważności decyzji: upływ czasu i nieodwracalne skutki prawne.

Z tym, że należy zaznaczyć, iż pojęcie nieodwracalnych skutków prawnych należy rozpatrywać wyłącznie w płaszczyźnie prawa obowiązującego, nie nawiązując do sfery faktów. Dla oceny skutków decyzji administracyjnej dotkniętej wadą dającą podstawę do stwierdzenia jej nieważności jest prawnie obojętne, czy istnieją faktyczne możliwości cofnięcia następstw wykonania decyzji (tak NSA w wyroku z 13.02.2014 r., II GSK 1884/12, LEX nr 1450707).

Z kolei zgodnie z art. 158 § 2 k.p.a. „Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 156 § 2, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji.”.

Prawodawca dopuszcza zatem z uwagi konstytucyjną zasadę pewności prawa, możliwość pozostawienia w obrocie decyzji administracyjnej dotkniętej wadą istotną, skutkującą co do zasady stwierdzeniem jej nieważności, chyba że od jej wydania minęło 10 lat lub wywołała nieodwracalne skutki. Skoro tak, to tym bardziej zasada pewności prawa i trwałości decyzji administracyjnych, powinna sprzeciwiać się uchyleniu decyzji wadliwych, ale nie w stopniu kwalifikowanym skutkującym jej nieważności, jeśli od chwili jej wydania upłynęło 10 lat.

Zauważyć również należy, że w rozpoznawanej sprawie nie mamy do czynienia z wnioskiem o stwierdzenie nieważności zaskarżonej Decyzji skierowanym do organu administracyjnego, ale z odwołaniem wniesionym od decyzji organu administracyjnego do SOKiK, a zatem ze zwykłym środkiem odwoławczym.

Sąd analizując podnoszone przez powoda zarzuty doszedł do wniosku, że nie są to nieprawidłowości mogące skutkować nieważnością zaskarżonej Decyzji, a ewentualnie jej zmianą, a skoro tak to z uwagi na zasadę trwałości decyzji administracyjnych, zaskarżona Decyzja nie powinna być ani uchylona, ani zmieniona.

W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że przewoźnicy kolejowi, w tym powód, podejmowali działania zmierzające do wyeliminowania decyzji Prezesa UTK zatwierdzających stawki jednostkowe, z obrotu prawnego. W tym celu występowali oni do Prezesa UTK z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania administracyjnego. Prezes UTK konsekwentnie odmawiał wszczęcia postępowania z uwagi na brak, po stronie przewoźników kolejowych, statusu strony w postępowaniu administracyjnym. Stanowisko to zostało podzielone przez Sąd Okręgowy w Warszawie (w przypadku powoda dotyczy sprawy o sygn. akt XVII Amz 75/17) i Sąd Apelacyjny w Warszawie (sygn. akt VII AGz 872/19).

Powyższe stanowisko uległo zmianie w związku z wydaniem przez TSUE
w dniu 24 lutego 2022 r. wyroku w sprawie C-563/20, w którym stwierdzono, że przepisy dyrektywy 2001/14/WE przyznają przewoźnikom kolejowym prawo do zaskarżenia przed właściwym sądem decyzji organu kontrolnego zatwierdzającej ustalone przez zarządcę infrastruktury stawki jednostkowe opłaty podstawowej za minimalny dostęp do tej infrastruktury. Dokonując wykładni przepisów unijnych TSUE podniósł, iż w zakresie prawa do żądania kontroli sądowej przepisy dyrektywy są bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne, w związku z czym wywierają bezpośredni skutek. Oznacza to, że pomimo braku polskich przepisów określających prawo przewoźników kolejowych do zaskarżenia do sądu decyzji zatwierdzających stawki jednostkowe opłaty podstawowej, przewoźnicy mogą żądać przeprowadzenia kontroli sądowej, powołując się bezpośrednio na przepisy dyrektywy.

W rozpoznawanej sprawie decyzja Prezesa UTK została wydana 10 kwietnia 2008 roku czyli ponad 15 lat temu i jako prawomocna została wykonana a wszyscy przewoźnicy kolejowi, nie tylko powód, kierowali się w kalkulacji swoich kosztów stawkami jednostkowymi określonymi w tej właśnie Decyzji. Oznacza to, że wszyscy przewoźnicy prowadzili swoją działalność przewozową na takich samych warunkach rynkowych, a ponoszone przez siebie koszty dostępu do infrastruktury kolejowej uwzględniali przy ustalaniu cen za świadczone usługi przewozowe i w rezultacie koszty dostępu do tej infrastruktury zostały poniesione przez końcowych odbiorców usług przewozowych tj. klientów przewoźników kolejowych. Zatem warunki działalności dla wszystkich przewoźników były jednakowe. Innymi słowy za wzruszeniem zaskarżonej Decyzji nie przemawiają również względy ekonomiczne, w szczególności poniesienie przez powoda szkody.

Ponadto, uchylenie Decyzji odniosłoby skutek tylko w stosunku do powoda, gdyż w stosunku do pozostałych przewoźników Decyzja jest prawomocna, bowiem SOKiK i Sąd Apelacyjny w większości składów, podziela stanowisko Prezesa UTK i Zainteresowanego, iż z uwagi na wydanie zaskarżonych decyzji ponad 10 lat i brak okoliczności wyjątkowych, o którym mowa w art. 169 § 4 k.p.c., brak jest podstaw do przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od decyzji i tym samym odwołania należy odrzucić (tak np. SOKIK w sprawie o sygn. akt XVII AmK 1/22, 2/22, 3/22).

Powyższe oznacza, iż na skutek ewentualnego uwzględnienia odwołania i uchylenia zaskarżonej Decyzji, jedynie w stosunku do powoda dojdzie do zniekształcenia warunków konkurencji na rynku kolejowym, co z kolei będzie oznaczać naruszenie celu dyrektywy 2001/14/WE, jakim było zapewnienie wszystkim przewoźnikom kolejowym dostępu do infrastruktury kolejowej na równych zasadach.

W motywach dyrektywy 2001/14 podkreślono, że:

⚫

Systemy pobierania opłat i alokacji zdolności przepustowej powinny pozwalać na równy i niedyskryminujący dostęp dla wszystkich przedsiębiorstw i dążyć do możliwie jak najpełniejszego zaspokojenia potrzeb wszystkich użytkowników i rodzajów przewozów w sposób sprawiedliwy i niedyskryminujący. (11)

⚫

Systemy pobierania opłat i alokacji zdolności przepustowej powinny pozwalać na uczciwą konkurencję przy wykonywaniu przewozów kolejowych [przy świadczeniu usług kolejowych (16).

⚫

(32) Jest ważne, aby minimalizować wypaczenia konkurencji, które mogą powstać albo między infrastrukturami kolejowymi, albo między gałęziami transportu z powodu znacznych różnic w zasadach pobierania opłat.

⚫

(35) Każdy system pobierania opłat będzie wysyłać sygnały ekonomiczne do użytkowników. Jest ważne, żeby te sygnały dla przedsiębiorstw kolejowych były spójne i prowadziły je do podejmowania racjonalnych decyzji.

⚫

(46) Efektywne zarządzanie oraz sprawiedliwe i niedyskryminujące wykorzystanie infrastruktury kolejowej wymagają powołania organu kontrolnego (regulatora), który ocenia stosowanie tych zasad Wspólnoty i który działa jako organ odwoławczy, jednak z możliwością kontroli sądowej jego orzeczenia.

Stosownie do przepisu art. 4 ust. 5 Dyrektywy, systemy pobierania opłat i alokacji zdolności przepustowej powinny zapewniać wszystkim przedsiębiorstwom równy i niedyskryminacyjny dostęp do infrastruktury i dążyć do możliwie najpełniejszego zaspokojenia potrzeb wszystkich użytkowników i rodzajów przewozów w sposób sprawiedliwy i niedyskryminacyjny, aby umożliwić uczciwą konkurencję w świadczeniu usług kolejowych.

TSUE w wyroku z 9 listopada 2017 roku ( (...), C-489/15, EU:C:2017:834, pkt 103) stwierdził, że przepisy te należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwiają się one stosowaniu uregulowania krajowego przewidującego kontrolę słusznego charakteru opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej w indywidualnych wypadkach przez sądy powszechne i możliwość zmiany w razie potrzeby kwoty tych opłat niezależnie od monitoringu prowadzonego przez organ regulacyjny przewidziany w art. 30 wspomnianej dyrektywy. W uzasadnieniu TSUE wskazał, że podmiot uprawniony do dostępu do infrastruktury kolejowej, który wniósłby powództwo przeciwko zarządcy infrastruktury do sądu powszechnego w celu zakwestionowania kwoty opłat, mógłby uzyskać korzyść w stosunku do swoich konkurentów, którzy takiego powództwa nie wnieśli, co zagrażałoby celowi polegającemu na zapewnieniu uczciwej konkurencji w sektorze świadczenia usług kolejowych.

Z kolei w wyroku z 8 lipca 2021 roku (C-120/20, (...) SP. Z O.O. PRZECIWKO SKARB PAŃSTWA, LEX nr 3194206) TSUE zauważył, że przepisy dyrektywy 2001/14 stoją na przeszkodzie temu, aby sąd powszechny orzekł w przedmiocie powództwa o pociągnięcie państwa do odpowiedzialności, wniesionego przez przedsiębiorstwo kolejowe z powodu wadliwej transpozycji dyrektywy, leżącej u podstaw domniemanej nadpłaconej opłaty na rzecz zarządcy infrastruktury kolejowej, w sytuacji, gdy organ regulacyjny i w stosownym wypadku sąd właściwy do rozpoznania środków odwoławczych od decyzji tego organu nie rozstrzygnęły w przedmiocie zgodności z prawem opłaty. Zatem - otwarcie skarżącemu drogi do realizacji roszczeń realizowanych w postępowaniu cywilnym, wymaga uprzedniego umożliwienia mu kontroli decyzji organu regulacyjnego, co może nastąpić wyłącznie w postępowaniu odwoławczym.

Jednakże w przypadku decyzji historycznych tj. prawomocnych i wykonanych dokonanie kontroli o której wspomina TSUE nie jest możliwe, w przeciwieństwie do decyzji wydanych przez Prezesa UTK na podstawie art. 33 ust.15 u.t.k. i zaskarżonych we właściwym trybie, tak jak miało to miejsce w przypadku decyzji Prezesa UTK wydanych np.: 16 kwietnia 2013 roku i 23 października 2015 roku. Wówczas bowiem decyzja jako nieprawomocna nie wchodzi w życie i nie wywołuje skutków prawnych, a zatem wszyscy przewoźnicy kolejowi działają na tych samych zasadach, a cele dyrektywy 2001/14 są osiągnięte, bowiem nie dochodzi do naruszenia zasady równego traktowania i niedyskryminacji przedsiębiorstw kolejowych.

Sąd Okręgowy uznał zatem, iż przepisy prawa krajowego należy wykładać tak, aby zapewnić skuteczność realizacji uprawnień wynikających z prawa Unii Europejskiej. Wynika to z zasad tzw. pośredniego skutku prawa Unii Europejskiej oraz skuteczności prawa Unii Europejskiej. Oznaczają one, że sądy krajów członkowskich mają obowiązek uwzględnienia w procesie stosowania wykładni przepisów prawa Unii Europejskiej oraz interpretowania prawa krajowego w taki sposób, aby zapewnić skuteczność norm prawnych wynikających z prawa Unii Europejskiej (por. np. wyrok ETS z 4 lutego 1986 roku, C-157/88 M. M. and Others v (...)). Granicą owych zasad jest niedopuszczalność takiej wykładni przepisów prawa krajowego, która - choć zgodna z prawem UE - prowadziłaby do skutków wprost sprzecznych z prawem krajowym.

Reasumując, ewentualne uwzględnienie odwołania i uchylenie Decyzji, postawi powoda w korzystniejszej pozycji w stosunku do swoich konkurentów – innych przewoźników kolejowych, którzy takiego orzeczenia nie uzyskają, co ewidentnie zagrozi celowi dyrektywy 2001/14 zapewnienia uczciwej konkurencji w sektorze świadczenia usług kolejowych. Dlatego też, Sąd uznał, iż przepisy Konstytucji RP oraz dyrektywy 2001/14 sprzeciwiają się uwzględnieniu odwołania.

Ponadto Sąd miał na uwadze, że zgodnie z przepisem art. 70 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa „Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.”, a zatem podatnicy są zobowiązani do przechowywania dokumentów finansowych przez okres 5 lat. W rozpoznawanej sprawie, podstawą do ustalenia wysokości opłat są właśnie dokumenty finansowe zainteresowanego, który zgodnie z ww. przepisem był zobowiązany do ich przechowywania jedynie przez 5 lat. Tymczasem Decyzja dotyczy stawek jednostkowych opłaty podstawowej na okres obowiązywania rozkładu jazdy pociągów 2008/2009, a zatem okresy z którego dokumenty finansowe mogły zostać przez zainteresowanego zniszczone, w szczególności, że zaskarżona Decyzja była prawomocna. Nie było zatem żadnych podstaw do wysnucia wniosku, iż dokumenty finansowe z tych lat będą jeszcze potrzebne w jakimkolwiek postępowaniu.

W związku z powyższym, Sąd uznał, że obowiązujące przepisy sprzeciwiają się uwzględnieniu odwołania i postanowił oddalić je w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania w całości, powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego i zainteresowanego zwrot kosztów procesu. Na powyższe koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocników w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2022, poz. 1166 z zm.) za reprezentowanie strony przed Sądem I instancji oraz w wysokości 360,00 zł za reprezentowanie strony w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Apelacyjnym (§ 10 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia) razem 1 080,00 zł. W przypadku zainteresowanego zwrotowi podlegała również opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł (1097,00 zł).

Uzasadnienie postanowienia z 9 stycznia 2024 roku o zmianie postanowienia dotyczącego oddalenia wniosku o ograniczenie prawa wglądu (k.330), które nie mogło być przedmiotem zaskarżenia zażaleniem zgodnie z przepisem art. 479 ³³ § 5 k.p.c.

Postanowieniem z 11 lipca 2023 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił w pkt 2 wniosek zainteresowanego o ograniczenie wglądu do materiału dowodowego zebranego w toku postępowania administracyjnego wobec wynikającego z art. 479 ³³ § 3 k.p.c. uprawnienia Sądu do ograniczenia wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy wyłącznie w toku postępowania sądowego.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że stroną postępowania o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłaty podstawowej zakończonego wydaniem przez Prezesa UTK dnia 10 kwietnia 2008 r. zaskarżonej decyzji nr (...) był wyłącznie zainteresowany, tj. (...) S.A. w związku z czym, mimo, że zainteresowany złożył do akt sprawy dokumenty zawierające tajemnicę jego przedsiębiorstwa, nie było podstaw do wydania przez Prezesa UTK postanowienia o ograniczeniu wglądu do materiału zawierającego tą tajemnicę. Ograniczenie prawa wglądu jest bowiem skierowane wobec innych stron postępowania, którym przysługuje prawo wglądu do akt postępowania i materiału dowodowego, jako uprawnienie strony (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2014 r. sygn. akt II SA/Wa 2178/13, opubl. Legalis). Tym niemniej organ zabezpieczył dokumenty zawierające tajemnicę, wkładając je do kopert i opisując jako zawierające tajemnicę przedsiębiorstwa.

Należy mieć na uwadze, że mimo niekwalifikowania powoda jako strony postępowania administracyjnego złożył on odwołanie od ww. decyzji Prezesa UTK dnia 10 kwietnia 2008 r. o nr (...) wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. Początkowo nie składał on jednak wniosku o udostępnienie mu materiałów obejmujących tajemnicę przedsiębiorstwa zainteresowanego. Tym niemniej w toku postępowania zaszła okoliczność tego rodzaju, że powód zaczął domagać się udostępnienia mu materiałów objętych tajemnicą przedsiębiorstwa zainteresowanego oraz złożył formalny wniosek o udostępnienie mu do wglądu dokumentów z postępowania administracyjnego objętych tajemnicą przedsiębiorstwa zainteresowanego z uwagi na brak wydania stosownego orzeczenia w formie postanowienia w przedmiocie ograniczenia mu wglądu do materiału dowodowego zebranego w toku postępowania administracyjnego.

W tej sytuacji Sąd uznał, że istnieje konieczność zmiany pierwotnego postanowienia z dnia 11 lipca 2023 r. Sądu Okręgowego w Warszawie, Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o oddaleniu w pkt 2 wniosku zainteresowanego o ograniczenie wglądu do materiału dowodowego zebranego w toku postępowania administracyjnego poprzez ograniczenie powodowi wglądu do tego materiału wobec potrzeby ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa zainteresowanego.

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa nie jest tożsama z ograniczeniem prawa wglądu. Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa dotyczy wszystkich zainteresowanych, podczas gdy ograniczenie prawa wglądu jest skierowane wobec innych stron postępowania, którym przysługuje prawo wglądu do akt postępowania i materiału dowodowego, jako uprawnienie strony (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2014 r. sygn. akt II SA/Wa 2178/13, opubl. Legalis).

Tymczasem na mocy art. 479 ³³ § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 479 ^77a k.p.c. Sąd był zobligowany do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa (...) S.A. Niewątpliwie materiały opisane w postanowieniu zmieniającym zawierają tajemnicę przedsiębiorstwa (...) S.A.

Tajemnica przedsiębiorstwa została zdefiniowana w art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Stosownie do treści tego przepisu przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

W tym kontekście należy więc podnieść, że określone dokumenty, złożone przez zainteresowanego do akt sprawy zawierają informacje techniczne i organizacyjne (...) S.A., w tym informacje dotyczące wiedzy technicznej, struktury organizacyjnej oraz metod działania (...), które bez wątpienia posiadają wartość gospodarczą. Wraz z przedmiotowymi danymi powiązane są dane finansowe, wplecione w wyliczenia (...) świadczące o koncepcji liczenia różnych wyników finansowych, w tym w szczególności kosztowych. Przy czym informacje te mają wpływ na kształtowanie cen i polityki handlowej, która jest istotna dla Zarządcy, jak dla każdego przedsiębiorcy. Informacje tego rodzaju mają charakter gospodarczy, co potwierdza ugruntowane orzecznictwo sądów administracyjnych w sprawach dotyczących sposobu ustalania stawek jednostkowych opłat za dostęp i korzystanie z infrastruktury kolejowej i prawa do informacji publicznej (Wyrok NSA z 2.02.2023 r., sygn. akt III OSK 1834/21, LEX nr 3517120, wyrok NSA z 13.04.2016 r., sygn. akt I OSK 2950/14, LEX nr 2081170). Ww. wyrokach NSA stwierdził, że dane o kosztach, w oparciu o które zatwierdzone zostały decyzjami Prezesa UTK stawki jednostkowe opłat za dostęp i korzystanie z infrastruktury kolejowej odnoszą się do sposobu kształtowania polityki cenowej przedsiębiorcy i formułowania oferty handlowej. Informacje objęte przez zarządcę tajemnicą przedsiębiorcy faktycznie posiadają określoną wartość gospodarczą, bowiem są związane ściśle z prowadzoną przez zarządcę działalnością gospodarczą i z punktu widzenia tej działalności mają znaczenie istotne. Informacje te odnoszą się do sposobu kształtowania polityki cenowej tego przedsiębiorcy i już tylko z tego powodu mogą stanowić tajemnicę przedsiębiorcy. Bowiem zarządca infrastruktury jest podmiotem samofinansującym się, tzn. koszty swojej działalności ponosi ze sprzedaży swoich usług.

W ocenie Sądu dane tego typu nie powinny być udostępniane konkurentowi (...), stąd Sąd musiał podjąć decyzję procesową wiążącą powoda, aby uniemożliwić mu dostęp do określonych materiałów, które zawierają tajemnicę przedsiębiorstwa zainteresowanego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik