Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący:	SSO Małgorzata Perdion-Kalicka
Protokolant:	sekretarz sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) S.A. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

z udziałem (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

o udostępnienie infrastruktury kolejowej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z dnia 8 lutego 2013 r. Nr (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego kwotę 360,00 (trzysta sześćdziesiąt) zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmK 10/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 lutego 2013 r. o Nr (...) Prezes Urzędu Transportu Kolejowego działając z urzędu w sprawie zawarcia między spółką (...) Sp.z o.o. z siedzibą w P. (dalej (...)) a spółką (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej (...)) umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej, ustalił jej warunki na rozkład jazdy obowiązujący od 9 grudnia 2012 r. do dnia 14 grudnia 2013 r. pomiędzy (...) a zarządcą infrastruktury (...) poprzez uwzględnienie warunków w postanowieniach dotyczących: § 1 – Definicji, § 2 Zobowiązań stron, § 3 – Przedmiotu Decyzji, § 4 – Warunków udostępniania oraz korzystania z infrastruktury kolejowej, § 5 – Obowiązków i uprawnień Stron Decyzji, § 6 – Jednostek organizacyjnych i stanowisk wyznaczonych do współpracy, § 7 – Opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej i innych opłat, § 8 – Ulg i współczynników zwiększających stawki jednostkowe opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej, § 9 – Wyznaczenia opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej, § 10 – Wyznaczenia opłaty rezerwacyjnej, § 11 – Wyznaczenia opłaty podstawowej za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, § 12 – Wyznaczenia opłat dodatkowych za korzystanie z infrastruktury kolejowej, § 13 – Zasad dokumentowania świadczonych usług, § 14 – Terminów, sposobów uiszczania opłat i innych zobowiązań finansowych, § 15 – Szczególnych zobowiązań Stron, § 16 – Postanowień końcowych, które wskazywały, iż integralną część Decyzji stanowią załączniki i dokumenty w niej wymienione. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu Decyzji Prezes wskazał, iż na skutek bezskutecznego upływu wyznaczonego na dzień 18 stycznia 2013 r. terminu negocjacji, korzystając z uprawnienia wynikającego z treści art. 29 ust. 1e ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tj. Dz.U. z 2007, Nr 16, poz. 94, dalej jako u.t.k.) oraz ze względu na brak porozumienia między stronami spełnione zostały warunki do określenia niezbędnych warunków umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej w drodze decyzji.

Prezes UTK wskazał ponadto, iż przedmiotowa decyzja zawiera wszystkie postanowienia samodzielnie uzgodnione przez strony w negocjacjach, a niektóre zapisy negocjowanej umowy zostały w szerszy sposób uregulowane zaś sporne między stronami kwestie, Prezes poddał pod rozstrzygnięcie. Wskazał nadto, iż podczas analizy zapisów umowy proponowanych przez (...) i (...), Prezes UTK brał pod uwagę, czy ustalenia te nie naruszają przepisów prawa, a także jaki jest ich wpływ na sytuację stron i dobro rynku kolejowego.

Powyższą Decyzję w całości zaskarżyła (...) S.A., wnosząc o jej uchylenie w całości, ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Na podstawie art. 479 ⁷⁴ k.p.c. odwołujący wniósł o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji do czasu merytorycznego rozstrzygnięcia odwołania.

Zaskarżonej decyzji powódka zarzuciła:

I.  naruszenie prawa materialnego, polegające na błędnej wykładni art. 10 pkt 1 u.t.k. w zw. z art. 13 u.t.k. w zw. art. 29 ust. 1i u.t.k., skutkujące niezasadnym przyjęciem, iż Prezes Urzędu Transportu Kolejowego w ramach zadań z zakresu regulacji, jest uprawniony do dowolnego kreowania praw i obowiązków licencjonowanego przewoźnika i zarządcy zamierzających zawrzeć umowę o udostępnienie do infrastruktury kolejowej, podczas gdy prawidłowa interpretacja regulacji z art. 29 ust. 1i u.t.k. winna prowadzić do wniosku, iż Prezes UTK władny jest podjąć jedynie ograniczone działania w tym zakresie, w szczególności nie naruszających integralności ekonomicznej podmiotów gospodarczych oraz nie tworzących dodatkowych zobowiązań i uzgodnień nie postulowanych przez strony w trybie negocjacji lub postulowanych tylko przez jedną ze stron przy sprzeciwie drugiej;

II.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., art. 32 ust. 1 w zw. z art. 384 k.c., § 19 ust 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz.U. z 2009, Nr 35, poz. 274, dalej rozporządzenie w sprawie warunków dostępu), polegające na błędnym przyjęciu, iż regulamin przydzielania tras pociągów, o którym mowa w art. 32 ust. 1 u.t.k. jest wzorcem umowy w rozumieniu art. 384 k.c., co jednocześnie w odniesieniu do innych umów zawieranych przez zarządcę z licencjonowanymi przewoźnikami narusza zasadę równego traktowania wszystkich przewoźników w zakresie zawieranych z nimi umów;

III.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. oraz § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu polegające na dowolnym naniesieniu przez Prezesa UTK zapisu § 2 ust. 2 zaskarżonej decyzji oraz na błędnym przyjęciu, iż Powód obowiązany jest do weryfikacji dokumentów przedkładanych przez (...) niezbędnych do uzyskania dostępu do infrastruktury kolejowej podczas, gdy dokumenty te wydawane są przez Prezesa UTK, a nadto nie jest jasne, na czym przedmiotowa weryfikacja miałaby polegać;

IV.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do nakładania na zarządcę obowiązku opracowania i wdrożenia systemu rekompensat dla przewoźników towarowych za przejazd pociągów drogą okrężną z przyczyn leżących po stronie zarządcy, w oparciu o wyznaczenie tras wzorcowych, podczas gdy prawidłowa wykładnia powyższego przepisu prowadzi do wniosku odwrotnego;

V.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do nakładania na zarządcę i przewoźnika obowiązku w postaci informowania Prezesa UTK o dokonaniu przez zainteresowanego wpłaty należności, podczas gdy ewentualne wprowadzenie takiej powinności nie może znajdować odzwierciedlenia w zapisach decyzji zastępującej umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej będącej w rzeczywistości kontaktem między jej stronami, a zatem regulującym jedynie prawa i obowiązki zarządcy i przewoźnika między nimi;

VI.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. oraz art. 29 ust. 2 u.t.k. poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do nałożenia na zarządcę obowiązku wprowadzania kar umownych oraz ustalania ich wysokości, jak również nakładania na zarządcę infrastruktury kolejowej obowiązku ich rozliczania, w tym również tych, które wynikały między przewoźnikami oraz wymuszenie na zarządcy nierównego traktowania przewoźników w omawianym zakresie.

W uzasadnieniu odwołania Powód wskazał, iż Strony na skutek wydania zaskarżonej Decyzji zostały zmuszone do przestrzegania stosunku zobowiązaniowego wbrew wcześniejszym ustaleniom i własnym oświadczeniom, przy przekroczeniu granic wymaganych przez prawo do zawarcia umowy o udostępnienie do infrastruktury kolejowej. Nastąpiło w jej ocenie naruszenie prawa na skutek dowolności Prezesa UTK z zakresie formułowania postanowień umowy, co skutkować winno uchyleniem decyzji. Zdaniem odwołującego Prezes UTK w sposób nieuprawniony przez przepisy prawa wprowadził dodatkowe uregulowania, zaś na tle poszczególnych wydanych przez Prezesa UTK decyzji zastępujących umowy pojawiły się, w jego ocenie, pewne odrębności w stosunku do poszczególnych przewoźników. W związku z tym (...) na mocy rozstrzygnięcia Organu została narażona na zarzut związany z nierównym ich traktowaniem i naruszeniem art. 29 ust. 2 u.t.k. Wniosła ponadto o łączne rozpoznanie odwołań od decyzji przedstawionych do rozpoznania Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W uzasadnieniu wywodzono, iż wydając zaskarżoną Decyzję Prezes UTK przekroczył zakres orzekania, który został określony przez przepis art. 29 ust. 1i u.o.t.k. Zdaniem Skarżącego wydana przez Prezesa Decyzja, będąca przedmiotem niniejszego postępowania, miała na celu stworzenie swego rodzaju wzorca umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej na skutek wprowadzenia nowych regulacji, które weszły w życie w dniu 14 października 2011 r., do czego w jej ocenie nie był uprawniony.

Według (...) Prezesowi UTK nie przysługuje uprawnienie wynikające z art. 29 ust. 1 i u.t.k. z zakresu regulacji rynku. Odwołująca wskazała na konieczność zbadania zakresu narzędzi władczych mogących wpłynąć na kształt umowy Stron na skutek wydania decyzji zastępującej umowę. W jej ocenie, Prezes UTK nie posiada uprawnień do formułowania ustaleń pomiędzy niezależnymi przedsiębiorcami w zakresie accidentalia negotti umowy o udostępnienie infrastruktury w postaci dodatkowych uregulowań, a pomimo tego w niniejszej sprawie ukształtował stosunek cywilnoprawny w zakresie, w jakim strony go nie negocjowały. Uprawnienie takie nie wynika z art. 29 ust. 1i u.o.t.k. i nie może być interpretowany rozszerzająco. Prezes UTK, zdaniem Skarżącej stworzył tym samym własną wizję umowy o udostępnienie infrastruktury. Prezes przekroczył tym samym art. 29 ust. 1i u.t.k. poprzez wydanie rozstrzygnięcia w zakresie, którego nie był uprawniony orzekając o stosunkach cywilnoprawnych i handlowych między stronami umowy.

Odwołująca spółka wniosła nadto o wykreślenie części zapisu § 1 pkt 2 tj. „ stanowiący wzorzec umowy w rozumieniu art. 384-385 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. (Dz. U z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z pózn. zm.) zwanej dalej „Kodeksem Cywilnym" lub „k.c. ”. Spółka argumentowała, że przewoźnik nie wnosił o wprowadzenie takiej treści postanowienia do umowy a ponadto określony w art. 32 u.t.k. regulamin przydzielania tras pociągów nie jest, zdaniem odwołującej, wzorcem umowy w rozumieniu art. 384 k.c., a jedynie specyficznym określeniem warunków działania na płaszczyźnie rynku regulowanego, gdyż regulamin jest aktem powstałym w wyniku konsultacji z przewoźnikami, a nie narzucanym przez zarządcę jako stronę umowy,

Odwołujący podniósł ponadto na niezgodny ze stanem faktycznym zapis § 2 ust. 2 zaskarżonej decyzji wskazując na bezcelowość zapisu od słów: ”W przypadku gdy (...) złożył ww. dokumenty”, gdyż (...) nie może złożyć dokumentów przed składaniem wniosków o przydział tras pociągów, gdyż wnioski do rozkładu jazdy na rok 2012/2013 zostały już rozpatrzone. W jego ocenie zasadna jest zmiana wskazanego paragrafu na zapis uzgodniony przez powoda i zainteresowanego (...) Sp. z o.o.

Przykładem nieuprawnionego, w ocenie Odwołującej, ingerowania przez Organ w rozliczenia między stronami jest zapis § 9 ust. 7 zaskarżonej decyzji, ponieważ wypłacanie przewoźnikowi rekompensat z tytułu prac remontowo-utrzymaniowych nie znajduje źródeł w przepisach prawa, stanowiąc jedynie wolę Prezesa UTK, a skutkuje pogorszeniem trudnej sytuacji finansowej zarządcy.

Nadto zdaniem powoda w treści § 16 ust. 6 zaskarżonej decyzji znalazł się kolejny przykład nakładania na (...) obowiązku nie znajdującego podstaw prawnych, a który odnosi się do zobowiązania w stosunku do Organu, a zatem do podmiotu trzeciego niebędącego stroną decyzji zastępującej umowę, co w konsekwencji skutkować winno zmianą zapisu na przyjęty przez (...) i (...) w projekcie umowy.

Również bezpodstawne było zdaniem skarżącej zawarcie w umowie postanowienia dotyczącego kwestii kar umownych z tytułu niewykonania umowy (§15 umowy, co do którego domagał się uchylenia), gdyż sposób ich nakładania stanowić może jedynie dodatkowe zobowiązanie umowne i musi być wynikiem zgodnych i wspólnych oświadczeń woli stron umowy. Organ w tym wypadku wchodząc w kompetencje Zarządu (...) S.A. wygenerował dodatkowe koszty bez ponoszenia odpowiedzialności za wynik finansowy. Zdaniem (...) udział w systemie kar umownych i odszkodowań wynikających z rozporządzenia 1371 WE winien być dobrowolny. Zarządca zwracał uwagę, że winien on rozliczać tylko szkody powstałe z jego winy a nie także szkody powstałe z winy przewoźników.

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wniósł o oddalenie odwołania w całości, oddalenie wniosku o wstrzymanie wykonalności decyzji, oddalenie wniosku o łączne rozpoznanie odwołań Powoda oraz przewoźników kolejowych od decyzji zastępujących umowę o udostępnieniu infrastruktury, przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych sprawy oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany wskazując na przepisy art. 29 ust 1i, art. 10 pkt 1 w zw. z art. 13 u.t.k. odnośnie I. zarzutu, nie zgodził się z zarzutem zastosowania błędnej wykładni tych przepisów. Wskazał, iż posiada uprawnienia do formułowania ustaleń pomiędzy niezależnymi przedsiębiorcami w zakresie accidentalia negotii umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Wskazał, że na mocy obowiązujących przepisów ma prawo do wydawania decyzji w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej i kształtowania w całości umowy stron dotyczącej infrastruktury. Podkreślił, że przepisy nie nakładają na Prezesa UTK obowiązku rozstrzygnięcia tylko kwestii spornych między stronami takiej umowy, a jego zadaniem jako regulatora rynku kolejowego jest dbałość o dobro tego rynku i utrzymywanie prawidłowych relacji pomiędzy zarządcą infrastruktury, a przewoźnikiem kolejowym. Skoro więc umowa o udostępnienie infrastruktury kolejowej jest umową nazwaną, charakteryzującą się istnieniem pewnych essentialia negotti, to powinna ona spełniać wymagania m.in. określone w § 20 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu, który wskazuje na jej obligatoryjne składniki.

Odnosząc się do zarzutu II. Prezes podtrzymał wyrażone w zaskarżonej decyzji stanowisko, iż regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z tych tras przez licencjonowanych przewoźników w ramach rozkładu jazdy, opracowany przez zarządcę stanowi wzorzec umowny w rozumieniu art. 384 k.c. Stwierdził ponadto, że regulamin spełnia przesłanki wzorca umownego. Nie zgodził się organ z zarzutem, iż uznanie regulaminu za wzorzec umowny narusza zasadę równego traktowania przewoźników kolejowych, ponieważ regulacje dotyczące regulaminu zostały wprowadzone we wszystkich decyzjach zastępujących umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Dodał, że w jego ocenie regulamin wiąże strony umowy jak wzorzec, niezależnie od tego, czy zostanie uznany za wzorzec umowny.

W zakresie zarzutu III. Pozwany uznał go za chybiony. Powód zgodnie z obowiązującymi przepisami powinien przyjmować wnioski przewoźników kolejowych do realizacji dopiero po sprawdzeniu ważności dokumentów wymienionych w § 2 ust. 2 decyzji, bowiem jak wskazał, Powód przydzielał trasy pociągów przewoźnikom kolejowym, którzy posiadali bądź nieważny jeden z dokumentów zapisu ww. zapisu, bądź otrzymywali trasy pociągów niezgodnie z wystawionymi przez Pozwanego dokumentami na podstawie § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu. Jak dodał, w żadnym punkcie decyzji Pozwany nie wskazał, że przedłożenie wskazanych w decyzji dokumentów jest wystarczające do uzyskania prawa dostępu do infrastruktury powoda, ale je jedynie warunkuje.

Także jeśli chodzi o zarzut IV., tj. dotyczący zapisu § 9 ust. 7 Prezes UTK nie widzi jego sprzeczności z rozporządzeniem w sprawie warunków dostępu, który w § 20 ust 1 pkt 8 i 9 stanowi, że umowa o korzystanie z przydzielonych tras pociągów określa zakres i sposób ustalania odpowiedzialności stron umowy w przypadku wystąpienia szkód oraz zasady postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązaniu się ze zobowiązań umownych. Skoro zaś, w ocenie Pozwanego, strony umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej mają obowiązek uregulować powyższe kwestie, to obowiązek taki spoczywa także i na Pozwanym, który w sytuacji gdy strony umowy nie dojdą do porozumienia co do jej treści na podstawie art. 29 ust. 1i u.t.k. wydaje decyzję zastępującą przedmiotową umowę.

Również w odniesieniu do zarzutu V. odwołania Pozwany wskazywał na jego niezasadność. Stwierdził bowiem, że jakkolwiek zaskarżona decyzja zastępuje umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej, to w dalszym ciągu jako decyzja administracyjna jest aktem władczym, jednostronnym, zewnętrznym i indywidualnym wydanym w konkretnej sprawie, zatem nie może być uchylona wolą stron a więc także wniosek o wyrażenie zgody na rozwiązanie takiej umowy jest niedopuszczalny.

Odnośnie zarzutu VI. Pozwany zauważył, iż kwestia kar umownych znana jest Odwołującej, albowiem uprzednia ich wysokość na poziomie 8 zł była kształtowana dobrowolnie przez samego Powoda. W obecnym systemie stawka ta wynosi 6 zł i jest propozycją Powoda, na którą to stawkę zgodę wydał Zarząd Powoda. Pozwany doprecyzował jedynie niektóre zapisy i objął nimi wszystkich przewoźników kolejowych z czym uprzednio miał problemy Odwołujący. Podkreślił natomiast, że żaden z przewoźników nie skarży się na uczestnictwo w systemie. Zdaniem Prezesa UTK samo tylko doprecyzowanie i tak stosowanego już przez zarządcę systemu kar umownych nie nałożył na niego żadnego dodatkowego obowiązku, w tym także tworzenia nowego systemu informatycznego. Dodatkowe kary umowne wynikają bezpośrednio z rozporządzenia Nr 1371/2007 i były proponowane przez Powoda, do czego przychylił się Pozwany.

Postanowieniem z dnia 1 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odmówił wstrzymania wykonania zaskarżonej Decyzji.

Na rozprawie w dniu 17 lipca 2014 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) oraz (...) prowadziły negocjacje w sprawie zawarcia umowy o udostępnienie licencjonowanemu przewoźnikowi jakim jest (...) infrastruktury kolejowej przez zarządcę tej infrastruktury, którym jest (...). Negocjowana umowa miała dotyczyć udostępnienia infrastruktury na potrzeby przewozu rzeczy w rozkładzie jazdy pociągów (...), który miał obowiązywać od dnia 9 grudnia 2012 r. do dnia 14 grudnia 2013 r. Strony nie doszły jednak do porozumienia/okoliczność bezsporna/.

Pismem z dnia 10 grudnia 2012 r. (...) zwróciła się do Prezesa UTK o zorganizowanie spotkania mediacyjnego w celu uzgodnienia ostatecznej treści umowy z (...) /k. 17 – 27 akt adm./.

Następnie pismem z dnia 20 grudnia 2012 r. Prezes UTK zwrócił się do (...) i pięciu spółek grupy (...), w tym (...), o przeprowadzenie wspólnych negocjacji przed Prezesem UTK w sprawie zawarcia umów o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu rzeczy w rozkładzie jazdy pociągów (...) pomiędzy Zarządcą a tymi przewoźnikami. /k. 75 akt adm./

Pismem z dnia 21 grudnia 2012 r. (...) S.A. wskazało Prezesowi UTK na zasadność odbycia wspólnych negocjacji ze spółkami z Grupy (...) przed Prezesem Urzędu Transportu Kolejowego dotyczących zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu rzeczy w rozkładzie jazdy (...). /k. 83 akt adm./

W piśmie z dnia 27 grudnia 2012 r. (...) Sp. z. o.o. wyraziła zainteresowanie przeprowadzeniem wspólnych negocjacji przed Prezesem UTK razem z (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. a (...) w sprawie zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu rzeczy w rozkładzie jazdy pociągów (...) pomiędzy Zarządcą a tymi przewoźnikami. /k. 85 akt adm./

W dniu 4 stycznia 2013 r. Prezes UTK wydał postanowienie w przedmiocie nałożenia na (...) i (...) obowiązku prowadzenia negocjacji dotyczących zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu rzeczy w rozkładzie jazdy pociągów (...) przed Prezesem UTK, wyznaczające termin negocjacji przed Prezesem UTK na dzień 10 stycznia 2013 r. oraz wyznaczające termin zakończenia negocjacji dotyczących zawarcia przedmiotowej umowy na dzień 18 stycznia 2013 r. /k. 129 – 131 akt adm./

W dniu 10 stycznia 2013 r. w siedzibie Urzędu Transportu Kolejowego zostały przeprowadzone wspólne negocjacje przed Prezesem UTK pomiędzy pięcioma spółkami grupy (...), w tym (...) a (...). Negocjacje te nie przyniosły rezultatu w postaci uzgodnienia zapisów umowy. Pozostały rozbieżności: § 9 ust. 3, § 11 ust. 7, § 12 ust. 4; § 9 ust. 7 umowy; § 15 ust. 5 umowy; § 16 umowy (w zakresie dodania kolejnego ustępu). /k. 145 – 153 akt adm./

Prezes UTK pismem z dnia 10 stycznia 2013 r. wyznaczył (...) Sp. z o.o. i (...) S.A. pięciodniowy termin od dnia otrzymania pisma do zgłoszenia ewentualnych stanowisk w postępowaniu administracyjnym. W obu przypadkach doręczenie nastąpiło w dniu 15 stycznia 2013 r. /k. 181 – 182 akt adm./

W dniu 8 lutego 2013 r. Prezes UTK wydał zaskarżoną Decyzję.

Powyższy stan faktyczny był bezsporny między stronami.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest bezzasadne, w szczególności poszczególne zarzuty odwołania nie znajdują aprobaty Sądu, gdyż przy wydawaniu zaskarżonej decyzji nie doszło do naruszenia norm prawa powołanych w zarzutach.

Zasadniczo należy wskazać, że zaskarżona decyzja znajduje podstawę prawną w treści art. 29 ust 1i u.t.k., w myśl którego Prezes UTK wydaje, po bezskutecznym upływie terminu zakończenia negocjacji, decyzję w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej, która zastępuje umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Umowa o udostępnianie infrastruktury kolejowej zawarta z zarządcą infrastruktury lub zastępująca ją decyzja daje przewoźnikowi kolejowemu prawo do korzystania z przydzielonych i wyznaczonych w rozkładzie jazdy pociągów tras pociągów i umożliwia mu korzystania z niezbędnej infrastruktury kolejowej (art. 29 ust.1 u.t.k.), a w zamian za udostępnienie infrastruktury kolejowej jej zarządca nabywa prawo do opłat, o których mowa w art. 33 u.t.k. (art. 29 ust. 4 u.t.k.). Umowa zawierana jest na okres obowiązywania rozkładu jazdy pociągów.

W myśl § 20 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz.U.2009.35.274 dalej jako rozporządzenie w sprawie warunków dostępu) w umowie o korzystanie z przydzielonych tras pociągów w szczególności określa się:

1) rozkład jazdy pociągów przewoźnika;

2) warunki udostępniania oraz korzystania z infrastruktury kolejowej związanej z przydzieloną trasą pociągu;

3) usługi, które zarządca zapewnia na rzecz przewoźnika;

4) jednostki organizacyjne wyznaczone do współpracy;

5) zasady dokumentowania świadczonych usług;

6) zastosowane ulgi i współczynniki zwiększające stawki;

7) termin, a także sposób uiszczenia:

a) opłaty podstawowej,

b) opłat dodatkowych,

c) opłaty rezerwacyjnej,

d) innych zobowiązań finansowych wynikających z umowy;

8) zakres i sposób ustalania odpowiedzialności stron umowy w przypadku wystąpienia szkód;

9) zasady postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązaniu się z zobowiązań wynikających z umowy;

10) sposób odstąpienia od umowy albo jej rozwiązania;

11) sposób rozstrzygania sporów.

Elementy te w świetle powyższych uregulowań niewątpliwie stanowią essentialia negotii umowy o udostępnianie infrastruktury kolejowej. Istotnym z punktu widzenia elementów umowy jest również zasada, że strony uczestniczące w procesie udostępniania i korzystania z infrastruktury kolejowej obowiązuje regulamin przydzielania tras pociągów, opracowany, zgodnie z treścią § 19 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu, przez zarządcę infrastruktury po przeprowadzeniu konsultacji z przewoźnikami. Regulamin wydawany jest na podstawie upoważnienia ustawowego wynikającego wprost z art. 32 ust. 1 u.t.k.

Regulamin ten w szczególności określa: tryb składania i rozpatrywania wniosków o przydział tras pociągów, charakterystykę infrastruktury kolejowej przeznaczonej do udostępniania przewoźnikom kolejowym oraz informacje o warunkach dostępu do niej, sposób ustalania opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej, warunki korzystania z udostępnionej infrastruktury kolejowej, zakres usług związanych z udostępnianiem infrastruktury kolejowej i warunki ich zapewnienia oraz sposób przewożenia materiałów sypkich zapobiegających ich pyleniu.

Oznacza to, że umowa nie może być sprzeczna z regulaminem, tym bardziej, że zarządcę obowiązuje zasada zapewnienia niedyskryminacyjnego dostępu przewoźników kolejowych do infrastruktury kolejowej. Istotny, ze względu na treść decyzji wydawanej przez Prezesa UTK jako substytutu umowy o udostępnianie infrastruktury kolejowej, jest także przepis art. 31 ust 9 u.t.k., który zakreśla granice swobody umów w zakresie korzystania z linii kolejowej, wskazując, że nie może ona naruszać zasad bezpieczeństwa ruchu kolejowego, bezpiecznego przewozu osób i rzeczy oraz ochrony środowiska, a także ochrony zabytków.

W kontekście powołanych przepisów a także biorąc pod uwagę fakt, że Prezes UTK wypełnia zadania w zakresie regulacji transportu kolejowego (art. 13 u.t.k.) między innymi poprzez 1) nadzór nad zapewnieniem niedyskryminującego dostępu przewoźników kolejowych do infrastruktury kolejowej jak też równoprawnym traktowaniem przez zarządców wszystkich przewoźników kolejowych, w szczególności w zakresie rozpatrywania wniosków o udostępnienie tras pociągów i naliczania opłat, 2) oraz poprzez nadzór nad zawieraniem umów o udostępnienie infrastruktury kolejowej – Sąd doszedł do przekonania, że wydana decyzja mieści się w granicach kompetencji Prezesa UTK. W szczególności zdaniem Sądu Prezes UTK w sytuacji poddania jego kompetencji sporu między przewoźnikiem z zarządcą infrastruktury, uprawniony jest rozstrzygnąć w sposób władczy nie tylko kwestie sporne między stronami ale także te nie będące przedmiotem negocjacji, jeśli są one istotne dla prawidłowego funkcjonowania regulowanego rynku, o ile oczywiście przyjęte rozwiązania mieszczą się w granicach prawa, gdyż decyzja zastępująca umowę winna regulować dany stosunek prawny w sposób kompleksowy. Przyjecie takiego rozwiązania jest konieczne ze względu na charakter umowy warunkującej dostęp do rynku, na którym działalność gospodarcza opiera się na sieci, której zarządca jest monopolistą naturalnym a jednocześnie dotyczy takich usług, które mają istotne znaczenie dla całego systemu przewozów i są powszechnie wykorzystywane przez społeczeństwo oraz przedsiębiorców.

Teza powyższa opiera się także na założeniu, że Prezes UTK wydając decyzję w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej ma obowiązek stworzenia prawnych warunków dla zapewnienia minimalnego dostępu do infrastruktury kolejowej oraz dostępu na sieci kolejowej do urządzeń związanych z obsługą pociągów, a także do zapewnienia tej obsługi, określonych w części I załącznika do ustawy. Jeżeli zaś decyzja o dostępie do infrastruktury kolejowej w zakresie objętym decyzją zastępuje umowę, to musi ona zawierać niezbędne elementy tej umowy, które umożliwią jej realne funkcjonowanie w obrocie. Nie sprzeciwia się temu ani treść art. 10 pkt 1 ustawy o transporcie kolejowym ani art. 13 tej ustawy, tym bardziej, że ust.1 pkt 9 tego przepisu wymienia jako jedną z kompetencji pozwanego wydawanie decyzji w sprawie otwartego dostępu. Rolą Prezesa Urzędu jest ukształtowanie środkami administracyjnymi stosunku cywilnoprawnego pomiędzy podmiotami działającymi na rynku regulowanym tak aby odpowiadał relacjom między kontrahentami występującymi na rynkach konkurencyjnych i zapewniał efektywną konkurencję na rynku transportu kolejowego. Mając zaś na uwadze, że wydana decyzja nie przekracza zakresu regulacji brak jest podstaw do uwzględnienia zarzutów przekroczenia kompetencji przez organ.

Na marginesie można jedynie dodać, że postulowane przez podwoda w zarzucie I wyłączenie kompetencji Prezesa UTK w odniesieniu do zobowiązań wykreowanych w decyzji zastępujących umowę a postulowanych tylko przez jedną ze stron a co do których druga strona zgłasza sprzeciw - w zasadzie tworzyłoby fikcję poddania sporu między przewoźnikiem a zarządcą infrastruktury pod rozstrzygnięcie Prezesa UTK. Skoro bowiem istota sporu sprowadza się do braku zgodności kontrahentów co do pewnych kwestii m.in. postulowanych przez jedną ze stron co do których druga strona się nie zgadza, to co zatem miałoby być przedmiotem rozstrzygnięcia władczego, skoro to właśnie konflikt stron musi stanowić asumpt do poddania sprawy pod rozstrzygnięcie Prezesa UTK ?

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonanie, że wobec istnienie podstawy prawnej do wydania przez Prezesa UTK zaskarżonej decyzji nie zachodziła podstawa do uchylenia decyzji w całości jak tego domagał się powód. Należy bowiem wskazać, że orzecznictwo Sądu Najwyższego zasadniczo bardzo wyjątkowo dopuszcza uchylenie decyzji wydanej przez regulatora rynku, wskazując, że wobec merytorycznego rozpoznawania przez sąd powszechny sporu między organem a przedsiębiorcą prawie wszystkie wady postępowania administracyjnego mogą zostać konwalidowane w toku postępowania sądowego. Jedynie wady kwalifikowane takie jak np. wydanie decyzji bez podstawy prawnej, czy też pozbawienie strony prawa do obrony mogą prowadzić do uchylenia decyzji.

Przechodząc do rozpoznania poszczególnych zarzutów (poza zarzutem I, który dotyczył zasadniczo kompetencji Prezesa UTK do orzekania w przedmiotowej sprawie i który został omówiony wyżej), Sąd zważył co następuje:

Odnośnie zarzutu II odnoszącego się do postanowienia zawartego w § 1 pkt 2 decyzji a dotyczącego uznania Regulaminu przydzielania tras pociągów za wzorzec umowy, to należy uznać, go za bezpodstawny. Niewątpliwie w świetle powołanych wyżej przepisów prawa odnoszących się do Regulaminu, należy stwierdzić, że określa on zasady współpracy pomiędzy przedsiębiorcami których dotyczy, tj. przewoźników kolejowych i zarządcy infrastruktury. Oczywiście regulamin nie dotyczy stosunków z konsumentami, lecz przepisy art. 384-385 kc nie ograniczają stosowania wzorców umów czy regulaminów do kształtowania li tylko relacji z konsumentami. W odniesieniu do konsumentów znajdujemy jedynie zarówno w kodeksie cywilnym (art. 385 ¹ ) jak i kodeksie postępowania cywilnego (479 ³⁶ i następne) szczególne uregulowania mające na celu ochroną konsumentów w sytuacji posługiwania się ich kontrahenta takim wzorcem. Nie zmienia to jednak faktu, że tego typu rozwiązanie prawne, jakim jest wzorzec umowy, może być stosowane także między przedsiębiorcami. Nie zmienia także charakteru prawnego regulaminu jako wzorca umowy fakt, że podstawę jego tworzenia stanowi przepis ustawy, skoro znajduje on zastosowanie w relacjach czysto cywilistycznych przy zawieraniu umów o charakterze zobowiązaniowym. Podobnie także w odniesieniu do relacji z konsumentami przepisy prawa nakładają obowiązek regulowania pewnych aspektów umów w regulaminach, a które także traktowane są w kategoriach wzorca (np. regulamin tworzony w oparciu o art. 8 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2002 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną).

Natomiast bez znaczenia dla uznania regulaminu jako wzorca umowy jest sposób jego stworzenie tj. czy kreowanie go następuje w konsultacji z przewoźnikami czy też bez ich udziału, skoro stanowiska konsultacyjne nie mają zasadniczego znaczenia dla kształtu regulaminu. Właściwe jest więc przyjęcie, że jest to jednostronny akt, podobnie jak każdy wzorzec umowny, który jedna ze stron tworzy na potrzeby ujednolicenie relacji z innymi podmiotami.

W omówionym wyżej znaczeniu regulamin przydzielania tras pociągów jest więc wzorcem umowy o jakim mowa w art. 384-385 kc. Przy czym należy zaznaczyć, że błędnie wywodzi powód co do dualizmu weryfikacji tego regulaminu jako wzorca. Wbrew twierdzeniom powoda regulamin taki nie podlega abstrakcyjnej ocenie dokonywanej przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w ramach postępowania uregulowanego w art. 479 ³⁶kpc i następne, gdyż w myśl art. 385 ¹kc jedynie wzorce stosowane w umowach zawieranych z konsumentami podlegają weryfikacji pod kątem sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszania interesów konsumentów.

Odnośnie zarzutu wyartykułowanego w pkt. III odwołania a wskazującego na naruszenie postanowieniem §3 ust 1 umowy prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. oraz § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu to zarzut ten także jest chybiony. Postanowienie to nakłada pośrednio na zarządcę obowiązek weryfikacji dokumentów przedkładanych przez (...) niezbędnych do uzyskania dostępu do infrastruktury kolejowej.

Żądanie wykreślenia kwestionowanego postanowienia jest niezasadne, gdyż paragraf ten w pierwszej części stanowi powtórzenie §3 ust 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu, stanowiąc, że warunkiem dostępu przewoźnika do infrastruktury kolejowej zarządcy jest posiadania przez niego ważnych dokumentów o których mowa w §3 ust 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu. Organ w decyzji zawarł zapis, że przewoźnik jest zobowiązany do przedłożenia tych dokumentów zarządcy niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 3 dni roboczych od otrzymania decyzji. Dodatkowo regulator zawarł passus odnoszący się do sytuacji w której przewoźnik już wcześniej, bo wraz z wnioskami o przydzielenie tras złożył wzmiankowane dokumenty, rozstrzygając, że przewoźnik może się zwolnić z ponownego ich przedkładania zarządcy o ile dokumenty te nie straciły ważności lub ich treść nie uległa zmianie. W takiej sytuacji przewoźnik może złożyć jedynie oświadczenie potwierdzające ważność dokumentów.

W świetle powołanego §3 ust 1 rozporządzenia w sprawie dostępu, uzyskanie przez przewoźnika prawa dostępu do infrastruktury kolejowej następuje po złożeniu zarządcy następujących dokumentów :

- poświadczonej kopii ważnej licencji;

- poświadczonej kopii ważnego certyfikatu bezpieczeństwa, lub poświadczonej kopii ważnego świadectwa bezpieczeństwa;

-oświadczenia przewoźnika, że do realizacji przejazdów będzie wykorzystywał tabor spełniający warunki określone w przepisach.

Zatem posiadanie ważnych dokumentów i złożenie ich zarządcy jest warunkiem niezbędnym dla przystąpienie do wykonywania umowy. Przy czym już sama treść przepisu §3 powołanego wyżej wskazuje, że muszą to być dokumenty ważne. Oznacza to, że to zarządca infrastruktury jest władny ocenić ich ważność, skoro to do niego dokumenty są kierowane i winien to uczyć każdorazowa przed przyznaniem prawa dostępu do zarządzanej infrastruktury. Skoro więc zarządca może udostępnić infrastrukturę kolejowa dopiero po przedłożeniu mu ważnych dokumentów, to on winien tę ważność każdorazowo ocenić, w przeciwnym wypadku udostępnić mógłby infrastrukturę przewoźnikowi nie posiadającemu ważnych dokumentów, czym naruszyłyby zarządca normę §3 ust 1 rozporządzenia w sprawie dostępu.

Mieści się również zdaniem Sądu w granicach kompetencji regulatora rynku kolejowego określenie terminu w jakim te dokumenty winny być przedłożone zarządcy, bo skoro same strony mogłyby tę kwestię uregulować w umowie, to także w decyzji zastępującej umowę to zagadnienie może być wyartykułowane. Przy czym wydaje się być racjonalnym nakazanie przewoźnikowi złożenia dokumentów niezwłocznie po wydaniu decyzji, skoro decyzja ta jest również niezbędnym warunkiem dostępu do infrastruktury. Wykreowany decyzją zastępującą umowę dostęp przewoźnika do infrastruktury kolejowej byłby więc iluzoryczny gdyby przewoźnik niezwłocznie nie złożył dokumentów o jakich mowa w przepisie.

Kolejny IV zarzut odwołania odnosił się do zawartego w §9 ust. 7 zdanie 2 zobowiązania zarządcy do opracowania i wdrożenia systemu rekompensat dla przewoźników towarowych za przejazd pociągów drogą okrężną z przyczyn leżących po stronie zarządcy, w oparciu o wyznaczenie tras wzorcowych.

Zdaniem Sądu także i ten zarzut nie mógł zostać uwzględniony z następujących powodów:

Specyfika przewozów towarowych warunkuje znacznie częstsze wykorzystywanie indywidualnych rozkładów jazdy niż rozkładów rocznych, co wiąże się z dynamika relacji gospodarczych przewoźników z ich klientami zlecającymi przewozy a także z dynamiką całej gospodarki warunkowanej aktualną sytuacją ekonomiczną poszczególnych branż i ich dynamiką rozwoju, ograniczeniami eksportu wywołanymi różnymi czynnikami, czasem tez sezonowością sprzedaży niektórych towarów itp. Dlatego relacje przewoźnika z zarządcą oparte są w dużej mierze nie na planowanych z dużym wyprzedzeniem przejazdach ale właśnie na podstawie poszczególnych wniosków przewoźników składanych ad hoc o przydzielenie trasy pociągu. Nie może to jednak oznaczać, że przewoźnicy nie mogą oczekiwać, że przejazd odbędzie się wzorcową trasą, dla której są w stanie skalkulować z łatwością koszty i złożyć realną ofertę swojemu kontrahentowi. Wydaje się więc oczywistym, że w sytuacji, gdy zarządca infrastruktury trasy wzorcowej nie udostępnia z przyczyn leżących po jego stronie m.in. z powodu przedłużających się zamknięć torowych wynikających z prowadzonych prac remontowych i modernizacyjnych, szczególnie gdy te zamknięcia przekraczają termin w jakim prace winny się zakończyć, to zarządca winien rekompensować przewoźnikowi straty jakie ten ponosi z tego tytułu, że realizował przejazd drogą okrężną. To, że przejazd droga okrężną generuje większe koszty jest oczywiste, bo w grę może wchodzić zwiększone zużycie paliwa, opłacenie kolejnej ekipy maszynistów, bo zostanie przekroczony czas pracy pierwszej ekipy itp.

Niewątpliwe takie rozwiązanie jak przyjęte w decyzji może przyczynić się do poprawy w zakresie dostępności do infrastruktury zarządzanej przez powoda, gdyż bodziec finansowy w postaci konieczności rekompensowania strat przewoźników znakomicie wpłynie na przyśpieszenie modernizacji i remontów i rozważne ich planowanie.

Przy czym należy także podkreślić, że Prezes UTK nie narzucił zarządcy infrastruktury jak taki system rekompensat ma funkcjonować, jakie mają być warunki wypłaty rekompensat itp., pozostawiając wszystkie szczegółowe kwestii w gestii zarządcy. Zatem to od zarządy będzie zależało np. za jakie odstępstwa drogi okrężnej od drogi wzorcowej możliwa jest rekompensata, czy rekompensata należy się za każde wyłączenie infrastruktury z użytkowania czy też tylko takie które przekraczają jakiś określony czas, czy też może będą rekompensaty dotyczyć tylko takich sytuacji, w których wyłączenie możliwości korzystania z trasy wzorcowej przekroczyło z winy zarządcy planowany czas wyłączenia.

Należy zgodzić się z organem, że podstawę do uregulowania powyższej zagadnienia we wzajemnych relacjach stron w decyzji, stanowi §20 ust 8 i 9 rozporządzenia w sprawie dostępu, który stanowi, że umowa powinna zawierać zakres i sposób ustalania odpowiedzialności stron umowy w przypadku wystąpienia szkód oraz zasady postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązaniu się z zobowiązań wynikających z umowy.

Kolejne kwestionowane w zarzucie V postanowienie zawarte w §16 ust 6 umowy odnosi się do sytuacji, w której przewoźnik nie uregulował opłat przewidzianych w decyzji za 3 okresy rozliczeniowa i nakłada na zarządcę obowiązek zawiadomienia o tym fakcie Prezesa UTK. Powód tymczasem kwestionuje nałożenie na niego takiego obowiązku i postuluje zamieszczenie w decyzji w miejsce tego postanowienia uprawnienia zarządcy do wystąpienia w tej sytuacji do Prezesa UTK z wnioskiem o zgodę na rozwiązanie umowy.

Zdaniem Sądu zarzuty odnoszące się do analizowanej regulacji nie są uzasadnione, gdyż ani nałożony na powoda tym postanowieniem obowiązek zawiadomienia Prezesa UTK o nieuregulowaniu przez przewoźnika należnej opłaty za trzy okresy rozliczeniowe, ani tez niezawarcie w decyzji możliwości zwrócenia się przez zarządcę do Prezesa UTK z wnioskiem o rozwiązanie umowy - nie wyłącza możliwości wystąpienia przez powoda z takim wnioskiem. Złożenie takiego wniosku zależne jest od woli powoda, który decyduje w oparciu o własną ocenę, czy zwłoka ma charakter trwały czy jedynie przejściowy i czy w związku z tym zasadne jest dalsze trwanie umowy czy też nie. Powiadomienie o 3 miesięcznej zwłoce w płatnościach Prezesa UTK służy realizacji ustawowych zadań powierzonych temu organowi, który nie tylko sprawuje nadzór nad rozwiązywaniem umów ale do jego kompetencji należy również zbieranie i analizowanie informacji dotyczących rynku przewozów kolejowych (art. 13 ust 1 pkt. 6 utk) a niewątpliwie informacje o złej kondycji finansowej przewoźników, czy o zatorach płatniczych mieszczą się w granicach informacji dotyczących rynku przewozów kolejowych.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że przewidziany w ustawie o transporcie kolejowym przepis art. 29 ust 5 wskazujący, że rozwiązanie umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej wymaga zgody Prezesa UTK udzielonej w drodze decyzji, stanowi samodzielną podstawę do wystąpienia do organu o zgodę na rozwiązanie umowy, niezależnie czy regulacja tożsamej treści znajdzie się w decyzji zastępującej umowę łączącą strony. Tak więc wydana przez Prezesa UTK decyzja nie ogranicza tego prawa, nie ma też bezwzględnej konieczności, aby dublować ten zapis w decyzji.

Ostatni VI zarzut odwołania odnosił się do niezasadnego zdaniem zarządcy przyjęcia przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do nałożenia na zarządcę obowiązku wprowadzania kar umownych oraz ustalania ich wysokości, jak również nakładania na zarządcę infrastruktury kolejowej obowiązku ich rozliczania, w tym również tych, które wynikały między przewoźnikami oraz wymuszenie na zarządcy nierównego traktowania przewoźników w omawianym zakresie.

Odnosząc się do przedmiotowego zarzutu w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że podstawę do uregulowania w umowie kwestii zasad postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązaniu się z zobowiązań wynikających z umowy stanowi przepis §20 ust 1 pkt. 9 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu. Analogicznie zatem taki sam zakres możliwej a nawet koniecznej regulacji przysługuje organowi, który wydaje decyzje zastępującą umowę.

Niewątpliwie jest także, że w stosunkach cywilnych konsekwencją niewykonania zobowiązań o czym mowa w cytowanym przepisie jest możliwość żądania naprawienia szkody w pieniądzu tj. zapłaty odszkodowania. Alternatywną formą odszkodowania jest natomiast kara umowna, która ma tą przewagę nad odszkodowaniem, że jest niezależna od wysokości poniesionej szkody, co wyłącza konieczność ustalania szkody i eliminuje spory mogące wyniknąć na tym tle. To swego rodzaju zryczałtowane odszkodowanie jest typowe w stosunkach umownych o charakterze ciągłym, gdzie często następują sytuacje mogące rodzić odpowiedzialność za niewłaściwe wykonanie umowy. Jest ta instytucja znakomicie bardziej dostosowana i ekonomicznie uzasadniona w tego typu relacjach, gdyż nie angażuje niepotrzebnie sztabu ludzi, którzy musieliby każdorazowo wyceniać wartość powstałych szkód. Sam zarządca dostrzegał w dotychczasowych relacjach z przewoźnikami przydatność i racjonalność takiego rozwiązania, proponując przewoźnikom przystępowanie na zasadach dobrowolności do zorganizowanego przez niego systemu kar umownych, który to system opierał się na zaproponowanych przez przewoźnika stawkach za opóźnienia pociągów, które przewoźnicy płacili zarządcy a ten kwoty te wypłacał właściwym poszkodowanym opóźnieniami. Jednak jak sam zarządca przyznawał nie wszyscy przewodnicy uczestniczyli w tym systemie, w szczególności przewoźnicy towarowi odmawiali w nim udziału, m. in. z tego powodu, że to ich pociągi najczęściej powodowały opóźnienia innych przewoźników.

Dlatego niezrozumiałym jest, że w sytuacji gdy regulator rynku kolejowego systemem kar umownych objął wszystkich przewoźników, także towarowych, co znalazło wyraz w decyzjach zastępujących umowę i ci nie kwestionowali tego faktu, to zarządca sprzeciwia się tej regulacji. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ujednolicenie systemu kar umownych i objęcie nim wszystkich przewoźników wpisuje się w podstawową dla regulacji kolei zasadę równego traktowania wszystkich przewoźników, skoro przekłada się na równe obciążenie przewoźników konsekwencjami opóźnień.

Jeśli chodzi natomiast o stawki kar umownych i podnoszone na ostatniej rozprawie zarzuty związane z nadmiernym obciążeniem zarządcy infrastruktury karami, które sam musi płacić za opóźnienia zawinione jego działaniem, a dla którego stawki zostały ustalone na wyższym poziomie niż dla przewoźników, to wobec nie podniesienia tego zarzutu w odwołaniu i braku dowodów na niekorzystny dla zarządcy bilans płaconych kar umownych, to zarzuty te nie mogły zostać uwzględnione, gdyż postępowanie przez Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako postępowanie kontradyktoryjne wymaga udowodnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy z których strona wywodzi skutki prawne. Warto także zwrócić uwagę, że w tej kwestii powód żądał jedynie uchylenia §15 decyzji zastępującej umowę, co wziąwszy pod uwagę fakt, że Sąd nie mógł, bo nie miał podstaw decyzji uchylić o czym wyżej, to także nie stwarzało to Sądowi możliwości zmiany decyzji w zakresie wysokości stawek kar umownych, skoro takiego żądania powód nie zgłosił. Sąd zaś w postępowaniu cywilnym nie może orzekać ponad żądanie.

Mając na uwadze powyższe Sąd w oparciu o przepis art. 479 ⁷⁵ §1 kpc orzekł o oddaleniu odwołania.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. zasadzając na rzecz Prezesa UTK, który proces w całości wygrał poniesione przez niego koszty, które w sprawie niniejszej stanowiły koszty zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka