Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Perdion-Kalicka
Protokolant –	st. sekr. sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu 12 września 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż.

przeciwko Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu Wody Polskie – Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W.

z udziałem zainteresowanej M. K.

o zawarcie umowy o odprowadzanie ścieków

na skutek odwołania od decyzji Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie -Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. z 9 lipca 2020 r. Nr (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję;

2.  zasądza od Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. na rzecz Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż. kwotę 1360 zł (tysiąc trzysta sześćdziesiąt złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygnatura akt: XVII AmW 12/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 9 lipca 2020 r. nr (...)Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie we W. na podstawie przepisu art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 27a ust. 3 pkt 3 oraz art. 27f ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2019 r., poz. 1437) (dalej: u.z.z.w.), w związku z art. 104 k.p.a., po rozpatrzeniu wniosku M. K., w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy na odprowadzanie ścieków przez Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. dla nieruchomości G. (...), (...)-(...) Ż., nakazał Zakładowi (...) Sp. z o.o. w Ż. zawarcie umowy z Panią M. K. na odprowadzanie ścieków z nieruchomości położonej na działce nr (...), G. (...), (...)-(...) Ż.. (decyzja, k. 6-8)

Odwołaniem z 29 lipca 2020 r. Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. zaskarżył w całości powyższą decyzję, domagając się jej uchylenia oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej, a także kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Strona odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie:

1.  art. 32 k.p.a. w zw. z art. 65 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że udzielone przez powoda pełnomocnictwo (złożone wraz z zażaleniem na postanowienie wydane przez pozwanego na podstawie art. 27e ust. 3 u.z.z.w.) upoważnia pełnomocnika wyłącznie do działania w sprawie ustanowienia na podstawie art. 27e ust. 3 u.z.z.w. warunków odprowadzania ścieków do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sporu, podczas gdy złożone pełnomocnictwo jest pełnomocnictwem ogólnym, a zakres umocowania w żaden sposób nie został ograniczony do postępowania zażaleniowego;

2.  art. 40 § 2 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie i wadliwe doręczenie decyzji bezpośrednio powodowi, a nie jego pełnomocnikowi;

3.  art. 27e ust. pkt 1, art. 2 pkt 4, art. 6 ust. 1 oraz art. 17 ust. 1 u.z.z.w. w zw. z art. 6 i art. 28 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nakazaniu powodowi zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków ze stroną (wnioskodawcą) w sytuacji, gdy:

a)  powód nie wykonywał i nie wykonuje na terenie Gminy Wiejskiej Ż. działalności gospodarczej z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków, nie zawierał umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z odbiorcami z terenu tej gminy, ani bezpośrednio nie świadczył na ich rzecz usługi odprowadzania ścieków,

b)  powód nie posiada statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na terenie Gminy Wiejskiej Ż., a to z uwagi na brak zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków na tym obszarze, a tym samym nie posiada legitymacji do bycia stroną postępowania i adresatem decyzji, o której mowa w art. 27e ust. 1 u.z.z.w.

c)  powód nie określił taryfy dla zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż., jak również nie był i nie jest beneficjentem wydanej przez pozwanego decyzji zatwierdzającej taryfę dla zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż., co w konsekwencji oznacza, że pozwany poprzez wydaną decyzję zmusza powoda do stosowania pozataryfowych cen i stawek opłat niezatwierdzonych, co stanowi delikt administracyjny w rozumieniu art. 29 ust. 1 pkt 1 u.z.z.w.,

d)  powód nigdy nie przejawiał woli bezpośredniej obsługi odbiorców usług z terenu Gminy Wiejskiej Ż. i w konsekwencji nie występował i nie zamierza występować o wydanie decyzji administracyjnych wskazanych w pkt. b i c,

e)  do dnia 31 sierpnia 2019 r. Gmina Wiejska Ż. była stroną umowy o odprowadzanie ścieków zawartej ze stroną (wnioskodawcą), a tym samym pełniła funkcję przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na jej obszarze i świadczyła usługi odprowadzania ścieków na podstawie taryfowych cen i stawek opłat, zatwierdzonych prawomocną, ostateczną decyzją organu regulacyjnego (tj. decyzją powoda),

f)  Gmina Wiejska Ż. w dalszym ciągu jest stroną umów o odprowadzanie ścieków zawartych z mieszkańcami Gminy Wiejskiej Ż.,

4.  art. 55 ¹ k.c. w zw. z art. 2 pkt 4 i 20 oraz art. 16 ust. 1 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że:

a)  warunkiem wystarczającym uznania danego przedsiębiorcy za przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest spełnienie przesłanek z art. 55 ¹ k.c. oraz samo bycie właścicielem części urządzeń kanalizacyjnych, bez względu na to:

⚫

czy dany przedsiębiorca przejawia wolę wykonywania działalności z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków,

⚫

czy dany przedsiębiorca legitymuje się zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. na terenie danej gminy,

⚫

czy wiąże go jakikolwiek stosunek prawny lub faktyczny z bezpośrednimi odbiorcami usług kanalizacyjnych,

b)  własność sieci kanalizacyjnej zlokalizowanej na terenie danej gminy samodzielnie przesądza o tym, że właściciel tej sieci prowadzi działalność z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie tej gminy,

5.  art. 27e ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 2 u.z.z.w. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że warunkiem wystarczającym do nakazania powodowi zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków ze stroną (wnioskodawcą) jest przyłączenie strony do sieci powoda oraz wystąpienie z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy, bez względu na to, że powód nie legitymuje się zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. na terenie Gminy Wiejskiej Ż.;

6.  art. 27e ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i nakazanie powodowi zawarcia ze stroną (wnioskodawcą) umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków bez wskazania treści elementów przedmiotowo istotnych (essentialia negotii) tejże umowy;

7.  art. 86 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2020r., poz. 310) (dalej: Prawo wodne) w zw. z art. 3 ust. 1 oraz art. 24b ust. 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że aglomeracja jest podstawową jednostką terytorium, na którym prowadzone jest gospodarowanie ściekami komunalnymi, a w konsekwencji, że ustanowienie obszaru aglomeracji Ż. jest przesłanką uznania powoda za podmiot faktycznie prowadzący działalność na terenie Gminy Wiejskiej Ż. w świetle przepisów u.z.z.w.;

8.  art. 124 § 1 i 2, art. 107 § 3 w zw. z art. 126 k.p.a. oraz art. 8, art. 9, art. 11 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nie zawarciu przez pozwanego w zaskarżonej decyzji uzasadnienia faktycznego i prawnego wskazującego okoliczności faktyczne i prawne, którymi pozwany kierował się przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, oceny zebranego w postępowaniu materiału dowodowego, wykładni stosowanych przepisów oraz oceny przyjętego stanu faktycznego w świetle obowiązującego prawa;

9.  art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do ustalenia błędnego stanu faktycznego sprawy, a polegające na:

a)  stwierdzeniu, że powód faktycznie prowadzi działalność polegającą na odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków a terenie miejscowości M. i G.,

b)  stwierdzeniu, że powód oczyszcza ścieki z terenu miejscowości M. i G., podczas gdy powód nie jest właścicielem oczyszczalni ścieków, bowiem ścieki są oczyszczane przez odrębny podmiot, tj. Spółkę (...),

c)  pominięciu faktu samodzielnej realizacji przez Gminę W. Ż. zadania własnego w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków.

d)  pominięciu faktu, że Gmina W. Ż. nigdy nie powierzyła realizacji zadania z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków ani w sferze publicznoprawnej innej gminie, ani w sferze bezpośredniej realizacji działalności żadnemu przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, w tym powodowi,

e)  pominięciu faktu dotychczasowego świadczenia przez Gminę W. Ż. usług odprowadzania ścieków na swoim obszarze w oparciu o:

⚫

umowę o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartą ze stroną (wnioskodawcą)

⚫

prawomocną ostateczną decyzję pozwanego nr (...) z dnia 9 sierpnia 2019 r. zatwierdzającą taryfę dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy Ż. (Gminy Wiejskiej Ż.) na okres 3 lat,

⚫

regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwalony przez Radę Gminy Ż. na mocy uchwały nr (...) z dnia 26 marca 2019 roku,

f)  pominięciu okoliczności w postaci uwzględnienia wnioskodawcy jako odbiorcy usług przez Gminę W. Ż. w kalkulacji taryfy dla zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązującej na terenie Gminy Wiejskiej Ż. na podstawie istnienia prawomocnej, ostatecznej decyzji pozwanego nr (...) z dnia 9 sierpnia 2019 r. zatwierdzającej taryfę dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy na okres 3 lat,

g)  pominięciu okoliczności wynikających z treści studium wykonalności projektu nr (...)pn. „Budowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych w aglomeracji Ż.” w części dotyczącej strategii cenowej w postaci ustalania przez Gminę Wiejską Ż. i Gminę Miejską Ż. zasad samodzielnego świadczenia usług odprowadzania ścieków przez każdą z tych gmin na swoim terenie, w tym samodzielnego opracowywania taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dla terenu każdej z tych gmin,

h)  pominięciu okoliczności w postaci tego, że Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków na obszarze Gminy Ż., uchwalony przez Radę Gminy Ż. na mocy uchwały nr (...) z dnia 26 marca 2019 roku wyraźnie wskazuje, że to Gmina W. Ż. jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym. (odwołanie, k. 9-26)

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie wnosił o oddalenie odwołania. (odpowiedź na odwołanie – k. 67- 69)

Wyrokiem z 25 listopada 2021 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił zaskarżoną decyzję i zasądził od pozwanego na rzecz powoda koszty procesu. Od powyższego wyroku pozwany złożył apelację.

Wyrokiem z 4 stycznia 2024r Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie – Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że powodowej spółce przysługuje na terenie Gminy Wiejskiej Ż. status przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjnego oraz, że Gmina Wiejska Ż. powierzyła Gminie Miejskiej Ż. swoje zadania z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków.

Sąd Apelacyjny powołał się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r. w sprawie I (...) 3/22, w której na kanwie identycznego sporu, dotyczącego przyłączenia do sieci kanalizacyjnej powoda odbiorcy z obszaru Gminy Wiejskiej Ż. wskazano, że „ w sytuacji, w której nie jest możliwe przypisanie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego gminie, dopuszczalne jest nakazanie zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków podmiotowi stanowiącemu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, pomimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028).”

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany organ zasadniczo był uprawniony do nakazania powodowi zawarcia umowy z zainteresowanym na odprowadzanie ścieków z jego nieruchomości.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny, także odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r. w sprawie I NZP 3/22 stanął na stanowisku, że decyzja nakazująca zawarcie umowy, wydawana w oparciu o przepis art. 27e ust. 2 pkt 1 u.z.z.w., powinna określać przedmiotowo istotne postanowienia (essentialia negotti) umowy o odprowadzanie ścieków, o których mowa w art. 6 ust. 3 u.z.z.w.

Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy nie powinien jednak ograniczać się do wskazywania na wadliwość decyzji administracyjnej, lecz jest władny i obowiązany, jeżeli tylko znajduje to uzasadnienie w okolicznościach sprawy oraz zebranym materiale faktycznym i dowodowym, usunąć wady tej decyzji. Przy czym w ocenie Sadu Apelacyjnego sąd powszechny ma takie same kompetencje jak organ wydający decyzję. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na wyjątkowość uchylenia, które powinno nastąpić wówczas, gdy wydanie decyzji nastąpiło bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, które w istocie prowadzą do jej nieważności. Natomiast wady decyzji niemożliwe do konwalidowania na etapie postępowania przed sądem powszechnym mogą prowadzić do uchylenia decyzji. Tych przesłanek jednak Sąd Apelacyjny się nie dopatrzył. W konsekwencji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy jest zobowiązany do wydania rozstrzygnięcia co do meritum i dokonania zmiany, również w postaci uzupełnienia decyzji o jej konieczne elementy. SOKIK ma bowiem kompetencje zarówno do dokonywania ustaleń faktycznych poza tymi poczynionymi w postępowaniu administracyjnym, jak i uzupełniania, co do zasady materiału dowodowego i dokonywania samodzielnej oceny dowodów.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. (wnioskodawczyni) zawarła z Gminą Wiejską Ż. w dniu 16 maja 2018 r. umowę o dostawę wody i odbiór ścieków dla jego nieruchomości w miejscowości G. (...), poczta Ż. (k 27v akt adm.)

Wnioskiem z dnia 29 sierpnia 2019 r. wystąpiła do Gminy Ż. o rozwiązanie powyższej umowy w zakresie świadczenia usługi odprowadzania ścieków na mocy porozumienia stron. Gmina Ż. pismem z dnia 20 września 2019 r. poinformowała odbiorcę usług o rozwiązaniu umowy z dniem 31 sierpnia 2019 r na mocy porozumienia stron. (k. 30 akt adm.)

Jednocześnie wnioskodawczyni zwróciła się z pisemnym wnioskiem do Zakładu (...) Sp. z o.o. w Ż. o zawarcie umowy na odprowadzanie ścieków dla przedmiotowej nieruchomości. (wniosek o zawarcie umowy k. 10 akt adm.)

Przedsiębiorstwo odmówiło zawarcia umowy z wnioskodawczynią, powołując się na fakt braku zezwolenia na prowadzenia zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż. (pismo k. 11 akt adm.)

Wobec powyższego, wnioskodawczyni zwróciła się do Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy na odprowadzanie ścieków przez Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. dla nieruchomości wnioskodawczyni położonej w miejscowości G. (...) Ponadto na podstawie art. 27 e ust. 3 u.z.z.w. wniosła o określenie tymczasowych warunków odprowadzania ścieków do czasu rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu. (k. 9 akt adm.)

Wnioskodawczyni aktualnie nie posiada zawartej umowy na odprowadzanie ścieków z nieruchomości położonej w miejscowości G. (...), jednak nadal odprowadza ścieki do sieci kanalizacyjnej będącej własnością Zakładu (...) Sp. z o.o. w Ż..

Sądowi jest znane z urzędu, że określone przez pozwanego tymczasowe warunki odprowadzania ścieków, w wyniku rozpoznania zażalenia powoda na to postanowienie, co do zasady zostały utrzymane w mocy, z tą zmiana, że opłata jaką wnioskodawczyni ponosi z tytuł odprowadzania ścieków odpowiada stawce określonej w taryfie dla Gminy Wiejskiej Ż..

(...) prowadzi działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Miejskiej Ż. , w oparciu o zezwolenie Burmistrza Miasta Ż. na prowadzenie tego rodzaju działalności ( okoliczności bezsporne). Przedsiębiorstwo dysponuje także zatwierdzoną przez organ regulacyjny tj. Państwowe Gospodarstwo Wody Polskie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. taryfą, która obowiązuje na terenie Gminy Ż. o statusie miejskim ( taryfa k. 5 akt adm.). Przewidziana w taryfie stawka jednostkowa opłaty za odprowadzanie ścieków na terenie Gminy Miejskiej Ż. wynosi dla gospodarstw domowych (...)zł za m3.

Na terenie Gminy Wiejskiej Ż. usługi zbiorowego odprowadzania ścieków świadczyła Gmina Wiejska Ż. w oparciu o uchwałę Rady Gminy Ż. z 28 grudnia 2006 r. zatwierdzającą Regulamin zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków (k. 33-37 akt adm.)

Gmina Wiejska Ż. posiada Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwalony przez Radę Gminy Ż. uchwałą z 26 marca 2019 r (opublikowany w Dzienniku Urzędowym Woj. (...) z 1.04.2019, pod poz. 986, regulamin k.30-32 akt adm.). Zgodnie z § 5 ust. 1 Regulaminu to gmina zawiera umowy na wniosek przyszłego dostawcy ścieków (odbiorcy usług Gminy) na odprowadzanie ścieków.

Gmina W. Ż. posiada taryfę na odprowadzenia ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż. zatwierdzoną decyzją Państwowego Gospodarstwa Wody Polskie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W.. (okoliczności bezsporne)

Sieć kanalizacyjna, znajdująca się na obszarze Gminy Wiejskiej Ż., która została wybudowana w ramach wspólnego przedsięwzięcia Gminy Miejskiej Ż. i Gminy Wiejskiej Ż. (Projekt nr (...)pn. Budowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych w aglomeracji Ż.), a która znajduje się we władaniu (...), stanowi własność tego przedsiębiorstwa (kartoteka skróconego majątku (...), k. 19 akt adm.). Znane jest Sądowi z urzędu, i nie kwestionowane przez pozwanego, że studium wykonalności projektu nr (...)w części dotyczącej strategii cenowe, zostało ustalone pomiędzy Gminami, że Gmina W. Ż. i Gmina Miejska Ż. będą samodzielnie świadczyć usługi odprowadzania ścieków przez każdą z tych gmin na swoim terenie, w tym będą samodzielnie opracowywały taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dla terenu każdej z tych gmin,

(...) wydawał warunki techniczne oraz dokonywał odbioru przyłącza dla nieruchomości przyłączanych do jego sieci kanalizacyjnej także z obszaru Gminy Wiejskiej Ż. (k. 22 akt adm.)

W wyniku dokonanych przyłączeń odbiorców do sieci kanalizacyjnej Gmina W. Ż. zawierała umowy o odprowadzanie ścieków z (...) (umowa z wnioskodawcą w sprawie niniejszej k. 27 akt adm)

W oparciu o tę sieć kanalizacyjną (...) świadczył na rzecz Gminy Wiejskiej Ż. usługi hurtowego odbioru ścieków z terenu Gminy Wiejskiej Ż. (okoliczności bezsporne). Umowa zawarta w tym przedmiocie na czas określony wygasła 31 lipca 2019r, a strony nie zawarł kolejnej umowy, gdyż nie doszły do porozumienia co do wysokości wynagrodzenia za odprowadzenie 1 m3 ścieków z obszaru Gminy Wiejskiej Ż.. Ostatnia stawka jaką Gmina Wiejska uiszczała na rzecz (...) z tytułu hurtowego odbioru ścieków wynosiła (...) zł netto za m3 ścieków (wymiana korespondencji między stronami k. 28—35 akt sądowych).

Ścieki z terenu Miasta Ż. jak i Gminy Wiejskiej Ż. ostatecznie trafiają do oczyszczalni ścieków eksploatowanej przez spółkę (...) (podmiotu niezależnego od (...) i Gminy Ż., oświadczenie powoda zawarte w piśmie z 8.10.2019 skierowanym do organu k. 39 akt adm.)

Uchwałą Sejmiku Województwa (...) z 16.11.2015 r wyznaczona została aglomeracja Ż. o równoważnej liczbie mieszkańców 41.954, z oczyszczalnią ścieków zlokalizowaną w Ż., której obszar obejmuje miasto Ż. oraz obszar z obszaru Gminy Ż. miejscowości G., M. i Ł. (uchwała k. 1).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane wyżej dokumenty, które nie były kwestionowane przez strony, a Sąd również nie znalazł podstaw, aby odmówić im wiarygodności. Stan faktyczny w powyższym zakresie był w rzeczywistości bezsporny między stronami, gdyż spór dotyczył w istocie oceny prawnej. Okoliczności znane Sądowi z urzędu zostały powzięte przy rozpoznawaniu zażaleń na postanowienia określające tymczasowe warunki odbioru ścieków, odnoszących się zasadniczo do tego samego sporu, a dotyczących tylko innych podmiotów przyłączonych do sieci powoda na obszarze Gminy Wiejskiej Ż..

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie, a decyzja Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. podlega uchyleniu.

Podstawę prawną dla wydania decyzji w sprawie niniejszej stanowił przepis art. 27e ust. 1 pkt 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. W myśl tej regulacji w razie odmowy zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, na wniosek strony, rozstrzyga organ regulacyjny w drodze decyzji. Rozstrzygnięcie organu regulacyjnego może polegać na nakazaniu przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu :

­– zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków,

– przywrócenia dostaw wody,

– otwarcia przyłącza kanalizacyjnego,

– przyłączenia do sieci.

Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma art. 3 ust. 1 u.z.z.w., zgodnie z którym zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Przepis ten pozostaje w korelacji z art. 7 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, który także wskazuje, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, w celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi.

Zgodnie natomiast z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce komunalnej powierzenie wykonywania zadań z zakresu gospodarki komunalnej wymaga podjęcia uchwały powierzającej jej wykonywanie zadań podmiotowi, który posiada wymagane zezwolenie.

W myśl art. 2 ust. 4 u.z.z.w. przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tj. z dnia 8 grudnia 2020 r, Dz.U. z 2021 r. poz. 162), jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.

W myśl art. 3 ust. 2 u.z.z.w., w razie wspólnego wykonywania przez gminy zadania własnego w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków i zbiorowego zaopatrzenia w wodę, określone w ustawie prawa i obowiązki organów gminy wykonują odpowiednio właściwe organy:

1.  związku międzygminnego,

2.  gminy wskazanej w porozumieniu międzygminnym.

W światle treści powołanych wyżej uregulowań ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, gmina może wykonywać zadanie własne w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków poprzez powołanie specjalnej jednostki organizacyjno-prawnej lub przez własne organy, ewentualnie kilka gmin może w oparciu o porozumienie wspólnie wykonywać zadania własne w zakresie odprowadzanie ścieków.

Działalność gospodarcza w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków może być prowadzona w różnych formach organizacyjno-prawnych. Przedsiębiorstwo to może bowiem posiadać formę samorządowego zakładu budżetowego, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego lub spółdzielni. Może być prowadzone również przez osobę fizyczną będącą przedsiębiorcą (art. 3 ust. 1 Ustawy o gospodarce komunalnej).

Dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług (art. 6 ust 1 u.z.z.w.). Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest obowiązane do zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z osobą, której nieruchomość została przyłączona do sieci i która wystąpiła z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy.

Umowa, zgodnie z art. 6 ust 3 uzzw zawiera w szczególności postanowienia dotyczące:

1) ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunków ich świadczenia;

2) sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń;

3) praw i obowiązków stron umowy;

3a) warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług;

4) procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych;

5) ustaleń zawartych w zezwoleniu, o których mowa w art. 18;

6) okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Umowa może być zawarta z osobą, która posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, do której ma być dostarczana woda lub z której mają być odprowadzane ścieki, albo z osobą, która korzysta z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.

Jeżeli nieruchomość jest zabudowana budynkiem wielolokalowym lub budynkami wielolokalowymi, umowa, o której mowa w ust. 1, jest zawierana z ich właścicielem lub z zarządcą (art. 6 ust 5 uzzw).

W myśl art. 26 uzzw rozliczenia za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków są prowadzone przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne z odbiorcami usług na podstawie określonych w taryfach cen i stawek opłat oraz ilości dostarczonej wody i odprowadzonych ścieków. Jeżeli odbiorcą usług jest wyłącznie właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego lub budynków wielolokalowych, jest on obowiązany do rozliczenia kosztów tych usług. Suma obciążeń za wodę lub ścieki nie może być wyższa od ponoszonych przez właściciela lub zarządcę na rzecz przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

Ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowych (art. 27 ust 4 uzzw). W razie braku urządzeń pomiarowych ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie umowy, jako równą ilości wody pobranej lub określonej w umowie. W rozliczeniach ilości odprowadzonych ścieków ilość bezpowrotnie zużytej wody uwzględnia się wyłącznie w przypadkach, gdy wielkość jej zużycia na ten cel ustalona jest na podstawie dodatkowego wodomierza zainstalowanego na koszt odbiorcy usług.

Natomiast ilość wody dostarczonej do nieruchomości ustala się na podstawie wskazania wodomierza głównego, a w przypadku jego braku - w oparciu o przeciętne normy zużycia wody. Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej określi, w drodze rozporządzenia, przeciętne normy zużycia wody dla poszczególnych odbiorców usług, które stanowią podstawę ustalania ilości pobranej wody w razie braku wodomierza są ustalone w rozporządzeniu, z uwzględnieniem specyfikę poszczególnych odbiorców usług oraz wskaźniki średniego zużycia wody określone w szczególności dla gospodarstw domowych, usług oraz innej działalności w miastach i na wsiach (art. 27 ust 1 i 3 uzzzw).

Ustalony w sprawie stan faktyczny jednoznacznie wskazuje, że osią sporu między stronami jest to, który podmiot jest zobowiązany do świadczenia usług zbiorowego odprowadzania ścieków na rzecz odbiorców tych usług zamieszkałych na terenie Gminy Wiejskiej Ż., w szczególności który z alternatywnych podmiotów jest przedsiębiorstwem wodociągowo – kanalizacyjnym, o jakim mowa w art. 6 uzzw.

Z jednej strony istnieją racjonalne argumenty za przyjęciem, że podmiotem tym jest Gmina W. Ż., ale też pewne racje pozwalają na uznanie, że podmiotem tym jest (...).

Kwestię tą analizował Sąd Najwyższy na skutek pytania prawnego, zadanego w sprawie o identycznym stanie faktycznym jak w sprawie niniejszej i w uchwale z dnia 13 września 2023 r. wydanej w sprawie I NZP 3/22, orzekł, że „ w sytuacji, w której nie jest możliwe przypisanie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego gminie, dopuszczalne jest nakazanie zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków podmiotowi stanowiącemu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, pomimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028). Nakazanie bowiem zawarcia umowy gminie niebędącej w posiadaniu sieci kanalizacyjnej i nie prowadzącej działalności w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych, która natomiast zdecydowała się na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem spółki komunalnej, którą wyposażyła w infrastrukturę, a z którą pozostaje w sporze nie kończyłoby zaistniałego sporu. Co więcej, w sytuacji braku faktycznego dostępu przez gminę do sieci kanalizacyjnej pozostającej w posiadaniu spółki komunalnej i jednoczesnej niemożności osiągnięcia porozumienia pomiędzy spółką komunalną i gminą, zachodziłby w praktyce brak możliwości wykonania przez gminę decyzji nakazującej zawarcie umowy”.

Abstrahując, od wątpliwości dotyczących możliwości sprawowania przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego wymiaru sprawiedliwości, z uwagi na tryb jej powołania z udziałem KRS, której legalność z uwagi na sposób powołania jej członków została podważona w licznych orzeczeniach sądów krajowych i międzynarodowych – należy stwierdzić, że zaprezentowane w uchwale rozumienie przedsiębiorstwa wodno - kanalizacyjnego ma na celu głównie ochronę interesu odbiorców usług.

Zatem, kierując się interesem odbiorców usług, należało przyjąć, że kluczowa dla określenia podmiotu zobowiązanego dla zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków jest okoliczność do czyjej sieci kanalizacyjnej jest przyłączony odbiorca usług, a więc kto rzeczywiście jest władny te usługi świadczyć. W stanie faktycznym sprawy niniejszej oznacza to, że podmiotem zobowiązanym do zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków jest (...), a nie Gmina Wiejska Ż., gdyż do sieci kanalziacyjnej (...) przyłączony jest odbiorca.

Brak zezwolenia, o którym mowa w art. 16 uzzw, którego nie posiada (...) i co przemawiałoby za wykluczeniem możliwości przypisania mu przymiotu przedsiębiorstwa wodno-kalnalizacyjnego, nie jest w ocenie Sądu w tym wypadku przeszkodą, o ile przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne spełnia wymogi, o których mowa w art. 16 ust. 2 uzzw, oraz gdy nie zachodzą okoliczności, o jakich mowa w art. 17b uzzw. Przyjęcie innego założenia prowadziłoby do absurdalnego i niedopuszczalnego wniosku, że w sytuacji gdy rozstrzygnięcie sporu wymaga nakazania zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków spółce komunalnej nielegitymizującej się zezwoleniem, o którym mowa w art. 16 uzzw, spółka taka musiałby jeszcze wystąpić o wydanie zezwolenia, a zatem rozstrzygnięcie sporu byłoby uzależnione od woli spółki odnośnie wystąpienia o wydanie zezwolenia oraz od wydania kolejnej decyzji administracyjnej, co byłoby sprzeczne z istotą wprowadzenia instytucji rozstrzygania sporów między przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi, a odbiorcami usług i w istocie prowadziłoby do braku zapewnienia ochrony odbiorców usług (tak też Sąd Najwyższy w powołanej wyżej uchwale).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że zbiorowe odprowadzanie ścieków z obszaru Gminy Wiejskiej Ż. należy do obowiązków Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż., do którego sieci został przyłączony odbiorca usług.

Zasadniczo takie rozstrzygnięcie jest przedmiotem zaskarżonej decyzji, niemniej jednak podlegała ona uchyleniu, z uwagi na nieokreślenie warunków umowy, jaką powód musi zawrzeć z odbiorcą usług. Określenie warunków umowy jest natomiast kluczowe dla rozstrzygnięcia sporu między stronami. W szczególności na kanwie sprawy niniejszej jest to kluczowe, gdyż clou sporu dotyczy warunku umowy, jakim jest cena za usługę odprowadzania ścieków. Decyzja o treści nakazującej jedynie zawarcie umowy, nie rozstrzyga więc tego sporu definitywnie, ale też nie mogłaby być wyegzekwowana przez uprawnionego w takiej formie, szczególnie, że każda ze stron dążyłaby do ukształtowania treści stosunku prawnego z uwzględnieniem własnej korzyści. Stąd rolą organu jest wydanie decyzji, która będzie zastępować umowę stron, a więc określi istotne elementy umowy.

Zatem rozstrzygnięcie w sprawie spornej dotyczącej odmowy zawarcia umowy o odprowadzania ścieków, o którym mowy w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 uzzw powinno zawierać istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 tej ustawy (tak też Sąd Najwyższy w powołanej uchwale z 13 września 2023 r. w sprawie I NZP 3/22).

Rację ma więc powód, zarzucając skarżonej decyzji w pkt 6 odwołania naruszenie art. 27e ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i nakazanie powodowi zawarcia z wnioskodawcą umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków bez wskazania treści elementów przedmiotowo istotnych (essentailia negotii) tejże umowy. Sentencja decyzji ogranicza się do nakazania powodowi zawarcia umowy z zainteresowaną na odprowadzanie ścieków z konkretnej nieruchomości, bez podania warunków, na jakich umowa miałaby zostać zawarta. Tymczasem w świetle treści przepisu art. 6 ust. 3 u.z.z.w., umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawiera w szczególności postanowienia dotyczące:

1) ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunków ich świadczenia;

2) sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń;

3) praw i obowiązków stron umowy;

3a) warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług;

4) procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych;

5) ustaleń zawartych w zezwoleniu, o których mowa w art. 18;

6) okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Mając także na uwadze, że poszczególne elementy umowy nie wynikają z innych źródeł, np. regulaminu, zatwierdzonej taryfy itd., decyzja nakazująca zawarcie umowy, wydana na podstawie art. 27 ust. 2 pkt 1 u.z.z.w., powinna zawierać postanowienia, o których mowa w art. 6 ust. 3 u.z.z.w., czego w zaskarżonej decyzji zabrakło.

Należy także zauważyć, że na gruncie podobnych rozwiązań obowiązujących np. w prawie energetycznym (art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne) czy w prawie telekomunikacyjnym (art. 24 ust. 8 ustawy Prawo telekomunikacyjne) ukształtowała się praktyka znajdująca uznanie w orzecznictwie, iż decyzja administracyjna zastępująca umowę stron musi regulować wszystkie jej istotne elementy, aby po uprawomocnieniu się mogła kształtować stosunek prawny między stronami (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 11 kwietnia 2018 r., sygn. akt VII AGa 243/18, Lex nr 2490967).

Praktyką organów regulacyjnych jest więc oparcie decyzji na projekcie umowy przygotowanym przez zobowiązanego do zawarcia umowy. Jest to kluczowe dla spraw, w których elementy techniczne, dotyczące np. jak w sprawie niniejszej sposobu przyłączenia, jak i jakości świadczonych usług (np. jakości ścieków), ale też sposobów opomiarowania ścieków, nie wynikają wprost z regulacji ustawowych, ale muszą być określone indywidulanie dla każdego odbiorcy usług.

Zważywszy także, że postanowienia umowy muszą charakteryzować się jednoznacznością, to konieczne jest, aby decyzje w tych kwestiach rozstrzygał pierwotnie organ regulacyjny, który jest wyspecjalizowanym organem, a nie Sąd, który jest wyznaczony do sprawowania kontroli nad decyzjami organu, szczególnie, że sposób działania organu oparty na przepisach k.p.a. w znacznej mierze ułatwia mu samodzielne zbieganie i gromadzenie dowodów. Rolą organu, stosownie do treści art. 7 k.p.a., statuującego zasadę prawdy obiektywnej, jest bowiem podejmowanie z urzędu lub na wniosek stron wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Tymczasem postępowanie sądowe, w tym także przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, opiera się na zasadzie procesu kontradyktoryjnego, w którym to strony muszą dostarczyć Sądowi dowody na poparcie swoich twierdzeń.

Kluczowy dla sprawy w tym aspekcie jest także przepis art. 27b ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, który wprost opisuje szczególne uprawnienia organu regulacyjnego, jakim jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, który, w celu wykonywania zadań określonych w tej ustawie, a więc także rozstrzygania sporów miedzy przedsiębiorstwami wodno-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług, może wzywać przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne, odbiorcę usług lub gminę, w wyznaczonym terminie nie krótszym niż 7 dni, do przekazania informacji lub dokumentów niezbędnych do wykonywania zadań przez organ, przy czym niezastosowania się do tych wezwań może skutkować sankcjami karnoadministracyjnymi.

Tymczasem cywilne postępowanie sądowe, w tym także przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, opiera się na zasadzie procesu kontradyktoryjnego, w którym to strony muszą dostarczyć Sądowi dowody na poparcie swoich twierdzeń, zaś Sąd nie powinien zasadniczo działać z urzędu w interesie żadnej ze stron, a nadto Sąd nie ma skutecznych instrumentów do skutecznego żądania od stron postępowania informacji i dokumentów, gdyż jedyną sankcją za ich nieprzedstawienie jest niekorzystna ocena, która może wpłynąć na treść ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd podziela także argumenty powoda wyrażone w piśmie procesowym z 22 lipca 2024r i na rozprawie 12 września 2024r, który wskazywał na konieczność w miarę jednolitego ukształtowania stosunków umownych ze wszystkimi odbiorcami z obszaru Gminy Wiejskiej Ż., ale też uwzględnienia w każdej z umów indywidualnych, szczegółowych warunków związanych z technicznymi aspektami umowy, dotyczącymi czy to przyłączy kanalizacyjnych, czy to sposobu ustalania ilości odprowadzanych ścieków, czy jakości ścieków. Takie techniczne aspekty muszą być pierwotnie i indywidualnie ustalone przez organ regulacyjny z uwzględnieniem jego specjalizacji w tym obszarze. To tylko wiedza regulatora może zapewnić kompleksową ochronę interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów, co zagwarantuje odbiorcom końcowym jak najprzystępniejsze ceny za odbiór ścieków przy jednoczesnym wyliczeniu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne.

Należy odwołać się w tym zakresie do poglądów doktryny, która „sprawę regulacyjną”. rozumie znaczenie szerzej niż klasyczną sprawę administracyjną rozstrzyganą przez organ administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej. W definicji sprawy regulacyjnej oprócz możliwości kształtowania sytuacji prawnej drogą aktów władczych i jednostronnych mieści się bowiem cały katalog przewidzianych prawem form działania podejmowanych przez organy regulacyjne na podstawie stosownego upoważnienia ustawowego, które łączy wspólny cel, jakim jest oddziaływanie na zachowania uczestników rynku oraz ochrona pewnych wartości, którym proces pełnej konkurencji zagraża (M. Banasik, Administracyjnoprawne formy działań regulacyjnych niezależnych organów administracji publicznej, Warszawa 2019, Legalis.)

Zasadne jest także przyjęcie poglądu, wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku w sprawie III SK 36/12, że stosowanie przepisów prawa materialnego przez sądy w sprawach regulacyjnych, jest w dużej mierze uzależnione od uprzedniego ustalenia przez organ regulacji na etapie postępowania administracyjnego, bądź wykazania przez strony w toku postępowania odwoławczego, zasad działania mechanizmów gospodarczych, których dotyczy kwestionowana decyzja.

Powyższe w ocenie Sądu przemawia za tym, że to organ w razie odmowy zawarcia umowy winien pierwotnie ustalić treści umowy między stronami a nie Sąd.

Przy czym Sąd Apelacyjny, uchylając wyrok, który zapadł w sprawie niniejszej przed Sądem Okręgowym, wyraził pogląd prawny, że to rolą Sądu jest ustalenie treści umowy między stronami. Abstrahując od faktu, że pogląd ten nie jest jednolicie reprezentowany przez Sąd Apelacyjny w Warszawie i w identycznych stanach faktycznych dotyczących odmowy przyłączenia odbiorców z obszaru Gminy Wiejskiej Ż. zapadają wyroki, które wyraźnie akcentują potrzebę rozstrzygnięcia o treści umowy w pierwszej kolejności przez organ regulacyjny, to jednak w sprawie niniejszej należy przyjąć, że nastąpiła taka zmiana stanu faktycznego i prawnego, że Sąd rozpoznając sprawę ponownie nie jest związany tym poglądem prawnym Sądu Apelacyjnego. Przy czym należy podkreślić, że w doktrynie prezentowany jest pogląd, w myśl którego Sąd, rozpoznając sprawę uchyloną do ponownego rozpoznania, nie jest związany zapatrywaniami Sądu Apelacyjnego co do sposobu dalszego prowadzenia postępowania, czy też sposobu wyrokowania (por. M. Manowska Komentarz do art. 386 k.p.c. LEX/el 2022).

Kluczowe dla ustalenia, że w sprawie nie jest aktualnie możliwe ustalenie treści umowy o odprowadzanie ścieków, jaka powinna łączyć odbiorcę z powodem, jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 4 lipca 2024, w sprawie I NZP 3/22, którego Sąd Apelacyjny wyrokując w sprawie niniejszej nie znał.

W postanowieniu tym Sąd Najwyższy, oddalając wniosek powoda o dokonanie wykładni uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2023 roku, I NZP 3/22, uznał, że w sytuacji, gdy „w momencie wydawania decyzji nakazującej zawarcie umowy nie obowiązuje żadna taryfa (nie zostały zatwierdzone ceny i stawki opłat) – elementem koniecznym do ustalenia w tej decyzji jest określenie wysokości stawek i cen na okres do zatwierdzenia cen i stawek opłat na podstawie artykułu 24i u.z.z.w.”.

Zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego oznacza, że również ewentualny wyrok zastępującą umowę, musiałby zawierać cenę za odbiór ścieków.

W sprawie niniejszej powód nie dysponuje taryfą dla odprowadzania ścieków z obszaru Gminy Wiejskiej Ż., a więc nie jest możliwe odwołanie się do niej przy ustalaniu treści umowy. Jednocześnie powołany przez Sąd Najwyższy przepis art. 24i u.z.z.w. wyraźnie stanowi, że w przypadku braku taryfy, ceny i stawki opłat ustalane są w drodze decyzji organu regulacyjnego, przy czym decyzja jest wydawana na wniosek właściwego wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). Oznacza to, że stroną decyzji dotyczących zatwierdzenia taryf dla przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych jest także organ samorządu jakim jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który ma potencjalny wpływ na wysokość taryf, chociażby przez uprawnienie do zwolnienie podmiotowych z podatków i dopłat (art. 24 ust 6. u.z.z.w.).

Powyższe oznacza, że nie jest możliwe ustalenie treści umowy przez Sąd.

Po pierwsze wyrok zastępujący umowę nie zawierałaby ceny i stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, bo tą może ustalić tylko organ regulacyjny, jakim są Wody Polskie w oparciu o przepis art. 24i u.z.z.w., a więc ukształtowana wyrokiem umowa byłaby niewykonalna, a nadto z braku wysokości stawki opłaty powód świadczyłby usługę nieodpłatnie, co nie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawa, o ile nie ma do tego wyraźnej podstawy prawnej.

Jednocześnie Sąd nie mógłby samodzielnie ukształtować stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, gdyż j edynie organ regulacyjny może ukształtować w drodze decyzji takie stawki i opłaty (zastrzeżony tryb administracyjny) i tylko na wniosek organu gminy, który nie bierze udziału w niniejszym postępowaniu sądowym. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków zasadą jest, że wszystkie kwestie związane z taryfami pozostają w wyłącznej kompetencji regulatora, a ewentualne spory na tym tle są rozstrzygane wyłącznie w postępowaniu administracyjnym, a nie przed sądami powszechnymi. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie jest zatem właściwy do kontroli prawidłowości ustalenia wysokości taryfy, ale więc także nie jest umocowany do ustalania ceny za odbiór ścieków. Przy czym istotą zbiorowego odprowadzania ścieków jest zagwarantowanie tożsamych warunków wszystkim odbiorcom z obszaru jednej gminy, a ewentualne indywidulane ustalane opłaty w każdej ze spornych spraw przez Sąd, raz, że niedopuszczalne z uwagi na zastrzeżenie drogi administracyjnej, a dwa, nie gwarantowałoby takiej jednolitości stawek dla każdego z odbiorców z obszaru Gminy Wiejskiej Ż..

Na marginesie należy tylko dodać, że organ regulacyjny dysponuje szeroką, nie odnoszącą się do warunków tylko jednej gminy, wiedzą na temat składowych danych, istotnych dla zatwierdzania taryf. Właśnie ta wiedza pozwala mu na sprawowanie roli regulatora i realizacji jednej z zasadniczych reguł, jakie wprowadza ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, tj. zasady ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów, zagwarantowania odbiorcom końcowym jak najprzystępniejszych cen za wodę i odbiór ścieków przy jednoczesnym wyliczeniu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne. Zatem tylko organ regulacyjny ma rzeczywistą możliwość zagwarantowania odbiorcom końcowym najprzystępniejszych cen za odbiór ścieków, przy jednoczesnym zagwarantowaniu zwrotu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno – kanalizacyjne.

Reasumując, Sąd Apelacyjny, uchylając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w niniejszej sprawie przesądził, że powód jest przedsiębiorcą wodociągowo-kanalizacyjnym i może być na niego nałożony obowiązek zawarcia umowy, wynikający z art. 27a ust. 3 pkt. 3 u.z.z.w.

Sąd w składzie niniejszym będąc związanym tym poglądem przy ponownym rozstrzyganiu sprawy po jej uchyleniu, wziął to pod uwagę i uwzględnił w powyższych rozważaniach.

Zważywszy jednak na treść postanowienia Sądu Najwyższego w sprawie odmowy wykładni treści uchwały Sądu Najwyższego, która jest kluczowa dla sprawy niniejszej, należało uznać, że nastąpiła zmiana stanu prawnego, gdyż Sąd Najwyższy wyartykułował jasno, w jakim trybie i kto winien ustalić cenę za odprowadzanie ścieków. Oczywistym więc stało się, że to nie rolą Sądu jest określenie stawki opłaty, bez ustalenia której, umowa nie może zostać zawarta.

Zatem dopiero po ustaleniu przez organ regulacyjny w trybie art. 24i u.z.z.w. w drodze decyzji stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, możliwe będzie ustalenie treści umowy jaka winna łączyć powoda z odbiorcą.

W tym stanie rzeczy istniały podstawy do uchylenia zaskrzonej decyzji, o czym Sąd orzekł w pkt I sentencji wyroku, w oparciu o przepis art. art. 479 ⁸⁶ § 2 k.p.c.

Przy czym uchylenie decyzji w sprawie niniejszej nie kończy definitywnie sprawy administracyjnej zawisłej przed organem regulacyjnym, który będzie musiał w dalszym toku postępowania rozstrzygnąć spór o odmowę zawarcia umowy, poprzez określenie warunków umowy, jaką winien zawrzeć powód z zainteresowanym.

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie wynikającej z art. 98 k.p.c. wskazującej na obowiązek zwrotu przeciwnikowi kosztów postępowania przez stronę przegrywająca sprawę. Odwołując się do tej zasady Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda wynagrodzenie, które obejmowało wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda w wysokości 720 zł za pierwszą instancję ustalone na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, oraz w kwocie 540 zł za drugą instancję, a także opłatę sądową od odwołania w kwocie 100 zł. Sąd nie uwzględnił wniosku powoda w zakresie zasądzenia na jego rzecz wielokrotności stawki minimalnej kosztów zastępstwa procesowego. Jakkolwiek sprawa ma skomplikowany charakter i wymagała zwiększonego nakładu pracy pełnomocnika, niemniej jednak należy wskazać, że pomiędzy stronami toczy się bardzo wiele spraw opartych na tym samym stanie prawnym jak i faktycznym, w których powód jest reprezentowany przez tą samą kancelarię prawną. Okoliczność ta jest znana Sądowi z urzędu. W poszczególnych sprawach pełnomocnik powoda powiela więc jednolite stanowisko wypracowane w sprawie, co nie wiąże się już z takim znacznym nakładem pracy. Jest ono wtórne do pierwotnie opracowanej koncepcji prawnej i strategii procesowej powoda. Powyższe zdaniem Sądu nie przemawia za przyznaniem powodowi zwielokrotnionej stawki tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka