Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Anna Maria Kowalik

po rozpoznaniu 8 maja 2025 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż.

przeciwko Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie

z udziałem Z. K.

o zawarcie umowy o odprowadzanie ścieków

na skutek odwołania powoda od decyzji Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie z 1 lipca 2020 r. Nr WR. (...) (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję;

2.  zasądza od Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na rzecz Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż. kwotę 837,00 zł (osiemset trzydzieści siedem złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmW 71/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 1 lipca 2020 r. Nr WR. (...) (...) Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (dalej organ regulacyjny, pozwany) na podstawie art. 27e ust. 1 pkt 1) i ust. 2 pkt 1) w związku z art. 27a ust. 3 pkt 3) oraz art. 27f ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 1437 ze zm.) (dalej u.z.z.w.) w związku z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm.) (dalej k.p.a.), po rozpatrzeniu wniosku Z. K. (dalej zainteresowana) w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy na odprowadzanie ścieków przez Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. (dalej powód, (...)) dla nieruchomości M., ul. (...), (...)-(...) Ż., nakazał Zakładowi (...) Sp. z o.o. w Ż. zawarcie umowy z Z. K. na odprowadzanie ścieków z nieruchomości położonej na działce nr (...), w miejscowości M., ul. (...), (...)-(...) Ż..

Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. zaskarżył w całości powyższą decyzję, domagając się jej uchylenia oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej, a także kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Strona odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie:

1.  art. 32 k.p.a. w zw. z art. 65 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że udzielone przez powoda pełnomocnictwo (złożone wraz z zażaleniem na postanowienie wydane przez pozwanego na podstawie art. 27e ust. 3 u.z.z.w.) upoważnia pełnomocnika wyłącznie do działania w sprawie ustanowienia na podstawie art. 27e ust. 3 u.z.z.w. warunków odprowadzania ścieków do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sporu, podczas gdy złożone pełnomocnictwo jest pełnomocnictwem ogólnym, a zakres umocowania w żaden sposób nie został ograniczony do postępowania zażaleniowego;

2.  art. 40 § 2 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie i wadliwe doręczenie decyzji bezpośrednio powodowi, a nie jego pełnomocnikowi;

3.  art. 27e ust. pkt 1, art. 2 pkt 4, art. 6 ust. 1 oraz art. 17 ust. 1 u.z.z.w. w zw. z art. 6 i art. 28 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nakazaniu powodowi zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków ze stroną (wnioskodawcą) w sytuacji gdy:

a)  powód nie wykonywał i nie wykonuje na terenie Gminy Wiejskiej Ż. działalności gospodarczej z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków, nie zawierał umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z odbiorcami z terenu tej gminy, ani bezpośrednio nie świadczył na ich rzecz usługi odprowadzania ścieków,

b)  powód nie posiada statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na terenie Gminy Wiejskiej Ż., a to z uwagi na brak zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków na tym obszarze, a tym samym nie posiada legitymacji do bycia stroną postępowania i adresatem decyzji, o której mowa w art. 27e ust. 1 u.z.z.w.

c)  powód nie określił taryfy dla zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż., jak również nie był i nie jest beneficjentem wydanej przez pozwanego decyzji zatwierdzającej taryfę dla zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż., co w konsekwencji oznacza, że pozwany poprzez wydaną decyzję zmusza powoda do stosowania pozataryfowych cen i stawek opłat niezatwierdzonych, co stanowi delikt administracyjny w rozumieniu art. 29 ust. 1 pkt 1 u.z.z.w.,

d)  powód nigdy nie przejawiał woli bezpośredniej obsługi odbiorców usług z terenu Gminy Wiejskiej Ż. i w konsekwencji nie występował i nie zamierza występować o wydanie decyzji administracyjnych wskazanych w pkt. b i c,

e)  do dnia 31 sierpnia 2019 r. Gmina Wiejska Ż. była stroną umowy o odprowadzanie ścieków zawartej ze stroną (wnioskodawcą), a tym samym pełniła funkcję przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na jej obszarze i świadczyła usługi odprowadzania ścieków na podstawie taryfowych cen i stawek opłat, zatwierdzonych prawomocną, ostateczną decyzją organu regulacyjnego (tj. decyzją powoda),

f)  Gmina Wiejska Ż. w dalszym ciągu jest stroną umów o odprowadzanie ścieków zawartych z mieszkańcami Gminy Wiejskiej Ż.,

4.  art. 55 ¹ k.c. w zw. z art. 2 pkt 4 i 20 oraz art. 16 ust. 1 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że:

a)  warunkiem wystarczającym uznania danego przedsiębiorcy za przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest spełnienie przesłanek z art. 55 ¹ k.c. oraz samo bycie właścicielem części urządzeń kanalizacyjnych, bez względu na to:

⚫

czy dany przedsiębiorca przejawia wolę wykonywania działalności z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków,

⚫

czy dany przedsiębiorca legitymuje się zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. na terenie danej gminy,

⚫

czy wiąże go jakikolwiek stosunek prawny lub faktyczny z bezpośrednimi odbiorcami usług kanalizacyjnych,

b)  własność sieci kanalizacyjnej zlokalizowanej na terenie danej gminy samodzielnie przesądza o tym, że właściciel tej sieci prowadzi działalność z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie tej gminy,

5.  art. 27e ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 2 u.z.z.w. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że warunkiem wystarczającym do nakazania powodowi zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków ze stroną (wnioskodawcą) jest przyłączenie strony do sieci powoda oraz wystąpienie z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy, bez względu na to, że powód nie legitymuje się zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. na terenie Gminy Wiejskiej Ż.;

6.  art. 27e ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i nakazanie powodowi zawarcia ze stroną (wnioskodawcą) umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków bez wskazania treści elementów przedmiotowo istotnych ( essentialia negotii) tejże umowy;

7.  art. 86 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2020r., poz. 310) (dalej: Prawo wodne) w zw. z art. 3 ust. 1 oraz art. 24b ust. 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że aglomeracja jest podstawową jednostką terytorium, na którym prowadzone jest gospodarowanie ściekami komunalnymi, a w konsekwencji, że ustanowienie obszaru aglomeracji Ż. jest przesłanką uznania powoda za podmiot faktycznie prowadzący działalność na terenie Gminy Wiejskiej Ż. w świetle przepisów u.z.z.w.;

8.  art. 124 § 1 i 2, art. 107 § 3 w zw. z art. 126 k.p.a. oraz art. 8, art. 9, art. 11 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nie zawarciu przez pozwanego w zaskarżonej decyzji uzasadnienia faktycznego i prawnego wskazującego okoliczności faktyczne i prawne, którymi pozwany kierował się przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, oceny zebranego w postępowaniu materiału dowodowego, wykładni stosowanych przepisów oraz oceny przyjętego stanu faktycznego w świetle obowiązującego prawa;

9.  art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do ustalenia błędnego stanu faktycznego sprawy, a polegające na:

a)  stwierdzeniu, że powód faktycznie prowadzi działalność polegającą na odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków a terenie miejscowości M. i G.,

b)  stwierdzeniu, że powód oczyszcza ścieki z terenu miejscowości M. i G. podczas gdy powód nie jest właścicielem oczyszczalni ścieków, bowiem ścieki są oczyszczane przez odrębny podmiot , tj. Spółkę (...)

c)  pominięciu faktu samodzielnej realizacji przez Gminę Wiejską Ż. zadania własnego w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków.

d)  pominięciu faktu, że Gmina Wiejska Ż. nigdy nie powierzyła realizacji zadania z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków ani w sferze publicznoprawnej innej gminie, ani w sferze bezpośredniej realizacji działalności żadnemu przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, w tym powodowi,

e)  pominięciu faktu dotychczasowego świadczenia przez Gminę Wiejską Ż. usług odprowadzania ścieków na swoim obszarze w oparciu o:

⚫

umowę o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartą ze stroną (wnioskodawcą)

⚫

prawomocną ostateczną decyzję pozwanego nr WR. (...) (...) z dnia 9 sierpnia 2019 r. zatwierdzającą taryfę dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy Ż. (Gminy Wiejskiej Ż.) na okres 3 lat,

⚫

regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwalony przez Radę Gminy Ż. na mocy uchwały nr (...) z dnia 26 marca 2019 roku,

f)  pominięciu okoliczności w postaci uwzględnienia wnioskodawcy jako odbiorcy usług przez Gminę Wiejską Ż. w kalkulacji taryfy dla zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązującej na terenie Gminy Wiejskiej Ż. na podstawie istnienia prawomocnej, ostatecznej decyzji pozwanego nr WR. (...) (...) z dnia 9 sierpnia 2019 r. zatwierdzającej taryfę dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy na okres 3 lat,

g)  pominięciu okoliczności wynikających z treści studium wykonalności projektu nr (...) (...) pn. „Budowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych w aglomeracji Ż.” w części dotyczącej strategii cenowej w postaci ustalania przez Gminę Wiejską Ż. i Gminę Miejską Ż. zasad samodzielnego świadczenia usług odprowadzania ścieków przez każdą z tych gmin na swoim terenie, w tym samodzielnego opracowywania taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dla terenu każdej z tych gmin,

h)  pominięciu okoliczności w postaci tego, że Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków na obszarze Gminy Ż., uchwalony przez Radę Gminy Ż. na mocy uchwały nr (...) z dnia 26 marca 2019 roku wyraźnie wskazuje, że to Gmina Wiejska Ż. jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym.

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie wnosił o oddalenie odwołania.

Zainteresowana nie zajęła stanowiska.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 27 września 2022 r. w sprawie XVII AmW 98/20 uchylił zaskarżoną decyzję oraz zasądził od Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na rzecz Zakładu (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ż. kwotę 837 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek apelacji pozwanego Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 15 grudnia 2023 r. (sygn. akt VII AGa 1489/22) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że powodowej spółce przysługuje na terenie Gminy Wiejskiej Ż. status przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjnego oraz, że do legalnego prowadzenia działalności przez powoda nie jest potrzebne uzyskanie zezwolenia.

Sąd Apelacyjny powołał się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r. w sprawie I NZP 3/22, w której na kanwie identycznego sporu, dotyczącego przyłączenia do sieci kanalizacyjnej powoda odbiorcy z obszaru Gminy Wiejskiej Ż. wskazano, że „ w sytuacji, w której nie jest możliwe przypisanie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego gminie, dopuszczalne jest nakazanie zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków podmiotowi stanowiącemu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, pomimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028).”

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany organ zasadniczo był uprawniony do nakazania powodowi zawarcia umowy z zainteresowaną na odprowadzanie ścieków z jej nieruchomości.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny, także odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r. w sprawie I NZP 3/22 stanął na stanowisku, że decyzja nakazująca zawarcie umowy, wydawana w oparciu o przepis art. 27e ust. 2 pkt 1 u.z.z.w., powinna określać przedmiotowo istotne postanowienia (essentialia negotti) umowy o odprowadzanie ścieków, o których mowa w art. 6 ust. 3 u.z.z.w.

Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy nie powinien jednak ograniczać się do wskazywania wadliwości decyzji administracyjnej, lecz jest władny i obowiązany usunąć wady tej decyzji. Przy czym w ocenie Sadu Apelacyjnego sąd powszechny ma takie same kompetencje jak organ wydający decyzję. W konsekwencji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy powinien rozważyć wydanie rozstrzygnięcia co do meritum i dokonanie zmiany decyzji. SOKIK ma bowiem kompetencje zarówno do dokonywania ustaleń faktycznych poza tymi poczynionymi w postępowaniu administracyjnym, jak i uzupełniania, co do zasady materiału dowodowego i dokonywania samodzielnej oceny dowodów.

Powód w piśmie procesowym z 22 lipca 2024 r. w związku z treścią orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w całości podtrzymał dotychczasowe wnioski i twierdzenia. Ponadto podniósł, że Gmina Ż. w sposób nieprzerwany pełni rolę przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego na terenie miejscowości G. i M. i ma nadal zawarte umowy na odprowadzanie ścieków w tych miejscowościach.

Jednocześnie powód wskazywał, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie posiada ustawowej kompetencji do określenia warunków przedmiotowo istotnych umowy w zakresie ceny za odprowadzane ścieki, albowiem ten element stosunku prawnego nie jest zawarty w katalogu z art. 6 ust. 3 u.z.z.w., a jedynym podmiotem ustawowo umocowanym do oceny, weryfikacji i analizy taryf, a tym samym zatwierdzenia taryf zawierających ceny za odprowadzanie ścieków jest organ regulacyjny zgodnie z art. 27a ust. 3 pkt 2 u.z.z.w. Powód zastrzegł także, ewentualny wyrok wydany w sprawie, nakazujący powodowi zawarcie umowy i nie określający ceny za odprowadzane ścieki - będzie miał charakter orzeczenia niewykonalnego, albowiem powód mimo związania stosunkiem prawnym z uczestnikiem postępowania, nie będzie dysponował w momencie prawomocności wyroku ceną za odprowadzane ścieki, a tym samym zostanie pozbawiony prawa do uzyskiwania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej - świadczenia na rzecz uczestnika postępowania usług odprowadzania ścieków.

Gmina Ż., w piśmie procesowym z dnia 7 lipca 2024 r. wskazała, iż nie odprowadza ścieków, nie wykonuje umów i nie wystawia faktur za odprowadzanie ścieków.

Pozwany, w piśmie procesowym z 27 września 2024 r. oświadczył, że podtrzymuje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Zainteresowana nie zajęła stanowiska w świetle wytycznych Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. prowadzi działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Miejskiej Ż. w oparciu o zezwolenie Burmistrza Miasta Ż. na prowadzenie tego rodzaju działalności (okoliczności niesporne).

Spółka posiadała zatwierdzoną przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie taryfę, która obowiązywała na terenie Gminy Ż. o statusie miejskim. Decyzją z 10 czerwca 2020 r. Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie stwierdził nieważność ww. decyzji. Aktualnie na terenie Gminy Miejskiej Ż. obowiązują taryfy poprzednie.

(dowód: decyzja z 30 maja 2018 r. wraz z projektem taryfy- k. 2-6 akt adm.; okoliczności niesporne)

Na terenie Gminy Wiejskiej Ż. usługi zbiorowego odprowadzania ścieków świadczyła Gmina Wiejska Ż. w oparciu o uchwałę Rady Gminy Ż. z 28 grudnia 2006 r. (okoliczności niesporne).

Gmina Wiejska Ż. posiada Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwalony przez Radę Gminy Ż. uchwałą z 26 marca 2019 r. (opublikowany w Dzienniku Urzędowym Woj. (...) z 1.04.2019 r., pod poz. 986), który zastąpił poprzedni Regulamin z 28 grudnia 2006 r. (dowód: uchwała Rady Gminy Ż. z 26 marca 2019 r. wraz z Regulaminem - k. 27-29 akt adm.).

Gmina Wiejska Ż. posiada taryfę na odprowadzenie ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż. zatwierdzoną decyzją Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wody Polskie z 9 sierpnia 2019 r. (dowód: pismo Spółki z 16 października 2019 r. k. 36-38v akt adm.; okoliczności niesporne).

Sieć kanalizacyjna znajdująca się na obszarze Gminy Wiejskiej Ż., która została wybudowana w ramach wspólnego przedsięwzięcia Gminy Miejskiej Ż. i Gminy Wiejskiej Ż. (Projekt nr (...) (...) pn. Budowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych w aglomeracji Ż.), a która znajduje się we władaniu (...) stanowi własność Spółki (dowód: pismo Spółki z 16 października 2019 r. k. 36-38v akt adm.; Kartoteka skrócona majątku trwałego z roku 2019 k. 39-40v akt adm.)

Spółka wydawała warunki techniczne oraz dokonywała odbioru przyłącza dla nieruchomości przyłączanych do sieci kanalizacyjnej (dowód: pismo dot. przyłączenia budynku mieszkalnego z 23 lipca 2015 r.- k. 41- 42 akt adm.; protokół odbioru przyłączy- k. 44 akt adm.).

W wyniku dokonanych przyłączeń odbiorców do sieci kanalizacyjnej Gmina Wiejska Ż. zawierała umowy o odprowadzanie ścieków z mieszkańcami Gminy Wiejskiej Ż. (dowód: umowa nr (...) o dostawę wody i odprowadzenie ścieków z 12 października 2015 r. k. 22- 24; okoliczności niesporne).

Odbiór ścieków z terenu Gminy Wiejskiej Ż. do 31 lipca 2019 r. był regulowany między Spółką a Gminą Wiejską Ż. umową hurtowego odbioru ścieków z dnia 10 grudnia 2018 r. Na mocy tej umowy strony ustaliły cenę za 1 m ^{( 3 )}odebranych ścieków w wysokości 17,27 zł netto. Następnie toczyły dalsze negocjacje odnośnie wysokości ceny za usługę hurtowego odbioru ścieków, ale nie doszło między nimi do porozumienia. Umowa ta wygasła z dniem 31 lipca 2019 r. (dowód: pisma k. 28- 35 akt sąd., okoliczności niesporne).

Z. K. zawarła 12 października 2015 r. z Gminą Ż. Umowę nr (...), na podstawie której dostarczano wodę i odprowadzano ścieki z nieruchomości wymienionej położonej na działce nr (...), pod adresem M. ul. (...), (...)-(...) Ż. (dowód: umowa nr (...) o dostawę wody i odprowadzenie ścieków z 12 października 2015 r., k. 22- 24 akt adm., faktura k. 25 akt adm., oświadczenie k. 52-53 akt adm.).

Wnioskiem z 26 sierpnia 2019 r. Z. K. wystąpiła do Gminy Ż. o rozwiązanie powyższej umowy w zakresie świadczenia usługi odprowadzania ścieków na mocy porozumienia stron. Wobec tego, pismem z 20 września 2019 r. Gmina Ż. poinformowała odbiorcę usług o rozwiązaniu umowy z dniem 31 sierpnia 2019 r. (dowód: pismo z 20 września 2019 r., k. 26 akt adm.).

Jednocześnie Z. K. zwróciła się z pisemnym wnioskiem do Zakładu (...) Sp. z o.o. w Ż. o zawarcie umowy o odprowadzanie ścieków z nieruchomości mieszczącej się pod adresem M. ul. (...), (...)-(...) Ż. (dowód: wniosek o zawarcie umowy o odprowadzanie ścieków k. 10 akt adm.).

(...) odmówił zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, wyjaśniając że nie posiada zezwolenia na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Wiejskiej Ż.. Zdaniem Spółki jedynym podmiotem uprawnionym do zawarcia z wnioskodawcą umowy o odprowadzanie ścieków i świadczenia tychże usług na jego rzecz jest Gmina Wiejska Ż. (dowód: pismo z 29 sierpnia 2019 r., k. 9-9v akt adm.).

Wobec powyższego, Z. K. zwróciła się do Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy na odprowadzanie ścieków przez Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. dla nieruchomości wymienionej położonej w M.. Ponadto Z. K. na podstawie art. 27 e ust. 3 u.z.z.w. wniosła o określenie tymczasowych warunków odprowadzania ścieków do czasu rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu (dowód: wniosek z 4 września 2019 r. k. 8 akt adm.).

Pismem z 30 września 2019 r. organ powiadomił o wszczęciu postępowania w przedmiotowej sprawie (dowód: zawiadomienie z 30 września 2019 r. k. 11 akt adm.).

Postanowieniem z 30 stycznia 2020 r. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie określił dla Z. K. warunki odprowadzania ścieków z jej nieruchomości przez (...) do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sporu w ten sposób, że:

1.  rozliczenie za świadczoną usługę odbioru ścieków odbywać się ma po cenie 7,75 zł netto (8,37 zł brutto) za 1 m ³,

2.  ilość odprowadzanych ścieków z przedmiotowej nieruchomości, zgodnie z przeciętnymi normami wynosi 15 m ^3,

3.  należność za usługę odprowadzania ścieków stanowi iloczyn ceny oraz ilości odprowadzanych ścieków za okres rozliczeniowy, wynoszący miesiąc;

4.  kwotę należności oraz warunki zapłaty określa wystawiona przez przedsiębiorstwo faktura,

5.  zgłoszenie przez odbiorcę usług zastrzeżeń do wysokości faktury nie wstrzymuje jej zapłaty,

6.  w przypadku nadpłaty zalicza się ją na poczet przyszłych należności lub na żądanie odbiorcy zwraca się ją w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku w tej sprawie,

7.  w przypadku niedotrzymania terminów płatności określonych w fakturze przedsiębiorstwo będzie obciążało dostawcę odsetkami ustawowymi zgodnie z obowiązującymi przepisami.

(dowód: postanowienie z 30 stycznia 2020 r. k. 54-55v akt adm.)

Na skutek zażalenia (...) na postanowienie z 30 stycznia 2020 r., Sąd Okręgowy w Warszawie- Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, postanowieniem z 16 marca 2021 r. w sprawie toczącej się pod sygn. akt XVII Amz 216/20 zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że określoną w pkt 1 cenę rozliczenia za świadczoną usługę odbioru ścieków ustalił w kwocie 14,40 zł netto, tj. 15,55 zł brutto za 1 m ³, oddalił zażalenie w pozostałym zakresie i postanowił nie obciążać pozwanego koszami postępowania strony przeciwnej (okoliczność niesporna).

W dniu 1 lipca 2020 r. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie wydał zaskarżoną Decyzję, którą nakazał (...) zawarcie umowy z Z. K. na odprowadzanie ścieków z jej nieruchomości (dowód: Decyzja k. 63-65 akt adm.).

Spółka w dalszym ciągu odbiera ścieki z terenu Gminy Wiejskiej Ż.. Kwestia rozliczeń stanowi przedmiot odrębnego postępowania sądowego, bowiem Spółka wystąpiła przeciwko Gminie z pozwem o bezumowne korzystanie z usług hurtowego odbioru ścieków (okoliczność niesporna).

Uchwałą Sejmiku Województwa (...) z 16 listopada 2015 r. wyznaczona została aglomeracja Ż. o równoważnej liczbie mieszkańców 41.954, z oczyszczalnią ścieków zlokalizowaną w Ż., której obszar obejmuje miasto Ż. oraz w obszarze Gminy Ż. miejscowości G., M. i Ł. (dowód: Uchwała Sejmiku Województwa (...) Nr (...) z dnia 16 listopada 2015 r., k. 1-1v akt adm.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych w trakcie postępowania administracyjnego i sądowego, których autentyczność nie była podważana przez żadną ze stron postępowania, jak też w oparciu o niekwestionowane twierdzenia stron.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowody zawnioskowane przez stronę odwołującą w pkt 6 ppkt 1 pisma powoda z dnia 22 lipca 2024 r. uznając, że nie miałyby one wpływu na wydanie rozstrzygnięcia, a tym samym ich przeprowadzenie było zbędne.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, bowiem zaskarżona Decyzja obarczona jest uchybieniami, które prowadziły do jej uchylenia.

Zasadniczą kwestią w niniejszej sprawie, było ustalenie, czy to powód na terenie Gminy Wiejskiej Ż., posiada status przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego w rozumieniu art. 2 pkt 4 u.z.z.w. co jest warunkiem uznania, go za adresata obowiązku nałożonego zaskarżoną Decyzją – tj. zawarcia umowy o odbiór ścieków.

Zbiorowe zaopatrzenie wodę oraz zbiorowe odprowadzenie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Wyraźnie wynika to z dwóch aktów prawnych: ustawy z 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (tj. z dnia 25 czerwca 2021 roku) - art. 7 ust. 1 pkt 3 - zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy (…) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych (…); oraz ustawy konkretyzującej to zadanie własne gminy w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji – to jest Ustawy z 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (u.z.z.w.) - art. 3 ust. 1, który stanowi, iż zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Jest to zadanie, które spełnia przesłanki zadania użyteczności publicznej – jego celem jest bowiem bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (art. 1 ust. 2 Ustawy z 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej, tj. z dnia 31 marca 2021 roku, Dz.U. z 2021 r. poz. 679.) – co sprawia, że w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków zastosowanie znajduje również Ustawa o w gospodarce komunalnej.

Obowiązek wykonania zadania własnego przez gminę nie ma charakteru dowolności i nie jest pozostawiony jej wyborowi. Gminy, na które nałożono obowiązek wykonania zadania własnego, nie mogą uchylić się od jego realizacji.

Z kolei sektor wodociągowo – kanalizacyjny charakteryzuje się swoistością. Świadczenie usług wodociągowo-kanalizacyjnych odbywa się bowiem z wykorzystaniem technicznej infrastruktury sieciowej – zasadniczo w ramach monopolu sieciowego. Mieszkańcy gminy nie mają możliwości dokonania wyboru dostawcy usługi zaopatrzenia w wodę lub odbioru ścieków, ponieważ infrastrukturą konieczną do realizacji tych usług włada jeden podmiot.

W myśl art. 2 ust. 4 u.z.z.w. przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tj. z dnia 8 grudnia 2020 r, Dz.U. z 2021 r. poz. 162), jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.

Działalność gospodarcza w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków zatem może być prowadzona w różnych formach organizacyjno-prawnych. Przedsiębiorstwo to może bowiem posiadać formę samorządowego zakładu budżetowego, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego lub spółdzielni. Może być prowadzone również przez osobę fizyczną będącą przedsiębiorcą (art. 3 ust. 1 Ustawy o gospodarce komunalnej).

Wreszcie wskazana wyżej działalność, w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, może być prowadzona przez samą gminę. Gmina w takim wypadku – nie dość, że jest uznawana za prowadzącą działalność gospodarczą (por. uchwała SN z 24 lipca 2013 roku, III ZP 43/13), ale posiada również status przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego w rozumieniu art. 2 ust. 4 u.z.z.w.

Za taką konstatacją przemawia art. 17 b pkt 5 u.z.z.w., w myśl, którego wójt, burmistrz, prezydent miasta odmawia udzielenia zezwolenia lub może ograniczyć jego zakres w stosunku do wniosku o udzielenie zezwolenia, jeżeli na obszarze gminy działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków prowadzi gmina (…).

W konsekwencji zatem przyjąć należy, że niezależnie od pewnych swoich uprawnień regulacyjnych gmina może być – co do zasady – traktowana jako przedsiębiorstwo wodociągowo kanalizacyjne w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 4 u.z.z.w. Dochodzi do tego właśnie w sytuacji wykonywania zadań przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego przez samą gminę.

Na kanwie rozpoznawania analogicznych spraw, Sąd Apelacyjny w Warszawie zadał Sądowi Najwyższemu następujące pytania:

1.  „Czy niezbędnym wymogiem do nakazania zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, o jakiej mowa w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019.1437 - t.j. ze zm., obecnie: Dz.U. 2020.2028 - t.j.), jest legitymowanie się przez podmiot zobowiązany zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o jakim mowa w art. 16 ust. 1 i ust. 2 tej ustawy, także w przypadku, gdy podmiot ten stanowi spółkę z o.o. utworzoną przez gminę lub do której przystąpiła gmina (spółkę komunalną) i którą gmina ta wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz który spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, opisane w art. 2 pkt 4, pkt 7 i pkt 20 oraz art. 6 ust. 2 ustawy?”;

2.  „Czy nakazanie zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, o której mowa w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019.1437 - t.j. ze zm., obecnie: t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028), jest dopuszczalne wyłącznie wobec podmiotu posiadającego zezwolenie na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o jakim mowa w art. 16 ust. 1 i ust. 2 tej ustawy, także w przypadku, gdy podmiot ten stanowi spółkę z o.o. utworzoną przez gminę lub do której przystąpiła gmina (spółkę komunalną) i którą gmina ta wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz który spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, opisane w art. 2 pkt 4, pkt 7 i pkt 20 oraz art. 6 ust. 2 ustawy?”;

3.  „Czy rozstrzygnięcie w sprawie spornej dotyczącej odmowy zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, o którym mowa w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019.1437 - t.j. ze zm., obecnie: t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028) powinno polegać wyłącznie na wyrażeniu nakazu jako ściśle określonemu sposobowi rozstrzygnięcia wyrażonemu w ww. przepisie czy też powinno zawierać istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 tej ustawy?”.

Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi w formie uchwały z 13 września 2023 r. (sygn. akt I NZP 3/22 (Legalis), stwierdzając:

„1) W sytuacji, w której nie jest możliwe przypisanie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego gminie, dopuszczalne jest nakazanie zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków podmiotowi stanowiącemu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, pomimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028).

2) Rozstrzygnięcie w sprawie spornej dotyczącej odmowy zawarcia umowy o odprowadzania ścieków, o którym mowy w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028) powinno zawierać istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 tej ustawy.”.

Sąd Najwyższy doszedł do takiego przekonania w kontekście pierwszej postawionej tezy uznając, że na gruncie wykładni językowej przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie jest możliwe znalezienie odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne. Niezbędne stało się więc sięgnięcie do wykładni funkcjonalnej, systemowej i celowościowej, dopuszczalnej ze względu na konieczność ochrony założenia racjonalności ustawodawcy.

Sąd Najwyższy rozpoczął swoje rozważania od szczególnej pozycji w gospodarce komunalnej spółek komunalnych. Podniósł, iż jak się wskazuje, jednostka samorządu terytorialnego uprawniona jest do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej) i spółka taka stanowi instrument, za pomocą którego wykonywane są zadania tej jednostki. Spółka taka może zostać utworzona wyłącznie w celu wykonywania przez daną jednostkę samorządu terytorialnego należących do jej kompetencji zadań publicznych własnych bądź zleconych. Uchwała powierzająca takiej spółce wykonywanie zadań własnych gminy stanowi zarazem podstawę zlecenia spółce wykonywania tych zadań (zob. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 2 lipca 2015 r., II GSK 1188/14, z 3 grudnia 2015 r., II OSK 2590/15). Jak zauważył SN, przyjmuje się nawet, że spółka komunalna jest jednostką organizacyjną gminy (powiatu, województwa), jeżeli występuje odpowiednia więź między gminą i spółką, przy czym brak ustalonych jednoznacznych kryteriów do określenia tej więzi (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 5 października 2022 r., I SA/Sz 375/22; zob. też C. Banasiński, K. M. Jaroszyński objaśnienia do art. 2 (w:) C. Banasiński, K. M. Jaroszyński, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Warszawa 2017). Powołał się przy tym na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazujące też, że ze ściśle powiązanych ze sobą przepisów ustawy o samorządzie gminnym (art. 7 oraz art. 9) i przepisów ustawy o gospodarce komunalnej (art. 2 i art. 3), wynika, że w zakresie wykonywania zadań użyteczności publicznej (a tego rodzaju zadaniem jest także usuwanie i oczyszczania ścieków komunalnych - art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym) gmina może przyjąć dwa różne rozwiązania organizacyjne:

1) wykonywać te zadania za pośrednictwem utworzonych przez siebie w tym celu jednostek organizacyjnych, w szczególności zakładów budżetowych lub spółek prawa handlowego (art. 9 ust. 1 i 3 ustawy o samorządzie gminnym i art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej),

lub 2) za pośrednictwem innych, organizacyjnie niepowiązanych z gminą podmiotów: osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Podstawą powierzenia wykonywania tych zadań spółce komunalnej jest przy tym sam akt organu gminy powołujący do życia tę jednostkę i określający przedmiot jej działania (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 sierpnia 2005 r., II GSK 105/05).

Sąd Najwyższy w odniesieniu do powyższego zwrócił uwagę, że w przypadku spółki komunalnej utworzonej w celu realizacji zadania o charakterze użyteczności publicznej w postaci wybudowania sieci kanalizacyjnej i odprowadzania ścieków, potwierdzenie koncepcji uznania spółki komunalnej za jednostkę organizacyjną gminy znajduje się w art. 2 pkt 4, art. 16 ust. 3, art. 17b oraz w art. 24c u.z.z.w., w których mowa jest o „gminnych jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej”. Według Sądu Najwyższego z przepisów tych można zatem wywodzić istnienie gminnych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, które realizują określone zadania jednostki samorządu terytorialnego.

Sąd Najwyższy wskazał, że nie można przy odpowiedzi na przedstawione zagadnienie pominąć okoliczności, że spółka komunalna wprawdzie jest spółką prawa handlowego, jednak utworzoną przez jednostkę lub jednostki samorządu terytorialnego w celu wykonywania spoczywających na tworzących ją jednostkach samorządowych zadań publicznych, a działalność tych spółek opiera się na korzystaniu z mienia komunalnego i nie powinna być nastawiona na zysk, ale na zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Ta specyfika spółek komunalnych jest w sposób szczególny widoczna przy realizowaniu przez te spółki zadań z zakresu zaopatrywaniu w wodę i odprowadzaniu ścieków, które dotyczą zaspokajania podstawowych potrzeb o charakterze egzystencjalnym i mają kluczowe znaczenie dla organizacji społeczeństwa. To natomiast realizacja zadania o charakterze użyteczności publicznej o tak istotnym znaczeniu jak odprowadzanie ścieków i związana z tym ochrona interesów społeczności lokalnej, powinna stanowić podstawowy wyznacznik przy dokonywaniu interpretacji przepisów regulujących problematykę zawierania umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z osobami, których nieruchomości zostały przyłączone do sieci kanalizacyjnej.

Po pierwsze, Sąd Najwyższy wskazał, że z brzmienia przepisu art. 2 pkt 4 u.z.z.w. wynika, że kluczowe znaczenie dla ustalenia tego czy gmina, czy też określony przedsiębiorca, jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest zakres przedmiotowy faktycznie prowadzonej działalności. Z kolei wybudowanie infrastruktury kanalizacyjnej i następnie przyłączanie odbiorców przez spółkę komunalną do posiadanej przez nią sieci, przemawia za tym, że spółce takiej należy przypisać status przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. W świetle przywołanego orzecznictwa Sąd Najwyższy przyjął, że nie ma wątpliwości, że w sytuacji utworzenia przez gminę spółki komunalnej (także gdy następnie do spółki przystąpiła kolejna gmina) w celu wybudowania sieci kanalizacyjnej i realizowania zadania zbiorowego odprowadzania ścieków i wyposażenia jej przez gminę (lub przez gminy w przypadku przystąpienia kolejnej gminy) w infrastrukturę kanalizacyjną, z całą pewnością nie można przypisać gminie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Mamy bowiem do czynienia w takiej sytuacji z realizacją przez gminę jej zadań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej za pośrednictwem utworzonej w tym celu spółki komunalnej, a zatem status przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, w sensie przedmiotowym, przysługuje tej spółce komunalnej, a nie gminie. To zatem taka spółka powinna wywiązywać się z obowiązków przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. W szczególności oznacza to obowiązek zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków z osobą, której nieruchomość została przyłączona do sieci będącej w posiadaniu takiej spółki.

Po drugie, Sąd Najwyższy zauważył, że treść art. 6 ust. 2 u.z.z.w. wyraźnie stanowi o tym, że o obowiązku zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków stanowi fakt przyłączenia nieruchomości do sieci. Zaznaczył, że z tego przepisu można wywnioskować, że w sytuacji, gdy spółka komunalna jest właścicielem i posiadaczem sieci, a dana nieruchomość została do tej sieci przyłączona (a zatem istnieją techniczne możliwości świadczenia usług), na spółce takiej ciąży obowiązek zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z osobą, która nieruchomość jest przyłączona do sieci i która wystąpiła z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy.

Po trzecie, Sąd Najwyższy podniósł, że należy mieć na uwadze rozróżnienie prowadzenia gospodarki komunalnej w formie spółek prawa handlowego, o jakim mowa w art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej, od powierzenia tych zadań spółkom prawa handlowego w drodze umowy, o jakim mowa w art. 3 ust. 1 tej ustawy. Z powyższym rozróżnieniem koresponduje art. 3 ust. 2 ustawy o gospodarce komunalnej, zgodnie z którym, jeżeli do prowadzenia danego rodzaju działalności na podstawie innych ustaw jest wymagane uzyskanie zezwolenia, jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzyć wykonywanie zadań wyłącznie podmiotowi posiadającemu wymagane zezwolenie. Wydanie zezwolenia jest zatem, w ocenie Sądu Najwyższego, wymagane wówczas, gdy gmina powierza wykonanie swoich zadań spółce zewnętrznej, niebędącej spółką komunalną. Analogiczny wymóg nie został sformułowany w ustawie o gospodarce komunalnej w odniesieniu do spółki komunalnej tworzonej przez gminę w celu realizacji określonego zadania publicznego.

Po czwarte, Sąd Najwyższy zaznaczył, że kluczowa dla oceny dopuszczalności nakazania zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, będącemu spółka komunalną, przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu nie posiadającemu zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w., pozostaje sama funkcja i cel wprowadzenia zezwolenia przewidzianego w art. 16 u.z.z.w. oraz zależności występujące pomiędzy tym zezwoleniem, a wprowadzoną w art. 27e u.z.z.w. instytucją rozstrzygania sporów. Z jednej strony Sąd Najwyższy stwierdził, że odpowiedź na pytanie o to, czy dopuszczalne jest nałożenie w drodze decyzji obowiązku zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków na mocy art. 27e u.z.z.w. na przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nieposiadające zezwolenia, o którym mowa w art. 16 u.z.z.w., jest uzależniona od tego, czy na przedsiębiorstwie takim faktycznie ciąży obowiązek uzyskania zezwolenia. Jednocześnie wskazał zaś, że pomimo, iż z literalnego brzmienia art. 16 ust. 3 u.z.z.w. wynika, że obowiązek uzyskania zezwolenia nie ciąży wyłącznie na gminnych jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, co wskazuje na to, iż spółka komunalna ma obowiązek uzyskania zezwolenia, poprzestanie na wykładni językowej art. 16 u.z.z.w. nie jest wystarczające, konieczne jest zastosowanie wykładni funkcjonalnej, systemowej i celowościowej.

Przechodząc do pozajęzykowych metod wykładni art. 16 u.z.z.w. w pierwszej kolejności Sąd Najwyższy zaznaczył, że zezwolenie ma służyć wymuszeniu na podmiotach ubiegających się o takie zezwolenia, aby spełniały one określone warunki czy też rygory (obowiązki), istotne z punktu widzenia konieczności ochrony pewnych dóbr. Wywiódł, iż w sytuacji, gdy gmina tworzy spółkę w celu budowy sieci kanalizacyjnej, także w sytuacji, gdy przystępuje do niej kolejna gmina na mocy porozumienia międzygminnego, i którą ta gmina lub gminy wyposażyły w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków na ich terenie, a infrastruktura ta jest faktycznie wykorzystywana do odprowadzania ścieków, w tym nieruchomości są przyłączone do sieci (a zatem spełnione są wymogi techniczne), odpada podstawowa przesłanka przemawiająca za koniecznością uzyskania zezwolenia, tj. uniemożliwienie dostępu do świadczenia usług podmiotom nieposiadającym odpowiednich środków finansowych i technicznych. Za koniecznością uzyskania zezwolenia nie przemawia zatem potrzeba ochrony odbiorców usług, skoro spółka taka niewątpliwie spełnia wszelkie wymagania.

Sąd Najwyższy stwierdził, że należy wziąć również pod uwagę racje społeczne i ekonomiczne. Wskazał, że przypadku zaistnienia sporu pomiędzy gminą, a taką spółką komunalną, przy literalnej interpretacji art. 16 ust. 3 u.z.z.w. odbiorcy usług zostaliby pozbawieni możliwości uzyskania ochrony przewidzianej w u.z.z.w.. Z powodu braku zezwolenia nie można byłoby bowiem nakazać zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, spółce komunalnej za pośrednictwem której gmina zdecydowała się realizować zadanie w postaci zbiorowego odprowadzania ścieków, a jednocześnie nakaz taki nie mógłby być nałożony na gminę, skoro nie dysponuje ona siecią, a jej jednostki organizacyjne, ani urząd gminy, nie prowadzą zbiorowego odprowadzania ścieków.

Wobec powyższego, Sąd Najwyższy wywiódł, że racje o charakterze społecznym i ekonomicznym, przemawiają, za tym aby uznać, iż na mocy art. 16 ust. 3 u.z.z.w. wymóg uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. nie dotyczy także spółki komunalnej, którą gmina powołała lub do której dana gmina przystąpiła (w szczególności jako udziałowiec mniejszościowy) i za pośrednictwem której gmina zdecydowała się na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych wyposażając ją w infrastrukturę, w sytuacji gdy spółka ta jest w posiadaniu sieci, rozpoznawała wnioski o warunki techniczne i przyłączenie do sieci oraz dokonywała odbiorów poszczególnych przyłączy do sieci, wykazując w ten sposób zdolność to prowadzenia działalności w zakresie odprowadzania ścieków, a z którą to spółką gmina pozostaje w sporze. W dalszym ciągu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jeśli organ regulacyjny w toku rozstrzygania sporu ustali, że gminie nie można przypisać statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego z uwagi na to, że zdecydowała się ona na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem spółki komunalnej, także spółki komunalnej, do której przystąpiła jako mniejszościowy udziałowiec i którą wyposażyła w infrastrukturę, dla rozstrzygnięcia sporu konieczne może okazać się nałożenie obowiązku na spółkę komunalną nieposiadającą zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust.1 u.z.z.w.. W sytuacji, gdy spółka komunalna została, powołana do wykonywania należących do gminy zadań publicznych w zakresie odprowadzania ścieków lub do której gmina przystąpiła w celu realizacji tych zadań, a co istotniejsze została ona przez gminę wyposażona w infrastrukturę kanalizacyjną na terenie gminy, co świadczy o ścisłym powiązaniu pomiędzy gminą a tą spółka, a jednocześnie zaistniał spór pomiędzy gminą i spółką, dla rozstrzygnięcia sporu i zapewnienia ochrony odbiorców usług konieczne jest przyjęcie, że w odniesieniu do takiej spółki zastosowanie znajduje wyjątek, o jakim mowa w art. 16 ust. 3 u.z.z.w.. Nakazanie bowiem zawarcia umowy gminie niebędącej w posiadaniu sieci kanalizacyjnej i nie prowadzącej działalności w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych, która natomiast zdecydowała się na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem spółki komunalnej, którą wyposażyła w infrastrukturę, a z którą pozostaje w sporze nie kończyłoby zaistniałego sporu. Co więcej, w sytuacji braku faktycznego dostępu przez gminę do sieci kanalizacyjnej pozostającej w posiadaniu spółki komunalnej i jednoczesnej niemożności osiągnięcia porozumienia pomiędzy spółką komunalną i gminą, zachodziłby w praktyce brak możliwości wykonania przez gminę decyzji nakazującej zawarcie umowy.

Sąd w niniejszym składzie w pełni zgadza się z zaprezentowaną argumentacją Sądu Najwyższego i przyjmuje ją za własną. Zaprezentowane wywody pozwalają bowiem na definitywne rozstrzygnięcie zaistniałego sporu, a tym samym zapewnienie mieszkańcom pewności co do tego, kto będzie od nich odbierał ścieki i na jakich zasadach. Ponadto pogląd Sądu Najwyższego jest jasny i zrozumiały, również dla samych odbiorców, dla których zaistniała na terenie ich Gminy sytuacja, często może być niezrozumiała.

Reasumując, Sąd uznał, że powód jest zobowiązany do zawarcia z zainteresowaną umowy o odprowadzanie ścieków. Takie też stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu do wyroku z 15 grudnia 2023 roku wydanym w niniejszej sprawie.

Powyższa konstatacja nie kończy jednak sprawy, ponieważ zaskarżona Decyzja jest dotknięta innymi wadami, które uzasadniają jej uchylenie w całości.

Sąd stoi na stanowisku, że wydając decyzję na podstawie art. 27e ust. 2 u.z.z.w. organ regulacyjny powinien określić istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 u.z.z.w. Tymczasem sentencja Decyzji ogranicza się do nakazania powodowi zawarcia umowy z zainteresowaną na odprowadzanie ścieków z konkretnej nieruchomości, bez podania warunków, na jakich umowa miałaby zostać zawarta. Brak wytycznych w tym zakresie powoduje po stronie powoda niemożność stwierdzenia na jakich właściwie warunkach ma wykonać Decyzję, co ostatecznie mogłoby prowadzić do arbitralnego ustalenia przez niego tychże warunków, umożliwiając narzucenie zainteresowanej w umowie m.in. dowolnie określonych przez powoda stawek za odbiór ścieków. Przed taką sytuacją zabezpieczyłoby posiłkowanie się treścią przepisu art. 6 ust. 3 u.z.z.w., zgodnie z którym umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawiera w szczególności postanowienia dotyczące:

1)  ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunków ich świadczenia;

2)  sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń;

3)  praw i obowiązków stron umowy;

3a) warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług;

4)  procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych;

5)  ustaleń zawartych w zezwoleniu, o których mowa w art. 18;

6)  okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Zwłaszcza więc w przypadku, gdy poszczególne elementy umowy nie wynikają z innych źródeł, np. regulaminu, zatwierdzonej taryfy itd., decyzja nakazująca zawarcie umowy, wydana na podstawie art. 27 ust. 2 pkt 1 u.z.z.w., powinna zawierać postanowienia, o których mowa w art. 6 ust. 3 u.z.z.w. Tymczasem w zaskarżonej Decyzji niewątpliwie ich zabrakło.

Z kolei w razie odmowy zastosowania się do wydanej Decyzji problematyczne byłoby dochodzenie jej wykonania z zastosowaniem środków egzekucji administracyjnej. Nie byłoby bowiem wiadomo na jakich warunkach zainteresowana miałaby domagać się zawarcia umowy na odbiór ścieków od powoda, a w razie braku konsensusu stron Decyzja w istocie pozostałaby niewykonalną i prowadziła do dalszych sporów.

Na gruncie podobnych rozwiązań obowiązujących na gruncie ustawy Prawo energetyczne (art. 8 ust. 1) czy ustawy Prawo telekomunikacyjne (art. 24 ust. 8) ukształtowała się praktyka znajdująca uznanie w orzecznictwie, iż decyzja administracyjna zastępująca umowę stron musi regulować wszystkie jej istotne elementy, aby po uprawomocnieniu się mogła kształtować stosunek prawny między stronami (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 11 kwietnia 2018 r., sygn. akt VII Aga 243/18, Lex nr 2490967).

Również, Sąd Najwyższy, w omawianej już wcześniej uchwale, zwrócił uwagę na podobieństwo przyjętego w art. 27e u.z.z.w. uregulowania rozstrzygania sporów pomiędzy przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług, z regulacją dotyczącą rozstrzygania sporów przyjętą na gruncie ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (dalej p.e.) w art. 8 p.e. Na gruncie tego przepisu Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 8 ust. 1 p.e. w odniesieniu do określonej w nim kompetencji regulatora dotyczącej rozstrzygnięcia sporu zobowiązaniowego (co do zasady cywilnoprawnego), pomimo abstrakcyjnego i lapidarnego ujęcia jest samoistnym źródłem prawa, co eliminuje potrzebę sięgania do konstrukcji cywilistycznych (art. 64 KC). Decyzja Prezesa URE „zastępuje” oświadczenia woli stron, w funkcjonalnym znaczeniu „zastępstwa” natomiast według charakteru prawnego decyzji stanowi ona podstawę samoistnego ukształtowania stosunku zobowiązanego w zakresie spraw spornych między stronami. Sąd Najwyższy zaznaczył jednocześnie, że kompetencja organu administracyjnego w sprawach cywilnych musi być traktowana jako regulacja specjalna (wyjątkowa). „Legitymizuje” tę kompetencję pragmatyczna potrzeba rozstrzygnięcia sporu (zasada efektywności) w zakresie odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci przez podmiot, który jest do tego zobowiązany. Granicą „rozciągnięcia” struktury administracyjnej na stosunek zasadniczo umowny ze względu na potrzebę zapewnienia efektywnej, skutecznej ochrony podmiotowi uprawnionemu do zawarcia umowy o przyłączenie - jest „sporność sprawy” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2011 r., III SK 42/10).

Pogląd ten został zaaprobowany w orzecznictwie sądów powszechnych i piśmiennictwie. W judykaturze wyjaśniono, że „orzekając o zawarciu umowy, w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, Prezes URE obowiązany jest ustalić wszystkie istotne okoliczności danej sprawy niezbędne dla jej rozstrzygnięcia.”. „Wydając decyzję o przyłączenie do sieci energetycznej Prezes URE powinien orzec o zawarciu między przedsiębiorstwem energetycznym a odbiorcą odpowiedniej umowy, a więc ukształtować stosunek prawny między tymi stronami” (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 maja. 2012 r., VI ACa 1510/11).

Powyższy pogląd Sądu Najwyższego, Sąd w składzie rozpoznającym sprawę, uznaje za w pełni trafny, bowiem rozstrzygnięcie sprawy spornej musi charakteryzować się jednoznacznością, a zatem być sformułowane w sposób jasny, wyraźnie jednoznaczny tak, aby było zrozumiałe dla stron bez uzasadnienia. Decyzja organu administracji publicznej, która nakłada na stronę postępowania obowiązek określonego zachowania, powinna obowiązek ten wyrażać precyzyjnie, bez niedomówień i stwarzania pola do różnych interpretacji. Zatem w osnowie decyzji administracyjnej rozstrzygnięcie wyrażone musi być wprost, tak, aby nie trzeba go było domniemywać. wyprowadzać z treści uzasadnienia, domyślać się jego treści. (por. na ten temat szerzej, także orzecznictwo, w Komentarzu do art. 107 k.p.a. pod red. Hausera, wyd. 7 [w] Legalis C.H.Beck). Nieprecyzyjnie sformułowana decyzja (osnowa/rozstrzygnięcie) narusza zawartą w art. 8 k.p.a. zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (por. (wyr. NSA z 10.09.2008 r., I OSK 1440/07, Legalis).

Warto podkreślić, że przepis art. 27b u.z.z.w., który wprost opisuje szczególne uprawnienia organu regulacyjnego, jakim jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, który, w celu wykonywania zadań określonych w tej ustawie, a więc także rozstrzygania sporów miedzy przedsiębiorstwami wodno-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług, może wzywać przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne, odbiorcę usług lub gminę, w wyznaczonym terminie nie krótszym niż 7 dni, do przekazania informacji lub dokumentów niezbędnych do wykonywania zadań przez organ, przy czym niezastosowania się do tych wezwań może skutkować sankcjami karnoadministracyjnymi.

Tymczasem cywilne postępowanie sądowe, w tym także przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, opiera się na zasadzie procesu kontradyktoryjnego, w którym to strony muszą dostarczyć Sądowi dowody na poparcie swoich twierdzeń, zaś Sąd nie powinien zasadniczo działać z urzędu w interesie żadnej ze stron, a nadto Sąd nie ma instrumentów do skutecznego żądania od stron postępowania informacji i dokumentów, gdyż jedyną sankcją za ich nieprzedstawienie jest niekorzystna ocena, która może wpłynąć na treść ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.

Należy też odwołać się w tym zakresie do poglądów doktryny, która „sprawę regulacyjną”. rozumie znaczenie szerzej niż klasyczną sprawę administracyjną rozstrzyganą przez organ administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej. W definicji sprawy regulacyjnej oprócz możliwości kształtowania sytuacji prawnej drogą aktów władczych i jednostronnych mieści się bowiem cały katalog przewidzianych prawem form działania podejmowanych przez organy regulacyjne na podstawie stosownego upoważnienia ustawowego, które łączy wspólny cel, jakim jest oddziaływanie na zachowania uczestników rynku oraz ochrona pewnych wartości, którym proces pełnej konkurencji zagraża (M. Banasik, Administracyjnoprawne formy działań regulacyjnych niezależnych organów administracji publicznej, Warszawa 2019, Legalis.).

Zasadne jest także przyjęcie poglądu, wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku w sprawie III SK 36/12, że stosowanie przepisów prawa materialnego przez sądy w sprawach regulacyjnych, jest w dużej mierze uzależnione od uprzedniego ustalenia przez organ regulacji na etapie postępowania administracyjnego, bądź wykazania przez strony w toku postępowania odwoławczego, zasad działania mechanizmów gospodarczych, których dotyczy kwestionowana decyzja.

Powyższe w ocenie Sądu przemawia za tym, że to organ w razie odmowy zawarcia umowy winien pierwotnie ustalić treści umowy między stronami, a nie Sąd.

Przy czym Sąd Apelacyjny, uchylając wyrok, który zapadł w sprawie niniejszej przed Sądem Okręgowym, wyraził pogląd prawny, że to rolą Sądu jest ustalenie treści umowy między stronami. Abstrahując od faktu, że pogląd ten nie jest jednolicie reprezentowany przez Sąd Apelacyjny w Warszawie i w identycznych stanach faktycznych dotyczących odmowy przyłączenia odbiorców z obszaru Gminy Wiejskiej Ż. zapadają wyroki, które wyraźnie akcentują potrzebę rozstrzygnięcia o treści umowy w pierwszej kolejności przez organ regulacyjny, to jednak w sprawie niniejszej należy przyjąć, że nastąpiła taka zmiana stanu faktycznego i prawnego, że Sąd rozpoznając sprawę ponownie nie jest związany tym poglądem prawnym Sądu Apelacyjnego. Przy czym należy podkreślić, że w doktrynie prezentowany jest pogląd, w myśl którego Sąd, rozpoznając sprawę uchyloną do ponownego rozpoznania, nie jest związany zapatrywaniami Sądu Apelacyjnego co do sposobu dalszego prowadzenia postępowania, czy też sposobu wyrokowania (por. M. Manowska Komentarz do art. 386 k.p.c. LEX/el 2022).

Kluczowe dla ustalenia, że w sprawie nie jest aktualnie możliwe ustalenie treści umowy o odprowadzanie ścieków, jaka powinna łączyć odbiorcę z powodem, jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 4 lipca 2024, w sprawie I NZP 3/22, którego Sąd Apelacyjny wyrokując w sprawie niniejszej nie znał.

W postanowieniu tym Sąd Najwyższy, oddalając wniosek powoda o dokonanie wykładni uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2023 roku, I NZP 3/22, uznał, że w sytuacji, gdy „w momencie wydawania decyzji nakazującej zawarcie umowy nie obowiązuje żadna taryfa (nie zostały zatwierdzone ceny i stawki opłat) – elementem koniecznym do ustalenia w tej decyzji jest określenie wysokości stawek i cen na okres do zatwierdzenia cen i stawek opłat na podstawie artykułu 24i u.z.z.w.”.

Zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego oznacza, że również ewentualny wyrok zastępującą umowę, musiałby zawierać określenie ceny za odbiór ścieków.

W rozpoznawanej sprawie powód nie dysponuje taryfą dla odprowadzania ścieków z obszaru Gminy Wiejskiej Ż., a więc nie jest możliwe odwołanie się do niej przy ustalaniu treści umowy. Jednocześnie powołany przez Sąd Najwyższy przepis art. 24i u.z.z.w. wyraźnie stanowi, że w przypadku braku taryfy, ceny i stawki opłat ustalane są w drodze decyzji organu regulacyjnego, przy czym decyzja jest wydawana na wniosek właściwego wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). Oznacza to, że stroną decyzji dotyczących zatwierdzenia taryf dla przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych jest także organ samorządu jakim jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który ma potencjalny wpływ na wysokość taryf, chociażby przez uprawnienie do zwolnienie podmiotowych z podatków i dopłat (art. 24 ust 6. u.z.z.w.).

Powyższe oznacza, że nie jest możliwe ustalenie treści umowy przez Sąd.

Po pierwsze wyrok zastępujący umowę nie zawierałaby ceny i stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, bo tą może ustalić tylko organ regulacyjny, jakim są Wody Polskie w oparciu o przepis art. 24i u.z.z.w., a więc ukształtowana wyrokiem umowa byłaby niewykonalna, a nadto z braku wysokości stawki opłaty powód świadczyłby usługę nieodpłatnie, co nie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawa, o ile nie ma do tego wyraźnej podstawy prawnej.

Po drugie, Sąd nie mógłby samodzielnie ukształtować stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, gdyż j edynie organ regulacyjny może ukształtować w drodze decyzji takie stawki i opłaty (zastrzeżony tryb administracyjny) i tylko na wniosek organu gminy, który nie bierze udziału w niniejszym postępowaniu sądowym. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków zasadą jest, że wszystkie kwestie związane z taryfami pozostają w wyłącznej kompetencji regulatora, a ewentualne spory na tym tle są rozstrzygane wyłącznie w postępowaniu administracyjnym, a nie przed sądami powszechnymi. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie jest zatem właściwy do kontroli prawidłowości ustalenia wysokości taryfy, ale więc także nie jest umocowany do ustalania ceny za odbiór ścieków. Przy czym istotą zbiorowego odprowadzania ścieków jest zagwarantowanie tożsamych warunków wszystkim odbiorcom z obszaru jednej gminy, a ewentualne indywidulane ustalane opłaty w każdej ze spornych spraw przez Sąd, raz, że niedopuszczalne z uwagi na zastrzeżenie drogi administracyjnej, a dwa, nie gwarantowałoby takiej jednolitości stawek dla każdego z odbiorców z obszaru Gminy Wiejskiej Ż..

Pogląd ten podzielił również Sąd Najwyższy w najnowszym wyroku z 5 lutego 2025 r. (sygn. akt II NSKP 4/24, nie publ.).

Na marginesie należy tylko dodać, że organ regulacyjny dysponuje szeroką, nie odnoszącą się do warunków tylko jednej gminy, wiedzą na temat składowych danych, istotnych dla zatwierdzania taryf. Właśnie ta wiedza pozwala mu na sprawowanie roli regulatora i realizacji jednej z zasadniczych reguł, jakie wprowadza ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, tj. zasady ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów, zagwarantowania odbiorcom końcowym jak najprzystępniejszych cen za wodę i odbiór ścieków przy jednoczesnym wyliczeniu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne. Zatem tylko organ regulacyjny ma rzeczywistą możliwość zagwarantowania odbiorcom końcowym najprzystępniejszych cen za odbiór ścieków, przy jednoczesnym zagwarantowaniu zwrotu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno – kanalizacyjne.

Reasumując, Sąd Apelacyjny, uchylając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w niniejszej sprawie przesądził, że powód jest przedsiębiorcą wodociągowo-kanalizacyjnym i może być na niego nałożony obowiązek zawarcia umowy, wynikający z art. 27a ust. 3 pkt. 3 u.z.z.w.

Sąd w składzie niniejszym przy ponownym rozstrzyganiu sprawy po jej uchyleniu, wziął to pod uwagę i uwzględnił w powyższych rozważaniach.

Zważywszy jednak na treść postanowienia Sądu Najwyższego w sprawie odmowy wykładni treści uchwały Sądu Najwyższego, która jest kluczowa dla sprawy niniejszej, należało uznać, że nastąpiła zmiana stanu prawnego, gdyż Sąd Najwyższy wyartykułował jasno, w jakim trybie i kto winien ustalić cenę za odprowadzanie ścieków. Oczywistym więc stało się, że to nie rolą Sądu jest określenie stawki opłaty, bez ustalenia której, umowa nie może zostać zawarta.

Zatem dopiero po ustaleniu przez organ regulacyjny w trybie art. 24i u.z.z.w. w drodze decyzji stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, możliwe będzie ustalenie treści umowy jaka winna łączyć powoda z odbiorcą.

Mając na uwadze powyższe argumenty, Sąd na podstawie art. art. 479 ⁸⁶ § 2 k.p.c. uchylił zaskarżoną decyzję.

Jednakże trzeba podkreślić, że uchylenie decyzji w sprawie niniejszej nie kończy definitywnie sprawy administracyjnej zawisłej przed organem regulacyjnym, który będzie musiał w dalszym toku postępowania rozstrzygnąć spór o odmowę zawarcia umowy, poprzez określenie warunków umowy, jaką winien zawrzeć powód z zainteresowaną.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na uwzględnienie odwołania w całości, pozwanego należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz powoda zwrot kosztów procesu. Na powyższe koszty składa się opłata od odwołania w wysokości 100,00 zł i wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023, poz. 1931 t.j.) oraz 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

Sąd nie uwzględnił wniosku powoda w zakresie zasądzenia na jego rzecz wielokrotności stawki minimalnej kosztów zastępstwa procesowego. Jakkolwiek sprawa ma skomplikowany charakter i wymagała zwiększonego nakładu pracy pełnomocnika, niemniej jednak należy wskazać, że pomiędzy stronami toczy się bardzo wiele spraw opartych na tym samym stanie prawnym jak i faktycznym, w których powód jest reprezentowany przez tą samą kancelarię prawną. Okoliczność ta jest znana Sądowi z urzędu. W poszczególnych sprawach pełnomocnik powoda powiela więc jednolite stanowisko wypracowane w sprawie, co nie wiąże się już z takim znacznym nakładem pracy. Jest ono wtórne do pierwotnie opracowanej koncepcji prawnej i strategii procesowej powoda. Powyższe zdaniem Sądu nie przemawia za przyznaniem powodowi zwielokrotnionej stawki tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

(...)

Sędzia SO Anna Maria Kowalik