BIP
Rozmiar tekstu
Kontrast

XVII AmW 91/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2025-05-21

Sygn. akt XVII AmW 91/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

po rozpoznaniu 21 maja 2025 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż.

przeciwko Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie

z udziałem Wspólnoty Mieszkaniowej ul. (...), M.

o zawarcie umowy o odprowadzanie ścieków

na skutek odwołania powoda od decyzji Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie z 19 listopada 2020 r. Nr (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję;

2.  zasądza od Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na rzecz Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż. kwotę 837,00 zł (osiemset trzydzieści siedem złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmW 91/21

UZASADNIENIE

Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (dalej pozwany) po rozpatrzeniu wniosku Wspólnoty Mieszkaniowej M. przy ul. (...) (dalej: zainteresowany) w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy zawarcia przez Zakład (...) sp. z o.o. w Ż. (dalej powód) umowy na odprowadzanie ścieków, decyzją z dnia 19 listopada 2020 r. znak: (...) na podstawie art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 27a ust. 3 pkt 3 oraz art. 27f ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 1437 ze zm. – dalej: u.z.z.w.) w zw. z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 2056 ze zm.), nakazał Zakładowi (...) sp. z o.o. w Ż. zawarcie ze Wspólnotą Mieszkaniową M. umowy na odprowadzanie ścieków z nieruchomości położonej na działce nr (...), ul. (...), M., (...)-(...) Ż..

Zakład (...) sp. z o.o. w Ż. w złożonym odwołaniu zaskarżył powyższą decyzję Dyrektora RZGW w całości. Powód zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie:

1.  art. 27e ust. 2 pkt 1, art. 2 pkt 4, art. 6 ust. 1 oraz art. 17 ust. 1 u.z.z.w. w zw. z art. 6 i art. 28 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nakazaniu powodowi zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z wnioskodawcą w sytuacji, gdy:

a)  powód nie wykonywał i nie wykonuje na terenie Gminy (...)działalności gospodarczej z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków, nie zawierał umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z odbiorcami z terenu tej gminy, ani bezpośrednio nie świadczył na ich rzecz usługi oprowadzania ścieków,

b)  powód nie posiada statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na terenie Gminy (...), a to z uwagi na brak zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków na tym obszarze, a tym samym nie posiada legitymacji do bycia stroną postępowania i adresatem decyzji, o której mowa w art. 27e ust. 1 u.z.z.w., 

c)  powód nie określił taryfy dla zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy (...), jak również nie był i nie jest beneficjentem wydanej przez pozwanego decyzji zatwierdzającej taryfę dla zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy (...), co w konsekwencji oznacza, że pozwany poprzez wydaną decyzję zmusza powoda do stosowania pozataryfowych cen i stawek opłat niezatwierdzonych, co stanowi delikt administracyjny w rozumieniu art. 29 ust. 1 pkt 1 u.z.z.w.,

d)  powód nigdy nie przejawiał woli bezpośredniej obsługi odbiorców usług z terenu Gminy (...) i w konsekwencji nie występował i nie zamierza występować o wydanie decyzji administracyjnych wskazanych w pkt b i c,

e)  do dnia 31 sierpnia 2019 r. Gmina (...)była stroną umowy o odprowadzanie ścieków zawartej z wnioskodawcą, a tym samym pełniła funkcję przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na jej obszarze i świadczyła usługi odprowadzania ścieków na podstawie taryfowych cen i stawek opłat, zatwierdzonych prawomocną, ostateczną decyzją organu regulacyjnego,

f)  Gmina (...)w dalszym ciągu jest stroną umów o odprowadzanie ścieków zawartych z mieszkańcami Gminy (...),

2.  art. 55 1 k.c. w zw. z art. 2 pkt 4 i 20 oraz art. 16 ust. 1 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że:

a)  warunkiem wystarczającym uznania danego przedsiębiorcy za przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest spełnienie przesłanek z art. 55 1 k.c. oraz samo bycie właścicielem części urządzeń kanalizacyjnych, bez względu na to:

⚫

czy dany przedsiębiorca przejawia wolę wykonywania działalności z zakresu zbiorowego zaopatrzenia wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków,

⚫

czy dany przedsiębiorca legitymuje się zezwoleniem za prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. na terenie danej gminy,

⚫

czy wiąże go jakikolwiek stosunek prawny lub faktyczny z bezpośrednimi odbiorcami usług kanalizacyjnych,

b)  własność sieci kanalizacyjnej zlokalizowanej na terenie danej gminy samodzielnie przesądza o tym, że właściciel tej sieci prowadzi działalność z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie tej gminy;

3.  art. 27e ust. 2 pkt 1 w zw. art. 6 ust. 2 u.z.z.w. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że warunkiem wystarczającym do nakazania powodowi zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków ze stroną (wnioskodawcą) jest przyłączenie strony do sieci powoda oraz wystąpienie z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy, bez względu na to, że powód nie legitymuje się zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. na terenie Gminy (...);

4.  art. 27e ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i nakazanie powodowi zawarcia z wnioskodawcą umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków bez wskazania treści elementów przedmiotowo istotnych (essentailia negotii) tejże umowy;

5.  art. 86 ust. 3 pkt. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2020 r., poz. 310) (dalej: Prawo wodne) w zw. z. art. 3 ust. 1 oraz art. 24b ust. 3 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że aglomeracja jest podstawową jednostką terytorium, na którym prowadzone jest gospodarowanie ściekami komunalnymi, a w konsekwencji, że ustanowienie obszaru aglomeracji Ż. jest przesłanką uznania powoda za podmiot faktycznie prowadzący działalność na terenie Gminy (...)w świetle przepisów u.z.z.w.;

6.  art. 124 § 1 i 2, art. 107 § 3 w zw. z art. 126 k.p.a. oraz art. 8, art. 9, art. 11 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nie zawarciu przez pozwanego w zaskarżonej decyzji uzasadnienia faktycznego i prawnego wskazującego okoliczności faktyczne i prawne, którymi pozwanymi kierował się przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, oceny zebranego w postępowaniu materiału dowodowego, wykładni stosowanych przepisów oraz oceny przyjętego stanu faktycznego w świetle obowiązującego prawa;

7.  art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do ustalenia błędnego stanu faktycznego sprawy, a polegające na:

a)  stwierdzeniu, że powód faktycznie prowadzi działalność polegającą na odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków na terenie miejscowości M. i G.,

b)  stwierdzeniu, że powód oczyszcza ścieki z terenu miejscowości M. i G., podczas gdy powód nie jest właścicielem oczyszczalni ścieków, bowiem ścieki oczyszczane są przez odrębny podmiot tj. Spółkę (...),

c)  pominięciu faktu samodzielnej realizacji przez Gminę (...)zadania własnego w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków,

d)  pominięciu faktu, że Gmina(...)nigdy nie powierzyła realizacji zadania z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków ani w sferze publicznoprawnej innej gminie, ani w sferze bezpośredniej realizacji działalności żadnemu przedsiębiorstwu wodociągowo - kanalizacyjnemu, w tym powodowi,

e)  pominięciu faktu dotychczasowego świadczenia przez Gminę (...)usług odprowadzania ścieków na swoim obszarze w oparciu o:

⚫

umowę o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartą z wnioskodawcą,

⚫

prawomocną, ostateczną decyzję pozwanego nr (...)z dnia 9 sierpnia 2019 r. zatwierdzającą taryfę dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy (...) (Gminy (...)) na okres 3 lat,

⚫

regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków, uchwalony przez Radę Gminy (...) na mocy uchwały nr (...) z dnia 26 marca 2019 roku,

f)  pominięciu okoliczności w postaci uwzględnienia wnioskodawcy jako odbiorcy usług przez Gminę(...)w kalkulacji taryfy dla zbiorowego odprowadzania ścieków, obowiązującej na terenie Gminy (...) na podstawie istnienia prawomocnej, ostatecznej decyzji pozwanego nr (...) z dnia 9 sierpnia 2019 r. zatwierdzającej taryfę dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy na okres 3 lat;

g)  pominięciu okoliczności wynikających z treści studium wykonalności projektu nr (...)pn. „Budowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych w aglomeracji Ż.” w części dotyczącej strategii cenowej w postaci ustalenia przez Gminę (...) i Gminę (...)zasad samodzielnego świadczenia usług odprowadzania ścieków przez każdą z tych gmin na swoim terenie, w tym samodzielnego opracowywania taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dla terenu każdej z tych gmin;

h)  pominięciu okoliczności w postaci tego, że Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków na obszarze Gminy (...)uchwalony przez Radę Gminy (...) na mocy uchwały nr(...)z dnia 26 marca 2019 roku wyraźnie wskazuje, że to Gmina (...) jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym.

Na podstawie powyższych zarzutów powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej, a także kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Zainteresowany Wspólnota Mieszkaniowa M. przy ul. (...), któremu doręczony został odpis odwołania i odpowiedzi na odwołanie, nie złożył odpowiedzi na odwołanie i nie brał udziału w postępowaniu.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie XVII AmW 56/21 uchylił zaskarżoną decyzję oraz zasądził od Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na rzecz Zakładu (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ż. kwotę 837 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek apelacji pozwanego Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 11 stycznia 2024 r., sygn. akt VII AGa 534/23 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że powodowej spółce przysługuje na terenie Gminy (...) status przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjnego oraz, że Gmina (...) powierzyła Gminie (...) swoje zadania z zakresu zbiorowego odprowadzania ścieków.

Sąd Apelacyjny powołał się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r. w sprawie I NZP 3/22, w której na kanwie identycznego sporu, dotyczącego przyłączenia do sieci kanalizacyjnej powoda odbiorcy z obszaru Gminy (...) wskazano, że „ w sytuacji, w której nie jest możliwe przypisanie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego gminie, dopuszczalne jest nakazanie zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków podmiotowi stanowiącemu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, pomimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028).”

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany organ zasadniczo był uprawniony do nakazania powodowi zawarcia umowy z zainteresowanym na odprowadzanie ścieków z jego nieruchomości.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny, także odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r. w sprawie I NZP 3/22 stanął na stanowisku, że decyzja nakazująca zawarcie umowy, wydawana w oparciu o przepis art. 27e ust. 2 pkt 1 u.z.z.w., powinna określać przedmiotowo istotne postanowienia (essentialia negotti) umowy o odprowadzanie ścieków, o których mowa w art. 6 ust. 3 u.z.z.w.

Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy nie powinien jednak ograniczać się do wskazywania wadliwości decyzji administracyjnej, lecz jest władny i obowiązany usunąć wady tej decyzji. Przy czym w ocenie Sadu Apelacyjnego sąd powszechny ma takie same kompetencje jak organ wydający decyzję. W konsekwencji, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy jest zobowiązany do wydania rozstrzygnięcia co do meritum i dokonania zmiany, również w postaci uzupełnienia decyzji o jej konieczne elementy. SOKIK ma bowiem kompetencje zarówno do dokonywania ustaleń faktycznych poza tymi poczynionymi w postępowaniu administracyjnym, jak i uzupełniania, co do zasady materiału dowodowego i dokonywania samodzielnej oceny dowodów.

Powód w piśmie procesowym z 24 lipca 2024 r. w związku z treścią orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w całości podtrzymał żądanie odwołania. Ponadto podniósł, że Gmina (...) w sposób nieprzerwany pełni rolę przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego na terenie miejscowości G. i M. i ma nadal zawarte umowy na odprowadzanie ścieków w tych miejscowościach.

Jednocześnie powód wskazywał, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie posiada ustawowej kompetencji do określenia warunków przedmiotowo istotnych umowy w zakresie ceny za odprowadzane ścieki, albowiem ten element stosunku prawnego nie jest zawarty w katalogu z art. 6 ust. 3 u.z.z.w., a jedynym podmiotem ustawowo umocowanym do oceny, weryfikacji i analizy taryf, a tym samym zatwierdzenia taryf zawierających ceny za odprowadzanie ścieków jest organ regulacyjny zgodnie z art. 27a ust. 3 pkt 2 u.z.z.w. Powód zastrzegł także, ewentualny wyrok wydany w sprawie, nakazujący powodowi zawarcie umowy i nie określający ceny za odprowadzane ścieki - będzie miał charakter orzeczenia niewykonalnego, albowiem powód mimo związania stosunkiem prawnym z uczestnikiem postępowania, nie będzie dysponował w momencie prawomocności wyroku ceną za odprowadzane ścieki, a tym samym zostanie pozbawiony prawa do uzyskiwania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej - świadczenia na rzecz uczestnika postępowania usług odprowadzania ścieków.

Pozwany, w piśmie procesowym z 27 września 2024 roku oświadczył, że podtrzymuje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Zaś zainteresowana nie zajęła stanowiska w sprawie.

Ponadto Sąd wezwał Gminę (...)do udzielenia odpowiedzi, czy odprowadza ścieki na terenie miejscowości G. i M.?

W odpowiedzi Gmina wyjaśniła, że nie odprowadza ścieków, nie wykonuje umów ani nie wystawia faktur za odprowadzanie ścieków. Mieszkańcy odprowadzają ścieki do infrastruktury, która jest własnością (...). Na dowód czego przedstawił faktury, z których wynika, że po wypowiedzeniu umowy hurtowego odbioru ścieków, poobiera opłaty jedynie za dostarczanie wody.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskiem z 4 sierpnia 2020 r. właściciele lokali przy ul. (...), należący do Wspólnoty Mieszkaniowej ul. (...) M. wystąpili do Zakładu (...) sp. z o.o. w Ż. o zawarcie umowy o odprowadzanie ścieków (k. 2 akt adm.).

Zakład (...) sp. z o.o. w Ż. odmówił zawarcia umowy z wnioskodawcami. Powołując się na przepisy u.z.z.w. Spółka wyjaśniła, że nie ma zezwolenia Wójta Gminy (...) na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy (...)nie posiada statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego prowadzącego działalność na terenie Gminy (...) i nie może zawrzeć umowy z osobą, której nieruchomość znajduje się na terenie Gminy (...) (k. 3-7 akt adm.).

Wnioskiem z 26 sierpnia 2020 r. zainteresowany wystąpił do Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków i wniósł o nakazanie Zakładowi (...) sp. z o.o. w Ż. zawarcia z wnioskodawcą umowy o odprowadzanie ścieków, o której mowa w art. 6 ust. 1 u.z.z.w. Ponadto na podstawie art. 27e ust. 3 u.z.z.w. zainteresowany wniósł o określenie tymczasowych warunków odprowadzania ścieków do czasu rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu (k. 1 akt adm.).

Dyrektor RZGW pismem z 4 września 2020 r. wezwał Wspólnotę Mieszkaniową, (...) w Ż. i Gminę (...)do złożenia wskazanych dokumentów i informacji (k. 12-20 akt adm.).

Zainteresowany aktualnie nie posiada zawartej umowy na odprowadzanie ścieków z nieruchomości położonej w M. przy ul. (...), jednak nadal odprowadza ścieki do sieci kanalizacyjnej będącej własnością (...) sp. z o.o. w Ż. (okoliczność bezsporna).

Spółka posiada zatwierdzoną przez organ regulacyjny - Państwowe Gospodarstwo Wody Polskie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. taryfę, która obowiązuje na terenie Gminy(...)o statusie (...). Przewidziana w taryfie stawka jednostkowa opłaty za odprowadzanie ścieków na terenie Gminy (...) wynosi dla gospodarstw domowych 8,37 zł za m ( 3) (okoliczność bezsporna).

Na terenie Gminy (...)usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków świadczyła Gmina(...) w oparciu o uchwałę Rady Gminy (...) z 28 grudnia 2006 r. zatwierdzającą Regulamin zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków (okoliczność bezsporna).

Obecnie w Gminie (...) obowiązuje Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków zatwierdzony przez Radę Gminy (...)uchwałą z dnia 26 marca 2019 r., opublikowany w Dzienniku Urzędowym Woj. (...) z 1.04.2019, poz.(...) (okoliczność bezsporna).

Gmina (...) posiada taryfę na odprowadzenia ścieków na terenie Gminy (...) która została zatwierdzona decyzją Państwowego Gospodarstwa Wody Polskie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. z 9 sierpnia 2019 r. (okoliczność bezsporna).

Sieć kanalizacyjna na obszarze Gminy (...) została wybudowana w ramach wspólnego przedsięwzięcia Gminy (...) i Gminy (...) (Projekt nr (...) pn. Budowa i modernizacja sieci oraz urządzeń wodno-kanalizacyjnych w aglomeracji Ż.), znajduje się we władaniu i stanowi własność (...) sp. z o.o. w Ż. (kartoteka skróconego majątku (...), k. 29-30 akt adm.).

Sądowi z urzędu wiadome jest i nie było kwestionowane przez pozwanego, że studium wykonalności projektu nr (...) w części dotyczącej strategii cenowej, zostało ustalone pomiędzy Gminami w ten sposób, że Gmina (...)i Gmina (...) będą samodzielnie świadczyły usługi (ustalały zasady świadczenia usług) odprowadzania ścieków przez każdą z tych gmin na swoim terenie i będą samodzielnie opracowywały taryfy dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dla terenu każdej z tych gmin.

(...) wydawał warunki techniczne oraz dokonywał odbioru przyłączy także dla nieruchomości położonych na terenie Gminy (...), przyłączanych do sieci kanalizacyjnej (protokół odbioru przyłączy zainteresowanego k. 34 akt adm.).

W wyniku przyłączenia odbiorców usług do sieci kanalizacyjnej Gmina (...)zawierała indywidualne umowy o odprowadzanie ścieków z mieszkańcami Wspólnoty Mieszkaniowej (pismo Gminy (...) z dnia 21 września 2020 r. k. 24 akt adm.).

Na podstawie zawartej przez Gminę (...)i (...) sp. z o.o. w Ż. umowy cywilnoprawnej hurtowego odbioru ścieków z 10 grudnia 2018 r. ścieki z terenu gminy (...)były odprowadzane przez Spółkę do oczyszczalni ścieków eksploatowanej przez spółkę (...), podmiot niezależny od (...) i Gminy(...)Umowa była zawarta na czas określony i wygasła z dniem 31 lipca 2019 r. Strony nie zawarły kolejnej umowy, gdyż nie doszły do porozumienia co do wysokości wynagrodzenia za odprowadzenie 1 m ( 3) ścieków z obszaru Gminy (...) Ostatnia stawka jaką Gmina(...)uiszczała na rzecz (...) z tytułu hurtowego odbioru ścieków wynosiła 17,27 zł netto za m ( 3) ścieków (okoliczności bezsporne, k. 52, k. 101 akt sąd.).

(...) nadal odbiera ścieki z terenu Gminy (...)na zasadach określonych w umowie dotyczącej hurtowego odbioru ścieków zawartej na czas określony, która wygasła z dniem 31 lipca 2019 r.

Kwestia rozliczeń z tego tytułu jest przedmiotem odrębnego postępowania sądowego. Spółka wystąpiła przeciw Gminie (...)z pozwem o bezumowne korzystanie z usług hurtowego odbioru ścieków. Ścieki z terenu Miasta Ż. jak i Gminy (...) ostatecznie trafiają do oczyszczalni ścieków eksploatowanej przez spółkę (...) - podmiotu niezależnego od (...) i Gminy(...) (okoliczność bezsporna znana Sądowi z urzędu).

Pismem z 12 września 2020 r. zainteresowany reprezentowany przez wszystkich właściciel nieruchomości złożył oświadczenie do ustalenia normy ryczałtowej z tytułu odprowadzania ścieków (k. 21 akt adm.).

Postanowieniem z 7 października 2020 r. Dyrektor RZGW określił dla Wspólnoty Mieszkaniowej M., ul. (...) warunki odprowadzania ścieków z nieruchomości w M., ul. (...) przez Zakład (...) Sp. z o.o. w Ż. do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sporu, w ten sposób, że:

1.  Rozliczenie za świadczoną usługę odbioru ścieków odbywa się po cenie 7,75 zł netto (8,37 zł brutto) za 1 m 3,

2.  Ilość odprowadzanych ścieków z przedmiotowej nieruchomości, zgodnie z przeciętnymi normami wynosi 6 m 3,

3.  Należność z usługę odprowadzania ścieków stanowi iloczyn ceny oraz ilości odprowadzanych ścieków za okres rozliczeniowy wynoszący miesiąc,

4.  Kwotę należności oraz warunki zapłaty określa wystawione przed przedsiębiorstwo faktura,

5.  Zgłoszenie przez odbiorcę usług zastrzeżeń do wysokości faktury nie wstrzymuje jej zapłaty,

6.  W przypadku nadpłaty zalicza się ją na poczet przyszłych należności lub na żądanie odbiorcy usług zwraca się ją w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku w tej sprawie,

7.  W przypadku niedotrzymania terminów płatności określonych w fakturze przedsiębiorstwo będzie obciążało dostawcę odsetkami ustawowymi zgodnie z obowiązującymi przepisami. (w aktach adm.)

Na skutek zażalenia (...) na ww. postanowienie Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że określoną w pkt 1 cenę rozliczenia za świadczoną usługę odbioru ścieków ustalił w kwocie 15,55 zł za 1 m3, tj. 14,40 zł netto, oddalił zażalenie w pozostałym zakresie oraz postanowił nie obciążać pozwanego koszami postępowania strony przeciwnej (okoliczność niesporna).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych w trakcie postępowania administracyjnego i sądowego, których autentyczność nie była podważana przez żadną ze stron postępowania, jak też w oparciu o niekwestionowane twierdzenia stron.

Sąd pominął na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 2 k.p.c. wnioskowane przez powoda dowody z przesłuchania stron, tj.:

1. powoda w osobie Prezesa Zarządu- Z. C. na fakt:

a)  zasad i warunków świadczenia przez powoda na rzecz Gminy (...)usług hurtowego odbioru ścieku,

b)  przebiegu i rezultatu negocjacji prowadzonych przez powoda z Gminą (...) w zakresie wynagrodzenia za hurtowy odbiór ścieków,

c)  bycia stroną przez Gminę (...)(w roli przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjnego) umów o odprowadzanie ścieków z mieszkańcami Gminy (...);

2. strony na fakt:

a)  zasad i warunków rozliczania strony za odprowadzane ścieki na przestrzeni ostatnich lat,

b)  przyczyn i okoliczności rozwiązania za porozumieniem stron umowy o odprowadzanie ścieków z Gminą (...)

uznając, że wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wykazane za pomocą dokumentów zgromadzonych w sprawie. Nie było zatem podstaw do przeprowadzenia tych dowodów na gruncie art. 299 k.p.c. skoro nie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast okoliczności, o których mowa w pkt 1 b) i 2 a) i b) nie miały znaczenia w sprawie.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, bowiem zaskarżona Decyzja obarczona jest uchybieniami, które prowadziły do jej uchylenia.

Zasadniczą kwestią w niniejszej sprawie, było ustalenie, czy to powód na terenie Gminy (...), posiada status przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego w rozumieniu art. 2 pkt 4 u.z.z.w. co jest warunkiem uznania, go za adresata obowiązku nałożonego zaskarżoną Decyzją – tj. zawarcia umowy o odbiór ścieków.

Zbiorowe zaopatrzenie wodę oraz zbiorowe odprowadzenie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Wyraźnie wynika to z dwóch aktów prawnych: ustawy z 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (tj. z dnia 25 czerwca 2021 roku) - art. 7 ust. 1 pkt 3 - zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy (…) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych (…); oraz ustawy konkretyzującej to zadanie własne gminy w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji – to jest Ustawy z 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (u.z.z.w.) - art. 3 ust. 1, który stanowi, iż zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Jest to zadanie, które spełnia przesłanki zadania użyteczności publicznej – jego celem jest bowiem bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (art. 1 ust. 2 Ustawy z 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej, tj. z dnia 31 marca 2021 roku, Dz.U. z 2021 r. poz. 679.) – co sprawia, że w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków zastosowanie znajduje również Ustawa o w gospodarce komunalnej.

Obowiązek wykonania zadania własnego przez gminę nie ma charakteru dowolności i nie jest pozostawiony jej wyborowi. Gminy, na które nałożono obowiązek wykonania zadania własnego, nie mogą uchylić się od jego realizacji.

Z kolei sektor wodociągowo – kanalizacyjny charakteryzuje się swoistością. Świadczenie usług wodociągowo-kanalizacyjnych odbywa się bowiem z wykorzystaniem technicznej infrastruktury sieciowej – zasadniczo w ramach monopolu sieciowego. Mieszkańcy gminy nie mają możliwości dokonania wyboru dostawcy usługi zaopatrzenia w wodę lub odbioru ścieków, ponieważ infrastrukturą konieczną do realizacji tych usług włada jeden podmiot.

W myśl art. 2 ust. 4 u.z.z.w. przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tj. z dnia 8 grudnia 2020 r, Dz.U. z 2021 r. poz. 162), jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.

Działalność gospodarcza w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków zatem może być prowadzona w różnych formach organizacyjno-prawnych. Przedsiębiorstwo to może bowiem posiadać formę samorządowego zakładu budżetowego, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego lub spółdzielni. Może być prowadzone również przez osobę fizyczną będącą przedsiębiorcą (art. 3 ust. 1 Ustawy o gospodarce komunalnej).

Wreszcie wskazana wyżej działalność, w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, może być prowadzona przez samą gminę. Gmina w takim wypadku – nie dość, że jest uznawana za prowadzącą działalność gospodarczą (por. uchwała SN z 24 lipca 2013 roku, III ZP 43/13), ale posiada również status przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego w rozumieniu art. 2 ust. 4 u.z.z.w.

Za taką konstatacją przemawia art. 17 b pkt 5 u.z.z.w., w myśl, którego wójt, burmistrz, prezydent miasta odmawia udzielenia zezwolenia lub może ograniczyć jego zakres w stosunku do wniosku o udzielenie zezwolenia, jeżeli na obszarze gminy działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków prowadzi gmina (…).

W konsekwencji zatem przyjąć należy, że niezależnie od pewnych swoich uprawnień regulacyjnych gmina może być – co do zasady – traktowana jako przedsiębiorstwo wodociągowo kanalizacyjne w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 4 u.z.z.w. Dochodzi do tego właśnie w sytuacji wykonywania zadań przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego przez samą gminę.

Na kanwie rozpoznawania analogicznych spraw, Sąd Apelacyjny w Warszawie zadał Sądowi Najwyższemu następujące pytania:

1.  „Czy niezbędnym wymogiem do nakazania zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, o jakiej mowa w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019.1437 - t.j. ze zm., obecnie: Dz.U. 2020.2028 - t.j.), jest legitymowanie się przez podmiot zobowiązany zezwoleniem na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o jakim mowa w art. 16 ust. 1 i ust. 2 tej ustawy, także w przypadku, gdy podmiot ten stanowi spółkę z o.o. utworzoną przez gminę lub do której przystąpiła gmina (spółkę komunalną) i którą gmina ta wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz który spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, opisane w art. 2 pkt 4, pkt 7 i pkt 20 oraz art. 6 ust. 2 ustawy?”;

2.  „Czy nakazanie zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, o której mowa w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019.1437 - t.j. ze zm., obecnie: t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028), jest dopuszczalne wyłącznie wobec podmiotu posiadającego zezwolenie na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków, o jakim mowa w art. 16 ust. 1 i ust. 2 tej ustawy, także w przypadku, gdy podmiot ten stanowi spółkę z o.o. utworzoną przez gminę lub do której przystąpiła gmina (spółkę komunalną) i którą gmina ta wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz który spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, opisane w art. 2 pkt 4, pkt 7 i pkt 20 oraz art. 6 ust. 2 ustawy?”;

3.  „Czy rozstrzygnięcie w sprawie spornej dotyczącej odmowy zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, o którym mowa w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2019.1437 - t.j. ze zm., obecnie: t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028) powinno polegać wyłącznie na wyrażeniu nakazu jako ściśle określonemu sposobowi rozstrzygnięcia wyrażonemu w ww. przepisie czy też powinno zawierać istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 tej ustawy?”.

Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi w formie uchwały z 13 września 2023 r. (sygn. akt I NZP 3/22 (Legalis), stwierdzając:

„1) W sytuacji, w której nie jest możliwe przypisanie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego gminie, dopuszczalne jest nakazanie zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków podmiotowi stanowiącemu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, pomimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028).

2) Rozstrzygnięcie w sprawie spornej dotyczącej odmowy zawarcia umowy o odprowadzania ścieków, o którym mowy w art. 27e ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028) powinno zawierać istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 tej ustawy.”.

Sąd Najwyższy doszedł do takiego przekonania w kontekście pierwszej postawionej tezy uznając, że na gruncie wykładni językowej przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie jest możliwe znalezienie odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne. Niezbędne stało się więc sięgnięcie do wykładni funkcjonalnej, systemowej i celowościowej, dopuszczalnej ze względu na konieczność ochrony założenia racjonalności ustawodawcy.

Sąd Najwyższy rozpoczął swoje rozważania od szczególnej pozycji w gospodarce komunalnej spółek komunalnych. Podniósł, iż jak się wskazuje, jednostka samorządu terytorialnego uprawniona jest do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej) i spółka taka stanowi instrument, za pomocą którego wykonywane są zadania tej jednostki. Spółka taka może zostać utworzona wyłącznie w celu wykonywania przez daną jednostkę samorządu terytorialnego należących do jej kompetencji zadań publicznych własnych bądź zleconych. Uchwała powierzająca takiej spółce wykonywanie zadań własnych gminy stanowi zarazem podstawę zlecenia spółce wykonywania tych zadań (zob. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 2 lipca 2015 r., II GSK 1188/14, z 3 grudnia 2015 r., II OSK 2590/15). Jak zauważył SN, przyjmuje się nawet, że spółka komunalna jest jednostką organizacyjną gminy (powiatu, województwa), jeżeli występuje odpowiednia więź między gminą i spółką, przy czym brak ustalonych jednoznacznych kryteriów do określenia tej więzi (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 5 października 2022 r., I SA/Sz 375/22; zob. też C. Banasiński, K. M. Jaroszyński objaśnienia do art. 2 (w:) C. Banasiński, K. M. Jaroszyński, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Warszawa 2017). Powołał się przy tym na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazujące też, że ze ściśle powiązanych ze sobą przepisów ustawy o samorządzie gminnym (art. 7 oraz art. 9) i przepisów ustawy o gospodarce komunalnej (art. 2 i art. 3), wynika, że w zakresie wykonywania zadań użyteczności publicznej (a tego rodzaju zadaniem jest także usuwanie i oczyszczania ścieków komunalnych - art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym) gmina może przyjąć dwa różne rozwiązania organizacyjne:

1) wykonywać te zadania za pośrednictwem utworzonych przez siebie w tym celu jednostek organizacyjnych, w szczególności zakładów budżetowych lub spółek prawa handlowego (art. 9 ust. 1 i 3 ustawy o samorządzie gminnym i art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej),

lub 2) za pośrednictwem innych, organizacyjnie niepowiązanych z gminą podmiotów: osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Podstawą powierzenia wykonywania tych zadań spółce komunalnej jest przy tym sam akt organu gminy powołujący do życia tę jednostkę i określający przedmiot jej działania (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 sierpnia 2005 r., II GSK 105/05).

Sąd Najwyższy w odniesieniu do powyższego zwrócił uwagę, że w przypadku spółki komunalnej utworzonej w celu realizacji zadania o charakterze użyteczności publicznej w postaci wybudowania sieci kanalizacyjnej i odprowadzania ścieków, potwierdzenie koncepcji uznania spółki komunalnej za jednostkę organizacyjną gminy znajduje się w art. 2 pkt 4, art. 16 ust. 3, art. 17b oraz w art. 24c u.z.z.w., w których mowa jest o „gminnych jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej”. Według Sądu Najwyższego z przepisów tych można zatem wywodzić istnienie gminnych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, które realizują określone zadania jednostki samorządu terytorialnego.

Sąd Najwyższy wskazał, że nie można przy odpowiedzi na przedstawione zagadnienie pominąć okoliczności, że spółka komunalna wprawdzie jest spółką prawa handlowego, jednak utworzoną przez jednostkę lub jednostki samorządu terytorialnego w celu wykonywania spoczywających na tworzących ją jednostkach samorządowych zadań publicznych, a działalność tych spółek opiera się na korzystaniu z mienia komunalnego i nie powinna być nastawiona na zysk, ale na zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Ta specyfika spółek komunalnych jest w sposób szczególny widoczna przy realizowaniu przez te spółki zadań z zakresu zaopatrywaniu w wodę i odprowadzaniu ścieków, które dotyczą zaspokajania podstawowych potrzeb o charakterze egzystencjalnym i mają kluczowe znaczenie dla organizacji społeczeństwa. To natomiast realizacja zadania o charakterze użyteczności publicznej o tak istotnym znaczeniu jak odprowadzanie ścieków i związana z tym ochrona interesów społeczności lokalnej, powinna stanowić podstawowy wyznacznik przy dokonywaniu interpretacji przepisów regulujących problematykę zawierania umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z osobami, których nieruchomości zostały przyłączone do sieci kanalizacyjnej.

Po pierwsze, Sąd Najwyższy wskazał, że z brzmienia przepisu art. 2 pkt 4 u.z.z.w. wynika, że kluczowe znaczenie dla ustalenia tego czy gmina, czy też określony przedsiębiorca, jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest zakres przedmiotowy faktycznie prowadzonej działalności. Z kolei wybudowanie infrastruktury kanalizacyjnej i następnie przyłączanie odbiorców przez spółkę komunalną do posiadanej przez nią sieci, przemawia za tym, że spółce takiej należy przypisać status przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. W świetle przywołanego orzecznictwa Sąd Najwyższy przyjął, że nie ma wątpliwości, że w sytuacji utworzenia przez gminę spółki komunalnej (także gdy następnie do spółki przystąpiła kolejna gmina) w celu wybudowania sieci kanalizacyjnej i realizowania zadania zbiorowego odprowadzania ścieków i wyposażenia jej przez gminę (lub przez gminy w przypadku przystąpienia kolejnej gminy) w infrastrukturę kanalizacyjną, z całą pewnością nie można przypisać gminie statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Mamy bowiem do czynienia w takiej sytuacji z realizacją przez gminę jej zadań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej za pośrednictwem utworzonej w tym celu spółki komunalnej, a zatem status przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, w sensie przedmiotowym, przysługuje tej spółce komunalnej, a nie gminie. To zatem taka spółka powinna wywiązywać się z obowiązków przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. W szczególności oznacza to obowiązek zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków z osobą, której nieruchomość została przyłączona do sieci będącej w posiadaniu takiej spółki.

Po drugie, Sąd Najwyższy zauważył, że treść art. 6 ust. 2 u.z.z.w. wyraźnie stanowi o tym, że o obowiązku zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków stanowi fakt przyłączenia nieruchomości do sieci. Zaznaczył, że z tego przepisu można wywnioskować, że w sytuacji, gdy spółka komunalna jest właścicielem i posiadaczem sieci, a dana nieruchomość została do tej sieci przyłączona (a zatem istnieją techniczne możliwości świadczenia usług), na spółce takiej ciąży obowiązek zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków z osobą, która nieruchomość jest przyłączona do sieci i która wystąpiła z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy.

Po trzecie, Sąd Najwyższy podniósł, że należy mieć na uwadze rozróżnienie prowadzenia gospodarki komunalnej w formie spółek prawa handlowego, o jakim mowa w art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej, od powierzenia tych zadań spółkom prawa handlowego w drodze umowy, o jakim mowa w art. 3 ust. 1 tej ustawy. Z powyższym rozróżnieniem koresponduje art. 3 ust. 2 ustawy o gospodarce komunalnej, zgodnie z którym, jeżeli do prowadzenia danego rodzaju działalności na podstawie innych ustaw jest wymagane uzyskanie zezwolenia, jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzyć wykonywanie zadań wyłącznie podmiotowi posiadającemu wymagane zezwolenie. Wydanie zezwolenia jest zatem, w ocenie Sądu Najwyższego, wymagane wówczas, gdy gmina powierza wykonanie swoich zadań spółce zewnętrznej, niebędącej spółką komunalną. Analogiczny wymóg nie został sformułowany w ustawie o gospodarce komunalnej w odniesieniu do spółki komunalnej tworzonej przez gminę w celu realizacji określonego zadania publicznego.

Po czwarte, Sąd Najwyższy zaznaczył, że kluczowa dla oceny dopuszczalności nakazania zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, będącemu spółka komunalną, przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu nie posiadającemu zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w., pozostaje sama funkcja i cel wprowadzenia zezwolenia przewidzianego w art. 16 u.z.z.w. oraz zależności występujące pomiędzy tym zezwoleniem, a wprowadzoną w art. 27e u.z.z.w. instytucją rozstrzygania sporów. Z jednej strony Sąd Najwyższy stwierdził, że odpowiedź na pytanie o to, czy dopuszczalne jest nałożenie w drodze decyzji obowiązku zawarcia umowy o odprowadzenie ścieków na mocy art. 27e u.z.z.w. na przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nieposiadające zezwolenia, o którym mowa w art. 16 u.z.z.w., jest uzależniona od tego, czy na przedsiębiorstwie takim faktycznie ciąży obowiązek uzyskania zezwolenia. Jednocześnie wskazał zaś, że pomimo, iż z literalnego brzmienia art. 16 ust. 3 u.z.z.w. wynika, że obowiązek uzyskania zezwolenia nie ciąży wyłącznie na gminnych jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, co wskazuje na to, iż spółka komunalna ma obowiązek uzyskania zezwolenia, poprzestanie na wykładni językowej art. 16 u.z.z.w. nie jest wystarczające, konieczne jest zastosowanie wykładni funkcjonalnej, systemowej i celowościowej.

Przechodząc do pozajęzykowych metod wykładni art. 16 u.z.z.w. w pierwszej kolejności Sąd Najwyższy zaznaczył, że zezwolenie ma służyć wymuszeniu na podmiotach ubiegających się o takie zezwolenia, aby spełniały one określone warunki czy też rygory (obowiązki), istotne z punktu widzenia konieczności ochrony pewnych dóbr. Wywiódł, iż w sytuacji, gdy gmina tworzy spółkę w celu budowy sieci kanalizacyjnej, także w sytuacji, gdy przystępuje do niej kolejna gmina na mocy porozumienia międzygminnego, i którą ta gmina lub gminy wyposażyły w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków na ich terenie, a infrastruktura ta jest faktycznie wykorzystywana do odprowadzania ścieków, w tym nieruchomości są przyłączone do sieci (a zatem spełnione są wymogi techniczne), odpada podstawowa przesłanka przemawiająca za koniecznością uzyskania zezwolenia, tj. uniemożliwienie dostępu do świadczenia usług podmiotom nieposiadającym odpowiednich środków finansowych i technicznych. Za koniecznością uzyskania zezwolenia nie przemawia zatem potrzeba ochrony odbiorców usług, skoro spółka taka niewątpliwie spełnia wszelkie wymagania.

Sąd Najwyższy stwierdził, że należy wziąć również pod uwagę racje społeczne i ekonomiczne. Wskazał, że przypadku zaistnienia sporu pomiędzy gminą, a taką spółką komunalną, przy literalnej interpretacji art. 16 ust. 3 u.z.z.w. odbiorcy usług zostaliby pozbawieni możliwości uzyskania ochrony przewidzianej w u.z.z.w.. Z powodu braku zezwolenia nie można byłoby bowiem nakazać zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków, spółce komunalnej za pośrednictwem której gmina zdecydowała się realizować zadanie w postaci zbiorowego odprowadzania ścieków, a jednocześnie nakaz taki nie mógłby być nałożony na gminę, skoro nie dysponuje ona siecią, a jej jednostki organizacyjne, ani urząd gminy, nie prowadzą zbiorowego odprowadzania ścieków.

Wobec powyższego, Sąd Najwyższy wywiódł, że racje o charakterze społecznym i ekonomicznym, przemawiają, za tym aby uznać, iż na mocy art. 16 ust. 3 u.z.z.w. wymóg uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 u.z.z.w. nie dotyczy także spółki komunalnej, którą gmina powołała lub do której dana gmina przystąpiła (w szczególności jako udziałowiec mniejszościowy) i za pośrednictwem której gmina zdecydowała się na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych wyposażając ją w infrastrukturę, w sytuacji gdy spółka ta jest w posiadaniu sieci, rozpoznawała wnioski o warunki techniczne i przyłączenie do sieci oraz dokonywała odbiorów poszczególnych przyłączy do sieci, wykazując w ten sposób zdolność to prowadzenia działalności w zakresie odprowadzania ścieków, a z którą to spółką gmina pozostaje w sporze. W dalszym ciągu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jeśli organ regulacyjny w toku rozstrzygania sporu ustali, że gminie nie można przypisać statusu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego z uwagi na to, że zdecydowała się ona na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem spółki komunalnej, także spółki komunalnej, do której przystąpiła jako mniejszościowy udziałowiec i którą wyposażyła w infrastrukturę, dla rozstrzygnięcia sporu konieczne może okazać się nałożenie obowiązku na spółkę komunalną nieposiadającą zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust.1 u.z.z.w.. W sytuacji, gdy spółka komunalna została, powołana do wykonywania należących do gminy zadań publicznych w zakresie odprowadzania ścieków lub do której gmina przystąpiła w celu realizacji tych zadań, a co istotniejsze została ona przez gminę wyposażona w infrastrukturę kanalizacyjną na terenie gminy, co świadczy o ścisłym powiązaniu pomiędzy gminą a tą spółka, a jednocześnie zaistniał spór pomiędzy gminą i spółką, dla rozstrzygnięcia sporu i zapewnienia ochrony odbiorców usług konieczne jest przyjęcie, że w odniesieniu do takiej spółki zastosowanie znajduje wyjątek, o jakim mowa w art. 16 ust. 3 u.z.z.w.. Nakazanie bowiem zawarcia umowy gminie niebędącej w posiadaniu sieci kanalizacyjnej i nie prowadzącej działalności w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych, która natomiast zdecydowała się na wykonywanie zadania użyteczności publicznej dotyczącego zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych za pośrednictwem spółki komunalnej, którą wyposażyła w infrastrukturę, a z którą pozostaje w sporze nie kończyłoby zaistniałego sporu. Co więcej, w sytuacji braku faktycznego dostępu przez gminę do sieci kanalizacyjnej pozostającej w posiadaniu spółki komunalnej i jednoczesnej niemożności osiągnięcia porozumienia pomiędzy spółką komunalną i gminą, zachodziłby w praktyce brak możliwości wykonania przez gminę decyzji nakazującej zawarcie umowy.

Sąd w niniejszym składzie w pełni zgadza się z zaprezentowaną argumentacją Sądu Najwyższego i przyjmuje ją za własną. Zaprezentowane wywody pozwalają bowiem na definitywne rozstrzygnięcie zaistniałego sporu, a tym samym zapewnienie mieszkańcom pewności co do tego, kto będzie od nich odbierał ścieki i na jakich zasadach. Ponadto pogląd Sądu Najwyższego jest jasny i zrozumiały, również dla samych odbiorców, dla których zaistniała na terenie ich Gminy sytuacja, często może być niezrozumiała.

Reasumując, Sąd uznał, że powód jest zobowiązany do zawarcia z zainteresowanym umowy o odprowadzanie ścieków. Takie też stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu do wyroku z 11 stycznia 2024 roku wydanym w niniejszej sprawie.

Powyższa konstatacja nie kończy jednak sprawy, ponieważ zaskarżona Decyzja jest dotknięta innymi wadami, które uzasadniają jej uchylenie w całości.

Sąd stoi na stanowisku, że wydając decyzję na podstawie art. 27e ust. 2 u.z.z.w. organ regulacyjny powinien określić istotne elementy umowy określone w art. 6 ust. 3 u.z.z.w. Tymczasem sentencja Decyzji ogranicza się do nakazania powodowi zawarcia umowy z zainteresowaną na odprowadzanie ścieków z konkretnej nieruchomości, bez podania warunków, na jakich umowa miałaby zostać zawarta. Brak wytycznych w tym zakresie powoduje po stronie powoda niemożność stwierdzenia na jakich właściwie warunkach ma wykonać Decyzję, co ostatecznie mogłoby prowadzić do arbitralnego ustalenia przez niego tychże warunków, umożliwiając narzucenie zainteresowanej w umowie m.in. dowolnie określonych przez powoda stawek za odbiór ścieków. Przed taką sytuacją zabezpieczyłoby posiłkowanie się treścią przepisu art. 6 ust. 3 u.z.z.w., zgodnie z którym umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawiera w szczególności postanowienia dotyczące:

1)  ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunków ich świadczenia;

2)  sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń;

3)  praw i obowiązków stron umowy;

3a) warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług;

4)  procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych;

5)  ustaleń zawartych w zezwoleniu, o których mowa w art. 18;

6)  okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Zwłaszcza więc w przypadku, gdy poszczególne elementy umowy nie wynikają z innych źródeł, np. regulaminu, zatwierdzonej taryfy itd., decyzja nakazująca zawarcie umowy, wydana na podstawie art. 27 ust. 2 pkt 1 u.z.z.w., powinna zawierać postanowienia, o których mowa w art. 6 ust. 3 u.z.z.w. Tymczasem w zaskarżonej Decyzji niewątpliwie ich zabrakło.

Z kolei w razie odmowy zastosowania się do wydanej Decyzji problematyczne byłoby dochodzenie jej wykonania z zastosowaniem środków egzekucji administracyjnej. Nie byłoby bowiem wiadomo na jakich warunkach zainteresowana miałaby domagać się zawarcia umowy na odbiór ścieków od powoda, a w razie braku konsensusu stron Decyzja w istocie pozostałaby niewykonalną i prowadziła do dalszych sporów.

Na gruncie podobnych rozwiązań obowiązujących na gruncie ustawy Prawo energetyczne (art. 8 ust. 1) czy ustawy Prawo telekomunikacyjne (art. 24 ust. 8) ukształtowała się praktyka znajdująca uznanie w orzecznictwie, iż decyzja administracyjna zastępująca umowę stron musi regulować wszystkie jej istotne elementy, aby po uprawomocnieniu się mogła kształtować stosunek prawny między stronami (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 11 kwietnia 2018 r., sygn. akt VII Aga 243/18, Lex nr 2490967).

Również, Sąd Najwyższy, w omawianej już wcześniej uchwale, zwrócił uwagę na podobieństwo przyjętego w art. 27e u.z.z.w. uregulowania rozstrzygania sporów pomiędzy przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług, z regulacją dotyczącą rozstrzygania sporów przyjętą na gruncie ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (dalej p.e.) w art. 8 p.e. Na gruncie tego przepisu Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 8 ust. 1 p.e. w odniesieniu do określonej w nim kompetencji regulatora dotyczącej rozstrzygnięcia sporu zobowiązaniowego (co do zasady cywilnoprawnego), pomimo abstrakcyjnego i lapidarnego ujęcia jest samoistnym źródłem prawa, co eliminuje potrzebę sięgania do konstrukcji cywilistycznych (art. 64 KC). Decyzja Prezesa URE „zastępuje” oświadczenia woli stron, w funkcjonalnym znaczeniu „zastępstwa” natomiast według charakteru prawnego decyzji stanowi ona podstawę samoistnego ukształtowania stosunku zobowiązanego w zakresie spraw spornych między stronami. Sąd Najwyższy zaznaczył jednocześnie, że kompetencja organu administracyjnego w sprawach cywilnych musi być traktowana jako regulacja specjalna (wyjątkowa). „Legitymizuje” tę kompetencję pragmatyczna potrzeba rozstrzygnięcia sporu (zasada efektywności) w zakresie odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci przez podmiot, który jest do tego zobowiązany. Granicą „rozciągnięcia” struktury administracyjnej na stosunek zasadniczo umowny ze względu na potrzebę zapewnienia efektywnej, skutecznej ochrony podmiotowi uprawnionemu do zawarcia umowy o przyłączenie - jest „sporność sprawy” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2011 r., III SK 42/10).

Pogląd ten został zaaprobowany w orzecznictwie sądów powszechnych i piśmiennictwie. W judykaturze wyjaśniono, że „orzekając o zawarciu umowy, w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, Prezes URE obowiązany jest ustalić wszystkie istotne okoliczności danej sprawy niezbędne dla jej rozstrzygnięcia.”. „Wydając decyzję o przyłączenie do sieci energetycznej Prezes URE powinien orzec o zawarciu między przedsiębiorstwem energetycznym a odbiorcą odpowiedniej umowy, a więc ukształtować stosunek prawny między tymi stronami” (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 maja. 2012 r., VI ACa 1510/11).

Powyższy pogląd Sądu Najwyższego, Sąd w składzie rozpoznającym sprawę, uznaje za w pełni trafny, bowiem rozstrzygnięcie sprawy spornej musi charakteryzować się jednoznacznością, a zatem być sformułowane w sposób jasny, wyraźnie jednoznaczny tak, aby było zrozumiałe dla stron bez uzasadnienia. Decyzja organu administracji publicznej, która nakłada na stronę postępowania obowiązek określonego zachowania, powinna obowiązek ten wyrażać precyzyjnie, bez niedomówień i stwarzania pola do różnych interpretacji. Zatem w osnowie decyzji administracyjnej rozstrzygnięcie wyrażone musi być wprost, tak, aby nie trzeba go było domniemywać. wyprowadzać z treści uzasadnienia, domyślać się jego treści. (por. na ten temat szerzej, także orzecznictwo, w Komentarzu do art. 107 k.p.a. pod red. Hausera, wyd. 7 [w] Legalis C.H.Beck). Nieprecyzyjnie sformułowana decyzja (osnowa/rozstrzygnięcie) narusza zawartą w art. 8 k.p.a. zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (por. (wyr. NSA z 10.09.2008 r., I OSK 1440/07, Legalis).

Warto podkreślić, że przepis art. 27b u.z.z.w., który wprost opisuje szczególne uprawnienia organu regulacyjnego, jakim jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, który, w celu wykonywania zadań określonych w tej ustawie, a więc także rozstrzygania sporów miedzy przedsiębiorstwami wodno-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług, może wzywać przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne, odbiorcę usług lub gminę, w wyznaczonym terminie nie krótszym niż 7 dni, do przekazania informacji lub dokumentów niezbędnych do wykonywania zadań przez organ, przy czym niezastosowania się do tych wezwań może skutkować sankcjami karnoadministracyjnymi.

Tymczasem cywilne postępowanie sądowe, w tym także przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, opiera się na zasadzie procesu kontradyktoryjnego, w którym to strony muszą dostarczyć Sądowi dowody na poparcie swoich twierdzeń, zaś Sąd nie powinien zasadniczo działać z urzędu w interesie żadnej ze stron, a nadto Sąd nie ma instrumentów do skutecznego żądania od stron postępowania informacji i dokumentów, gdyż jedyną sankcją za ich nieprzedstawienie jest niekorzystna ocena, która może wpłynąć na treść ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd podziela także argumenty powoda wyrażone w piśmie procesowym z 24 lipca 2024 r., który wskazywał na konieczność w miarę jednolitego ukształtowania stosunków umownych ze wszystkimi odbiorcami z obszaru Gminy (...) ale też uwzględnienia w każdej z umów indywidualnych, szczegółowych warunków związanych z technicznymi aspektami umowy, dotyczącymi czy to przyłączy kanalizacyjnych, czy to sposobu ustalania ilości odprowadzanych ścieków, czy jakości ścieków. Takie techniczne aspekty muszą być pierwotnie i indywidualnie ustalone przez organ regulacyjny z uwzględnieniem jego specjalizacji w tym obszarze. To tylko wiedza regulatora może zapewnić kompleksową ochronę interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów, co zagwarantuje odbiorcom końcowym jak najprzystępniejsze ceny za odbiór ścieków przy jednoczesnym wyliczeniu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne.

Należy też odwołać się w tym zakresie do poglądów doktryny, która „sprawę regulacyjną”. rozumie znaczenie szerzej niż klasyczną sprawę administracyjną rozstrzyganą przez organ administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej. W definicji sprawy regulacyjnej oprócz możliwości kształtowania sytuacji prawnej drogą aktów władczych i jednostronnych mieści się bowiem cały katalog przewidzianych prawem form działania podejmowanych przez organy regulacyjne na podstawie stosownego upoważnienia ustawowego, które łączy wspólny cel, jakim jest oddziaływanie na zachowania uczestników rynku oraz ochrona pewnych wartości, którym proces pełnej konkurencji zagraża (M. Banasik, Administracyjnoprawne formy działań regulacyjnych niezależnych organów administracji publicznej, Warszawa 2019, Legalis.).

Zasadne jest także przyjęcie poglądu, wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku w sprawie III SK 36/12, że stosowanie przepisów prawa materialnego przez sądy w sprawach regulacyjnych, jest w dużej mierze uzależnione od uprzedniego ustalenia przez organ regulacji na etapie postępowania administracyjnego, bądź wykazania przez strony w toku postępowania odwoławczego, zasad działania mechanizmów gospodarczych, których dotyczy kwestionowana decyzja.

Powyższe w ocenie Sądu przemawia za tym, że to organ w razie odmowy zawarcia umowy winien pierwotnie ustalić treści umowy między stronami, a nie Sąd.

Przy czym Sąd Apelacyjny, uchylając wyrok, który zapadł w sprawie niniejszej przed Sądem Okręgowym, wyraził pogląd prawny, że to rolą Sądu jest ustalenie treści umowy między stronami. Abstrahując od faktu, że pogląd ten nie jest jednolicie reprezentowany przez Sąd Apelacyjny w Warszawie i w identycznych stanach faktycznych dotyczących odmowy przyłączenia odbiorców z obszaru Gminy (...)zapadają wyroki, które wyraźnie akcentują potrzebę rozstrzygnięcia o treści umowy w pierwszej kolejności przez organ regulacyjny, to jednak w sprawie niniejszej należy przyjąć, że nastąpiła taka zmiana stanu faktycznego i prawnego, że Sąd rozpoznając sprawę ponownie nie jest związany tym poglądem prawnym Sądu Apelacyjnego. Przy czym należy podkreślić, że w doktrynie prezentowany jest pogląd, w myśl którego Sąd, rozpoznając sprawę uchyloną do ponownego rozpoznania, nie jest związany zapatrywaniami Sądu Apelacyjnego co do sposobu dalszego prowadzenia postępowania, czy też sposobu wyrokowania (por. M. Manowska Komentarz do art. 386 k.p.c. LEX/el 2022).

Kluczowe dla ustalenia, że w sprawie nie jest aktualnie możliwe ustalenie treści umowy o odprowadzanie ścieków, jaka powinna łączyć odbiorcę z powodem, jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 4 lipca 2024, w sprawie I NZP 3/22, którego Sąd Apelacyjny wyrokując w sprawie niniejszej nie znał.

W postanowieniu tym Sąd Najwyższy, oddalając wniosek powoda o dokonanie wykładni uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2023 roku, I NZP 3/22, uznał, że w sytuacji, gdy „w momencie wydawania decyzji nakazującej zawarcie umowy nie obowiązuje żadna taryfa (nie zostały zatwierdzone ceny i stawki opłat) – elementem koniecznym do ustalenia w tej decyzji jest określenie wysokości stawek i cen na okres do zatwierdzenia cen i stawek opłat na podstawie artykułu 24i u.z.z.w.”.

Zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego oznacza, że również ewentualny wyrok zastępującą umowę, musiałby zawierać określenie ceny za odbiór ścieków.

W rozpoznawanej sprawie powód nie dysponuje taryfą dla odprowadzania ścieków z obszaru Gminy (...), a więc nie jest możliwe odwołanie się do niej przy ustalaniu treści umowy. Jednocześnie powołany przez Sąd Najwyższy przepis art. 24i u.z.z.w. wyraźnie stanowi, że w przypadku braku taryfy, ceny i stawki opłat ustalane są w drodze decyzji organu regulacyjnego, przy czym decyzja jest wydawana na wniosek właściwego wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). Oznacza to, że stroną decyzji dotyczących zatwierdzenia taryf dla przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych jest także organ samorządu jakim jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który ma potencjalny wpływ na wysokość taryf, chociażby przez uprawnienie do zwolnienie podmiotowych z podatków i dopłat (art. 24 ust 6. u.z.z.w.).

Powyższe oznacza, że nie jest możliwe ustalenie treści umowy przez Sąd.

Po pierwsze wyrok zastępujący umowę nie zawierałaby ceny i stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, bo tą może ustalić tylko organ regulacyjny, jakim są Wody Polskie w oparciu o przepis art. 24i u.z.z.w., a więc ukształtowana wyrokiem umowa byłaby niewykonalna, a nadto z braku wysokości stawki opłaty powód świadczyłby usługę nieodpłatnie, co nie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawa, o ile nie ma do tego wyraźnej podstawy prawnej.

Po drugie, Sąd nie mógłby samodzielnie ukształtować stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, gdyż j edynie organ regulacyjny może ukształtować w drodze decyzji takie stawki i opłaty (zastrzeżony tryb administracyjny) i tylko na wniosek organu gminy, który nie bierze udziału w niniejszym postępowaniu sądowym. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków zasadą jest, że wszystkie kwestie związane z taryfami pozostają w wyłącznej kompetencji regulatora, a ewentualne spory na tym tle są rozstrzygane wyłącznie w postępowaniu administracyjnym, a nie przed sądami powszechnymi. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie jest zatem właściwy do kontroli prawidłowości ustalenia wysokości taryfy, ale więc także nie jest umocowany do ustalania ceny za odbiór ścieków. Przy czym istotą zbiorowego odprowadzania ścieków jest zagwarantowanie tożsamych warunków wszystkim odbiorcom z obszaru jednej gminy, a ewentualne indywidulane ustalane opłaty w każdej ze spornych spraw przez Sąd, raz, że niedopuszczalne z uwagi na zastrzeżenie drogi administracyjnej, a dwa, nie gwarantowałoby takiej jednolitości stawek dla każdego z odbiorców z obszaru Gminy (...)

Na marginesie należy tylko dodać, że organ regulacyjny dysponuje szeroką, nie odnoszącą się do warunków tylko jednej gminy, wiedzą na temat składowych danych, istotnych dla zatwierdzania taryf. Właśnie ta wiedza pozwala mu na sprawowanie roli regulatora i realizacji jednej z zasadniczych reguł, jakie wprowadza ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, tj. zasady ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów, zagwarantowania odbiorcom końcowym jak najprzystępniejszych cen za wodę i odbiór ścieków przy jednoczesnym wyliczeniu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne. Zatem tylko organ regulacyjny ma rzeczywistą możliwość zagwarantowania odbiorcom końcowym najprzystępniejszych cen za odbiór ścieków, przy jednoczesnym zagwarantowaniu zwrotu uzasadnionych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodno – kanalizacyjne.

Reasumując, Sąd Apelacyjny, uchylając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w niniejszej sprawie przesądził, że powód jest przedsiębiorcą wodociągowo-kanalizacyjnym i może być na niego nałożony obowiązek zawarcia umowy, wynikający z art. 27a ust. 3 pkt. 3 u.z.z.w.

Sąd w składzie niniejszym przy ponownym rozstrzyganiu sprawy po jej uchyleniu, wziął to pod uwagę i uwzględnił w powyższych rozważaniach.

Zważywszy jednak na treść postanowienia Sądu Najwyższego w sprawie odmowy wykładni treści uchwały Sądu Najwyższego, która jest kluczowa dla sprawy niniejszej, należało uznać, że nastąpiła zmiana stanu prawnego, gdyż Sąd Najwyższy wyartykułował jasno, w jakim trybie i kto winien ustalić cenę za odprowadzanie ścieków. Oczywistym więc stało się, że to nie rolą Sądu jest określenie stawki opłaty, bez ustalenia której, umowa nie może zostać zawarta.

Zatem dopiero po ustaleniu przez organ regulacyjny w trybie art. 24i u.z.z.w. w drodze decyzji stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, możliwe będzie ustalenie treści umowy jaka winna łączyć powoda z odbiorcą.

Mając na uwadze powyższe argumenty, Sąd na podstawie art. art. 479 86 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżoną decyzję.

Jednakże trzeba podkreślić, że uchylenie decyzji w sprawie niniejszej nie kończy definitywnie sprawy administracyjnej zawisłej przed organem regulacyjnym, który będzie musiał w dalszym toku postępowania rozstrzygnąć spór o odmowę zawarcia umowy, poprzez określenie warunków umowy, jaką winien zawrzeć powód z zainteresowanym.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na uwzględnienie odwołania w całości, pozwanego należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz powoda zwrot kosztów procesu. Na powyższe koszty składa się opłata od odwołania w wysokości 100,00 zł i wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023, poz. 1931 t.j.) oraz 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

Sąd nie uwzględnił wniosku powoda w zakresie zasądzenia na jego rzecz wielokrotności stawki minimalnej kosztów zastępstwa procesowego. Jakkolwiek sprawa ma skomplikowany charakter i wymagała zwiększonego nakładu pracy pełnomocnika, niemniej jednak należy wskazać, że pomiędzy stronami toczy się bardzo wiele spraw opartych na tym samym stanie prawnym jak i faktycznym, w których powód jest reprezentowany przez tą samą kancelarię prawną. Okoliczność ta jest znana Sądowi z urzędu. W poszczególnych sprawach pełnomocnik powoda powiela więc jednolite stanowisko wypracowane w sprawie, co nie wiąże się już z takim znacznym nakładem pracy. Jest ono wtórne do pierwotnie opracowanej koncepcji prawnej i strategii procesowej powoda. Powyższe zdaniem Sądu nie przemawia za przyznaniem powodowi zwielokrotnionej stawki tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Zarządzenie: (...)

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Agnieszka Spurek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację:  Anna Maria Kowalik
Data wytworzenia informacji: