Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVIII Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Krasnodębski

Protokolant: Katarzyna Zawadka

z udziałem Prokuratora: Stanisława Wieśniakowskiego

po rozpoznaniu w dniu: 11 kwietnia 2019 roku

sprawy z wniosku T. D.

o odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1583 ze zm.)

orzeka:

1.  na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz T. D. kwotę 18 539,80 /osiemnaście tysięcy pięćset trzydzieści dziewięć 80/100/ złotych tytułem odszkodowania oraz kwotę 5000 /pięć tysięcy/ złotych tytułem zadośćuczynienia, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

2.  na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt XVIII Ko 17/19

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 7 lutego 2019 roku pełnomocnik T. D. wniósł o zasądzenie na jego rzecz odpowiedniej kwoty tytułem zadośćuczynienia, odszkodowania w wysokości 4.619,80 zł za skazanie T. D. na podstawie orzeczenia Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy W.-M. z dnia 18 listopada 1988 roku na karę grzywny w wysokości 45.000 złotych oraz 1.500 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz odszkodowania w kwocie minimalnej w wysokości 13.920 zł za utracone wydawnictwa, książki oraz czasopisma.

Na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2019 roku wnioskodawca i jego pełnomocnik podtrzymali złożony wniosek.

Prokurator wniósł o zasądzenie kwoty 1500 zł zadośćuczynienia oraz odszkodowania w kwocie 4.619, 80 zł, zaś w pozostałym zakresie wniósł o oddalenie wniosku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

T. D. od 1982 roku do 1989 roku był współpracownikiem Komitetu Oporu (...), a także współpracownikiem podziemnego Wydawnictwa (...). Współuczestniczył również w innych podziemnych inicjatywach wydawniczych oraz był organizatorem ogólnopolskiego kolportażu podziemnego. W związku jego działalnością, został zatrzymany w dniu 17 listopada 1988 roku. Podczas przeszukań pomieszczeń mieszkalnych które zajmował odnaleziono, a następnie zabezpieczono 696 egzemplarzy wydawnictw, książek i czasopism, 700 zdjęć fotograficznych ze zgromadzeń organizowanych przez nielegalne struktury w 1988 roku, 200 zdjęć fotograficznych z uroczystości i wieców z sierpnia 1988 roku oraz 8 marca 1988 roku odbywających się na terenie (...), a także 100 egzemplarzy kart okolicznościowych oraz 120 ulotek o charakterze antypaństwowym. Orzeczeniem z dnia 18 listopada 1988 roku wydanym przez Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy W.-M., T. D. został uznany za winnego zarzuconemu mu czynu i skazany na karę grzywny w wysokości 45.000 złotych oraz 1.500 złotych tytułem kosztów postępowania oraz został orzeczony przepadek ww. wydawnictw. Sąd nie ustalił, czy T. D. został zwolniony od razu po wydaniu orzeczenia przez Kolegium w siedzibie tegoż Kolegium, czy też po orzeczeniu musiał powrócić do siedziby Komendy Stołecznej Policji i mógł zostać zwolniony dopiero dnia następnego, co jest wysoce prawdopodobne. Nie zmienia to jednak ustalenia Sądu, że T. D. opuścił tzw. „dołek” w Komendzie Stołecznej Policji po 48 godzinach licząc nawet iż byłyby to dwa dni tj. 17 i 18 listopada 1988 r. Następnie, w dniu 16 stycznia 1989 roku, dokonano likwidacji dowodów rzeczowych w postaci zabezpieczonych u niego przedmiotów.

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2018 roku Sąd Okręgowy w Warszawie, VIII Wydział Karny (sygn. akt VIII Ko 107/18) stwierdził na podstawie art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i 2 oraz art. 3 ust 1 i 2 Ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, nieważność orzeczenia wydanego przez Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy W. (...) wydanego w dniu 18 listopada 1988 roku. Postanowienie to stało się prawomocne w związku z czym, T. D. uzyskał uprawnienia do złożenia przedmiotowego wniosku o zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania na podstawie art. 8 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 2 ww. ustawy.

Sąd zważył co następuje:

Okoliczności podane we wniosku oraz zeznania wnioskodawcy T. D. zeznającego na rozprawie, Sąd uznał za wiarygodne. Złożył on zeznania na okoliczność swojej działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zatrzymania 17 listopada 1988 r., przebywania 48 godzin w pomieszczeniu dla zatrzymanych Komendy Stołecznej Policji, orzeczenia Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy W. (...) z dnia 18 listopada 1988 r., jego wykonania, a także krzywd i szkody jaką w związku z tym poniósł.

Nie budziły żadnych wątpliwości, zdaniem Sądu, co do swej wiarygodności i rzetelności dowody dokumentarne ujawnione na rozprawie wymienione na kartach 19- 35 w postaci kserokopii z akt historycznych, na kartach 41- 47, 51- 55, 57- 61 oraz 83 w postaci kserokopii z dokumentów historycznych wytworzonych 1988 roku oraz z dołączonych akt o sygn. VIII Ko 107/18 .Ich forma i treść nie była kwestionowana w toku rozprawy przez strony.

Sąd ocenił na podstawie zebranego materiału dowodowego, że w niniejszej sprawie doszło do niewątpliwie niesłusznego zatrzymania i pozbawienia wolności T. D.. Zgodnie z dokumentacją stanowiącą materiał dowodowy w sprawie, T. D. został zatrzymany w dniu 17 listopada 1988 r., zaś zwolniony został w dniu 18 lub 19 listopada 1988 r., tj. po dwóch dniach. Sąd nie miał także wątpliwości co do tego, że podczas zatrzymania i przeszukania mieszkania doszło do zabezpieczenia w mieszkaniu T. D. przedmiotów w postaci kolportowanych przez niego w tamtym czasie wydawnictw, książek oraz czasopism w ilości 696 egzemplarzy, zdjęć fotograficznych w ilości 900 sztuk, 100 egzemplarzy kart okolicznościowych i 120 ulotek o charakterze antypaństwowym.

W niniejszej sprawie, żądanie wnioskodawcy dotyczące zadośćuczynienia zasługiwało na uwzględnienie, bowiem materiał dowodowy zebrany w sprawie bez wątpienia wykazał krzywdę jakiej doznał represjonowany T. D. w skutek dokonanego zatrzymania i przetrzymywania. Powód zatrzymania i przesłuchiwania represjonowanego jest jasny i opierał się na uzyskaniu przez Służby Bezpieczeństwa MSW informacji, że m.in. T. D. prowadzi nielegalną działalność poligraficzną w zakresie gromadzenia i przechowywania oraz kolportażu wydawnictw tzw. drugiego obiegu, co bez wątpienia stanowiło wówczas działalność przeciwko władzy, zaś obecnie stanowi działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Kwota zasądzonego przez Sąd zadośćuczynienia jawi się zdaniem Sądu, jako kwota zasadna i adekwatna do cierpień jakich doznał represjonowany. T. D. został zatrzymany 17 listopada 1988 r. w W., w mieszkaniu rodziców pod adresem C. (...), gdzie mieszkał razem z rodzicami. Funkcjonariusze milicji już o godz. 7:00 rano przybyli pod wskazany adres i dokonali przeszukania, które trwało kilka godzin, zaś o godz. 11:00 zatrzymania T. D.. Przebywał on na tzw. ,,dołku (...), gdzie panowały ciężkie warunki. Cela 20-sto osobowa była brudna, toaleta i umywalka znajdowały się pod ścianą celi, spanie było bez pościeli. Represjonowany znajdował się w małym pomieszczeniu z kryminalistami palącymi papierosy, sam będąc niepalącym. Wiedział, że zdarzają się sytuacje, kiedy to funkcjonariusze „napuszczają” tzw. „kryminalistów” na tzw. „politycznych” przebywających w jeden celi. W związku z tą praktyką, T. D. doświadczył zaczepek od współosadzonych jednakże nie spotkała go z tego powodu żadna napaść fizyczna. W trakcie pobytu był przesłuchiwany dwukrotnie na okoliczność wszelkich informacji na temat jego działalności. Represjonowany nie wiedział jak zakończy się wobec niego przesłuchanie i zatrzymanie. Bał się, że sprawa może zakończyć się zastosowaniem wobec niego tymczasowego aresztowania, tak jak to już miało wobec niego miejsce w 1985 r., kiedy to pół roku przebywał w areszcie, za taki sam czyn, czyli za działalność w wydawnictwach podziemnych. Na Kolegium był zestresowany, nie wiedział co się z nim stanie, czy Kolegium nie orzeknie wobec niego kary aresztu. Na sali rozpraw Kolegium widział swoją mamę.

Ustalając kwotę zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę wszystkie powyższe okoliczności, a w tym rozmiar krzywdy jakiej doznał represjonowany, a także stopień dolegliwości, z jakimi wiązało się stosowanie zatrzymania, a więc przeżycia natury moralnej z tego wynikające, takie jak uczucie strachu, przykrości, a także konieczność poddania się rygorom związanym z pozbawieniem wolności. Nie uszło jednak uwadze Sądu, iż był to relatywnie krótki okres zatrzymania – ok. 48 godzin. Wobec tego, zdaniem Sądu, racjonalną i słuszną kwotą zadośćuczynienia za krzywdy doznane przez represjonowanego jest kwota 5.000 zł.

W niniejszej sprawie, także żądanie wnioskodawcy dotyczące odszkodowania zasługiwało w pełni na uwzględnienie. Na szkodę represjonowanego, poniesioną na skutek orzeczenia Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy W. (...) z dnia 18 listopada 1988 roku, składają się kara grzywny i koszty orzeczone wobec niego oraz wartość utraconego przez niego mienia ruchomego.

Kara grzywny orzeczona została na skutek uznania go za winnego tego, że od bliżej nieustalonego czasu do dnia 17.11.1988 r. podjął działanie zmierzające do wywołania niepokoju publicznego w ten sposób, że w swoim mieszkaniu nr (...) przy ul. (...) w W. gromadził i przechowywał przeznaczone do rozpowszechnienia bez wymaganego zezwolenia znacznej ilości nielegalnych wydawnictw w tym m. in. 90 egz. książki pt. (...) aut. A. S., 60 egz. broszury pt. (...) i 40 egz. książki pt. „(...)” aut. St. E. T., tj. czynu z art. 52a § 1 pkt 2 kw w zw. z art. 52a § 1 pkt 1 kw w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 31.07.1981 r. o kontroli publikacji i widowisk. Karę grzywny w wysokości 45.000 złotych oraz 1.500 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania represjonowany zapłacił samodzielnie. Część z własnych pieniędzy oraz część z pieniędzy pożyczonych od mamy. Nie chcąc jej jednak obciążać (była osobą chorą na nowotwór) spłacił wszystkie pożyczone od niej na ten cel pieniądze.

Orzeczeniem Kolegium zasądzono nadto przepadek dowodów rzeczowych w postaci zatrzymanych u represjonowanego rzeczy w postaci 696 egzemplarzy wydawnictw, książek i czasopism, 700 zdjęć fotograficznych ze zgromadzeń organizowanych przez nielegalne struktury w 1988 roku, 200 zdjęć fotograficznych z uroczystości i wieców z sierpnia 1988 roku oraz 8 marca 1988 roku odbywających się na terenie (...), a także 100 egzemplarzy kart okolicznościowych oraz 120 ulotek o charakterze antypaństwowym. W zakresie tym, Sąd dał wiarę wyjaśnieniom T. D., iż musiał on rozliczać się z wydawnictwem. Książki wydawnictwa dostawał w komis i jego zadaniem było jak najszybciej sprzedać książki i zwrócić pieniądze. Rozprowadzając książki wydawnictwa (...) czasami w zapłacie zamiast pieniędzy otrzymywał pozycje innych wydawnictw, czego skutkiem było to, że nie mógł zwrócić gotówki w terminie. Na wiosnę 1988 roku T. D. ukończył studia. W listopadzie 1988 r. jeszcze nie pracował i był na utrzymaniu rodziców, zaś za kolportaż książek nie miał pensji, a jedynie 5 % ze sprzedaży, które de facto nie było dużym zarobkiem. Nie miał wtedy samochodu i książki rozwoził taksówkami. Dorabiał w Spółdzielni (...), ale to były drobne dorywcze prace.

Sąd nie miał wątpliwości, iż wartość ww. pozycji utraconych przez T. D. stanowi szkodę jakiej doznał on na skutek jego zatrzymania i zabezpieczenia przedmiotów u niego znalezionych, a następnie wydania wobec niego orzeczenia Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń w dniu 18 listopada 1988 roku, w którym to orzeczono m.in. przepadek zabezpieczonych wydawnictw. T. D. był represjonowany z uwagi na współpracę z Komitetem Oporu (...) oraz podziemnym Wydawnictwem (...) a także współuczestnictwo w innych podziemnych inicjatywach wydawniczych, a w tym organizację ogólnopolskiego kolportażu podziemnego. Z uwagi na tę działalność represjonowanego, zabezpieczono u niego zakazane wówczas wydawnictwa oraz orzeczono ich przepadek. Co więcej, T. D. nie odzyskał utraconych przedmiotów, gdyż jak wynika z protokołu likwidacji dowodów rzeczowych, w dniu 16 stycznia 1989 roku komisja dokonała ich likwidacji. Tak więc zabranie mu podziemnych wydawnictw a następnie orzeczenie ich przepadku przez Kolegium Rejonowego do spraw Wykroczeń, stanowiło część (obok orzeczonej kary grzywny i zasądzonych kosztów) bezpośredniej szkody jakiej doznał w związku z orzeczeniem Kolegium z dnia 18 listopada 1988 roku.

Ustalając wysokość należnego T. D. odszkodowania, Sąd zgodził się z wyliczeniem przedstawionym przez pełnomocnika wnioskodawcy, którego to wyliczenia prokurator zarówno w zakresie grzywny i kosztów oraz wartości wydawnictw, nie podważał. Średnie miesięczne wynagrodzenie w 1988 roku wynosiło 53.090 złotych, w związku z powyższym orzeczona kara grzywny (w kwocie 45.000 zł oraz 1.500 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania) stanowiła 87,58% ówczesnego miesięcznego wynagrodzenia. Przenosząc powyższe na grunt panujących obecnie realiów gospodarczych - przemnożenie kwoty średniego miesięcznego wynagrodzenia w kwocie 5.274,95 złotych (zgodnie z obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 18 stycznia 2019 roku w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2018 roku) przez 87,58%, daje łączną sumę w wysokości 4.619,80 zł. W przedmiocie odszkodowania za utracone wydawnictwa, książki oraz czasopisma, których łączna liczba wynosi 696 egzemplarzy, wnioskodawca wskazał, iż biorąc pod uwagę obecne realia gospodarcze, wysokość odszkodowania za jedną książkę wycenić należy na kwotę 20 złotych. W związku z powyższym przemnożenie kwoty 20 złotych za jeden utracony egzemplarz przez liczbę 696 zabranych wnioskodawcy a następnie zlikwidowanych egzemplarzy, daje kwotę w wysokości 13.920 złotych. Sumując powyżej wyliczone szkody, Sąd wyliczył kwotę łączną 18 539,80 zł należnego represjonowanemu T. D. odszkodowania.

Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, kosztami postępowania Sąd obciążył Skarb Państwa.

Z uwagi na powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.