Treść orzeczenia XX GC 177/17 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XX GC 177/17 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2019-09-17

Sygn. akt XX GC 177/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Agnieszka Grzybczak-Stachyra
Protokolant:	Małgorzata Malinowska

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) AG we W. (poprzednio: (...) Bank (...) S.A. w W.)

przeciwko E. G.

o zapłatę

1. uchyla w całości wobec pozwanej E. G. nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 27 września 2016 r. pod sygn. akt XX GNc 899/16;

2. zasądza od pozwanej E. G. na rzecz (...) Bank (...) AG we W. (A.) kwotę 298.496,93 zł (dwieście dziewięćdziesiąt osiem tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt sześć złotych i dziewięćdziesiąt trzy grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 września 2016 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia co do zasądzonej kwoty przez (...) sp. z o.o. w W. na podstawie nakazu zapłaty wydanego postępowaniu nakazowym w dniu 27 września 2016 r. pod sygn. akt XX GNc 899/16 zwalnia pozwaną E. G. od obowiązku zapłaty;

3. w pozostałym zakresie oddala powództwo;

4. ustala, że powód ponosi koszty procesu w 44 %, a pozwana w 56 %, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia co do zasądzonej kwoty kosztów przez (...) sp. z o.o. w W. na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym w dniu 27 września 2016 r. pod sygn. akt XX GNc 899/16 zwalnia pozwaną E. G. od obowiązku zapłaty.

sędzia Agnieszka Grzybczak-Stachyra

Sygn. akt XX GC 177/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 września 2016 roku (data wpływu), powód (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych E. G. i (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwoty 529.449,48 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. do egzekwowania tej należności z hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 800.000 zł obciążającej nieruchomość dla której Sąd Rejonowy w Piasecznie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powód zażądał również zasądzenia od pozwanych solidarnie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając pozew strona powodowa wskazała, że przysługuje jej wymagalna wierzytelność pieniężna w stosunku do E. G., powstała na tle realizacji umowy Kredytu Rozwojowego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego nr (...) z dnia 20 października 2009 roku. Istnienie wyżej wskazanej wierzytelności, jej wysokość oraz struktura zadłużenia wynikają bezpośrednio z wyciągu z ksiąg bankowych z dnia 10 sierpnia 2016 roku, podpisanego przez osobę uprawnioną do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych powódki i opatrzonego pieczęcią bankową.

Przedmiotowa wierzytelność została zabezpieczona poprzez ustanowienie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 800.000 zł, która obciąża nieruchomość położoną w miejscowości J., gm. P.. W dacie ustanowienia wspomnianej hipoteki wyłącznym właścicielem oznaczonej nieruchomości pozostawała pozwana E. G.. Na mocy umowy o przeniesienie własności w celu zabezpieczenia wierzytelności, wyzbyła się ona prawa własności do całej nieruchomości na rzecz pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Tym samym, pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. stał się dłużnikiem rzeczowym w stosunku do powoda.

Powód wskazał, że mając na względzie istnienie opisanej, wymagalnej wierzytelności w stosunku do pozwanych, powódka skierowała do nich pisemne wezwania do dobrowolnego spełnienia świadczenia, polegającego na zwrocie wskazanej sumy pieniężnej wraz z odsetkami za opóźnienie. Przesyłki listowe zawierające rzeczone wezwania zostały do pozwanych wysłane w dniu 13 maja 2016 roku, jednak pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie odniósł się do żądania zawartego w wezwaniu, natomiast E. G., mimo skierowania wezwania na prawidłowy adres nie odebrała go.

W dniu 27 września 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Powyższy nakaz zapłaty w stosunku do pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. uprawomocnił się, natomiast E. G. od przedmiotowego nakazu zapłaty złożyła zarzuty wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do ich złożenia.

W zarzutach wniosła o uchylenie nakazu zapłaty w całości, oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Uzasadniając wniosek o przywrócenie terminu pozwana wskazała, że o wydaniu w niniejszej sprawie nakazu zapłaty dowiedziała się w dniu 24 października 2016 roku od pozwanej (...) sp. z o.o. (...) dnia składania niniejszego pisma nie doręczono jej skutecznie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 27 września 2016 roku, ani odpisu pozwu. Podała, że adres do doręczeń, przy ul. (...) w W. nie jest aktualny od około 2 lat, gdyż aktualnie prowadzi działalność pod adresem przy ul. (...) w J., a adres do doręczeń korespondencji to z kolei pl. (...) w W..

W dalszej części pisma pozwana wskazała, że powód nie doręczył jej żadnych pism dotyczących wypowiedzenia umowy kredytu, czy też wezwania do zapłaty. Umowa kredytowa została zawarta wiele lat temu, a kredyt spłacany. Podniosła, że przedawnienie roszczeń związanych z działalnością gospodarczą wynosi 3 lata, tak więc roszczenie powoda, w ocenie pozwanej, uległo przedawnieniu na długo przed wniesieniem pozwu, a tym samym winno zostać oddalone.

Odnosząc się natomiast do żądania pozwu pozwana wskazała, że wysokość udzielonego kredytu wynosiła 40.000 zł. Kwota dochodzona pozwem stanowi zaś przeszło 10-krotność wartości kredytu. Klauzule indeksacyjne, w których to bank dowolnie ustala wysokość kursu są natomiast uznawane przez sądy za abuzywne. Choć przedmiotowa umowa nie została zawarta z pozwaną jako konsumentem, to jednak przyjąć należy, że postanowienie umowy przyznające bankowi dowolność ustalania wysokości kursu spłaty rażąco narusza równość stron stosunku umownego. Powód jako bank zajmuje uprzywilejowaną pozycję na rynku i na tej podstawie zawarł w umowie zapisy, które kształtują prawa i obowiązki pozwanej, jako kontrahenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jej interesy. Zdaniem pozwanej, postanowienie takie w związku z powyższym należy uznać za sprzeczne z art. 58, art. 3531 i art. 388 k.c.

Zarządzeniem z dnia 16 listopada 2016 roku Sąd nakazał doręczyć pozwanej na właściwy adres odpis nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu.

Odnosząc się do treści pozwu w piśmie procesowym z dnia 27 grudnia 2016 roku pozwana podtrzymała w całości swoje stanowisko zawarte w zarzutach od nakazu zapłaty i wskazała nadto, że w jej ocenie, dochodzone roszczenie nie zostało wykazane, wątpliwa jest kwota żądana do zapłaty, a analiza załączonych do pozwu dokumentów nie pozwala nawet na ocenę, na jakiej podstawie powód żąda kwoty w oznaczonej w pozwie wysokości.

Pozwana wskazała również, że gdyby nie nieprecyzyjne i rażąco naruszające równość stron stosunku umownego zapisy zawarte w umowie kredytu rozwojowego z dnia 20 października 2009 roku nr (...), raty tegoż kredytu byłyby z pewnością niższe niż te, którymi była obciążana pozwana. To zaś z kolei prowadzi do wniosku, że pozwana nadpłaciła znaczące kwoty na rzecz powoda i jego poprzedników prawnych, które to sumy będąc świadczeniem nienależnym winny być przynajmniej zaliczone na poczet zadłużenia z tytułu tej umowy kredytu.

W piśmie procesowym powódka wniosła również o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu matematyki finansowej na okoliczność ustalenia, w jakiej wysokości pierwotnie (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce, następnie (...) S.A., a w końcu (...) Bank (...) S.A. w okresie od 20 października 2009 roku do 10 sierpnia 2016 roku stosowała stopę procentową, w tym w oparciu o jak ustaloną, oraz ile wynoszącą zmienną stawkę bazową Banku, o której mowa w § 4 punkt 2 umowy kredytu rozwojowego z dnia 20 października 2009 roku nr (...), czy powódka wyliczając raty kredytu do spłaty stosowała procent składany, a jeżeli tak, ile powinny wynieść poszczególne raty kredytu bez dokonywania przez bank kapitalizacji odsetek, a jakie kwoty żądała do zapłaty strona powodowa, czy i ewentualnie, ile wynosiło zadłużenie pozwanej z umowy kredytu rozwojowego z dnia 20 października 2009 roku nr (...) zarówno przy stosowaniu współczynników przyjmowanych przez powoda i jego poprzedników prawnych, jak i bez stosowania procentu składanego oraz jaka jest suma tego zadłużenia według stanu na dzień 10 sierpnia 2016 roku w każdym z opisanych przypadków wyliczenia zadłużenia.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił w sprawie następujący stan faktyczny:

W dniu 20 października 2011 r. pomiędzy (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce i E. G. została zawarta umowa kredytu rozwojowego nr (...) indeksowanego kursem CHF (franka szwajcarskiego).

W umowie tej strony ustaliły, że Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w kwocie 400.000 PLN na warunkach określonych w Umowie oraz Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w(...). Kredyt jest indeksowany do CHF, a saldo kredytu w CHF zostanie obliczone według zasad Regulaminu na podstawie kursu CHF obowiązującego w dacie uruchomienia kredytu. Kredyt jest ewidencjonowany na wyodrębnionym rachunku kredytowym prowadzonym przez Bank wskazanym w odrębnym Potwierdzeniu uruchomienia kredytu firmowego. Potwierdzenie oraz Regulamin stanowiły integralną część Umowy.

Strony ustaliły w umowie, że kredyt zostanie wykorzystany na:

- refinansowanie zobowiązań z tytułu kredytu udzielonego przez (...) Bank S.A. na podstawie umowy nr (...) z dnia 19.05.2005 r.,

- refinansowanie zobowiązań z tytułu kredytu udzielonego przez Bank na podstawie umowy nr (...) z dnia 23.07.2007 r.,

- finansowanie działalności bieżącej,

- pokrycie kosztu prowizji za udzielenie kredytu na podstawie Umowy,

- pokrycie opłaty za czynności związane z wyceną nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu.

Warunkami uruchomienia kredytu było: ustanowienie prawnych zabezpieczeń kredytu zgodnie z Umową, udokumentowanie w Banku ustanowienia cesji praw na rzecz Banku z umowy ubezpieczenia nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu, o sumie ubezpieczenia zgodnej z Regulaminem oraz przedłożenie w Banku potwierdzenia przyjęcia cesji przez ubezpieczyciela i złożenie w Banku kopii potwierdzonego przez Sąd, prawidłowo wypełnionego i opłaconego wniosku o wpis hipoteki na rzecz Banku na zabezpieczenie kredytu.

Bank udzielił kredytu na okres 156 miesięcy począwszy od daty postawienia kwoty kredytu do dyspozycji Kredytobiorcy. Strony ustaliły, że kredyt stanie się w całości wymagalny w następnym dniu po upływie okresu, na jaki został udzielony.

Pozwana, jako kredytobiorca zobowiązała się do poniesienia następujących kosztów związanych z kredytem:

- 6.000 PLN - prowizja za udzielenie kredytu, liczona od kwoty kredytu, należna z dniem zawarcia Umowy, którą Bank pobierze nie później niż w dniu uruchomienia kredytu,

- 600 PLN - opłata za czynności związane z wyceną nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu,

- pozostałe prowizje i opłaty, których wysokość i tryb pobrania określa Tabela Opłat i Prowizji (...),

- odsetki od wykorzystanego kredytu.

Kredyt został zabezpieczony hipoteką kaucyjną do kwoty 800.000 PLN ustanowionej na zabezpieczenie kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami kredytu na nieruchomości położonej pod adresem J., ul. (...), opisanej w KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piasecznie, IV Wydział Ksiąg Wieczystych, ubezpieczeniem ww. nieruchomości od ognia i innych żywiołów wraz z cesją na rzecz Banku praw z polisy i oświadczeniem o poddaniu się egzekucji Kredytobiorcy, które stanowiło załącznik nr 1 do Umowy.

Pozwana wyraziła zgodę, aby przy pobraniu środków pieniężnych z jej rachunku bankowego Bank stosował kurs zgodnie z obowiązującą w Banku Tabelą Kursów (...) w dniu pobrania środków pieniężnych z rachunku bankowego.

Kredytobiorca potwierdził, że otrzymał oraz zapoznał się z treścią Regulaminu obowiązującego w dniu zawarcia Umowy. Potwierdził także, że otrzymał Tabelę Opłat i Prowizji (...) obowiązującą na dzień zawarcia Umowy oraz akceptuje określone w niej warunki cenowe. Przyjął również do wiadomości, że Bank jest uprawniony do zmiany Tabeli Opłat i Prowizji (...) w przypadkach określonych w Regulaminie.

Pozwana zobowiązała się jednocześnie do niezwłocznego powiadamiania Banku o pogorszeniu się sytuacji ekonomiczno-finansowej mogącej mieć wpływ na terminową obsługę kredytu, powiadamiania Banku o zmianach formy organizacyjno-prawnej, nazwy siedziby, osób upoważnionych do reprezentacji kredytobiorcy oraz zmianach innych danych, a także podejmowania kierowanej do niej korespondencji oraz podejmowania działań mających na celu ograniczenie ewentualnych utrudnień w nawiązaniu kontaktu pracowników Banku z kredytobiorcą.

Strony ustaliły także, że za niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu uznaje się w szczególności m.in.: pogorszenie się sytuacji ekonomiczno - finansowej kredytobiorcy w stopniu mogącym mieć, w ocenie banku, wpływ na terminową spłatę należności wynikających z kredytu, niewywiązywanie się przez kredytobiorcę ze zobowiązań zawartych w umowie lub Regulaminie. W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej Bank mógł m.in. wypowiedzieć umowę.

Oprocentowanie kredytu zostało ustalone, jako zmienne i miało stanowić sumę stopy bazowej ustalanej przez Bank, na podstawie właściwej stawki referencyjnej WIBOR, LIBOR, EURIBOR lub stawki referencyjnej w postaci stawki WIBOR lub LIBOR oraz marży Banku określonej w umowie. Rodzaj zastosowanej stawki określała umowa. Marża Banku została ustalona jako stała, z zastrzeżeniem sytuacji, kiedy kredytobiorca składa w Banku dyspozycję zmiany waluty kredytu. Zmiana oprocentowania wynikająca ze zmiany stawki referencyjnej WIBOR, LIBOR lub EURIBOR nie stanowiła zmiany warunków umowy.

Bank zastrzegł sobie prawo zmiany stopy bazowej jeżeli wystąpi co najmniej jedna z poniższych sytuacji:

- zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, w szczególności przepisów podatkowych i rachunkowych stosowanych w sektorze bankowym,

- zmiana poziomu inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych,

- zmiana zakresu lub formy realizacji określonych czynności i usług,

- zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez Bank,

- zmiany organizacyjne i technologiczne Banku,

- zmiana zasad alokacji kosztów operacji i usług,

- dostosowanie się do najlepszych krajowych i międzynarodowych praktyk bankowych.

Bank miał pobierać opłaty i prowizje za udzielenie Kredytu oraz za wykonywanie czynności bankowych związanych z obsługą kredytu, jak również za opóźnienie w spłacie zadłużenia, w wysokości wynikającej z obowiązującej Tabeli Opłat i Prowizji (...). Bank zastrzegł sobie również prawo do zmiany Tabeli na skutek wystąpienia co najmniej jednego z czynników, o których mowa wyżej. Zmiana Tabeli nie stanowiła zmiany umowy.

Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...)w rozdziale II Postanowienia ogólne, pkt. 9 stanowił m.in., że zadłużenie kredytobiorcy wobec Banku jest zaspokajane według następującej kolejności:

- koszty windykacji, w tym w szczególności koszty wezwań do zapłaty i koszty sądowe,

- prowizje i opłaty,

- należności przeterminowane według kolejności:

- odsetki przeterminowane,

- kapitał przeterminowany,

- należności według kolejności:

- odsetki wymagalne,

- kapitał wymagalny.

Takie same zapisy znalazły się również w Regulaminach kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązującym od dnia 12 maja 2010 r. oraz obowiązującym od dnia 05 kwietnia 2012 r., jak również w Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązującym od dnia 01 czerwca 2013 r. Natomiast w Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...) Bank (...) S.A. (dalej jako (...)) obowiązującym od dnia 19 maja 2014 r., rozdział II Postanowienia ogólne, pkt. 16 wskazano m.in, że wszelkie kwoty otrzymane przez Bank od kredytobiorcy, Bank zaliczy na poczet swoich wierzytelności w następującej kolejności:

- koszty poniesione przez Bank w związku z realizacją Umowy,

- koszty windykacji, w tym w szczególności koszty wezwań do zapłaty i koszty sądowe,

- prowizje i opłaty,

- należności przeterminowane według kolejności:

- opłatę za obsługę nieterminowej płatności,

- odsetki przeterminowane,

- kapitał przeterminowany,

- należności nieprzeterminowane według kolejności:

- odsetki,

- kapitał.

Rozdział IV Regulaminu Szczególne uwarunkowania dla kredytów indeksowanych do waluty obcej, pkt. 4 stanowił, że spłata rat kredytu następuje w PLN według kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli Kursów na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu. Takie same postanowienia zawierał w rozdziale V Szczególne uwarunkowania dla kredytów indeksowanych do waluty obcej, pkt. 4 Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujący od dnia 12 maja 2010 r.

Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujący od dnia 5 kwietnia 2012 r., który w rozdziale V Szczególne uwarunkowania dla kredytów indeksowanych do waluty obcej, pkt. 4 stanowił, że spłata rat kredytu następuje w PLN po przeliczeniu raty wyrażonej w walucie indeksacji na PLN według kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli Kursów obowiązującego na koniec dnia, który jest dniem wymagalności raty, a jeżeli w tym dniu Klient nie zapewnił środków niezbędnych na spłatę przeliczenie odbywa się według kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli Kursów obowiązującego na koniec dnia, w którym na rachunku do spłaty kredytu zostały zapewnione środki na spłatę (dzień rzeczywistej opóźnionej spłaty).

Regulaminy kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujące od dnia 1 czerwca 2013 r. i od dnia 19 maja 2014 r., zawierały identyczne postanowienia w powyższej kwestii, jak Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujący od dnia 5 kwietnia 2012 r.

Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...) w rozdziale III Oprocentowanie, opłaty i prowizje, pkt. 12 stanowił, że dla kredytów opartych na stopie bazowej Bank stosuje stawkę referencyjną odpowiednio WIBOR, LIBOR, EURIBOR dla 3- miesięcznych depozytów będącą składową stopy bazowej. Taki sam zapis zawierał także Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązującym od dnia 12 maja 2010 r. oraz obowiązującym od dnia 5 kwietnia 2012 r.

Regulaminy kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujące od dnia 1 czerwca 2013 r. i od dnia 19 maja 2014 r. zawierały w powyższej kwestii nieco inaczej sformułowane zapisy niż Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujący od dnia 5 kwietnia 2012 r., który wskazywał, że Bank ustala wysokość stopy bazowej wskazanej w Tabeli Oprocentowania (Tabeli Opłat i Prowizji - w przypadku późniejszego Regulaminu) na podstawie właściwej stawki referencyjnej WIBOR, LIBOR, EURIBOR dla 3-miesięcznych depozytów.

Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...) w rozdziale V Wypowiedzenie Umowy stanowił, że w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu lub w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, Bank może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, a w przypadku zagrożenia upadłością kredytobiorcy - z zachowaniem 7-dniowego okresu wypowiedzenia. W takim przypadku kredytobiorca zobowiązany jest do spłaty całego niespłaconego kredytu wraz z odsetkami i kosztami wynikającymi z umowy najpóźniej w następnym dniu po upływie okresu wypowiedzenia umowy.

W Regulaminach kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązującym od dnia 12 maja 2010 r. oraz obowiązującym od dnia 05 kwietnia 2012 r. (rozdział VI Wypowiedzenie Umowy), jak również w Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązującym od dnia 01 czerwca 2013 r. (rozdział VI Wypowiedzenie Umowy) znalazły się podobne postanowienia, natomiast w Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...) obowiązującym od dnia 19 maja 2014 r., w rozdziale VI Wypowiedzenie Umowy pkt. 4 wprowadzono zmianę w stosunku do wcześniejszych Regulaminów polegającą na tym, że 30-dniowy okres wypowiedzenia zamieniono na 31-dniowy okres wypowiedzenia. Pozostałe zapisy nie zostały zmienione.

Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujący od dnia 19 maja 2014 r., zawierał definicję „dnia wymagalności”. Takiej definicji nie było we wcześniejszych Regulaminach. W tym regulaminie określono dzień wymagalności, jako dzień przypadający po dniu, w którym kredytobiorca zobowiązany jest, zgodnie z umową, do spłaty kwoty kredytu lub odsetek lub prowizji lub jakichkolwiek innych kwot należnych Bankowi.

Regulaminy kredytowania przedsiębiorców w (...), obowiązujące od dnia 1 czerwca 2013 r. i od dnia 19 maja 2014 r. zawierały zapisy, których nie było we wcześniejszym Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...).

W Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...) obowiązującym od dnia 1 czerwca 2013 r., w rozdziale V Klauzula modyfikacyjna i postanowienia końcowe, pkt. 11 stanowił, że w razie sprzeczności postanowień niniejszego Regulaminu z postanowieniami Regulaminu Konta (...), pierwszeństwo w stosowaniu mają postanowienia niniejszego Regulaminu. Z kolei w Regulaminie kredytowania przedsiębiorców w (...) obowiązującym od dnia 19 maja 2014 r., oprócz powyższego zapisu dodano jeszcze pkt. 12, który stanowił, że Regulamin stanowi integralną część Umowy. W razie jakichkolwiek sprzeczności między Regulaminem a Umową, wiążące będą postanowienia Umowy.

Tabela Opłat i Prowizji dla Małych Firm (...) definiowała opłatę za obsługę nieterminowej płatności, jako opłatę pobieraną jeden raz w każdym miesiącu, w którym nie dokonano wymaganej spłaty kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF w terminie określonym w umowie (opłata pobierana jest w PLN, przeliczana według kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli Kursów na koniec dnia roboczego poprzedzającego pobranie opłaty). Taką samą definicję zawierały znajdujące się w aktach sprawy Tabele Opłat i Prowizji dla Małych Firm (...):

- z dnia 19 maja 2010 r.,

- stanowiąca załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Banku nr (...) - stan na dzień 01.04.2012 r.,

- obowiązująca od dnia 01.10.2012 r.

Podobną definicję zawiera Tabela Opłat i Prowizji (...) obowiązująca od dnia 01 grudnia 2013 r. Definicja ta została zmieniona w Tabeli Opłat i Prowizji (...) obowiązującej od dnia 19 maja 2014 r. Zmiana została utrzymana w Tabeli Opłat i Prowizji (...) obowiązującej od dnia 02 marca 2015 r. Zmiana polegała na tym, że opłata pobierana jest w PLN, przeliczana według kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli Kursów z dnia, w którym nastąpi pobranie opłaty, a nie jak poprzednio według kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli na koniec dnia roboczego poprzedzającego pobranie opłaty. Wysokość tej opłaty wynosiła 45 CHF.

Tabela Oprocentowania (...) z dnia 19 maja 2010 r., określała stopę bazową oprocentowania kredytu w przypadku kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF (dostępnego w ofercie od 12.11.2008 r.) - łączne oprocentowanie kredytu jest sumą stopy bazowej/stawki referencyjnej i marży ustalanej przez (...) - w wysokości 6,50%. Z kolei Tabela Opłat, Oprocentowania i Prowizji dla Małych Firm (...) obowiązująca od dnia 19 maja 2014 r. określała stopę bazową oprocentowania kredytu w przypadku kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF w wysokości 6,85%. Tabela Opłat, Oprocentowania i Prowizji dla Małych Firm (...) obowiązująca od dnia 2 marca 2015 r., określała stopę bazową oprocentowania kredytu w przypadku kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF w wysokości 5,93%.

(dowód: kopia umowy wraz z załącznikami k. 24-28 akt, wydruk księgi wieczystej k. 31-49 akt, kopia regulaminów kredytowania wraz z harmonogramami spłat kredytu i tabelami opłat i prowizji k. 141-169, 173-174, 298-384 akt)

Kredyt dla E. G. został uruchomiony w dniu 29 października 2009 roku. Harmonogram spłaty kredytu zawiera m.in. wysokość stopy bazowej w okresie od 3 grudnia 2009 r. (termin spłaty pierwszej raty) do 3 lutego 2015 r. (termin spłaty ostatniej raty przed rozwiązaniem Umowy).

W harmonogramie wykazano zmianę stopy bazowej na przełomie VI/VII.2011 r. z 6,5% na 6,85%, oraz obniżenie marży Banku z 3% na 1,5% począwszy od III.2011 r.

(dowód: harmonogram spłat k. 173-174, kopia potwierdzenia uruchomienia kredytu k. 230-231 akt)

Zgodnie z Umową, pozwana otrzymała do dyspozycji kwotę 400.000 PLN, a wartość w CHF służyła rozliczeniu kredytu. Wysokość początkowa kredytu w CHF wyniosła 148.604,97 CHF.

Tabela Oprocentowania dla Małych Firm (...) z dnia 19 maja 2010 r., określała stopę bazową oprocentowania kredytu w przypadku kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF (dostępnego w ofercie od 12.11.2008 r.), gdzie łączne oprocentowanie kredytu jest sumą stopy bazowej/stawki referencyjnej i marży ustalanej przez (...) - w wysokości 6,50%.

W § 5 pkt. 1 umowy wskazano, że kredyt zostanie spłacony w równych ratach kapitałowo – odsetkowych. Pozwana początkowo regularnie spłacała raty kredytowe, co wyraźnie wskazuje historia spłat rat kapitałowo – odsetkowych.

Ostatnia płatność raty kapitałowej nastąpiła w dniu 25 września 2014 r. Płatność dotyczyła raty kredytowej wymagalnej dnia 3 lipca 2014 r. Łącznie z powyższą płatnością, spłacono kapitał w wysokości 36.477,44 CHF. Z kolei ostatnia płatność raty odsetkowej nastąpiła dnia 3 listopada 2014 r. i dotyczyła części raty odsetkowej wymagalnej dnia 3 sierpnia 2014 r. Łącznie spłacono odsetki w wysokości 52.261,11 CHF.

Powyższe spłaty zrealizowano poprzez dokonanie wpłat w łącznej wysokości:

- na kapitał - kwoty 126.676,45 PLN,

- na odsetki - kwoty 179.062,92 PLN.

W okresie dokonywania spłat rat kredytowo - odsetkowych (spłaconych zostało 56 rat kredytowo - odsetkowych w całości, a z raty 57 spłacona została część raty odsetkowej). Bank naliczył 38 razy opłatę za obsługę nieterminowej płatności. Łącznie Bank pobrał z tego tytułu 1.710 CHF.

Bank nie stosował przejrzystych zasad naliczania opłaty za obsługę nieterminowej płatności. W niektórych przypadkach opóźnienia płatności nie naliczał opłat (np. rata nr 8 - opłaty nie pobrano gdy płatność nastąpiła 15.07.2010 r.) a w innych przypadkach Bank naliczał opłaty kilka dni po upływie terminu wymagalności raty (np. rata nr 24 - opłatę pobrano 07.11.2011 r.).

W okresie od 3 sierpnia 2014 r. (termin wymagalności raty nr 57) do 1 marca 2015 r. (data rozwiązania Umowy) Bankowi przysługiwały odsetki w kwocie 6.055,96 CHF, z czego dnia 3 listopada 2014 r. spłaconych zostały odsetki w kwocie 755,75 CHF. Zatem na dzień rozwiązania Umowy, Bank naliczył wierzytelność z tytułu zaległości w spłacie należnych odsetek w wysokości 5.300,21 CHF.

Pozwana spłaciła w całości 56 rat kapitałowych, czyli spłacony został kapitał w kwocie 36.477,44 CHF. Zgodnie z potwierdzeniem uruchomienia kredytu z dnia 29.10.2009 r., wysokość udzielonego kredytu wyniosła 148.604,97 CHF. W związku z tym, do spłaty na dzień rozwiązania Umowy, zdaniem Banku pozostała kwota kapitału w wysokości 112.127,53 CHF.

Na dzień rozwiązania Umowy, Bank stał na stanowisku, iż łączny stan zadłużenia pozwanej wobec Banku wynosił 117.292,74 CHF, w tym zaległe odsetki 5.260,78 CHF i niespłacony kapitał 112.031,96 CHF.

(dowód: wyciąg z ksiąg bankowych – k.29, kopia regulaminu kredytowania wraz z harmonogramami spłat kredytu i tabelami opłat i prowizji k. 141-169, 173-174, 298-384 akt)

Własność nieruchomości, która stanowiła zabezpieczenie kredytu została przeniesiona przez pozwaną na rzecz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. aktem notarialnym sporządzonym 26 stycznia 2015 r. przez notariusza S. B. rep. A 671/15. Wpis w księdze wieczystej został dokonany w dniu 30 stycznia 2015 r.

(dowód: odpis z księgi wieczystej – k.31 i nast.)

Z uwagi na niedotrzymanie przez pozwaną warunków umowy i naruszenie punktu 11 a Regulaminu, powód skierował na ręce pozwanej wypowiedzenie umowy z dnia 15 stycznia 2015 r. Okres wypowiedzenia upływał w dniu 1 marca 2015 r. Z upływem okresu wypowiedzenia kwota kredytu stała się natychmiast wymagalna, bez dodatkowego wzywania do spłaty zadłużenia oraz Bank poinformował, że naliczane będą od dnia wymagalności do dnia spłaty całości zadłużenia odsetki podwyższone zgodnie z obowiązującą w (...) Bank (...) (dalej jako (...)) Tabelą Opłat, Oprocentowania i Prowizji (...) w (...). Na dzień sporządzenia wypowiedzenia umowy, a więc na dzień 15 stycznia 2015 roku powód określił kwotę zadłużenia na 116.541,38 CHF.

(dowód: kopia wypowiedzenia wraz z załącznikami k. 135-169 akt)

Ponieważ E. G. nie uregulowała swoich zobowiązań w stosunku do Banku, a jednocześnie przeniosła własność nieruchomości, która stanowiła zabezpieczenie kredytu na spółkę (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., zarówno w stosunku do E. G., jak i (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. strona powodowa wystosowała przedsądowe wezwania do zapłaty na kwotę 521.790,65 zł, która to kwota została ustalona w oparciu o wyciąg z ksiąg banku. Pozwani nie zareagowali jednak na skierowane do nich wezwania do zapłaty.

(dowód: kopia wyciągu z ksiąg bankowych k. 29, kopie wezwań do zapłaty ( k. 50-55 akt)

19 września 2011 r. (...) S.A. w W. w drodze sukcesji uniwersalnej na mocy art. 42e ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce. Następnie z dniem 31 grudnia 2012 r. na skutek połączenia spółek kapitałowych, przeprowadzonego w trybie art. 492 § 1 pkt. 1 k.s.h. (...) Bank (...) S.A. w W. na mocy art. 494 § 1 k.s.h. wstąpiła w ogół praw i obowiązków (...) S.A. w W..

(dowód: k.10 i nast. pełny odpis z (...) Banku (...) S.A., k.17 – decyzja KNF, k.19 i nast. – odpis pełny z KRS (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce).

W toku procesu nastąpił podział (...) Bank (...) S.A. w W. na podstawie art. 529 § 1 pkt. 4 k.s.h. poprzez przeniesienie na Bank przejmujący – (...) S.A. części majątku banku dzielonego (...) Bank (...) S.A. w formie zorganizowanej części przedsiębiorstwa banku dzielonego w zakresie określonym w uchwale o podziale oraz planie podziału. Uchwały były podjęte przez Nadzwyczajne Walne Zgromadzenia w obu bankach w dniu 24 sierpnia 2018 r. Na podstawie art. 531 §1 k.s.h. Bank (...) S.A. w W. wstąpił z mocy prawa z dniem wydzielenia we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank (...) S.A. w W. w zakresie umów kredytowych objętych uchwałami. Umowy kredytowe oznaczone jako Umowy kredytu rozwojowego denominowane i indeksowane kursem CHF nie były przejęte przez (...) S.A.

(k.550 i nast. – uchwały , k.557 i nast.– plan podziału z załącznikami).

Pozostała część majątku (...) Bank (...) S.A. została przeniesiona na (...) Bank (...) AG (Spółka Akcyjna) z siedzibą we W.. Połączenie transgraniczne pomiędzy (...) Bank (...) AG (Spółka Akcyjna) z siedzibą we W. jako spółką przejmującą a (...) Bank (...) S.A. jako spółką przejmowaną doszło do skutku 3 listopada 2018 r. Poprzez przejęcie w drodze sukcesji uniwersalnej z dniem 3 listopada 2018 r. (...) Bank (...) AG (Spółka Akcyjna) z siedzibą we W. wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank (...) S.A. Uprawnienia tego podmiotu są wykonywane na terenie Polski za pośrednictwem oddziału przedsiębiorcy zagranicznego tj. (...) Bank (...) Oddział w Polsce.

(dowód: k.502 i nast.- odpis z KRS (...) Bank (...) Oddział w Polsce).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i analizy finansowej, w celu wyliczenia aktualnego zadłużenia pozwanej w złotych polskich, wynikającego z zawartej umowy o kredyt numer (...), przy zastosowaniu średniego kursu NBP waluty frank szwajcarski z dnia wymagalności roszczenia, z uwzględnieniem wymagalności poszczególnych rat i innych należności banku.

W wyznaczonym terminie biegły R. M. sporządził opinię, w której we wnioskach końcowych wskazał, że stan zadłużenia na dzień rozwiązania Umowy tj. 1 marca 2015 r. obejmuje następujące elementy składowe (według pierwszeństwa wynikającego z Regulaminu):

- zadłużenie z tytułu należnych opłat za obsługę nieterminowych płatności;

- zadłużenie z tytułu zaległych odsetek;

- zadłużenie z tytułu kapitału pozostałego do spłaty.

Zdaniem biegłego, w trakcie realizacji Umowy Bank był uprawniony do pobrania z tytułu tych opłat kwoty 1.305 CHF oraz, w okresie od daty ostatniej wpłaty pozwanej do dnia rozwiązania Umowy Bank był uprawniony do naliczenia tytułem ww. opłat 270 CHF. Podsumowując, do dnia rozwiązania Umowy Bankowi przysługiwała łączna wierzytelność z tytułu opłat za obsługę nieterminowych płatności w wysokości 1.575 EUR.

W opinii biegłego, z rozliczenia opłat za obsługę nieterminowych płatności wynika nadpłata na korzyść E. G. w wysokości 135 CHF.

W dalszej kolejności biegły wskazał, że zgodnie z Umową, Bank miał prawo oczekiwać (również w okresie wypowiedzenia Umowy) na spłatę kolejnych rat kapitałowo - odsetkowych do daty rozwiązania Umowy. Ostatnią ratą kapitałowo - odsetkową spłaconą w całości była rata z terminem wymagalności 3 lipca 2014 r. Z analizy biegłego wynika, że w okresie od 3 sierpnia 2014 r. do 1 marca 2015 r. (data rozwiązania Umowy) Bankowi przysługiwały odsetki w kwocie 6.055,96 CHF, z czego dnia 3 listopada 2014 r. spłaconych zostały odsetki w kwocie 755,75 CHF. Oznacza to, że na dzień rozwiązania Umowy, wierzytelność Banku z tytułu zaległości w spłacie należnych odsetek wynosiła 5.300,21 CHF.

Z kolei na podstawie historii spłat rat kapitałowo - odsetkowych w ramach Umowy biegły stwierdził, że pozwana spłaciła w całości 56 rat kapitałowych, czyli spłacony został kapitał w kwocie 36.477,44 CHF. Zgodnie z potwierdzeniem uruchomienia kredytu z dnia 29 października 2009 r., wysokość udzielonego kredytu wyniosła 148.604,97 CHF. W związku z tym do spłaty na dzień rozwiązania Umowy pozostała kwota 112.127,53 CHF.

W opinii biegłego, nadpłata z tytułu opłat za obsługę nieterminowych płatności w wysokości 135 CHF, zgodnie z zasadą pierwszeństwa regulowania wierzytelności, w części 39,43 CHF pomniejsza zaległość z tytułu należnych odsetek, a pozostałej części tj. 95,57 CHF pomniejsza kapitał pozostały do spłaty.

Podsumowując biegły wskazał, że jego zdaniem, na dzień rozwiązania Umowy, łączny stan zadłużenia E. G. wobec Banku wynosił 117.292,74 CHF, w tym zaległe odsetki 5.260,78 CHF i niespłacony kapitał 112.031,96 CHF.

(dowód: opinia biegłego R. M. – k. 393 i nast.)

Zarzuty od powyższej opinii wniosła pozwana i w piśmie z dnia 16 maja 2018 r. (k.458 i nast.) wskazała, że jej zdaniem biegły w sposób nadmiernie bezkrytyczny przyjął, iż powód prawidłowo wyliczył oprocentowanie w zakresie tzw. kwoty bazowej. Biegły przy tym na str. 18 opinii wskazuje, iż „w aktach sprawy nie ma algorytmu ani wzoru matematycznego opisującego zależność stopy bazowej od stawek referencyjnych", w konsekwencji jednak dokonał założenia na str. 19 opinii, iż „dalej przy sporządzaniu niniejszej opinii biegły założył, że zmiana stopy bazowej została przez Bank przeprowadzona zgodnie z warunkami Umowy, czyli w oparciu o Regulamin kredytowania, obowiązujący w dacie zmiany oprocentowania". Działanie takie nie było, w ocenie pozwanej, uprawnione, dodatkowo przywołana kwota bazowa dotyczyła kwot zobowiązań w złotych, tymczasem od daty zwolnienia kredytu owa kwota bazowa powinna być ustalana jak dla kredytu walutowego - którym zobowiązanie kredytowe się stało.

Pozwana wskazała także, że iż stawka bazowa przywołana w treści opinii na poziomie 6,5% mogła dotyczyć kwot zobowiązań w złotych polskich (PLN) i to w dacie zawierania umowy kredytu. Przyjęcie przez biegłego w treści opinii, że stopa bazowa wynosić powinna od 6,5% do 5,93% w kolejnych okresach, w sytuacji gdy LIBOR 3M CHF - który winien być podstawą dla wyliczania takiej stawki (co wynika z wyliczeń ze str. 18 opinii) - wynosił od 0,2618% do - (minus) 0,857% jest działaniem jawnie nieuprawnionym i uprzywilejowującym powoda. Działanie to nie ma przy tym jakichkolwiek podstaw. Jeśli przy tym biegły na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy ponownie uzna, iż brak jest możliwości wyliczenia stopy bazowej banku - ze względu na brak stosownego algorytmu (co biegły przywołał na str. 18 opinii), pozwana wniosła o dokonanie wyliczeń kwot zadłużenia i odsetek właśnie w oparciu o wskazywane przez biegłego na k. 18 opinii stawki LIBOR 3M.

W oparciu o tak skonstruowane zarzuty, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 czerwca 2018 r. dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego R. M. i zobowiązał go do ustosunkowania się do zarzutów podniesionych w piśmie pozwanej.

W opinii uzupełniającej z dnia 29 października 2018 roku biegły podtrzymał swoje stanowisko zawarte w opinii głównej. Wskazał, że w aktach sprawy znajduje się Tabela Oprocentowania dla Małych Firm (...) z dnia 19 maja 2010 r., która zawiera 3 produkty o nazwie Kredyt (...):

1) Kredyt (...) w PLN - oferta specjalna (...) - stopa bazowa WIBOR 3M,

Kredyt (...) w PLN indeksowany kursem CHF (dostępny w ofercie od 12.11.2008) - stopa bazowa 6,50%,

Kredyt (...) w PLN indeksowany kursem EUR - stopa bazowa 7,00%.

W związku z powyższym, w opinii biegłego, na podstawie akt sprawy należało stwierdzić, że stopa bazowa, określona w Umowie na dzień uruchomienia kredytu w wysokości 6,50%, dotyczy kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF, czyli kredytu, który był przedmiotem Umowy między Stronami.

Na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, które były podstawą wydania opinii w niniejszej sprawie biegły stwierdził, że postanowienia Regulaminu, obowiązującego w dacie zawarcia Umowy, jak i późniejszych wersji, sugerują wyraźną zależność między stopą bazową, a stawką referencyjną. Taka zależność mogłaby być przez Bank sformułowana matematycznie, stąd później w opinii stwierdzenie faktu, że w aktach sprawy nie ma algorytmu ani wzoru matematycznego, opisującego zależność stopy bazowej od stawek referencyjnych. Zatem z akt sprawy nie wynika, czy taki algorytm w Banku istnieje czy nie istnieje - w przypadku, gdyby konieczne było wyjaśnienie tej kwestii, biegły zaproponował w swojej opinii rozważenie przez Sąd zażądania od Banku złożenia do akt sprawy dokumentu definiującego algorytm (wzór) obliczania stopy bazowej przez Bank.

W opinii biegłego, Bank nie miał obowiązku prawnego ani obowiązku wynikającego z zawartej umowy, by posiadać matematyczny algorytm wyliczania wysokości stopy bazowej w zależności od stawek referencyjnych. Zatem ewentualny brak takiego algorytmu nie może być traktowany jako zarzut w stosunku do Banku. Zdaniem biegłego, w takim przypadku wysokość stopy bazowej Bank mógł np. określać na podstawie oceny eksperckiej dedykowanych do tego zadania pracowników, którzy uwzględnialiby w swoich ocenach wysokość stawki referencyjnej, historię zmian tej stawki i prognozy na przyszłość oraz inne aspekty np. makroekonomiczne lub wynikające z wewnętrznej sytuacji Banku. To również, w opinii biegłego, mieściłoby się w pojęciu zastosowanym przez Bank, że stopa bazowa ustalana jest w zależności od stawki referencyjnej.

Zdaniem biegłego, powyższe stanowisko biegłego znajduje oparcie także w aktach sprawy, gdyż obowiązujący w dniu zawarcia Umowy Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...), w rozdziale III Oprocentowanie, opłaty i prowizje pkt. 13 stanowi, że Bank zastrzega sobie prawo zmiany stopy bazowej, jeżeli wystąpi, co najmniej jedna z poniższych sytuacji:

- zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, w szczególności przepisów podatkowych i rachunkowych stosowanych w sektorze bankowym,

- zmiana poziomu inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych,

- zmiana zakresu lub formy realizacji określonych czynności i usług,

- zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez Bank,

- zmiany organizacyjne i technologiczne Banku,

- zmiana zasad alokacji kosztów operacji i usług,

- dostosowanie się do najlepszych krajowych i międzynarodowych praktyk bankowych, (kolejne wersje Regulaminów obowiązujących w czasie trwania Umowy zawierają takie same postanowienia).

Biegły wskazał także, że niezależnie od kwestii istnienia lub nieistnienia algorytmu na obliczanie wysokości stopy bazowej, Umowa przyznawała Bankowi uprawnienie do jednostronnej zmiany wysokości stopy bazowej w trybie zmiany Tabeli Oprocentowania lub Tabeli Opłat i Prowizji.

Biegły podkreślił, że z akt sprawy wynika, że w dacie zawarcia Umowy Bank zastosował do ustalania wysokości stopy bazowej, a co za tym idzie oprocentowania kredytu, stopę bazową w wysokości wynikającej z oficjalnego dokumentu wewnętrznego Banku, jakim była Tabela Oprocentowania dla Małych Firm (...) z dnia 19.05.2010 r., która określała stopę bazową oprocentowania kredytu w przypadku kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF (dostępnego w ofercie od 12.11.2008 r.) w wysokości 6,50%. Biegły zasugerował w swojej opinii rozważenie przez Sąd wystąpienie do Banku o złożenie do akt sprawy Tabeli, obowiązującej w dniu zawarcia umowy tj. 20.10.2009 r. (lub jednoznaczne potwierdzenie, która ze złożonych w aktach sprawy Tabel jest tożsama z obowiązującą w dniu 20.10.2009 r.)

Biegły uznał, że od dnia 3 lipca 2011 r. Bank wprowadził do naliczania wysokości rat kredytu stopę bazową w wysokości 6,85%, która została utrzymana przez Bank do dnia 01.03.2015 r., tj. do dnia rozwiązania Umowy. W aktach sprawy nie ma Tabeli Oprocentowania Banku obowiązującej w tamtym okresie, jednakże biegły przyjął założenie, że zmiana wysokości stopy bazowej w Umowie przez Bank odbyła się zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, czyli poprzez odpowiednią zmianę Tabeli. Do przyjęcia odwrotnego założenia, biegły nie widział żadnych podstaw, gdyż w aktach sprawy brak jest jakichkolwiek informacji podważających legalność działań Banku w jakimkolwiek zakresie - brak doniesień medialnych, wyroków sądowych, decyzji KNF, zeznań świadków, z których wynikałoby, że istnieje jakiekolwiek przypuszczenie, że Bank dopuścił się kiedykolwiek praktyk niezgodnych z własnymi wewnętrznymi regulacjami (w tym przypadku, że Bank zastosował nową stopę bazową do Umowy z pominięciem formalnej zmiany Tabeli Oprocentowania lub Tabeli Opłat i Prowizji).

Zdaniem biegłego, analiza wariantu hipotetycznego postulowanego przez pozwaną, polegająca na obliczeniu stanu zadłużenia w wariancie, gdyby stopa bazowa była równa LIBOR 3M, nie jest oparta na zapisach umowy pomiędzy stronami, zatem nie jest zgodna ze stanem faktycznym na dzień sporządzania opinii uzupełniającej. Dodatkowo, z Tabeli Oprocentowania dla Małych Firm (...) z dnia 19 maja 2010 r. jednoznacznie wynika, że Bank wycofał z dniem 12 listopada 2008 r. ze swojej oferty Kredyt rozwojowy w PLN indeksowany kursem CHF, którego oprocentowanie oparte było na stawce referencyjnej LIBOR 3M.

We wnioskach końcowych biegły wskazał, że strony zawarły Umowę, której przedmiotem było udzielenie Kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF oraz że stopa bazowa, określona w Umowie, na dzień uruchomienia tego kredytu wynosiła 6,50%. Mechanizm zmiany stopy bazowej (jak również łącznego oprocentowania kredytu) jest określony w Umowie. Umowa nie zawiera żadnego postanowienia, które mogłoby stanowić podstawę do twierdzenia, że od daty zwolnienia kredytu, stawka bazowa powinna być w innej wysokości niż przewidziana w Tabeli opłat Banku dla Kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF.

Biegły podniósł, że w sytuacji wolnej konkurencji na rynku usług bankowych i swobody zawierania umów, nie ma możliwości jednoznacznego wskazania wysokości stopy bazowej, którą można by określić mianem godziwej i potraktować jako punkt odniesienia dla porównania z wysokością stopy bazowej Banku, stosowanej w Umowie.

Ustalenie wysokości stopy bazowej dla produktów stanowiących ofertę banku jest kompetencją banku. W związku z tym nie jest możliwe stwierdzenie ile powinna wynosić stopa bazowa dla produktu Banku o nazwie „Kredyt rozwojowy w PLN indeksowany kursem CHF", którą Bank musiałby zastosować w swojej Tabeli opłat, gdy LIBOR 3M dla CHF wynosił od 0,2618% do -0,857%.

(dowód: opinia biegłego k. 395-431, opinia uzupełniająca k. 471-485 akt)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, które nie były kwestionowane przez strony, oraz w oparciu o opinię biegłego i opinię uzupełniającą.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 69 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W niniejszej sprawie w zarzutach od nakazu zapłaty pozwana podnosiła szereg zarzutów: m.in. nieistnienie roszczenia, brak wymagalności, przedawnienie, dowolnie ustaloną kwotę zobowiązania w oparciu o arbitralnie ustalaną wysokość kursu CHF, ponadto podnosiła, że świadczyła nienależnie.

W ocenie Sądu, materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje, że większość zarzutów pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew twierdzeniom pozwanej, umowa kredytowa dotyczyła kwoty 400.000 zł, a nie 40.000 zł i była zawarta na 13 lat. Termin wymagalności niespłaconych rat nastąpił z postawieniem całego kredytu w stan wymagalności tj. z rozwiązaniem umowy z dniem 1 marca 2015 r. Bank nie był zobowiązany do zachowania procedury restrukturyzacji poprzedzającej wypowiedzenia umowy, gdyż art. 75c ustawy Prawo bankowe obowiązuje od 27.11.2015 r., z tym, że banki miały dostosować działalność do brzmienia tego przepisu do 12.12.2015 r. Przepis art. 75 c ustawy Prawo bankowe został wprowadzony ustawą z 25.09.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (DZ. U. z 12/11/2015 r., poz. 1854) tj. po rozwiązaniu umowy z pozwaną E. G..

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia trzeba wskazać, iż zgodnie z art. 118 k.c., w niniejszej sprawie mamy do czynienia z trzyletnim terminem przedawnienia, który liczony od dnia 1 marca 2015 r. tj. od rozwiązania umowy, najwcześniej upłynąłby w dniu 1 marca 2018r., zatem roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu, gdyż wniesienie pozwu w dniu 31 sierpnia 2016r. przerwało bieg terminu przedawnienia. Ponadto licząc bieg terminu przedawnienia od poszczególnych niespłaconych rat, Sąd doszedł do przekonania, że także przedawnienie należności nie nastąpiło, gdyż ostatnia płatność raty kapitałowej nastąpiła w dniu 25 września 2014 r. i dotyczyła raty kredytowej wymagalnej dnia 3 lipca 2014 r., a zatem raty wymagalne w sierpniu 2014 r. uległyby przedawnieniu w sierpniu 2017 r. tj. także po wniesieniu pozwu.

W ocenie Sądu, niezasadne okazały się twierdzenia pozwanej do bezskuteczności zapisów umowy w zakresie klauzul abuzywnych. Pozwana podnosiła, że klauzule indeksacyjne, w których to bank dowolnie ustala wysokość kursu są uznawane przez sądy za abuzywne, albowiem postanowienie umowy przyznające bankowi dowolność ustalania wysokości kursu spłaty rażąco narusza równość stron stosunku umownego. W ocenie pozwanej, powód jako bank zajmuje uprzywilejowaną pozycję na rynku i na tej podstawie zawarł w umowie zapisy, które kształtują prawa i obowiązki pozwanej, jako kontrahenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jej interesy. Zdaniem pozwanej, postanowienie takie w związku z powyższym należy uznać za sprzeczne z art. 58, art. 353¹ i art. 388 k.c.

Odnosząc się do tych zarzutów Sąd pragnie wskazać, iż od pozwanej jako od przedsiębiorcy wymagany jest wyższy poziom staranności w zawieraniu umów niż od konsumenta (art. 355§2 k.c.). Pozwana prowadzi działalność gospodarczą jako adwokat w ramach Kancelarii Adwokackiej, a zatem jako prawnik jest obeznana z przepisami prawa, co więcej, powinna mieć świadomość konsekwencji prawno-finansowych zawieranych umów. Ponadto, pozwana niewątpliwie ma świadomość tego, że warunki umowy kredytowej mogła negocjować z Bankiem, a w przypadku analizy umowy wskazującej na nadmierne ryzyko finansowe, pozwana powinna podjąć decyzję o niezawieraniu umowy obciążonej taki negatywnymi zapisami.

Dodatkowo odnosząc się do argumentacji pozwanej należy wskazać, że jak wynika z treści art. 385¹ § 1 k.c., „postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny”. Przepisy art. 385¹ –385³ k.c. zawierają pakiet norm ukierunkowanych na ochronę nie każdego kontrahenta, lecz jedynie konsumenta w umowach zawieranych z przedsiębiorcą. „Konsument” bowiem jest uznawany za „słabszą" stronę stosunku prawnego, tak ekonomicznie, jak również pod względem doświadczenia i posiadanej wiedzy. W celu zatem uniknięcia niebezpieczeństwa narzucenia konsumentowi niekorzystnych dla niego postanowień, ustawodawca przyjął, że przy zawieraniu umów z konsumentami przez banki, deweloperów, zakłady ubezpieczeń, przedsiębiorców prowadzących biura podróży, operatorów telefonicznych oraz telewizji kablowej, dostawców energii elektrycznej czy gazu, linie lotnicze i inne podobne podmioty niedozwolone postanowienia są uznawane za nieważne.

Biorąc pod uwagę, że ochrona określona w cytowanych wyżej artykułach dotyczy konsumenta, odnieść należy się do definicji tego pojęcia. Otóż stosownie do brzmienia art. 22¹ k.c. „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową”. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie VI ACa 775/14, „Definicja konsumenta dająca się wyinterpretować z art. 221 k.c. zawiera cztery elementy. Po pierwsze, konsumentem może być tylko osoba fizyczna, po drugie, musi ona dokonywać czynności prawnej, po trzecie, czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby, a po czwarte, adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca. Zróżnicowanie sytuacji prawnej dwóch specjalnych kategorii podmiotów obrotu cywilnoprawnego, a mianowicie konsumentów i przedsiębiorców, tylko z formalnoprawnego punktu widzenia nie jest zgodne z metodą cywilnoprawną, która stawia na pierwszym miejscu właśnie równorzędną pozycję uczestników tego obrotu. W istocie jednak znacznie silniejsza pozycja ekonomiczna oraz społeczna i organizacyjna przedsiębiorcy wymaga zapewnienia konsumentowi równorzędności materialnej, rzeczywistej, dającej mu niezbędne "wyprzedzenie" (handicap) w relacjach z przedsiębiorcą”.

Z kolei w wyroku z dnia 9 lutego 2012 r. w sprawie V ACa 96/12 Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazał, że „status osoby fizycznej, jako konsumenta, w rozumieniu art. 22¹ k.c. powinien być oceniany na chwilę dokonywania czynności prawnej. Zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, nie oznacza, że osoba fizyczna powinna być uważana za konsumenta, gdy w chwili dokonywania czynności prawnej statusu takiego nie miała”.

Mając na uwadze powyższe trzeba stwierdzić, że w chwili zawierania Umowy Kredytowej z Bankiem, pozwana jako przedsiębiorca zajmowała się prowadzeniem działalności gospodarczej. Co więcej, jak wynika z umowy, Kredyt (...) w wysokości 400.000 zł był przeznaczony na refinansowanie zobowiązań z dwóch innych kredytów oraz na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej pozwanej. Tym samym, jeżeli umowa odnosi się wprost do działalności pozwanej, to nie można pozwanej jako strony umowy traktować jako konsumenta. Niezasadne okazały się zatem zarzuty pozwanej co do nieważności wskazanych postanowień umowy przyznających Bankowi dowolność w ustalaniu wysokości kursu spłaty. Jeżeli pozwana zdawała sobie sprawę z tego, że umowa stanowi naruszenie dobrych obyczajów i rażąco narusza jej interesy, a także przewidywała skutki takich postanowień umowy, to ponosi konsekwencje tak zawartej umowy i w ocenie Sądu, nie ma podstaw do przeliczania zadłużenia pozwanej wg średniego kursu NBP. Postanowienia umowy regulują bowiem te kwestie w sposób odmienny.

Powództwo nie zasługuje jednak na uwzględnienie w pełnej wysokości. Zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu wynikającym z art. 6 k.c., wierzyciel ma obowiązek wykazać podstawę wierzytelności i jej wysokość. Zdaniem Sądu, Bank nie przedłożył do akt sprawy dokumentów świadczących o niespłaceniu przez kredytobiorcę zadłużenia z tytułu Umowy Kredytu Rozwojowego w wysokości wskazanej w pozwie. Dokumentem dostatecznie potwierdzającym tę okoliczność nie może być wyciąg z ksiąg bankowych, który ma charakter jedynie dokumentu prywatnego. Słusznie podkreśla pozwana w zarzutach, że wysokość roszczenia nie została w pełni udokumentowana. Podnieść należy, że po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 15 marca 2011 r. sygn. akt P 7/09 i ingerencji ustawodawcy, zgodnie z art. 95 ust. 1a ustawy Prawo bankowe, w postępowaniu cywilnym wyciąg z ksiąg bankowych nie korzysta z żadnych domniemań prawnych i nie ma statusu dokumentu urzędowego ani mocy prawnej dokumentu urzędowego. Bank, który się powołuje na ten dokument, w przypadku zakwestionowania przez dłużnika wysokości zadłużenia, powinien wykazać zarówno istnienie wierzytelności jak i jej wysokość.

W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2011 r., sygn. akt P 7/09 (Dz. U. z 2011, nr 72, poz. 388), Trybunał stwierdził, iż art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe, w zakresie, w jakim nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak wynika z Umowy Kredytu Rozwojowego zawartej między stronami, odsetki są naliczane każdego dnia, począwszy od uruchomienia kredytu od wykorzystanej kwoty kredytu, według zmiennej stopy procentowej opartej o zmienną stawkę bazową Banku oraz stałą marżę Banku w wysokości 3,00 p.p., a od ustanowienia zabezpieczeń w wysokości 1,5 p.p., z zastrzeżeniem punktu 5, tj. że zasady zmian oprocentowania określa Regulamin (§ 4 pkt. 2 i 5 umowy – k.25).

Zdaniem Sądu, przedstawiona umowa w tym zakresie zawiera w swojej treści postanowienia, które mogą być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a co za tym idzie nieważne w myśl art. 58 § 2 k.c. Wskazać należy, że obowiązkiem Sądu jest zbadanie z urzędu istnienia tego rodzaju klauzul wpływających na ważność umowy, czy też poszczególnych jej zapisów, albowiem ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego jest istotą sprawy. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego uchodzić mogą przede wszystkim postanowienia umowy dotyczące zmiennego oprocentowania, zmian stawek opłat i prowizji, albowiem dają powodowemu Bankowi całkowitą swobodę i nieograniczoną możliwość czynienia zmian bez względu na jej ekonomiczne i faktyczne uzasadnienie. W ocenie Sądu, przeprowadzona w sprawie opinia biegłego wskazuje na to, że wysokość oprocentowania kredytu pozostawała w gestii arbitralnej decyzji Banku podejmowanej w oparciu o bardzo szerokie, niesprecyzowane kryteria dające pełną dowolność zmiany wysokości stopy oprocentowania na podstawie zmiennych stawek kwot bazowych. W odniesieniu do konsumentów Rzecznik Finansowy wielokrotnie uznawał takie klauzule za zabronione, ale także w odniesieniu do przedsiębiorców, zdaniem Sądu, klauzule takie należy traktować jako sprzeczne z dobrymi obyczajami kupieckimi. Obok zmiennego kursu przeliczania kredytu ustalanego dowolnie przez Bank na podstawie tabel kursowych Banku, zmienne stopy procentowe byłyby kolejnym parametrem kredytu, swobodnie kształtowanym przez Bank i wpływającym na wysokość zadłużenia.

W niniejszym przypadku, zdaniem Sądu, ustalone przez powoda postanowienia umowne nie pozwalają na konkretne ustalenie oprocentowania kredytu. Powód mógł bowiem arbitralnie kształtować wysokość oprocentowania, z oczywistą szkodą dla strony pozwanej. W takim wypadku postanowienia umowy w przedmiocie zmiennego oprocentowania nie wiążą strony pozwanej ze skutkiem ex tunc (czyli od daty podpisania umowy), co oznacza, że powód w sposób całkowicie błędny i krzywdzący dla strony pozwanej określił kwotę odsetek, rzekomo należnych mu z tytułu umowy kredytu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 04.11.2011 r. (sygn. akt I CSK 46/11), „Klauzula zmiennego oprocentowania nie może mieć charakteru blankietowego, lecz powinna dokładnie wskazywać czynniki (okoliczności faktyczne) usprawiedliwiające zmianę oprocentowania oraz relację między zmianą tych czynników, a rozmiarem zmiany stopy oprocentowania kredytu, określając precyzyjnie wpływ zmiany wskazanych okoliczności na zmianę stopy procentowej, a więc kierunek, skalę, proporcję tych zmian." Podobne do przytoczonego wyżej wyroku stanowisko zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 30.04.2014 r. (sygn. akt I ACa 1209/13), w którym stwierdził, że „Z uwagi na to, że nie można z góry w umowie kredytu liczbowo określić przyszłych zmian stopy oprocentowania, klauzula dotycząca zmiany oprocentowania powinna być skonstruowana w taki sposób, aby dokonana jednostronnie przez Bank modyfikacja w tym przedmiocie była weryfikowalna i policzalna w zakreślonych z góry granicach. Swoboda Banku nie może bowiem oznaczać dowolności i przejawiać się w możliwości dokonywania modyfikacji oprocentowania na podstawie dowolnie wybranego wskaźnika finansowego, czyli np. z uwzględnieniem wskaźnika prowadzącego do wzrostu oprocentowania, a z pominięciem wskaźników korzystnych dla kredytobiorców, oraz w możliwości zignorowania zmian wskaźników, które mogłyby uzasadniać obniżenie oprocentowania."

W niniejszej sprawie kwestionowany zapis umowy i Regulaminu w przedmiocie zmiennego oprocentowania daje Bankowi uprawnienia jednostronnej, arbitralnej zmiany (podwyższenia) oprocentowania kredytu w bliżej niezdefiniowanych okolicznościach. Zapis ten stanowi typową klauzulę blankietową, która w praktyce stanowi jedynie imitację klauzuli zmiany oprocentowania. Dla skutecznej i wiążącej prawnie klauzuli zmiany oprocentowania wymaga się bowiem, aby zawierała ona trzy fundamentalne elementy: precyzyjne i obiektywne mierniki (parametry) kontrolne, które decydują o zmianie oprocentowania, precyzyjną relację między zmianą parametrów kontrolnych a zmianą stawki oprocentowania, precyzyjne określenie czasu, kiedy nowa zmieniona stawka oprocentowania wchodzi w życie.

Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 10.02.2012 r. (sygn. akt VI ACa 1460/11) wyraźnie wskazał, że „Posłużenie się przez kredytodawcę zwrotem "może ulegać zmianom" stwarza kredytodawcy możliwość dokonywania wyłącznie takich zmian, które będą uwzględniać ekonomiczny interes jedynie kredytodawcy, a nie kredytobiorcy. Sprzeczne z dobrymi obyczajami jest w tym przypadku naruszenie zasady równorzędności stron umowy, bowiem wskutek zastosowania klauzuli dotyczącej możliwości zmiany oprocentowania kredytu doszło do nielojalnego kontraktowania i wykorzystania uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty. Kredytodawca nadużywa w ten sposób swojej przewagi kontraktowej, dopuszczając do dysproporcji praw i obowiązków swoich i konsumenta. ” Przedmiotowe orzeczenie dotyczy umowy zawartej z konsumentem, ale w ocenie Sądu, argumentacja zawarta w uzasadnieniu tego wyroku ma zastosowanie do wszystkich umów kredytu, gdyż niejasne sformułowanie co do zasad zmiany oprocentowania stanowi także naruszenie dobrych obyczajów kupieckich nakazujących lojalne traktowanie kontrahenta, bez narażania go na zaskakujące skutki niesprecyzowanych bliżej postanowień umowy.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie sposób uznać, żeby zapisy umowy spełniały wymagania dla jednoznaczności kryteriów podwyższenia oprocentowania, gdyż nikt poza Bankiem nie jest w stanie określić, jaka zmiana miernika i o jaką wysokość będzie wystarczająca dla uzasadnienia podwyżki oprocentowania (i o jaką stawkę), a także wysokości opłat i prowizji. Jak słusznie podkreślił biegły w swojej opinii (k.393 i nast.), w aktach sprawy nie ma algorytmu ani wzoru matematycznego opisującego zależność stopy bazowej od stawek referencyjnych, natomiast obowiązujący w dniu zawarcia Umowy Regulamin kredytowania przedsiębiorców w (...) (k.152), w rozdziale III Oprocentowanie, opłaty i prowizje pkt. 13 stanowił, że Bank zastrzega sobie prawo zmiany stopy bazowej, jeżeli wystąpi, co najmniej jedna z poniższych sytuacji:

- zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, w szczególności przepisów podatkowych i rachunkowych stosowanych w sektorze bankowym,

- zmiana poziomu inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych,

- zmiana zakresu lub formy realizacji określonych czynności i usług,

- zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez Bank,

- zmiany organizacyjne i technologiczne Banku,

- zmiana zasad alokacji kosztów operacji i usług,

- dostosowanie się do najlepszych krajowych i międzynarodowych praktyk bankowych, Podnieść należy, że kolejne wersje Regulaminów obowiązujących w czasie trwania Umowy zawierają takie same postanowienia.

Biegły uznał, że od dnia 3 lipca 2011 r. Bank wprowadził do naliczania wysokości rat kredytu stopę bazową w wysokości 6,85%, która została utrzymana przez Bank do dnia 01.03.2015 r., tj. do dnia rozwiązania Umowy. Podkreślił jednak, że w aktach sprawy nie ma Tabeli Oprocentowania Banku obowiązującej w tamtym okresie i przyjął założenie, że zmiana wysokości stopy bazowej w Umowie przez Bank odbyła się zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, czyli poprzez odpowiednią zmianę Tabeli. Do przyjęcia odwrotnego założenia, biegły nie widział żadnych podstaw, gdyż w ocenie biegłego, aktach sprawy brak jest jakichkolwiek informacji podważających legalność działań Banku w jakimkolwiek zakresie tj. brak doniesień medialnych, wyroków sądowych, decyzji KNF, zeznań świadków, z których wynikałoby, że istnieje jakiekolwiek przypuszczenie, że Bank dopuścił się kiedykolwiek praktyk niezgodnych z własnymi wewnętrznymi regulacjami (w tym przypadku, że Bank zastosował nową stopę bazową do Umowy z pominięciem formalnej zmiany Tabeli Oprocentowania lub Tabeli Opłat i Prowizji). Jednocześnie w opinii biegły podniósł, że z akt sprawy nie wynika, która z wymienionych w Regulaminie przesłanek uzasadniała podwyższenie przez bank stopy bazowej do wysokości 6,85%, którą począwszy od raty z dnia 03.08.2011 r. zastosowano do naliczania wysokości kolejnych rat kredytowo-odsetkowych (k.410 – 411 – opinia).

W świetle powyższych wniosków biegłego, należy uznać zapisy umowy w sprawie zmiany oprocentowania za klauzulę blankietową, co w rezultacie daje Bankowi jednostronne uprawnienie dowolnego kształtowania wysokości (w praktyce - wyłącznie zwiększania) zobowiązania kredytobiorcy. Zobowiązaniem kredytobiorcy jest bowiem zwrot wykorzystanego kapitału wraz z odsetkami. Jeżeli stopa odsetek może być arbitralnie zwiększana przez Bank za pomocą klauzuli zmiany stóp bazowych, to niewątpliwie wpływa to na wysokość zobowiązania kredytobiorcy w sposób niemożliwy do określenia i kontroli przez drugą stronę stosunku zobowiązaniowego.

Z uwagi na fakt, że postanowienia umowy, która jest przedmiotem niniejszej sprawy, w zakresie zmiennego oprocentowania, są klauzulami sprzecznymi z zasadami współżycia społecznego i dobrymi i obyczajami, strona pozwana nie jest nimi związana, gdyż są one nieważne. Skoro zatem postanowienia te nie obowiązują, to nie da się na ich podstawie określić należnej powodowi kwoty odsetek z tytułu kredytu. W takim wypadku z całą pewnością wysokość roszczenia powoda została określona w sposób błędny, co wyklucza uwzględnienie powództwa w całości. Ponieważ odsetki były naliczane i pobierane przez cały czas wykonywania umowy, to niewątpliwie wpływają także na wysokość roszczenia o kapitał kredytu, która to kwota została określona nieprawidłowo.

W tym kontekście wskazać należy, że Sąd nie miał podstaw do zastosowania innego sposobu określania wysokości oprocentowania, niż określono w umowie. Sam biegły podkreślił w opinii, że analiza wariantu hipotetycznego postulowanego przez pozwaną, polegająca na obliczeniu stanu zadłużenia w wariancie, gdyby stopa bazowa była równa LIBOR 3M, nie jest oparta na zapisach umowy pomiędzy stronami. Dodatkowo, z Tabeli Oprocentowania dla Małych Firm (...) z dnia 19 maja 2010 r. jednoznacznie wynika, że Bank wycofał z dniem 12 listopada 2008 r. ze swojej oferty Kredyt rozwojowy w PLN indeksowany kursem CHF, którego oprocentowanie oparte było na stawce referencyjnej LIBOR 3M, a zatem taki sposób oprocentowania nie jest stosowany przez Bank. Ponadto, umowa nie zawiera żadnego postanowienia, które mogłoby stanowić podstawę do twierdzenia, że od daty zwolnienia kredytu, stawka bazowa powinna być w innej wysokości niż przewidziana w Tabeli opłat Banku dla Kredytu rozwojowego w PLN indeksowanego kursem CHF. Biegły także podniósł, iż w sytuacji wolnej konkurencji na rynku usług bankowych i swobody zawierania umów, nie ma możliwości jednoznacznego wskazania wysokości stopy bazowej, którą można by określić mianem godziwej i potraktować jako punkt odniesienia dla porównania z wysokością stopy bazowej Banku, stosowanej w Umowie. Zdaniem biegłego, które to stanowisko Sąd podziela, nie jest możliwe stwierdzenie ile powinna wynosić stopa bazowa dla produktu Banku o nazwie „Kredyt rozwojowy w PLN indeksowany kursem CHF", którą Bank musiałby zastosować w swojej Tabeli opłat, gdy LIBOR 3M dla CHF wynosił od 0,2618% do -0,857%.

Wszystko to pozwala stwierdzić, iż na podstawie przedstawionego materiału dowodowego, nie sposób prawidłowo wyliczyć wysokości dochodzonego pozwem roszczenia odsetkowego, a spełnione z tego tytułu, zgodnie z twierdzeniami strony pozwanej należy uznać jako nienależne z tytułu odsetek, a zatem pomniejszające należność kapitałową, zwłaszcza, że strona pozwana zakwestionowała wysokość dochodzonego pozwem roszczenia, opartego na wyciągu z ksiąg bankowych powoda. Jak wskazano, z wyciągami z ksiąg bankowych nie wiążą się żadne domniemania prawne potwierdzające autentyczność danych w nich zawartych. W sytuacji gdy strona pozwana kwestionuje kwotę przedstawioną w wyciągu, obowiązkiem powoda jest przedstawienie innych dowodów, które mogą potwierdzić wysokość dochodzonego pozwem roszczenia, tym bardziej skoro wyciąg jest w zasadzie jedynym dowodem mogącym stanowić potwierdzenie wysokości dochodzonego pozwem roszczenia.

Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 20.03.2017 r. (sygn. akt XXV C 1934/16), „zgodnie z treścią art. 253 k.p.c., jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. W niniejszej sprawie stroną, która chce skorzystać z wyciągu z ksiąg banku jest powód. Powyższy przepis nakłada zatem na powoda obowiązek udowodnienia okoliczności wynikających z wyciągu z ksiąg rachunkowych banku, w sytuacji zakwestionowania tego dokumentu przez pozwanych. Powód zaś nie tylko wykazał inicjatywy dowodowej w tym zakresie, ale w ogóle się nie ustosunkował do zarzutów pozwanych w tym zakresie."

Odnosząc to stanowisko do okoliczności sprawy Sąd uznał, że przedłożony przez Bank dokument w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych z dnia 10 sierpnia 2016 r., mający stanowić podstawę wykazania powstania, istnienia, wysokości oraz wymagalności dochodzonego przez niego roszczenia, nie spełnia już wymogów określonych w ust. 1 art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, stanowiąc jedynie prywatny dokument, nie mogący stanowić dowodu na powołane okoliczności, skoro został on zakwestionowany przez pozwaną.

W przedmiotowej sprawie, jak już wyżej wskazano, oprocentowanie umowy było ustalane poprzez niejasne kryteria, jakie przyjął arbitralnie powód. Oznacza to, że powód w toku procesu w sposób obiektywny nie wykazał wysokości odsetek i kwoty kapitału rzeczywiście pozostałego do spłaty, co oznacza, że powództwo, jako nieudowodnione co do wysokości winno zostać w części oddalone.

Jeżeli wyciąg z ksiąg bankowych stanowi dokument prywatny, a strona pozwana zaprzeczyła, że dane zawarte w wyciągu są prawdziwe, okoliczność że tak jest winien wykazać powód, co powoduje, że to obowiązkiem strony powodowej jest wykazanie, co składa się na poszczególne kwoty wymienione w wyciągu i uzasadnienie ich wysokości, tym bardziej skoro wyciąg ten nie został w żaden sposób zaakceptowany przez kredytobiorców (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27.04.2014 r. sygn. I ACa 290/13 LEX nr 1451726). Także w wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu I Wydział Cywilny z dnia 19 września 2016 r. w sprawie o sygn. akt I C 847/16, Sąd zauważył że „Bank nie udowodnił, aby mógł domagać się od pozwanych jako kredytobiorców świadczenia w wysokości oznaczonej w pozwie. Również wskazana w pozwie kwota pieniężna budzi i wątpliwości. Wyciąg z ksiąg bankowych powoda nie stanowi dowodu przysługiwania wierzytelności zgłoszonej w pozwie, tylko potwierdzenie stanu zapisów księgowych." Podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 07 lutego 2013 r., wydanego w sprawie o sygn. akt I ACa 1419/12 podniesiono, iż zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. błędne jest stanowisko, że to na pozwanym, kwestionującym sporne roszczenie co do zasady i wysokości, spoczywał ciężar obalenia domniemania płynącego z przedstawionego przez stronę pozwaną wyciągu z ksiąg bankowych i podjęcia inicjatywy dowodowej w tym zakresie.

Sąd podziela zaprezentowane poglądy i uznaje, że jeśli strona pozwana w przedmiotowej sprawie zaprzeczyła istnieniu wierzytelności i jej wysokości przedstawionej w wyciągu z ksiąg bankowych powoda, to ciężar dowodu wykazania prawidłowości naliczonego zadłużenia, a w szczególności wykazanie, co składa się na poszczególne kwoty wymienione w wyciągu spoczywał na stronie powodowej.

Jeśli umowa kredytowa posiadała zmienne oprocentowanie, to aby wyliczyć wysokość odsetek, powód musiałby przedstawić zmiany wysokości kryteriów, wedle których miało być ustalane oprocentowanie kredytu. Bez tych dowodów obliczenie oprocentowania jest niemożliwe, co wiąże się z koniecznością oddalenia powództwa w części, jako nieudowodnionego co do wysokości. Skoro powód sam skonstruował umowę kredytową w sposób, który czyni niemożliwym ustalenie wysokości odsetek umownych, winien ponosić wyłączne konsekwencje swojego niedbałego działania.

Mając na względzie fakt, że wyciąg z ksiąg banku to oferowany przez powoda dowód na poparcie swoich racji o wysokości przedmiotu sporu, w szczególności co do prawidłowości naliczonych odsetek, to należy uznać, że powód w ogóle nie wykazał, ile wynosi zobowiązanie kredytobiorcy. W takim wypadku powództwo zasługuje w części na oddalenie. Niewystarczające jest bowiem dla ustalenia stanu faktycznego i rzeczywistej kwoty wierzytelności przedłożenie powołanych przez stronę powodową dokumentów, które sama wygenerowała, w sytuacji gdy z pozostałego materiału dowodowego nie można wywnioskować jaka jest rzeczywista wysokość dochodzonej wierzytelności. Powód domagając się zapłaty od strony pozwanej, winien udowodnić, iż przysługuje mu względem niej wierzytelność w konkretnej kwocie.

Jeśli z obliczeń biegłego wynika, że Bank zaliczył na poczet odsetek dokonane przez pozwaną wpłaty o równowartości 52.261,11 CHF, to w ocenie Sądu, kwota ta - jako nienależnie pobrana - podlega zaliczeniu na poczet zadłużenia z tytułu kapitału. Skoro pozwana wpłaciła równowartość 36.477,44 CHF tytułem kapitału (tj. 126.676,45 zł) i dodatkowo równowartość 52.261,11 CHF (179.062,92 zł), którą to kwotę Bank zaliczył na poczet zadłużenia odsetkowego, to jeżeli postanowienia umowy w zakresie obliczania odsetek jako nieprecyzyjne są nieważne, to zapłacona należność w wysokości 179.062,92 zł pomniejsza zadłużenie tytułem kapitału.

Dodatkowo analiza biegłego wskazuje, że równowartość kwoty 135 CHF została pobrana nienależnie tytułem opłat za nieterminowe płatności (k.423), a zatem równowartość tej kwoty również pomniejsza zadłużenie pozwanej z tytułu kapitału. Jak wskazał biegły, Bank nie stosował przejrzystych zasad naliczania opłaty za obsługę nieterminowej płatności i podał, że Bank był uprawniony do pobrania 35 opłat z tego tytułu w łącznej wysokości 1575 CHF, tymczasem pobrał na poczet tych opłat równowartość wpłat w wysokości 1710 CHF. Z rozliczenie wynika nadpłata w wysokości 135 CHF.

Na uwagę zasługuje fakt, iż sam biegły uznał, że dla obliczenia zadłużenia pozwanej konieczne byłoby przedłożenie przez Bank dokumentacji źródłowej w postaci m.in. tabeli opłat i prowizji obowiązującej w dniu zawarcia umowy i dokumentu definiującego algorytm (wzór) obliczania stopy bazowej Banku (k.430).

Wobec oparcia obliczeń Banku o nieprecyzyjny, arbitralny i dowolny sposób naliczania oprocentowania powiązanego z dowolnie ustalanymi stopami bazowymi i marżami, Sąd doszedł do przekonania, że zapłacona należność odsetkowa powinna być zaliczona na poczet zadłużenia z tytułu kapitału głównego, a żądana należność odsetkowa jest co do zasady niewykazana co do wysokości. Zdaniem Sądu, kryteria pozwalające Bankowi na swobodne kształtowanie wysokości stawek bazowych w oparciu o tak ocenne i niesprecyzowane czynniki jak „zmiany organizacyjne i technologiczne Banku, zmiana zasad alokacji kosztów operacji i usług”, czy „dostosowanie się do najlepszych krajowych i międzynarodowych praktyk bankowych” (k.152 – Rozdział III, pkt. 13 Regulaminu), są na tyle szerokie, że dają Bankowi nieskrępowaną możliwość kształtowania podawanych parametrów, a tym samym pozbawiają klienta jakiejkolwiek kontroli prawidłowości i weryfikacji naliczonego przez Bank oprocentowania. Z tych względów Sąd uznał za niemiarodajne i dowolne podane przez Bank w tabeli wysokości oprocentowania, będącego pochodną zarówno marż jak i stóp bazowych (k.378 – tabela). Zdaniem Sądu, sposób ustalania wysokości stawek bazowych kłóci się z obowiązującą zasadą jasnego i precyzyjnego formułowania warunków umowy, w szczególności co do sposobu naliczania wysokości zadłużenia w umowach kredytowych.

Biorąc pod uwagę, że pozwana zapłaciła łącznie kwotę 305.739,37 zł , z czego Bank zaliczył na poczet oprocentowania należność w wysokości 179.062,92 zł, a zdaniem Banku, do zapłaty pozostała równowartość kwoty 106.524,67 CHF tytułem kapitału oraz równowartość 5602,86 CHF tytułem zaległego kapitału (k.353 – zestawienie Banku) tj. wg kursu Banku należność w wysokości 448.7211,94 zł (426.290,42 zł + 22.421,52 zł = 448.711,94 zł) stanowiąca równowartość 112.127 CHF, do zapłaty pozostaje kwota 269.108,78 zł. Obliczając tę należność Sąd oparł się na kursie Banku z dnia rozwiązania umowy tj. z 1 marca 2015 r. w wysokości 4.0018 zł za 1 CHF (k.353) i pomniejszył dług z tytułu zaległego kapitału (448.711,94 zł) o równowartość wpłaty kwoty 179.062,92 zł zaliczonej na poczet odsetek , a także pomniejszył otrzymany wynik o nadpłatę z tytułu opłat za nieterminowe płatności tj. o 540,24 zł (135 CHF x 4,0018 zł = 540,24 zł). Od tak obliczonej kwoty następnie Sąd naliczył odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia wymagalności tj. od 2 marca 2015 r. do 9 sierpnia 2016 r., co dało kwotę 29.388,15 zł. Powód w pozwie domagał się odsetek ustawowych za opóźnienie za ten okres co wynika z powtórzenia w pozwie należności objętych wyciągiem z ksiąg bankowych nr (...) (k.29). W wyciągu jednak kwota skapitalizowanych odsetek była niemal dwukrotnie wyższa, albowiem była liczona od wyższego zadłużenia, które Sąd uznał za niewykazane. Po dodaniu skapitalizowanych odsetek w wysokości 29.388,15 zł do kwoty zadłużenia z tytułu kapitału (269.108,78 zł) zasądzeniu podlegała suma tych kwot tj. 298.496,93 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 496 k.p.c. w całości uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym (pkt. 1 sentencji wyroku) i orzekł o żądaniu pozwu zasądzając od pozwanej na rzecz Banku kwotę 298.496,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu tj.1 września 2016 r. do dnia zapłaty (pkt. 2 wyroku). W pozostałym zakresie, wobec niewykazania wysokości roszczenia i oparcia umowy na nieważnych postanowieniach co do oprocentowania, a w konsekwencji także wobec uznania, iż pozwana bezzasadnie zaliczyła część wpłat na poczet odsetek, Sąd oddalił powództwo (pkt. 3 wyroku).

Rozstrzygnięcie o kosztach zapadło w oparciu o przepis art. 100 k.p.c. Zgodnie z wynikiem sporu Sąd stosunkowo rozdzielił koszty przyjmując, że powód przegrał sprawę w 44%, natomiast pozwana w 56% i odpowiednio w tych udziałach obciążył strony kosztami procesu, pozostawiając na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sadzie Okręgowym w Warszawie po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postepowanie w sprawie (pkt. 4 wyroku).

Ponieważ pozwana E. G. i drugi pozwany podmiot - (...) sp. z o.o. w W. odpowiadają in solidum, Sąd zaznaczył w pkt. 2 i 4 sentencji wyroku, iż spełnienie świadczenia przez pozwaną spółkę na podstawie prawomocnego wobec spółki nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym pod sygn. akt XX GNc 899/16, zwalnia od tego obowiązku pozwaną E. G.. Pozwani odpowiadają in solidum, albowiem ich odpowiedzialność jest wywodzona z odrębnych stosunków prawnych – pozwana E. G. odpowiada z umowy, natomiast (...) sp. z o.o. w W. jako dłużnik rzeczowy z hipoteki. Do odpowiedzialności in solidum stosuje się per analogiam przepisy odnoszące się do odpowiedzialności solidarnej dłużników, a zatem wierzyciel może domagać się zapłaty od każdego z dłużników z osobna, albo od wszystkich łącznie, jednakże zaspokojenie wierzyciela z majątku dłużnika osobistego pociąga za sobą odpadnięcie odpowiedzialności rzeczowej i na odwrót – uzyskanie zaspokojenia z przedmiotu hipoteki powoduje wygaśnięcie wierzytelności z umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 07.07.2005 r., V CK 8/05, LEX nr 242907).

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji.

SSO Agnieszka Grzybczak-Stachyra

(...)

SSO Agnieszka Grzybczak-Stachyra

Dodano: 14 października 2020, Opublikował(a): Iwona Lubańska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Agnieszka Grzybczak-Stachyra
Data wytworzenia informacji: 17 września 2019