Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Kisiel

Protokolant: Julia Góralczyk-Olszewska

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju spółki akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od strony powodowej (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 10.817 zł ( dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

SSO Katarzyna Kisiel

Sygn. akt XX GC 319/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 grudnia 2024 r. (k.1264)

Pozwem z dnia 28 grudnia 2018 roku (data z prezentaty – k.3) powódka (...) spółka akcyjna w W. (dalej: Polski Fundusz Rozwoju S.A.
w W.) wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
i nakazanie pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w W. (dalej: (...) sp. z o.o. w W.), aby zapłaciła na rzecz powódki kwotę 1.869.196 zł (słownie: jeden milion osiemset sześćdziesiąt dziewięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt sześć złotych 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 22 maja 2020 r. do dnia zapłaty, jak również o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powódka, jako podmiot któremu powierzono realizację programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, mającego na celu ochronę polskiego rynku pracy i zapewnienie przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w polskiej gospodarce wywołanych pandemią COVID-19 udzieliła pozwanej subwencji finansowej. Cały proces zawarcia umowy odbył się drogą elektroniczną, za pośrednictwem bankowości. Wszelkie procedury realizacji programu, weryfikacji wniosków został bowiem usprawniony w taki sposób, aby odbywał się jak najprościej i jak najszybciej, z uwagi na charakter programu.

Powódka podnosiła, że pozwana została poinformowana w sposób pełny i rzetelny na temat mechanizmów oraz warunków subwencji finansowej, co potwierdziła akceptując postanowienia Regulaminu ubiegania się o udział w programie i składając stosowne oświadczenia.

Na podstawie Umowy subwencji i w oparciu o złożone oświadczenia powódka podjęła decyzję o wypłacie pozwanej kwoty subwencji w wysokości 1.869.196 zł,
a która to w dniu 13 maja 2021 r. złożyła oświadczenie o jej rozliczeniu.

Następnie w dniu 1 czerwca 2021 r. powódka podjęła decyzję w sprawie zwolnienia pozwanej z obowiązku zwrotu subwencji w wysokości 100% subwencji. A już po podjęciu decyzji, korzystając z uprawnienia §3 ust. 6 zarówno Regulaminu, jak i Umowy, wszczęła weryfikację oświadczeń składanych przez beneficjentów i ustaliła, że (...) sp.
z o.o. w W. była powiązana z (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., a w okresie od 2017 r. do 2019 r. włącznie, spółki zatrudniały łącznie więcej niż 250 pracowników. W konsekwencji, na dzień złożenia wniosku o subwencję pozwana nie posiadała statusu mikro-, małego, średniego przedsiębiorcy. Z tego względu, pismem z dnia 8 grudnia 2023 r. powódka wezwała pozwaną do zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Wobec braku zwrotu
tej kwoty, powódka wystąpiła z przedmiotowym pozwem.

Powołując art. 2 ust. 1 i art. 3 Załącznika I do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. EU L z 2014 r., nr 187 ze zm.) powódka wskazywała, że do kategorii przedsiębiorców mikro, małych i średnich można zaliczyć przedsiębiorstwa, które nie zatrudniają więcej niż 250 pracowników, a roczny obrót nie przekroczył 50 mln euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro. Nadto przedsiębiorstwo powiązane oznacza takie, które m.in. będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie większość praw. Pozwana, jako jedyny wspólnik posiadała natomiast 100% udziałów w ww. spółkach ( pozew – k. 3-26).

Sąd uwzględnił w całości roszczenie powódki i w dniu 13 października 2020 roku wydał
w postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty nakazując pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W., aby zapłaciła na rzecz powódki (...) spółki akcyjnej w W. kwotę 1.869.196 zł ( jeden milion osiemset sześćdziesiąt dziewięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt sześć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 maja 2020 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 100.677 (sto tysięcy sześćset siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami
w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się nakazu zapłaty do dania zapłaty, w terminie dwóch tygodni
od doręczenia nakazu zapłaty albo wniosła w tymże terminie sprzeciw (nakaz zapłaty – k.336).

W sprzeciwie z dnia 23 lutego 2024 r. (koperta – k.1116 w zw. z k.1121) na pozew (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zaskarżyła nakaz zapłaty w całości i wniosła o oddalenie powództwa, jak również o zasądzenie kosztów procesu na swoją rzecz, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu wskazano, że w dniu 29 kwietnia 2020 r., tj. pierwszego dnia naboru pozwana złożyła wniosek o subwencję, jednocześnie podpisując umowę z powódką
i zapoznając się z Regulaminem. Dwa tygodnie później powódka zmieniła warunki tegoż Regulaminu, w tym zmieniła definicję małego lub średniego przedsiębiorcy, jak również wystosowała komunikat, w którym „zwracała uwagę”, że status ten powinien uwzględniać powiązania z innymi przedsiębiorcami. Pozwana podnosiła, że przeprowadzona w 2021 r. kontrola Najwyższej Izby Kontroli wykazała, że powódka bezprawnie wprowadziła
do Regulaminu Tarczy definicję małego lub średniego przedsiębiorcy odmienną
od obowiązującej na gruncie programu Tarczy Finansowej i decyzji Komisji Europejskiej.

Pozwana powołując treść złożonego oświadczenia, wykazywała że było prawdziwe, albowiem na dzień 31 grudnia 2019 r zatrudniała 85 osób, a jej obrót nie przekroczył
50 milionów euro.

(...) sp. z o.o. w W. konsekwentnie podnosiła, że definicje ulegały zmianom już po zawarciu przez strony umowy i wypłacie dofinansowania, a zatem nie wiązały stron. Regulamin w wersji z dnia 13 maja 2020 r. nie był bowiem częścią umowy.

Niezależnie od powyższego wykazywano, że nawet gdyby powódce przysługiwało roszczenie o zwrot subwencji, to wygasło z dniem 1 czerwca 2021 r., tj. z chwilą wydania decyzji w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej. W zakresie odsetek podnoszono kwestię wezwania pozwanej do zapłaty i upływu 14 dni od jego doręczenia,
tj. od 11 grudnia 2023 r. ( sprzeciw – k. 349-374).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały wyżej zaprezentowane stanowiska.

Na podstawie całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Uchwałą numer 50/2020 Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2020 r. przyjęto program rządowy „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”. (dalej jako: Program Tarczy Finansowej). Celem programu była ochrona polskiego rynku pracy
i zapewnienia polskim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie
pandemii COVID – 19. Program został przez Radę Ministrów powierzony do realizacji Polskiemu Funduszowi Rozwoju S.A. w W..

Zgodnie z rozdziałem 3.1.1b Załącznika do ww. uchwały małe i średnie przedsiębiorstwo określono, jako przedsiębiorcę, który zatrudniał do 249 pracowników
z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekraczał 50 milionów euro lub suma bilansowa nie przekraczała 43 miliony euro, przy czym nie była mikrofirmą lub nie była beneficjentem programu.

Przed wprowadzeniem programu Polska wystąpiła do Komisji Europejskiej o jego zatwierdzenie, która to notyfikowała w dniu 27 kwietnia 2020 r. Program Tarczy Finansowej.

Zgodnie z punktem 2.5.16 Decyzji Komisji Europejskiej beneficjentami programu były wszystkie mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy
z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292, z późn. zm). zarejestrowane i aktywnie działające w Polsce, na które wypływały gospodarcze reperkusje COVID-19, przeżywające tymczasowe trudności finansowe związane z brakiem płynności. Ponadto beneficjenci musieli posiadać siedzibę dla celów podatkowych w Europejskim Obszarze Gospodarczym, a główny beneficjent rzeczywisty w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy nie mógł mieć siedziby w tzw. „rajach podatkowych” w rozumieniu Konkluzji Rady UE w sprawie zrewidowanej listy państw
nie współpracujących w celach podatkowych (2020/C/64/03). Odstępstwo od tej reguły było możliwe wyłącznie, jeżeli beneficjent pomocy i/lub główny beneficjent rzeczywisty zobowiązał się przenieść siedzibę dla celów podatkowych do EOG w ciągu 9 miesięcy licząc od dnia przyznania pomocy w ramach środka.

Wprowadzenie programu poprzedziło rozpowszechnienie materiałów wyjaśniających jego warunki.

Okoliczności bezsporne, potwierdzone także dowodami z dokumentów w postaci: decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 r. wraz z tłumaczeniem – k. 400-424, uchwały Rady Ministrów
nr 50/2020 – k.426, załącznika do uchwały – k.428-530, przewodnika programu – k.604-678, k.806-847, odpowiedz na najczęściej zadane pytania – k.680-713, k.849-916, wydruków internetowych – k.787-800, k.918, k.920-926.

(...) sp. z o.o. w W. w dniu 29 kwietnia 2020 r.,
za pośrednictwem bankowości elektronicznej, złożyła wniosek o przyznanie subwencji
w ramach Programu Tarczy Finansowej. Po wprowadzeniu przez pozwaną danych
w formularzu wniosku, został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej,
który następnie został podpisany przez pozwaną za pomocą narzędzi autoryzacyjnych przekazanych przez bank oraz przez bank, w imieniu powódki.

Poprzez akceptację postanowień umowy pozwana złożyła stosowne oświadczenia
i zaakceptowała oświadczenia powódki.

(...) sp. z o.o. w W. m.in. oświadczyła, co miało wyraz w §1
ust. 2 Umowy subwencji finansowej, że była na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz na dzień złożenia wniosku, małym lub średnim przedsiębiorcą. A zgodnie z zapisem umowy mały lub średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudniał do 249 pracowników z wyłączeniem właściciela oraz jego roczny obrót nie przekroczył 50 milionów euro lub suma bilansowa nie przekroczyła 43 milionów euro, przy czym nie był mikroprzedsiębiorcą lub nie był beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm.

Zgodnie z §1 ust. 4 Umowy (...) sp. z o.o. w W. oświadczyła,
że liczba zatrudnionych pracowników, na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej, wynosiła 85, a przez pracowników należało rozumieć: osobę fizyczną, (i) które zgodnie z przepisami polskiego prawa pozostawała
z przedsiębiorcą w stosunku pracy oraz została zgłoszona przez przedsiębiorcę
do ubezpieczenia społecznego na dzień zatrudnienia przedsiębiorcy na potrzeby określenia kwoty subwencji finansowej, z zastrzeżeniem, że stan zatrudnienia określał się w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz (ii) współpracująca z przedsiębiorcą niezależnie od formy prawnej, w szczególności na podstawie umów cywilnoprawnych, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, która była ustalenia stanu zgłoszona przez przedsiębiorcę do ubezpieczenia społecznego, na dzień ustalania stanu zatrudnienia na potrzeby określenia kwoty subwencji finansowej.

Nadto pozwana oświadczyła, że wielkość obrotów gospodarczych (przychodów
ze sprzedaży) w 2019 roku wyniosła (...) zł.

Jak stanowił §3 ust. 6 umowy subwencji do czasu całkowitego jej zwrotu przez przedsiębiorcę Polski Fundusz Rozwoju S.A. w W. mogła kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie Polski Fundusz Rozwoju S.A. w W. mogła podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych, od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji powódki w bankowości elektronicznej banku, za pośrednictwem innych bezpiecznych kanałów zweryfikowanych przez bank
i wykorzystywanych do komunikacji ze swoimi klientami (wiadomości e-mail, SMS)
lub w inny sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. w W..

Zgodnie z § 11 ust. 4 umowy subwencji prawa i obowiązki powódki oraz przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencję finansową określane były także w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich firm (dalej: Regulamin). Regulamin udostępniony został pod adresem internetowym i określał jedynie relacje powódki z przedsiębiorcą. Nie stanowił źródła obowiązków dla banku. Pozwana oświadczyła, iż zapoznała się z tym regulaminem, zrozumiała go i akceptowała jego treść. Regulamin stanowił integralną część umowy, o ile strony
w umowie nie ustaliły odmiennie swoich praw i obowiązków. Treść Regulaminu mogła być
w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalona przez przedsiębiorcę ze wskazanej strony internetowej (ust. 5).

Powódce przysługiwało prawo do zmiany Regulaminu w trakcie trwania umowy,
na podstawie §11 ust. 6 umowy, a wprowadzenie zmiany wymagało poinformowania o niej przedsiębiorcy w taki sposób, który umożliwiał przedsiębiorcy zapoznanie się z informacją
o takiej zmianie wraz ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana taka wchodziła w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia przedsiębiorcy informacji.

Regulamin ulegał kilkukrotnym zmianom.

Pozwana otrzymała kwotę subwencji finansowej w wysokości 1.869.196 zł, składając uprzednio prawdziwe, w świetle zapisów umowy i Decyzji Komisji Europejskiej, oświadczenia co do statusu mikro-, małych i średnich przedsiębiorców.

Dowód: okoliczności potwierdzone dowodami z dokumentów w postaci: informacji KRS
powódki – k.31-37, informacji KRS pozwanej – k.83-85, k.388-398, wniosku o subwencję – k.87-96, decyzji w sprawie umowy subwencji – k.98, potwierdzenia przelewu – k.100, regulaminu – k. 41-81, k.532-596, rejestru zmian regulaminu – k.598-602, wystąpienia pokontrolnego – k.715-785, wydruków internetowych – k.787-800, k.920-926, k.1229-1230, zapisu przebiegu posiedzenia komisji – k.1185-1205, pisma Biura Rzecznika małych i średnich przedsiębiorców – k. 1207-1212, publikacji z 2023 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1214-1227, decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 r. wraz z tłumaczeniem – k. 400-424, uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 – k.426, załącznika do uchwały – k.428-530, decyzji KE
z tłumaczeniem - k.930-934, k.1237-1241, decyzji KE z tłumaczeniem - k.930-934, k.1237-1241.

Regulamin Tarczy w §1 ust. 2 zawierał m.in. definicję małego i średniego przedsiębiorcy, zgodnie z którą ich status oznaczał przedsiębiorcę, który (a) zatrudniał
do 249 pracowników z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót za 2019 r. nie przekroczył 50.000.0000 euro, lub suma bilansowa za 2019 r. nie przekroczyła 43.000.000 euro, (b) nie był mikroprzedsiębiorcą, lub (ii) nie był beneficjentem finansowania udzielonego w ramach programu rządowego pt. „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm”. Na potrzeby ustalenia statusu przez pracownika rozumiało się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, przy czym za pracowników nie uważało się pracowników na urlopach macierzyńskich, ojcowskich, rodzicielskich, wychowawczych i zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego.

Zgodnie z § 10 ust. 3 Regulaminu Tarczy, o treści aktualnej na dzień złożenia przez pozwaną wniosku o subwencję, status mikroprzedsiębiorcy lub małego, średniego przedsiębiorcy beneficjent był zobowiązany zweryfikować, w kontekście tego czy zachodzą
po jego stronie powiązania w ramach relacji łączącej go z innymi przedsiębiorstwami (m.in.
w ramach grup kapitałowych), które mogły mieć następujący charakter i w razie konieczności sumować dane dotyczące przedsiębiorstw z nim powiązanych, w następujący sposób:
(i) w przypadku, gdy dane przedsiębiorstwo posiadało przedsiębiorstwa powiązane - do jego danych w zakresie liczby pracowników oraz rocznego obrotu i w sumie bilansowej doliczać się miało w całości dane przedsiębiorstw powiązanych, (ii) w przypadku, gdy dane przedsiębiorstwo posiadało przedsiębiorstwo partnerskie - do jego danych w zakresie liczby pracowników oraz rocznego obrotu i sumy bilansowej doliczać się miało dane przedsiębiorstw partnerskich proporcjonalnie do procentowego udziału w kapitale lub prawach głosu (z tymże należało brać pod uwagę wyższy udział) - nie dotyczyło to publicznych korporacji inwestycyjnych, spółek venture capital, osób fizycznych lub grup osób fizycznych prowadzących regularną działalność inwestycyjną jako tzw. „anioły biznesu”, o ile całkowita kwota inwestycji tych inwestorów w jedno przedsiębiorstwo nie przekraczało 1.250.000 euro, inwestorzy instytucjonalni w tym fundusze rozwoju regionalnego.

W dniu 13 maja 2020 r. powódka zmieniła warunki Regulaminu Tarczy,
w tym treść §10 ust. 3 Regulaminu Tarczy, rozszerzając dodatkowo grupy podmiotów,
których zapisy tego paragrafu nie dotyczyły, o uczelnie wyższe lub ośrodki badawcze nienastawione na zysk, niezależne władze lokalne z rocznym budżetem poniżej
10.000.000 euro oraz liczbą mieszkańców poniżej 5000, jak również treść definicji małego
i średniego przedsiębiorcy wskazanej w §1 ust. 2 Regulaminu wskazując dodatkowo,
że określenie statusu powinno uwzględniać inne warunki określone w treści Regulaminu
oraz Załącznika I do Rozporządzenia Pomocowego, tj. Rozporządzenia Komisji (UE)
nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne
z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 9 108 Traktatu (Dz.Urz UE L 187/1
z dnia 26 czerwca 2014 r.).

Dowód: okoliczności potwierdzone dowodem z dokumentów w postaci: regulaminu w różnych wersjach obowiązywania – k. 41-81, k.532-596, rejestru zmian regulaminu – k.598-602, decyzji KE z tłumaczeniem - k.930-934, k.1237-1241.

W dniu 17 maja 2020 r. powódka wydała komunikat, w którym wskazała,
że dla określenia statusu mikroprzedsiębiorcy lub małego, średniego przedsiębiorcy należało brać pod uwagę udział przedsiębiorstwa i powiązania z innymi podmiotami.

Okoliczność bezsporna potwierdzona także dowodami z dokumentów w postaci: wydruku – k.1146-1147.

W dniu 1 czerwca 2021 r. Polski Fundusz Rozwoju S.A. w W. wydała decyzję w sprawie zwolnienia pozwanej z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w wysokości 100% i określiła wartość do spłaty na kwotę 0 zł.

Następnie, w toku następczej kontroli, powódka zaczęła weryfikację składanych przez beneficjentów oświadczeń, w tym złożonych przez (...) sp. z o.o. w W. i ustaliła, że pozwana powiązana jest kapitałowo z innymi podmiotami, tj. P. (...) sp.
z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. Jak również, iż w okresie
od 2017 roku do 2019 roku włącznie, w okresie co najmniej dwóch pełnych lat obrotowych ww. spółki zatrudniały więcej niż 250 pracowników.

Okoliczności bezsporna potwierdzona także dowodami z dokumentów w postaci: decyzji
z dnia 1 czerwca 2021 r. – k.102, oświadczenia o rozliczeniu subwencji – k.104-105, harmonogramu spłaty – k.1115.

Pismem datowanym na dzień 8 grudnia 2023 r. powódka wezwała pozwaną do zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

Okoliczność bezsporna potwierdzona także dowodem z dokumentu w postaci: pisma
z dnia 8 grudnia 2023 r. – k.107-109.

(...) sp. z o.o. w W. była, w chwili składania wniosku o subwencję, powiązana kapitałowo z (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o.

W okresie od 2017 roku do 2019 roku włącznie, tj. w okresie co najmniej dwóch pełnych lat obrotowych ww. spółki zatrudniały więcej niż 250 pracowników.

W dniu złożenia wniosku o subwencję pozwana, jako jednostka,
zatrudniała (...)pracowników, a jej przychód w 2019 roku wyniósł (...) zł.

Dowód: okoliczności potwierdzone dowodami z dokumentów w postaci: informacji KRS pozwanej – k.83-85, k.388-398, s prawozdań finansowych pozwanej i spółek z nią powiązanych – k.111-332, danych przychodowych – k.802, deklaracji rozliczeniowych – k.804, k.928, wizualizacji sprawozdań i danych dodatkowych– k. 936-1113, wniosku o subwencję – k.87-96, decyzji w sprawie umowy subwencji – k.98.

Najwyższa Izba Kontroli w 2021 roku wszczęła kontrolę udzielania przez powódkę subwencji w ramach programu Tarczy Finansowej, ustalając, iż powódka bezprawnie wprowadziła do Regulaminu Tarczy definicję małego lub średniego przedsiębiorcy odmienną od załączniku do uchwały Rady Ministrów numer 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 r. i Decyzji Komisji Europejskiej. Nadto stwierdzono, iż przy konstrukcji Regulaminu Programu Tarczy 1.0 zastosowano odmienne metody obliczania liczby pracowników, jedną na potrzeby ustalenia statusu przedsiębiorcy, inną zaś dla ustalenia należnej kwoty subwencji. Różna była treść oświadczenia o statusie przedsiębiorcy zawartego we wniosku o subwencję finansową, od treści jednego z oświadczeń zawartych w umowie subwencji finansowej opracowanej na podstawie oświadczenia złożonego we wniosku.

Raport Najwyższej Izby Kontroli na posiedzeniu nr 9 w dniu 24 stycznia 2024 r.
nie został przyjęty przez sejmową Komisję do Spraw Kontroli Państwowej.

Dowód: okoliczności potwierdzone dowodami z dokumentów w postaci: wystąpienia pokontrolnego – k.715-785, wydruków internetowych – k.787-800, k.920-926, k.1229-1230, zapisu przebiegu posiedzenia komisji – k.1185-1205, pisma Biura Rzecznika małych i średnich przedsiębiorców – k. 1207-1212, publikacji z 2023 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1214-1227, stanowiska powódki – k. 1232-1235.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie przedłożonych do akt sprawy dokumentów, których prawdziwość i wiarygodność nie została kwestionowana przez strony postępowania i Sąd nie znalazł podstaw do ich podważenia z urzędu. Sąd przy ustalaniu stanu faktycznego oparł się o twierdzenia wyraźnie przyznane przez strony (art. 229 k.p.c.)
oraz twierdzenia co do których druga strona się nie wypowiedziała (art. 230 k.p.c.).

Sąd nie prowadził postępowania dowodowego z urzędu, gdyż przy rozpoznawaniu sprawy
na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w gestii Sądu nie leży zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest też zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która
z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje:

Powództwo, jako niezasadne podlegało oddaleniu w całości.

W ramach przedmiotowego postępowania powódka żądała zwrotu uzyskanej przez pozwaną kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm.

Co do zasady stan faktyczny nie był kwestionowany. Niesporny był bowiem sam fakt zawarcia przez strony Umowy subwencji, wypłata przez powódkę kwoty subwencji pozwanej, podjęcia przez powódkę decyzji o zwolnieniu z obowiązku zwrotu subwencji finansowej, jak również wezwania pozwanej do zwrotu całej otrzymanej kwoty, wobec ustaleń następczej weryfikacji. Pozwana nie zaprzeczała natomiast powiązaniom kapitałowym z innymi spółkami. Istota sporu koncentrowała się na kwestii złożonego przez pozwaną oświadczenia o spełnianiu statusu małego lub średniego przedsiębiorcy. Powódka twierdziła, że pozwana łącznie z grupą kapitałową, z jaką była powiązana, zatrudniała na dzień złożenia wniosku o subwencję ponad 249 osób, w konsekwencji czego nie należała do grupy mikro, małych lub średnich przedsiębiorców.

Sąd Okręgowy w Warszawie, w kontekście sformułowanego przez powódkę żądania, dokonał analizy treści złożonego przez pozwaną oświadczenia, jak również okoliczności poprzedzających jego złożenie.

W pierwszej kolejności zwrócić należało uwagę, iż program Tarczy Finansowej dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, został zatwierdzony przez Komisję Europejską decyzją z dnia 27 kwietnia 2020 r. Zgodnie z punktem 2.6.16 decyzji beneficjentami środków były mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa. Przypis 10 odnoszący się do tego zapisu decyzji, wprost wskazywał, iż pojęcia te mają być interpretowane zgodnie z polską ustawą
z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292, z późn. zm., dalej jako: Prawo przedsiębiorców). W treści decyzji zatem wprost wskazano, że pojęcie przedsiębiorców, powinny być interpretowane na podstawie zapisów ww. ustawy. Brak jest natomiast odniesienia definicji do jakichkolwiek innych uregulowań, w tym w szczególności do definicji wskazanych w Załączniku I do Rozporządzenia Pomocowego, tj. Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 9 108 Traktatu (Dz.Urz UE L 187/1 z dnia 26 czerwca 2014 r.). Zgodnie natomiast z art. 7 ust. 1 pkt 1 Prawa przedsiębiorców mikroprzedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: zatrudniał średniorocznie mniej
niż 10 pracowników (a) oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów
i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro (b). Mały mały przedsiębiorca to, zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2, przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: zatrudniał średniorocznie mniej
niż 50 pracowników (a) oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów
i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro (b) - i który nie jest mikroprzedsiębiorcą. Zaś średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników (a) oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości
w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro (b) - i który nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą (art. 7 ust. 1 pkt 3).

We wniosku o subwencję z dnia 29 kwietnia 2020 r. (k.87) pozwana złożyła oświadczenie, że na dzień 31 grudnia 2019 r. była małym lub średnim przedsiębiorcą. W treści oświadczenia zawarto definicję pojęcia, tj. iż przedsiębiorcą takim był, ten kto zatrudniał
do 249 pracowników (z wyłączeniem właściciela) oraz jego roczny obrót nie przekraczał równowartości w złotych 50 mln euro lub suma bilansowa nie przekraczała równowartości
w złotych 43 mln euro, przy czym nie był mikroprzedsiębiorcą lub nie był beneficjentem programu rządowego Tarcza (...) Funduszu (...) dla Dużych Firm (według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roku obrotowego wybranego do określenia statusu przedsiębiorcy). Oświadczenie to wprost wskazywało, jak należy rozumieć pojęcia mały i średni przedsiębiorca. Zapis oświadczenia został sformułowany przez powódkę, w całkowicie zautomatyzowanym procesie składania wniosków, a następnie w procesie zawarcia samej umowy subwencji, i odnosił się do liczby osób zatrudnionych w danym przedsiębiorstwie, a nie w przedsiębiorstwach powiązanych.
Z treści wniosku, jak również umowy nie wynikało, iż te pojęcia miały obejmować inne kwestie, niż te wskazane w wyjaśnieniu definicji, a w szczególności wskazane w Załączniku I do Rozporządzenia Pomocowego, tj. Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014
z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 9 108 Traktatu (Dz.Urz UE L 187/1
z dnia 26 czerwca 2014 r.). Wskazać należy, że rodzaj złożonego oświadczenia przez pozwaną miał przymiot oświadczenia woli. Jest to zawiadomienie o faktach, które nie stanowią przejawów woli co do wywołania określonego skutku prawnego (P. Machnikowski,
w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz KC, 2017, s. 159) i polega na przekazaniu przez określony podmiot informacji, będących uzewnętrznieniem treści intelektualnych przez niego posiadanych, innemu podmiotowi lub podmiotom (tak wyrok SA w Warszawie
z dnia 11 kwietnia 2018 r., sygn. VI ACa 138/18, Legalis nr 1829230). Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że pozwana jako jednostka, tj. (...) sp.
z o.o. w W. na dzień złożenia wniosku o subwencję zatrudniała 85 pracowników, a jej obrót w latach poprzedzających złożenie wniosku nie przekraczał 50 mln euro i suma bilansowa nie przekroczyła 43 mln euro, a zatem w dniu złożenia wniosku o subwencję, złożyła prawdziwe oświadczenie o spełnianiu statusu małego lub średniego przedsiębiorcy, zgodnego z definicją wskazaną w treści samego oświadczenia, jak również zgodnie z dyspozycją wskazaną w Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 r. Przy czym, co nie było objęte sporem, pozwana nie skorzystała z innych programów pomocowych, w tym przede wszystkim z Tarczy Finansowej Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm,
który rozpoczął się w czerwcu 2020 roku, a którego warunki nie były znane na dzień zawarcia przez pozwaną umowy subwencji.

Na uwzględnienie nie zasługiwały zatem twierdzenia powódki, iż status przedsiębiorców powinien uwzględniać definicje inne aniżeli wskazane w Decyzji Komisji Europejskiej, jak i w treści samego oświadczenia, a zatem stwierdzić należało, że złożone podczas zawarcia umowy o subwencję oświadczenie pozwanej było oświadczeniem prawdziwym. Natomiast świadczenie wypłacone na jej rzecz, w świetle powyższego, nie można było uznać za nienależne, pozwana spełniała bowiem wymogi Programu Tarczy Finansowej,
a zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był
w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Sąd Okręgowy w Warszawie podziela argumentację pozwanej także w zakresie,
tego iż zmiany Regulaminu Programu, a które dotyczyły interpretacji statusu przedsiębiorców, nastąpiły już po złożeniu wniosku, podpisaniu Umowy o subwencję i złożeniu kwestionowanego oświadczenia. Trudno zatem uznać, że mogłyby rzutować na treść złożonych już oświadczeń ze skutkiem ex tunc i decydować o tym, iż oświadczenie te należałoby zakwalifikować jako nieprawdziwe.

Niezależnie od powyższego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie,
także ze względu na treść art. 508 k.c. i zwolnienie (...) sp. z o.o. w W. przez powódkę z długu. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu zobowiązanie wygasa,
gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Jest to jeden
ze sposobów wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela. Rola tego przepisu polega więc na wskazaniu, że stosunek obligacyjny może w określonym przypadku wygasnąć, mimo niespełnienia świadczenia przez dłużnika oraz na rozstrzygnięciu, że wygaszenie stosunku zobowiązaniowego następuje na mocy umowy ( M. Pyziak-Szafnicka , w: System PrPryw, t. 6, 2018, s. 1705; K. Zawada , w: Pietrzykowski , Komentarz KC, t. II, 2018,
s. 164; T.P. Antoszek , w: Gutowski , Komentarz KC, t. II, 2016, s. 184; W. Kurowski , w: Habdas , Fras , Komentarz KC, t. III, 2018, s. 1031). Do zwolnienia z długu dochodzi
w wyniku umowy stron, tj. wierzyciela i dłużnika. Zatem dla skuteczności wygaśnięcia zobowiązania, wierzyciel swoje oświadczenie w tym przedmiocie powinien złożyć dłużnikowi, a nie osobie trzeciej. Oświadczenie woli o zrzeczeniu się wierzytelności może być wyraźne,
ale może nastąpić też przez czynności konkludentne, a więc w sposób dorozumiany, jednak zrzeczenie się przez wierzyciela wierzytelności musi być zaakceptowane przez dłużnika. Możliwość przeciwstawienia się rozporządzającemu skutkowi zwolnienia z długu ze strony dłużnika służy ochronie jego interesu, gdyż dłużnik może nie być, z różnych przyczyn, zainteresowany taką formą zakończenia stosunku prawnego. Argument ten odpada, gdy dłużnik w sposób wyraźny lub dorozumiany oświadczenie wierzyciela akceptuje (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2020 r. III CSK 100/18). Niezależnie od kontekstu cywilnoprawnego w odniesieniu do wymogu zgody dłużnika podkreśla się, że zwolnienie
z długu powoduje także skutki natury publicznoprawnej, a przyjęcie możliwości jednostronnego zwolnienia z długu mogłoby prowadzić do przysporzenia na rzecz dłużnika stanowiącego przychód podlegający opodatkowaniu ( K. Zagrobelny , w: Gniewek , Machnikowski , Komentarz KC, 2019, s. 1147; T.P. Antoszek , w: Gutowski , Komentarz KC, t. II, 2016, s. 184; wyr. WSA we Wrocławiu z 25.2.2014 r., I SA/Wr 1941/13, Legalis; wyr. WSA w Warszawie z 24.9.2012 r., III SA/Wa 3071/11, Legalis; wyr. NSA
z 18.9.2007 r., II FSK 984/06, Legalis; wyr. NSA we Wrocławiu z 28.6.1995 r., SA/Wr 2412/94, niepubl.).

Wskutek tej czynności wierzytelność zostaje umorzona, a tym samym dotychczasowy wierzyciel traci uprawnienie do uzyskania świadczenia. Zwolnienie z długu może co prawda zostać dokonane odpłatnie, lecz odpłatność nie jest wymagana dla tej umowy (tak: P. Machnikowski (red.), Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024).

W przedmiotowej sprawie powódka w dniu 1 czerwca 2021 r. wydała decyzję w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej (k.102), w której wskazała, że wartość zwolnienia pozwanej z obowiązku zwrotu części subwencji finansowej wynosi 1.869.196 zł,
a wartość subwencji pozostałej do spłaty wynosi 0 zł. Pozwanej decyzja została doręczona. (...) sp. z o.o. w W., nie zgłaszała zastrzeżeń co do zwolnienia jej
z obowiązku zwrotu subwencji, nie uiściła także żadnej kwoty na rzecz powódki, która mogła zostać zakwalifikowana jako zwrot subwencji, a zatem należało przyjąć, że w sposób dorozumiany zaakceptowała oświadczenie Polskiego Fundusz Rozwoju S.A. w W.
i w konsekwencji doszło do zwolnienia pozwanej z ewentualnego długu.

Z tych wszystkich względów argumentacja strony powodowej, nie zasługiwała
na uwzględnienie, a powództwo podlegało oddaleniu w całości, o czym Sąd orzekł
w punkcie 1 sentencji wyroku.

W zakresie punktu 2 sentencji wyroku Sąd orzekł w oparciu o art. 98 §1, 1 ¹ 3 i 4 k.p.c. Zgodnie z treścią tych przepisów strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (§1). Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki,
w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty (§1 ¹ ). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez pełnomocnika zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach
i wydatki jednego pełnomocnika, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (§3). Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy (§4). Z uwagi na przegranie przez powódkę sprawy w całości Sąd zasądził na rzecz pozwanej koszty zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa i z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty w wysokości 10.817 zł, jako wyłączne koszty jakie poniosła w przedmiotowym postępowaniu.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak
w sentencji wyroku.

SSO Katarzyna Kisiel