Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 listopada 2023 r. (data stempla pocztowego k. 164) powód Polski Fundusz Rozwoju S.A. w W. wniósł o zapłatę od pozwanego K. P. kwoty 586.939,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie licznymi od dnia 3 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu niezasadnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej w ramach Programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” – Tarcza Finansowa.

Powód argumentował, że żądanie zwrotu uzasadnione jest faktem, iż pozwany, w ramach ubiegania się o subwencję finansową, podał błędną wartość „obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży)” w rozumieniu Programu, znacznie zawyżając ich wysokość, a tym samym znacznie zawyżając także wysokość przyznanej mu subwencji finansowej. Zdaniem powoda pozwany nie spełnił więc warunków do uzyskania finansowania w faktycznie otrzymanej wysokości i powinien finansowanie zwrócić zgodnie z żądaniem pozwu.

W odpowiedzi na pozew (k. 174 i nast.) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania. Pozwany podniósł zarzut nieistnienia roszczeń dochodzonych pozwem i zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości. Pozwany zaprzeczył, by uzyskał subwencję finansową nienależnie, by nie spełnił warunków do uzyskania finansowania w faktycznie otrzymanej wysokości, by zadeklarował niezgodną z prawdą wysokość osiągniętych w kwietniu 2019 r. „obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży”, by podał nieprawdziwe informacje dotyczące skali spadku „przychodów ze sprzedaży (obroty gospodarcze) w kwietniu 2020 r. Pozwany także zaprzeczył by powodowi miał przysługiwać zwrot, na jakiejkolwiek podstawie prawnej 100% kwoty pieniężnej otrzymanej w ramach przyznanej subwencji finansowej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Pozwany K. P. złożył wniosek o przyznanie subwencji finansowej w ramach Programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i średnich Firm” – Tarcza Finansowa drogą elektroniczną za pośrednictwem bankowości elektronicznej.

(bezsporne)

W dniu 10 maja 2020 r. pomiędzy Polskim Funduszem Rozwoju S.A. a K. P. została zawarta Umowa subwencji finansowej nr (...)SP.

K. P. wnioskował o przyznanie subwencji finansowej w wysokości 586 939,00 zł. Oświadczył, że skala spadku obrotów gospodarczych w kwietniu 2020 r. (Miesiącu Referencyjnym) w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19 wyniosła 75%. Jednocześnie przedsiębiorca oświadczył, że wielkość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 r. wyniosła (...) PLN.

Składając wniosek K. P. podał, że:

a)  na dzień złożenia wniosku prowadził działalność gospodarczą;

b)  na dzień złożenia wniosku nie otworzył likwidacji na podstawie ustawy z 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych;

c)  na dzień złożenia wniosku nie zostało otwarte postępowanie upadłościowe na podstawie ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe;

d)  na dzień złożenia wniosku nie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne na podstawie ustawy z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne;

e)  na dzień 31 grudnia 2019 r. prowadził działalność gospodarczą;

f)  zatrudniał na dzień 31 grudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza (...) EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR, przy czym nie jest mikroprzedsiębiorcą,

g)  na dzień 31 grudnia 2019 r. lub na dzień złożenia wniosku nie zalegał z płatnościami podatków;

h)  na dzień 31 grudnia 2019 r. lub na dzień złożenia wniosku nie zalegał z płatnościami składek na ubezpieczenie społeczne;

i)  nie prowadził działalności w zakresie produktów lub usług, które mogły skutkować ograniczaniem bądź naruszaniem wolności indywidualnych lub/oraz praw człowieka (i); działalności prowadzonej przez instytucje kredytowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, firmy inwestycyjne, instytucje pożyczkowe, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne i inne przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania oraz podmioty zarządzające aktywami, dostawców usług płatniczych oraz inne instytucje finansowe, a także agencje ratingowe (ii); obszarów wątpliwych z powodów etyczno-moralnych.

Jako przeważający rodzaj faktycznie prowadzonej działalności, w ramach której wnioskował o subwencję finansową, K. P. wskazał działalność sklasyfikowaną w klasie (...)

Stosownie do §2 ust. 1 umowy na warunkach określonych w Umowie, Polski Fundusz Rozwoju S.A. mógł wypłacić przedsiębiorcy subwencję finansową w ramach Programu Rządowego – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm.

Zgodnie z §2 ust. 7 umowy, po zawarciu Umowy Fundusz miał zweryfikować na podstawie danych uzyskanych z ZUS i MF dane przedstawione we wniosku i złożone oświadczenia i miał podjąć decyzję o:

(i)  wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej,

(ii)  wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub

( (...))  odmowie wypłaty subwencji finansowej.

Zgodnie z §2 ust. 9 Fundusz podejmował decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości niższej niż wnioskowana, jeśli przedstawione dane nie znajdowały potwierdzenia w informacjach uzyskanych przez powoda z ZUS i MF, ale z tych informacji będzie wynikało, że wnioskujący spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określone w Umowie, jednak w wysokości niższej niż wnioskowana oraz oświadczenia złożone w związku z zawarciem Umowy, z zastrzeżeniem danych zweryfikowanych przez PFR, były prawdziwe.

Zgodnie natomiast z §2 ust. 10 umowy PFR podejmował decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej, jeśli na podstawie informacji uzyskanych z ZUS lub MF PFR stwierdzi, że przedsiębiorca nie spełnia warunków wypłaty subwencji finansowej lub oświadczenia złożone w związku z zawarciem umowy będą nieprawdziwe.

Zgodnie z §3 ust. 2 umowy otrzymana przez przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorcą subwencja finansowa podlegała zwrotowi w przypadku:

a)  zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez przedsiębiorcę lub (ii) otwarcia likwidacji przedsiębiorcy w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej – w kwocie stanowiącej 100% wartości subwencji finansowej;

b)  prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej:

i)  w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo; oraz

ii)  w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej o wykazaną przez przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 r. lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności;

(...))  w wysokości do 25% kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnienia w 2019 r. obliczanego jako średnia z liczby pracowników na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz 30 czerwca2019 r. na poziomie:

(A)  wyższym niż 100% - w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej;

(B)  od 50% do 100% - w wysokości dodatkowo od 0% do 25% kwoty subwencji finansowej – proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia, zgodnie ze wzorem wskazanym w umowie.

Zgodnie z §3 ust. 4 zd. 1 umowy decyzję o wysokości zwrotu subwencji finansowej PFR podejmował na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, złożonego przez przedsiębiorcę w terminie dziesięciu dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej przedsiębiorcy.

Zgodnie z §3 ust. 6 umowy, do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem Umowy przez przedsiębiorcę. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w Umowie, PFR mógł podjąć decyzję o zwrocie całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR.

Zgodnie z §11 ust. 4 umowy prawa i obowiązki stron związane z wypłaconą subwencją finansową określone zostały również w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich firm, który był dostępny w Internecie. Regulamin stanowił integralną część umowy, o ile strony w Umowie nie ustaliły odmiennie swoich praw i obowiązków (§11 ust. 5 umowy). Zgodnie z §11 ust. 6 umowy PFR przysługiwało prawo zmiany Regulaminu w trakcie trwania Umowy. Wprowadzenie zmiany wymagało poinformowania o niej przedsiębiorcy w taki sposób, który umożliwi przedsiębiorcy zapoznanie się z informacją o takiej zmianie wraz ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana taka wchodziła w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia przedsiębiorcy informacji.

(umowa subwencji finansowej z 10 maja 2020 r. k. 91-100v)

W celu ustalenia zasad realizacji programu powód przyjął Regulamin. Wersja pierwotna Regulaminu obowiązywała od dnia 29 kwietnia 2020 r. Wersja zmieniona Regulaminu została przyjęta w dniu 13 maja 2020 r. z datą wejścia w życie 28 maja 2020 r.

Do umowy zawartej z pozwanym ma zastosowanie Regulamin w wersji pierwotnej.

Celem regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, stanowiącym integralną część umowy subwencji finansowej łączącej strony było przedstawienie podstawowych zasad, na jakich PFR rozpoznaje wnioski o udzielenie finansowania programowego. Zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalniało beneficjenta od zapoznania się ze wszystkimi odpowiednimi przepisami polskiego prawa i prawa Unii Europejskiej oraz wszystkimi postanowieniami dokumentów programowych dotyczących finansowania programowego (§ 1 ust. 1 Regulaminu).

Łączna maksymalna kwota finansowania programowego, jakiej mógł udzielić PFR w ramach programu, wynosiła 75 000 000 000 złotych, na co składały się dwa działania w ramach programu: tarcza finansowa dla mikroprzedsiębiorców o łącznej maksymalnej wartości do 25 000 000 000 złotych oraz tarcza finansowa dla MŚP o łącznej maksymalnej wartości do 50 000 000 000 złotych (§ 3 ust. 1 regulaminu).

W przypadku stwierdzenia złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podanie we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej (§ 3 ust. 6 regulaminu).

PFR samodzielnie lub we współpracy z bankami oraz innymi podmiotami miał prawo prowadzić ewidencję beneficjentów oraz udzielonego im finansowania programowego oraz monitoring udzielania i wykorzystywania subwencji finansowych, stosując w tym zakresie standardowe procedury ewidencji, raportowania i kontroli, w tym zwłaszcza przeciwdziałania nadużyciom. PFR mógł współpracować, w szczególności w zakresie sprawozdawczości, raportowania lub monitoringu, między innymi z KIR, bankami, instytucjami finansowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Ministrem Rozwoju, Ministrem Finansów, Krajowym Rejestrem Sądowym i sądami powszechnymi oraz pozyskiwać informacje od tych instytucji i organów w zakresie dopuszczanym na podstawie odpowiednich przepisów prawa (§8 regulaminu).

Zgodnie z §10 ust. 10 Regulaminu jakakolwiek zmiana statusu spełniania przez beneficjenta warunków Programowych po dacie Umowy Subwencji Finansowej nie stanowi przesłanki do zmiany statusu spełnienia bądź nie spełniania Warunków Programowych, ani w okresie obowiązywania zawartej uprzednio Umowy Subwencji Finansowej, zawarcia przez niego nowej Umowy Subwencji Finansowej bądź złożenia przez niego nowego wniosku.

Regulamin przewidywał, że Fundusz mógł, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności, z uwzględnieniem zasady racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słusznych interesów danego Beneficjenta, ogółu wszystkich Beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych określonych w Programie, odstąpić od stosowania niektórych spośród wymienionych wyżej Warunków Programowych, każdorazowo z zastrzeżeniem stosowania się do zasad i warunków decyzji Komisji Europejskiej dotyczącej Programu (§10 ust. 11).

W §11 Regulaminu określono ogólne zasady składania wniosków. Natomiast w §12 Regulaminu określono zasady rozpatrywania wniosków o przyznanie subwencji finansowej.

Zgodnie z §12 ust. 1 Regulaminu Fundusz miał rozpatrywać wniosek w celu weryfikacji spełnienia przez Beneficjenta Warunków Programowych. Zgodnie z definicją zawartą w Regulaminie, Warunki Programowe oznaczały wszelkie warunki, oświadczenia, wymogi lub kryteria determinujące jakiekolwiek uprawnienia lub obowiązki Beneficjenta związane z Finansowaniem Programowym, w tym, w szczególności, warunki determinujące (a) możliwość ubiegania się przez Beneficjenta o udział w Programie, (b) wysokość Subwencji Finansowej, którą mógł otrzymać Beneficjent, (c) zwolnienie Beneficjenta z obowiązku zwrotu całości lub części Subwencji Finansowej, w każdym przypadku określone w Dokumentach Programowych i przepisach bezwzględnie obowiązującego prawa polskiego i prawa Unii Europejskiej.

Zgodnie z §12 ust. 3 Regulaminu decyzja miała charakter potwierdzenia w całości, w części albo zaprzeczenia przez Fundusz okoliczności spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych na podstawie oświadczeń wiedzy Beneficjenta zawartych w Umowie i danych oraz informacji, o których mowa w ust. 4 Regulaminu. W celu weryfikowania prawdziwości oświadczeń złożonych przez beneficjentów we Wniosku, PFR mógł pozyskiwać informacje od osób trzecich i organów administracji, w tym, między innymi, od ZUS, MF oraz KAS.

Zgodnie z §12 ust. 6 Regulaminu, PFR podejmował Decyzję o odmowie przyznania Subwencji Finansowej, jeśli na podstawie informacji uzyskanych z ZUS lub MF, PFR stwierdził, że Beneficjent nie spełnia warunków wypłaty Subwencji Finansowej lub oświadczenia złożone w związku z zawarciem Umowy byłyby nieprawdziwe.

Umowa subwencji finansowej wygasała z chwilą: (i) udostępnienia beneficjentowi w bankowości elektronicznej, w innym kanale komunikacji banku z beneficjentem lub w inny sposób decyzji PFR o odmowie przyznania subwencji finansowej lub (ii) całkowitego wykonania tej umowy przez PFR i beneficjenta (§ 12 ust. 14 regulaminu).

Zgodnie z treścią §13 ust. 7 Regulaminu beneficjent przyjmował do wiadomości i akceptował, że informacje przekazane we wniosku stanowią podstawę do dokonania wstępnej oceny spełnienia Warunków Programowych. PFR zastrzegł sobie prawo do przeprowadzenia dalszej pogłębionej analizy w celu weryfikacji spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych. Beneficjent przyjął do wiadomości, że po złożeniu wniosku lub odwołania przez Beneficjenta PFR może poprosić o złożenie dodatkowych oświadczeń oraz dostarczenie dodatkowych informacji, w tym wykraczających poza listę wymogów informacyjnych, której pobranie możliwe było w ramach formularza wniosku lub odwołania.

(Regulamin w wersji pierwotnej k. 55-71)

W dniu 11 maja 2020 r. PFR wydał decyzję, w której poinformował K. P., że dokonano pozytywnej weryfikacji spełnienia przez przedsiębiorcę warunków otrzymania subwencji finansowej określonych w treści umowy w oparciu o oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę w treści umowy. W związku z tym PFR poinformował, że (1) dokona przelewu kwoty subwencji finansowej w wysokości wskazanej w umowie tj. w kwocie 586.939,00 zł na wskazany w umowie rachunek bankowy przedsiębiorcy oraz, że (2) umowa zachowuje między PFR i przedsiębiorcą pełną moc obowiązywania z uwzględnieniem określonej w pkt 1 powyżej wysokości kwoty subwencji udzielonej przedsiębiorcy przez PFR na podstawie umowy.

(decyzja w sprawie umowy subwencji k. 102, potwierdzenie transakcji k. 104)

W dniu 17 maja 2020 r. został wydany Komunikat Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. w sprawie interpretacji pojęcia przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa w rządowym programie „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw''. Komunikat ten został doprecyzowany w dniu 17 czerwca 2020 r.

Ostatecznie w Komunikacie wskazano, że przychody ze sprzedaży są różnie określane w zależności od formy prawnej oraz przyjętego sposobu ewidencji księgowej i podatkowej, zgodnie z właściwymi przepisami prawa stosowanymi przez Beneficjenta.

Zgodnie z definicją obowiązującą od dn. 17 czerwca 2020r. poprzez przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze), określone w Regulaminie, należy rozumieć:

a) sprzedaż towarów i usług wykazaną w deklaracji VAT-7 - w stosunku do Beneficjentów będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się miesięcznie;

b) sprzedaż towarów i usług wykazaną w deklaracji VAT-7K (w zakresie przychodu za rok 2019) lub ewidencji JPK_VAT (w zakresie przychodu za dany miesiąc) - w stosunku do Beneficjentów, będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się kwartalnie;

c) przychód z innych źródeł (tzw. przychód operacyjny) w rozumieniu ustawy CIT albo przychód w rozumieniu ustawy PIT, stanowiące podstawę do obliczenia zaliczki na podatek CIT lub PIT. Wskazano, iż w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. PRF wskazał, iż wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu;

d) kwotę oszacowaną przez Beneficjentów na podstawie wystawionych faktur lub rachunków – w stosunku do beneficjenta korzystającego z karty podatkowej (niebędącego czynnym podatnikiem VAT).

(komunikat PFR datowany na 17 maja 2020 r. k. 106-106v uwzględniający zmiany dodane z dniu 17 czerwca 2020 r.)

W piśmie z dnia 2 lipca 2020 roku Ministerstwo Rozwoju w odpowiedzi na interpelację poselską nr 7069 posłów na sejm RP z dnia 4 czerwca 2020 r., wyjaśniło, że na potrzeby programu przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze) określane są w zależności od formy prawnej i przyjętego sposobu ewidencji księgowej i podatkowej, zgodnie z właściwymi przepisami prawa znajdującymi zastosowanie w przypadku danego przedsiębiorcy. Odnośnie podmiotów świadczących tylko i wyłącznie czynności zwolnione z VAT (zwolnienie przedmiotowe), niebędących podatnikami VAT (w tym beneficjentów zwolnionych podmiotowo z VAT), oraz rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, poprzez przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze) należy rozumieć przychód z innych źródeł (tzw. przychód operacyjny) w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych albo przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowiące podstawę do obliczenia zaliczki na podatek CIT lub PIT, przy czym w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. Weryfikacja danych dotyczących przychodu nie odbywa się w oparciu o dane zawarte w deklaracji VAT-7, lecz w oparciu o dane z deklaracji CIT lub PIT oraz wynikające z dokumentacji księgowej i rachunkowej przedsiębiorcy. Podstawą decyzji o wypłacie lub odmowie wypłaty subwencji jest oświadczenie przedsiębiorcy, które może podlegać następczej procedurze weryfikacji przez PFR we współpracy z organami administracji skarbowej.

(pismo Ministra Rozwoju z 2 lipca 2020 r. k. 112-113v)

W piśmie z dnia 17 sierpnia 2020 roku Ministerstwo Rozwoju odpowiadając na pismo z 26 maja Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców dotyczące wydania objaśnień prawnych związanych z programem „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” wyjaśniło, m.in. że w transakcjach wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości' dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać, zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty, a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. Zatem przedsiębiorcy ubiegający się o wsparcie powinni wyliczać spadek obrotów gospodarczych na podstawię wyżej wymienionych danych finansowych.

(pismo z Ministerstwa Rozwoju z 17 sierpnia 2020 r. k. 108-110)

W piśmie z dnia 5 listopada 2020 r. w związku z informacjami pozyskanymi przez PFR dotyczącymi (1) podejrzenia nieprawidłowego określenia w świadczeniu Beneficjenta danych we wniosku o uzyskanie subwencji finansowej z rządowego programu „Tarcza Finansowa PFR dla Małych i średnich Firm („Program”) oraz (2) niespełnienia przez Beneficjenta warunków uzyskania subwencji finansowej w ramach Programu, określonych w Regulaminie Programu, co mogło skutkować nieuzasadnionym przyznaniem Beneficjentowi subwencji finansowej, PFR wezwał K. P. do niezwłocznego zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej, jednakże nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania pisma. W uzasadnieniu wskazano, że beneficjent nieprawidłowo podał we wniosku jako przychód za rok 2019 wysokość ewidencjonowanego skupu i sprzedaży wartości dewizowych i powołano się w tym zakresie na §13 ust. 3 Regulaminu i §16 ust. 1 Regulaminu. Wskazano, że zwrot całej uzyskanej kwoty subwencji finansowej będzie stanowił całkowite wykonanie Umowy Subwencji, zgodnie z §12 ust. 14 Regulaminu, co w konsekwencji będzie skutkowało wygaśnięciem Umowy Subwencji.

(wezwanie z 5 listopada 2020 r. k. 115-115v, potwierdzenie nadania i odbioru k. 127v-128v)

W odpowiedzi na powyższe pismo pozwany wniósł o oddalenie wezwania do niezwłocznego zwrotu całej kwoty subwencji finansowej.

(pismo pozwanego z 10 listopada 2020 r. k. 232-233)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów. Sąd nie znalazł podstaw, by podważyć autentyczność i prawdziwość dokumentów, które uwzględnił przy ustalaniu stanu faktycznego.

Ponadto, Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie zeznań pozwanego, które to zeznania zostały uznane za wiarygodne w zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wnioski powoda o zobowiązanie pozwanego do złożenia dokumentacji finansowej oraz o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

W zakresie prywatnej opinii przedstawionej przez powoda k. 141 i nast. należy wskazać, że zgodnie z przyjętą praktyką orzeczniczą, prywatne ekspertyzy nie mogą stanowić dowodu w sprawie i należy je traktować jako uzasadnienie stanowiska Polskiego Funduszu Rozwoju S.A.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Tarcza Finansowa jest programem, o którym mowa w art. 21a ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (dalej jako u.s.i.r.), zgodnie z którym Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19 może powierzyć Polskiemu Funduszowi Rozwoju realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego. Tarcza Finansowa została przyjęta na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 r. w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich firm”.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanego zapłaty kwoty 586.939,00 zł tytułem zwrotu uzyskanej przez pozwanego subwencji finansowej w ramach ww. programu Tarcza Finansowa z uwagi na świadczenie nienależne wynikające z nieważnej umowy

Odnosząc się do zarzutu braku legitymacji powoda do wystąpienia z żądaniem zwrotu subwencji finansowej należy wskazać po pierwsze, że kwestię istnienia legitymacji procesowej Sąd winien ustalić z urzędu niezależnie od zarzutów sformułowanych przez stronę. Legitymacja procesowa, to uprawnienie wypływające z prawa materialnego (konkretnego stosunku prawnego) do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu konkretnemu podmiotowi. Legitymacja procesowa stanowi więc przesłankę materialnoprawną, dochodzonego roszczenia (tak H. Pietrzkowski, Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2012, s. 171). Nieistnienie zaś legitymacji procesowej prowadzi do oddalenia powództwa. W niniejszej sprawie legitymacja powoda do wytoczenia powództwa wynikała wprost ze stosunku prawnego łączącego powoda z pozwanym tj. z umowy subwencji z 10 maja 2020 r. k. 91 i nast., dlatego też zarzut ten należało uznać za niezasadny.

Przechodząc do dalszych rozważań należy wskazać, że stan faktyczny w niniejszej sprawie był pomiędzy stronami, co do zasady, bezsporny. Spór dotyczył złożonego przez pozwanego nieprawdziwego (zdaniem powoda) oświadczenia o wartości przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) i w tym zakresie powód wskazywał, że wartość tych przychodów została zawyżona przez pozwanego, a przez to zawyżono wartość przyznanej subwencji finansowej. Powód stał na stanowisku, że pozwany na etapie wnioskowania o udzielenie subwencji finansowej złożył nieprawdziwe oświadczenie w zakresie wysokości obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) osiągniętych z prowadzonej działalności i oświadczenie to było niezgodne z rozumieniem pojęcia „przychód ze sprzedaży” zawartym w Regulaminie. Należało zatem dokonać oceny czy pozwany złożył w umowie nieprawdziwe oświadczenie w tym przedmiocie i tym samym czy spełnił warunki wynikające z umowy, a w konsekwencji czy jest zobowiązany do zwrotu powodowi wypłaconej subwencji finansowej.

Po pierwsze, należy wskazać, że w ocenie Sądu zawarta przez strony umowa podlega reżimowi właściwemu dla umów prawa cywilnego. Oznacza to, że dla oceny roszczenia znajdują zastosowanie nie tylko postanowienia Regulaminu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Małych i Średnich Firm”, ale także zasady prawa cywilnego odnoszące się do umów, przy czym podkreślić należy, że strony nie korzystały z zasady swobody umów, albowiem pozwany zaakceptował wzorzec umowy opracowany przez powoda.

Kwalifikacja umowy o subwencję przyznawaną przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. była przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądów administracyjnych. W postanowieniu z dnia 5 października 2021 r. w sprawie I GSK 1154/21 (Legalis nr 2630463) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że Polski Fundusz Rozwoju nie został wyposażony ani przez ustawę, ani też przez porozumienie wydane na podstawie przepisów ustawy do podejmowania czynności o charakterze władczym, a działania Funduszu polegające na odmowie prawa do wypłaty nie mają charakteru publicznoprawnego. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, w rozpatrywanym przypadku mamy do czynienia z tzw. prywatyzacją zadań publicznych, gdyż zadania administracji publicznej realizuje podmiot znajdujący się poza strukturami administracji. W ocenie NSA spostrzeżenie to nie oznacza jednak, że doszło tu również do wyposażenia Polskiego Funduszu Rozwoju w możliwość działania w formie decyzji administracyjnej. Co więcej, NSA doszedł do wniosku, że nie doszło tu również do wyposażenia tego podmiotu w jakąkolwiek formę działania władczego w sferze stosunków administracyjnoprawnych. W przedmiotowym orzeczeniu NSA wskazał, że m.in. z Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Małych i Średnich Firm” wynika w sposób niebudzący wątpliwości, że realizacja zadań publicznych następuje w tym przypadku w sferze stosunków cywilnoprawnych, bez wyposażenia Polskiego Funduszu Rozwoju w jakiekolwiek kompetencje do działania władczego.

Podobnie i NSA w postanowieniu z dnia 28 lipca 2023 r. I GSK 693/23 wskazał, że przepisy rangi ustawowej nie przekazują PFR kompetencji w zakresie podejmowania zadań władczych ani też nie upoważniają do zawarcia porozumienia w tym zakresie. W związku z powyższym przepisów uchwały Rady Ministrów oraz przepisów regulaminu nie można traktować jako regulacji wyposażających (bezpośrednio lub pośrednio) PFR we władztwo administracyjne.

W niniejszej sprawie powód stał na stanowisku, że pozwany na etapie wnioskowania o udzielenie subwencji finansowej złożył nieprawdziwe oświadczenia w zakresie wysokości „obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży)” osiągniętych z prowadzonej działalności, a więc nie spełnił warunków do uzyskania finansowania w faktycznie otrzymanej wysokości. Zdaniem powoda pozwany podał niezgodny „obrót gospodarczy (przychód ze sprzedaży)” z rozumieniem pojęcia przychodów ze sprzedaży wskazanym w Regulaminie.

Należy jednak zauważyć, że na datę zawarcia umowy subwencji pomiędzy powodem, a pozwanym tj. 10 maja 2020 r. (k. 91 i nast.) pojęcie „obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży)” nie było zdefiniowane. Pozwany wskazywał, że wobec braku definicji tego pojęcia w Regulaminie czy umowie na datę zawarcia umowy posłużył się zatem definicjami wypracowanymi w przepisach prawa powszechnie obowiązującego, jak ustawa o CIT i wskazał, że treść zapisów Regulaminu w chwili składania wniosku o wypłatę subwencji była dla niego jasna i nie miał on w tym zakresie wątpliwości, iż przyjął właściwą metodę określenia przychodów ze sprzedaży. Pozwany świadomie wskazał takie wartości, albowiem, jak słusznie wskazywał, warunki programu w tym zakresie były nieprecyzyjne.

Należy zauważyć, że dopiero w dniu 17 czerwca 2020 r. ostatecznie doprecyzowano w formie Komunikatu jak należy rozumieć pojęcie „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)” i jednocześnie zastrzeżono, że jeżeli w niektórych przypadkach weryfikacja danych o przychodach ze sprzedaży nie jest możliwa w momencie udzielania subwencji finansowej, podstawą wypłaty będzie oświadczenie Beneficjenta, które może podlegać następczej procedurze weryfikacji przez PFR we współpracy z organami administracji skarbowej. Należy zauważyć, że Komunikat został wydany już po zawarciu umowy (10 maja 2020 r.) i po wypłacie subwencji finansowej (13 maja 2020 r.).

Mając na uwadze powyższe w ocenie Sądu nie można przyjąć, że pozwany składając wniosek złożył nieprawdziwe oświadczenie w zakresie wysokości obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży). Nieprawdziwy oznacza zgodnie ze słownikiem języka polskiego «niezgodny z prawdą». A zatem dla przypisania oświadczeniu niezgodności z prawdą musi ono poddawać się testowi prawda/fałsz. Oznacza to, że okoliczność ocenna, podlegająca wykładni nie może zostać uznana za niezgodną z prawdą, albowiem nie można do niej zastosować takiego testu. Należy podkreślić, że w treści zawartej przez strony umowy, jak również w wydanej decyzji w sprawie subwencji finansowej nie zostało zdefiniowane pojęcie „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)”. Nie można zatem dać jednoznacznej odpowiedzi, czy informacje podane przez pozwanego na datę zawarcia umowy są prawdziwe czy też nie, a w konsekwencji nie można postawić pozwanemu zarzutu złożenia nieprawdziwego oświadczenia.

Zdaniem Sądu działanie powoda, polegające na wprowadzeniu definicji spornego pojęcia po zawarciu umowy z pozwanym nie może rodzić negatywnych konsekwencji dla beneficjentów programu i nie może mieć wpływu na umowy już zawarte z beneficjentem przed opublikowaniem Komunikatu w tym zakresie. Przy tym podkreślić należy, że to powód był autorem wzorca umowy, a zatem ryzyko wątpliwości wynikających z niejasnych postanowień winien ponieść powód, jako strona która zredagowała umowę.

Należy jednocześnie wskazać, że na podstawie §2 ust. 7-10 umowy oraz na podstawie §12 ust. 4 Regulaminu powód miał obowiązek weryfikacji oświadczeń złożonych przez pozwanego we wniosku i umowie subwencji, czego jednak nie uczynił przy zawieraniu umowy. Takie zaniedbanie obciąża zatem powodową spółkę, a nie pozwanego.

Z tych wszystkich względów powództwo podlegało oddaleniu.

Na marginesie należy wskazać, że w ocenie tut. Sądu wątpliwości budzi gospodarczy charakter przedmiotowej sprawy. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 10a zd. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tj. z dnia 9 lutego 2024 r. Dz.U. z 2024 r. poz. 334) Sądy gospodarcze rozpoznają sprawy gospodarcze oraz inne sprawy z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należące do ich właściwości z mocy przepisów odrębnych. Przedmiotowa sprawa nie mieści się w katalogu spraw gospodarczych z art. 458 ² § 1 k.p.c. Nadto, brak jest przepisów odrębnych, które uzasadniałyby właściwość sądów gospodarczych w sprawach dot. zwrotu subwencji udzielonej przez Polski Fundusz Rozwoju S.A.

Owszem, w myśl art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (tj. z dnia 23 maja 2024 r. Dz.U. z 2024 r. poz. 923) Polski Fundusz Rozwoju wykonuje działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek, zgodnie z zasadami dobrej praktyki handlowej, dążąc w długim terminie do osiągnięcia rynkowej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Niemniej jednak, niniejsze postępowanie nie ma żadnego związku z prowadzoną przez PFR działalnością gospodarczą. Postępowanie to dotyczy bowiem zwrotu subwencji finansowej udzielonej przez PFR na rzecz beneficjenta, która to subwencja została udzielona w ramach realizacji przez PFR rządowego programu „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”. PFR występuje tu jako podmiot któremu Rada Ministrów powierzyła realizację programu w związku ze zwalczaniem skutków COVID-19 w Polsce (por. §2 ust. 1 Regulaminu (k. 57), a nie jako przedsiębiorca. Stąd też brak jest uzasadnienia dla rozpoznawania niniejszej sprawy przez sąd gospodarczy.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie z art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynika procesu. Powód jako przegrywający niniejszą sprawę w całości winien zwrócić poniesione przez pozwanego koszty procesu, na które składała się kwota 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kwota 10.800 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego ustalona na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

SSO Paweł Kieta