Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Nowicka

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. W. (1) oraz B. W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w W.

o ustalenie

I.  ustala nieważność uchwały Zarządu (...) spółki akcyjnej w W. z dnia 11 lutego 2019 roku w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki poprzez emisję akcji na okaziciela serii (...), realizowanej w ramach subskrypcji prywatnej, z pozbawieniem dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w całości oraz w sprawie zmiany § 6 Statutu spółki i przyjęcia jego tekstu jednolitego – zawartej w protokole posiedzenia Zarządu (...) spółki akcyjnej w W. sporządzonego przez notariusza J. Z. w formie aktu notarialnego za repertorium A nr (...) z 11 lutego 2019 r.;

II.  zasądza od (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz R. W. (1) i B. W. kwotę 7.417 (siedem tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

Sygn. akt XX GC 449/22

UZASADNIENIE

Pozwem z 5 kwietnia 2019 roku (data nadania) małoletni powodowie R. W. (1) i B. W., reprezentowani przez przedstawiciela ustawowego A. D., wnieśli o stwierdzenie nieważności, ewentualnie o uchylenie uchwały Zarządu (...) spółki akcyjnej w W. z 11 lutego 2019 roku w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki poprzez emisję akcji na okaziciela serii (...), realizowanej w ramach subskrypcji prywatnej, z pozbawieniem dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w całości oraz w sprawie zmiany § 6 Statutu spółki i przyjęcia jego tekstu jednolitego, a także o zasądzenie od pozwanej spółki na swoją rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż poza powodami, pozostali akcjonariusze akcji serii (...) nie zostali pozbawieni prawa do objęcia akcji serii (...). Wobec tego podniesiono, że powyższa uchwała jest sprzeczna z ustawą, statutem spółki i dobrymi obyczajami, a także godzi w interesy spółki i ma na celu pokrzywdzenie małoletnich akcjonariuszy. Ponadto w pozwie zawarto wniosek o udzielenie zabezpieczenia poprzez wstrzymanie wykonania zaskarżonej uchwały i zawieszenie postępowania rejestrowego (pozew, k. 3-9).

Postanowieniem z 16 października 2019 roku Sąd oddalił wniosek powodów o zabezpieczenie powództwa (postanowienie, k. 82-87). Zażalenie powodów na powyższe postanowienie zostało oddalone (zażalenie, k. 94-96).

W odpowiedzi na pozew z 13 listopada 2019 roku (data prezentaty) pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa w całości. Podniosła, że jest ono przedwczesne z uwagi na brak ustanowienia przez powodów, jako współuprawnionych z akcji, wspólnego przedstawiciela. Argumentowała ponadto, iż uchwała zarządu nie mogła zostać zaskarżona w trybie art. 425 k.s.h., bowiem przepis ten dotyczy wyłącznie zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia. W ocenie pozwanego strona powodowa nie wykazała sprzeczności uchwały ze statutem spółki i przepisami prawa, zaś zarzuty godzenia uchwały w interesy małoletnich akcjonariuszy są niezasadne (odpowiedź na pozew, k. 138-142).

Powodowie w piśmie z 14 listopada 2019 roku (data nadania) sprecyzowali swoje stanowisko wnosząc o ustalenie nieważności uchwały Zarządu (...) spółki akcyjnej w W. z 11 lutego 2019 roku w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki poprzez emisję akcji na okaziciela serii (...), realizowanej w ramach subskrypcji prywatnej, z pozbawieniem dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w całości oraz w sprawie zmiany § 6 Statutu spółki i przyjęcia jego tekstu jednolitego. Jednocześnie ponownie wnieśli o udzielenie zabezpieczenia powództwa (pismo, k. 241).

Pozwana spółka w piśmie z 5 lutego 2020 roku (data nadania), wniosła o wezwanie powodów do oznaczenia wartości przedmiotu sporu, uiszczenia opłaty od zmodyfikowanego powództwa, potraktowanie doprecyzowania powództwa jako cofnięcia roszczeń zawartych w pozwie, zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym zakresie, a także oddalenie wniosku powodów o zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego z uwagi na fakt, że nie są oni zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika. W treści pisma podniesiono, iż powodowie nie wykazali interesu prawnego w ustaleniu nieważności uchwały, a ponadto nie sprostali ciężarowi wykazania, że stanowiła ona czynność nieważną (pismo, k. 277-283).

Strona powodowa w replice na odpowiedź na pozew podtrzymała dotychczasowe stanowisko, iż zaskarżona uchwała jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego, a także narusza zakaz dyskryminacji akcjonariuszy wyrażony w art. 20 k.s.h. Zakwestionowała również twierdzenia strony przeciwnej dotyczące braku należytej reprezentacji małoletnich powodów (pismo, k. 289-293).

Na rozprawie w dniu 3 listopada 2021 roku przedstawiciel ustawowy powodów ustanowił pełnomocnika będącego radcą prawnym, który wniósł o zasądzenie na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego (protokół rozprawy, k., 355-356).

Postanowieniem z 10 listopada 2021 roku oddalono kolejny wniosek powodów o zabezpieczenie powództwa (postanowienie, k. 367).

Zostało przeprowadzone postępowanie dowodowe zawnioskowane przez strony.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, Sąd Okręgowy ustalił, następujący stan faktyczny:

R. W. (1) i B. W. są spadkobiercami swojego ojca P. W., zmarłego w dniu (...) roku, w ½ części każdy z nich. W drodze dziedziczenia nabyli 312 udziałów w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o wartości po 50 złotych każdy (bezsporne).

Przedstawicielem ustawowym małoletnich jest ich matka – A. D. (bezsporne).

Postanowieniem z 20 grudnia 2018 roku, sygn. akt VIII Nsm 1516/18, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zezwolił A. D. na dokonanie w imieniu małoletnich czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, polegających na złożeniu oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej (...) spółce akcyjnej w W. (postanowienie, k. 172).

W dniu 4 stycznia 2019 roku Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników podjęło uchwałę nr 3 w przedmiocie przekształcenia (...) sp. z o.o. w W. w spółkę akcyjną w W. (dalej: (...)), o warunkach przekształcenia oraz o związanej z tym zgodzie na brzmienie Statutu Spółki Akcyjnej. Postanowiono, że kapitał zakładowy spółki przekształconej będzie wynosić (...) złotych i dzielić się będzie na (...) akcji na okaziciela serii (...) o numerach od (...) do (...) o wartości nominalnej 0,10 złotych każda, z przeznaczeniem dla dotychczasowych wspólników spółki.

Akcje serii (...) objęli: J. L., (...) S.A. z siedzibą w W., E. L., R. Ś., K. P., J. G., J. B., B. M., D. K., M. L., M. S., K. B., J. K., J. Ż., P. M., W. K., R. W. (2), W. M. oraz spadkobiercy P. B. (1) (...) i R. W. (1). Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 5 uchwały powodowie objęli łącznie 156 000 akcji.

W § 7 Statutu spółki upoważniono Zarząd do jednego albo większej liczby podwyższeń kapitału zakładowego, łącznie o kwotę nie większą niż 421 875 złotych w okresie trzech lat od dnia wpisania spółki do rejestru, a także do pozbawienia, za zgodą Rady Nadzorczej, prawa poboru akcji w całości lub części.

R. W. (1) i B. W. – reprezentowani przez przedstawicielkę ustawową głosowali za przyjęciem powyższej uchwały (akt notarialny, k. 143-158, akt notarialny, k. 159-171).

W dniu 11 lutego 2019 roku Zarząd spółki (...) sporządził opinię uzasadniającą powody pozbawienia dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru akcji serii (...) w całości, w której wskazano, że działanie to leży w interesie spółki, gdyż umożliwi jej szybkie dokapitalizowanie poprzez pozyskanie w bardzo krótkim czasie i bez długotrwałych procedur formalnych dodatkowego kapitału oraz adekwatnych do potrzeb środków pieniężnych na realizację projektów i inwestycji spółki, przyczyniając się do umocnienia jej pozycji wobec podmiotów prowadzących działalność konkurencyjną.

Następnie Zarząd podjął uchwałę w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki poprzez emisję akcji na okaziciela serii (...), realizowanej w ramach subskrypcji prywatnej, z pozbawieniem dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w całości oraz w sprawie zmiany § 6 Statutu spółki i przyjęcia jego tekstu jednolitego.

Kapitał zakładowy został podwyższony z kwoty (...) złotych do kwoty (...) złotych poprzez emisję (...) akcji na okaziciela serii (...) o wartości nominalnej 0,10 złotych każda. Cenę emisyjną akcji ustalono na kwotę 0,96 złotych za każdą akcję.

Wyłączono w całości prawo poboru akcji serii (...) przysługujące dotychczasowym akcjonariuszom, zaś objęcie akcji miało nastąpić w trybie subskrypcji prywatnej. Oferta objęcia akcji miała zostać skierowana do nie więcej niż 149 osób wybranych przez Zarząd spółki (akt notarialny, k. 10-28).

Akcje serii (...) objęli: J. Ż., K. P., J. G., M. S., P. M., M. L., W. M., P. B. (2), K. B., R. W. (2), R. Ś., J. K., B. M., T. L., M. W., D. K., J. B. i W. K. (spis nabywców akcji serii (...), k. 233).

M. W. i T. L. w dacie objęcia akcji byli członkami Rady Nadzorczej pozwanej spółki. P. B. (2) pełniła tę funkcję we wcześniejszym okresie. Z dotychczasowych akcjonariuszy objęcia akcji w trybie subskrypcji prywatnej nie zaoferowano większościowemu akcjonariuszowi (...) S.A., J. L., E. L., R. W. (1) i B. W. (bezsporne).

Listę osób mających objąć akcje serii (...) sporządził P. W.. Po jego śmierci A. D. wyrażała chęć objęcia akcji serii (...) w imieniu jej małoletnich dzieci i była zapewniana, że akcje zostaną jej zaoferowane. Miała zabezpieczone środki finansowe na ten cel. O fakcie dokonania emisji akcji i braku zaoferowania ich objęcia powodom przedstawicielka ustawowa dowiedziała się od jednego z akcjonariuszy (zeznania A. D., k. 355 verte-356, nagranie rozprawy z dnia 3 listopada 2021 roku 00:27:28–00:47:54).

Wartość akcji, których objęcie powinno zostać zaoferowane spadkobiercom P. W., wynosiła około (...) złotych (bezsporne).

Wpis zaskarżonej uchwały do KRS został dokonany w dniu 4 kwietnia 2019 roku (bezsporne).

Postanowieniem z 28 listopada 2019 roku, sygn. akt VIII Nsm 460/19, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zezwolił A. D. na wykonywanie w imieniu małoletnich wszelkich praw majątkowych oraz korporacyjnych przysługujących im w (...), w szczególności do wykonywania prawa głosu we wszystkich sprawach objętych porządkiem obrad walnego zgromadzenia akcjonariuszy Spółki, uzyskiwania od Spółki wszelkich informacji dostępnych dla akcjonariuszy, dochodzenia roszczeń o wypłatę dywidendy, wykonywania prawa poboru i objęcia nowych akcji, rozporządzania akcjami przysługującymi małoletnim (postanowienie, k. 294).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony, zaś Sąd nie znalazł do tego podstaw z urzędu.

Oparł się także na zeznaniach przedstawicielki ustawowej małoletnich powodów - A. D. (zeznania, k. 355 verte-356, nagranie rozprawy z dnia 3 listopada 2021 roku 00:27:28–00:47:54), które w przeważającej części ocenić należało jako wiarygodne. Sąd odmówił waloru wiarygodności tym zeznaniom jedynie w zakresie twierdzeń, jakoby akcji serii (...) z dotychczasowych akcjonariuszy nie objęli wyłącznie E. L. oraz R. W. (1) i B. W., bowiem w tej części stoją one w sprzeczności z przedłożonym przez stronę pozwaną spisem nabywców akcji serii (...).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się uzasadnione.

W pierwszej kolejności należy zaakcentować, iż Sąd nie podziela poglądu strony pozwanej, jakoby powodowie dokonali cofnięcia powództwa w zakresie roszczeń zawartych w pozwie. Po pierwsze, w treści pozwu nie powoływano się na błędną podstawę prawną dochodzonego roszczenia, to jest art. 422 i 425 k.s.h. Po drugie, nie można też pominąć, iż na etapie wnoszenia pozwu powodowie nie byli zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, lecz przez przedstawiciela ustawowego nieposiadającego wykształcenia prawniczego, zaś doprecyzowanie żądania pozwu nastąpiło jeszcze przed otrzymaniem przez stronę powodową odpisu odpowiedzi na pozew, w której zwrócono uwagę na ten błąd. W konsekwencji Sąd nie znajduje podstaw do potraktowania pisma z 14 listopada 2019 roku jako oświadczenia o częściowym cofnięciu powództwa, a tym samym, do zasądzenia w tym zakresie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania.

Strona pozwana sformułowała także zarzut przedwczesności powództwa wywodząc, że małoletni powodowie, jako współuprawnieni z akcji, mogą wykonywać swoje prawa udziałowe tylko przez wspólnego przedstawiciela, zaś taki przedstawiciel nie został dotychczas ustanowiony. W ocenie pozwanego brak wyznaczenia przedstawiciela uniemożliwia powodom podejmowanie czynności w spółce oraz realizowanie przysługujących im praw.

Zarzut ten należy ocenić jako niezasadny.

Jak stanowi art. 333 § 2 k.s.h., współuprawnieni z akcji wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela; za świadczenia związane z akcją odpowiadają solidarnie.

Nie można jednak pomijać, że w przypadku, gdy spadkobiercą udziałów lub akcji jest osoba małoletnia (osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych, które nie ukończyły lat 13 i osoby posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych, które ukończyły lat 13, lecz nie ukończyły 18 lat), jego prawa i obowiązki będzie wykonywać przedstawiciel ustawowy. Z mocy prawa są nimi rodzice (art. 98 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), bądź opiekun ustanowiony przez sąd.

W przedmiotowej sprawie powodowie, nawet gdyby nie byli współuprawnionymi z akcji, jako małoletni nie mogliby samodzielnie wykonywać swoich uprawnień z tego tytułu. Zgodnie z art. 98 k.r.o. reprezentowani są przez tego samego przedstawiciela ustawowego – matkę A. D.. W ocenie Sądu nie było zatem konieczności ustanawiania dla nich wspólnego przedstawiciela, gdyż mimo zaistnienia stosunku współuprawnienia z akcji do działania w ich imieniu uprawniona jest ta sama osoba. Dodatkowo A. D. wystąpiła do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonywanie w imieniu małoletnich czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ich majątkiem, a postanowieniem z dnia 28 listopada 2019 roku Sąd zezwolił jej na wykonywanie wszelkich praw majątkowych oraz korporacyjnych przysługujących małoletnim w (...).

Szczególnego podkreślenia wymaga również, iż pozwana spółka nie kwestionowała legitymacji A. D. do występowania w imieniu małoletnich na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników, które odbyło się w dniu 4 stycznia 2019 roku, zaś wątpliwości w tym zakresie zaczęła zgłaszać dopiero po wytoczeniu przedmiotowego powództwa.

Przechodząc do merytorycznej oceny pozwu należy podkreślić, że żądanie powodów znajduje swoją podstawę prawną w treści art. 189 k.p.c. w związku z art. 58 k.c. Zgodnie z pierwszym z powołanych przepisów powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Tym samym to na stronie powodowej spoczywa obowiązek wykazania interesu prawnego w dochodzeniu żądania ustalenia nieważności zaskarżonej uchwały. W świetle utrwalonego orzecznictwa i poglądów doktryny powód posiada interes prawny wówczas, gdy powództwo o ustalenie jest jedynym i niezbędnym środkiem ochrony praw. W przypadku, gdy ochrona ta może być w całości zapewniona przez innego rodzaju środki prawne, interes prawny nie istnieje (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 2012 roku, III CSK 181/11 i tam cytowane wcześniejsze wypowiedzi orzecznicze). Interes prawny ma się również wyrażać w tym, że strona powodowa przez to powództwo może osiągnąć skutek w postaci ochrony prawnie strzeżonych interesów, a nie może poszukiwać tej ochrony w drodze powództwa o świadczenie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 13 kwietnia 1965 roku, II CR 266/64, OSP 1966/6-8/166).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. istnieje także, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Zasada ta nie powinna jednak być pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Wobec tego istnienie interesu prawnego powinno być przyjmowane zawsze, „gdy istnieje niepewność stanu prawnego" lub „gdy stronie nie stoi otworem droga procesu o świadczenie, a strona przeciwna kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny” (tak P. Telenga [w:] Komentarz aktualizowany do art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, LEX/el.). Kryterium interesu prawnego stanowiące konieczną przesłankę materialnoprawną powództwa o ustalenie wyjaśnił także Sąd Najwyższy w wyroku z 14 marca 2012 roku, III CSK 252/11, wskazując, że interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c., należy pojmować jako interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych, który z reguły występuje w sytuacjach, w których zachodzi obiektywna niepewność co do prawa lub stosunku prawnego z przyczyn natury faktycznej lub prawnej. Interes prawny wyraża się wówczas w usunięciu stanu niepewności. Z reguły interes taki nie zachodzi, jeżeli zainteresowany może uzyskać ochronę prawną w drodze powództwa o świadczenie.

W ocenie sądu orzekającego stan faktyczny i prawny w niniejszej sprawie przemawia za uznaniem, że powodowie posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności uchwały Zarządu pozwanej spółki w oparciu o art. 189 k.p.c. Podkreślenia wymaga, że ustawodawca w Kodeksie spółek handlowych nie przewidział podstawy prawnej zaskarżenia uchwał zarządu i rady nadzorczej spółki akcyjnej, natomiast ugruntowane orzecznictwo sądowe dopuszcza w takie sytuacji ich zaskarżenie w drodze powództwa o ustalenie (tak Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z 18 września 2013 roku, III CZP 13/13). Wytoczenie przedmiotowego powództwa stanowiło zatem jedyną możliwość wzruszenia przez powodów zaskarżonej uchwały. Interes prawny powodów przejawia się zaś w tym, że podjęta uchwała niesie dla nich niekorzystne skutki w postaci osłabienia ich pozycji w pozwanej spółce.

Jak stanowi art. 58 § 1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą, albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie zaś z § 2 powołanego przepisu nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Powodowie upatrywali nieważności uchwały przede wszystkim w rażącej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, ze względu na dyskryminację powodów przejawiającą się w pominięciu ich w emisji akcji serii (...). Podnosili również jej sprzeczność z zasadą równouprawnienia akcjonariuszy, bowiem przy emisji pominięto jedynie część wyselekcjonowanych akcjonariuszy, a także z art. 433 k.s.h.

Zasada równouprawnienia wspólników i akcjonariuszy została wyrażona w art. 20 k.s.h. stanowiącym, iż powinni być oni traktowani jednakowo w takich samych okolicznościach. Obowiązek stosowania się do powyższej zasady dotyczy wszystkich organów spółki. Niemniej w doktrynie wskazuje się, że nakaz równego traktowania nie ma charakteru bezwzględnego i możliwe jest nierówne traktowanie wspólników w takich samych okolicznościach, jeżeli jest to obiektywnie uzasadnione z punktu widzenia interesów spółki (S. Sołtysiński (w:) Kodeks, 2006, t. I, s. 306; zob. również A. Opalski, Zasada jednakowego traktowania wspólników i akcjonariuszy, PPH 2012, nr 6, s. 5 i n.).

Zgodnie z art. 433 § 1 k.s.h. akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w stosunku do liczby posiadanych akcji (prawo poboru), zaś z art. 433 § 2 k.s.h. w interesie spółki walne zgromadzenie może pozbawić akcjonariuszy prawa poboru akcji w całości lub w części. Uchwała walnego zgromadzenia wymaga większości co najmniej czterech piątych głosów. Pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru akcji może nastąpić w przypadku, gdy zostało to zapowiedziane w porządku obrad walnego zgromadzenia. Zarząd przedstawia walnemu zgromadzeniu pisemną opinię uzasadniającą powody pozbawienia prawa poboru oraz proponowaną cenę emisyjną akcji, bądź sposób jej ustalenia. Powyższe rozwiązanie stanowi prawo o charakterze majątkowym, które umożliwia dotychczasowym akcjonariuszom utrzymanie korporacyjnego status quo przez bezwzględne prawo pierwszeństwa do objęcia akcji nowej emisji proporcjonalnie do posiadanych już akcji (tak A. Kidyba [w:] Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 433).

W przedmiotowej sprawie spełnione zostały formalne wymagania do podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały w przedmiocie pozbawienia akcjonariuszy prawa poboru akcji – zachowano wymagania co do wymaganej większości oraz przedłożono stosowną opinię zarządu spółki. Jednakże w świetle działań podejmowanych przez pozwaną spółkę należy skonstatować, że zaskarżona uchwała Zarządu spółki z 11 lutego 2019 roku tylko pozornie pozbawiała wszystkich akcjonariuszy prawa poboru akcji. W rzeczywistości bowiem, mimo formalnego pozbawienia prawa poboru, zdecydowanej większości akcjonariuszy zaproponowano objęcie akcji w trybie subskrypcji prywatnej, zaś pominięto niektórych, w szczególności powodów. Podkreślenia wymaga, iż propozycja objęcia akcji została skierowana wyłącznie do osób dotychczas już ze spółką związanych – akcjonariuszy i członków rady nadzorczej (obecnych lub byłych), co poddaje w wątpliwość uzasadnienie opinii Zarządu z 11 lutego 2019 roku, z której miało wynikać, że wyłączenie akcjonariuszy umożliwi szybkie dokapitalizowanie spółki.

Nie można pomijać, iż w wyroku z 13 maja 2004 roku, V CSK 452/03, Sąd Najwyższy rozstrzygnął wątpliwość, czy w świetle art. 20 k.s.h. uszczuplenie prawa poboru może dotyczyć niektórych akcjonariuszy. Wychodząc z tego, że nakaz równego traktowania akcjonariuszy nie ma charakteru absolutnego, sąd uznał, że w interesie spółki walne zgromadzenie może – na podstawie art. 433 § 2 k.s.h. – wyłączyć lub ograniczyć prawo poboru akcji, także w odniesieniu do niektórych akcjonariuszy. Przy podejmowaniu decyzji o podwyższeniu kapitału zakładowego nie można wykluczyć sytuacji, w których dochodzi do kolizji interesów poszczególnych akcjonariuszy z interesem spółki. Biorąc pod uwagę treść art. 433 § 2 k.s.h., uprawniony wydaje się wniosek, że zawiera on dyrektywę interpretacyjną pozwalającą przyznać w takim przypadku priorytet interesowi spółki, nawet kosztem pogorszenia pozycji poszczególnych akcjonariuszy. Z uwagi na powyższe, jeżeli walne zgromadzenie pozwanej spółki, ze względu na interes spółki chciało wyłączyć powodom prawo poboru akcji, winno podjąć uchwałę, na podstawie której prawo poboru nie będzie przysługiwało tym niektórym akcjonariuszom. Ustalone w toku postępowania okoliczności przemawiają za przyjęciem, iż podjęcie zaskarżonej uchwały miało na celu obejście przepisów, tak aby mimo pozornego wyłączenia prawa poboru w stosunku do wszystkich dotychczasowych akcjonariuszy, ostatecznie wyłączonych zostało tylko kilku z nich, w tych powodowie.

Niewątpliwie wyżej opisane działanie pozwanej spółki sprzeczne było też z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadami uczciwości, lojalności i niedyskryminacji. Co więcej, okolicznością niekwestionowaną przez strony jest, że w prace związane z przygotowaniem emisji akcji serii (...) szczególnie zaangażowany był ojciec powodów – P. W., który także miał uczestniczyć w poborze akcji. Przedstawicielka ustawowa małoletnich spadkobierców akcjonariusza pozostawała w przekonaniu, że mimo jego śmierci, spadkobiercy będą mogli skorzystać z prawa poboru akcji, lecz objęcie akcji tej emisji nie zostało im przez spółkę zaproponowane. Ocenić więc trzeba, że śmierć P. W. została przez pozwanego wykorzystana do wykluczenia jego spadkobierców od poboru akcji, a tym samym do zmarginalizowania ich w spółce.

Przez wzgląd na powyższe okoliczności należało ustalić, że zaskarżona uchwała Zarządu (...) z 11 lutego 2019 roku w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki poprzez emisję akcji na okaziciela serii (...), realizowanej w ramach subskrypcji prywatnej, z pozbawieniem dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w całości oraz w sprawie zmiany § 6 Statutu spółki i przyjęcia jego tekstu jednolitego jest nieważna jako sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego, a tym samym powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości, o czym orzeczono w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 w związku z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Stronę pozwaną należało uznać za przegrywającą proces w całości.

Na koszty postępowania poniesione przez stronę powodową w kwocie 7.417 złotych składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 5.400 złotych (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłata od pozwu w kwocie 2 000 złotych (art. 29 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa).

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz