Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 4 marca 2025 roku

Pozwem z dnia 21 grudnia 2024 roku powód Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Przedsiębiorstwa Usług (...) – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. kwoty 523 906 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości 33 508,90 złotych, które zostały naliczone od dnia 24 czerwca 2020 roku do dnia 27 listopada 2023 roku oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 523 906 złotych liczonymi od dnia 28 listopada 2023 roku do dnia zapłaty, a także kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzi od pozwanego zwrotu wypłaconej subwencji finansowej z uwagi na złożenie przez pozwanego nieprawdziwego oświadczenia, co do spełniania warunków udziału w programie. Jako alternatywną podstawę powód wskazał nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.), popełnienie przez pozwanego czynu zabronionego (art. 415 k.c.) oraz świadczenie nienależne (art. 410 k.c.).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych zaprzeczając aby złożył nieprawdziwe oświadczenie oraz zarzucił, że powód umorzył część jego zobowiązania, a w pozostałym zakresie rozłożył je na raty.

Pismami z dnia 17 stycznia 2024 roku, 8 lutego 2024 roku oraz 29 listopada 2024 roku powód ograniczył powództwo do kwoty 489 414,20 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 listopada 2024 roku do dnia zapłaty cofając pozew i zrzekając się roszczenia w pozostałym zakresie.

Postanowieniem z dnia 4 marca 2025 roku umorzono postępowanie w zakresie:

a)  kwoty 33 505,90 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 523 906 złotych od dnia 24 czerwca 2020 roku do dnia 27 listopada 2023 roku,

b)  kwoty 34 491,80 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 523 906 złotych od dnia 28 listopada 2023 roku do dnia 25 listopada 2024 roku.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 roku w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” przyjęty został program rządowy Tarcza Finansowa, stanowiący stanowi załącznik do tej uchwały.

Realizację rządowego programu powierzono Polskiemu Funduszowi Rozwoju spółce akcyjnej z siedzibą w W.. Założycielem PFR jest Skarb Państwa.

Zasadniczym celem programu była realizacja podstawowego interesu ekonomicznego Rzeczypospolitej Polskiej w postaci zapewnienia stabilności przedsiębiorstw i gospodarki. Program kierowany był do beneficjentów, którzy łącznie wytwarzali istotną część polskiego PKB. Program miał na celu zapobiegnięcie ryzyka masowej upadłości beneficjentów oraz zwolnień ich pracowników na skutek znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki w związku z epidemią COVID-19. Celami szczegółowymi programu było:

a) udostępnienie beneficjentom finansowania programowego na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia im płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii,

b) przekazanie rekompensat finansowych dla przedsiębiorców w związku ze szkodami w postaci utraconych dochodów lub dodatkowych kosztów poniesionych w wyniku pandemii,

c) przeciwdziałanie zakłóceniom w funkcjonowaniu gospodarki w okresie kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią,

d) stabilizacja finansowa beneficjentów celem ochrony miejsc pracy i bezpieczeństwa finansowego obywateli,

e) zapewnienie pomocy finansowej dla sektorów szczególnie silnie dotkniętych skutkami pandemii COVID19.

Umowy subwencji były zawierane z beneficjentami programu za pośrednictwem systemu bankowego z wykorzystaniem środowiska informatycznego i sieciowego udostępnianego przez banki. Finansowanie w ramach Tarczy Finansowej PFR było udzielane po złożeniu wniosków przez przedsiębiorców za pośrednictwem kanałów elektronicznych (banków). Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. Każdy podmiot ubiegający się o subwencję musiał zaakceptować oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej.

W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

(dowód: okoliczności niesporne)

W dniu 29 maja 2020 roku Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. (PFR) zawarł z Przedsiębiorstwem Usług (...) - spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. (Przedsiębiorca) umowę subwencji finansowej nr (...)SP w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”.

Zgodnie z § 1 ust. 2, 4 i 8 umowy Przedsiębiorca oświadcza, że na dzień 31 grudnia 2019 roku był małym lub średnim przedsiębiorcą (mały lub średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników z wyłączeniem właściciela) oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR, przy czym nie jest mikroprzedsiębiorcą lub nie jest beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm. Liczba zatrudnionych Pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej wynosi 68. Wielkość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 roku wyniosła (...) złotych. Przedsiębiorca zawnioskował o subwencję finansową w kwocie 523 906 złotych.

Zgodnie z § 2 ust. 19 i 20 umowy Przedsiębiorca oświadcza, że jest świadomy tego, że subwencja finansowa udzielana jest jako pomoc przewidziana w Sekcji 3.1 Tymczasowych ram oraz dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego – Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika Nr 1 do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187/1 z 26.6.2014). W razie stwierdzenia, iż Przedsiębiorca jest dużym przedsiębiorcą, PFR może wydać decyzję o zwrocie udzielonego wsparcia.

Zgodnie z § 3 ust. 6 umowy do czasu całkowitego zwrotu finansowej przez Przedsiębiorcę, PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej Umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w niniejszej umowie PFR może podjąć decyzję o zwrocie przez Przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnia Przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR, w sposób pozwalający Przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR.

Zgodnie z § 11 ust. 4-6 umowy prawa i obowiązki PFR oraz Przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone są także w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm. Regulamin jest dostępny pod adresem mailowym (Regulamin). Regulamin określa jedynie relacje PFR z Przedsiębiorcą i nie stanowi źródła obowiązków dla Banku. Przedsiębiorca oświadcza, iż zapoznał się z tym Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść. Regulamin stanowi integralną część Umowy, o ile strony w Umowie nie ustalą odmiennie swoich praw i obowiązków. Treść Regulaminu może być w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalana przez Przedsiębiorcę ze wskazanej strony internetowej. PFR przysługuje prawo do zmiany Regulaminu w trakcie trwania Umowy. Wprowadzenie zmiany wymaga poinformowania o niej Przedsiębiorcy w taki sposób, który umożliwi Przedsiębiorcy zapoznanie się z informacją o takiej zmianie wraz ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana taka wchodzi w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia Przedsiębiorcy informacji.

(dowód: umowa subwencji z dnia 29 maja 2020 roku - k. 55-62v)

W dniu 1 czerwca 2020 roku PFR wydał decyzję o pozytywnej weryfikacji spełnienia przez Przedsiębiorcę warunków otrzymania subwencji finansowej określonej w umowie nr (...)SP i podjął decyzję o wypłacie subwencji finansowej w kwocie 523 906 złotych.

(dowód: decyzja w sprawie subwencji finansowej - k. 64)

W dniu 2 czerwca 2020 roku PFR wypłacił Przedsiębiorcy kwotę 523 906 złotych tytułem subwencji finansowej.

(dowód: potwierdzenie przelewu subwencji finansowej - k. 66)

W dniu 15 czerwca 2021 roku Przedsiębiorca złożył oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej nr (...)SP wskazując, że subwencja finansowa została wydatkowana zgodnie z § 7 ust. 1 lit b i c Umowy oraz złożył wniosek o zwolnienie z obowiązku zwrotu subwencji w kwocie nie większej niż 392 929,50 złotych.

(dowód: oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej - k. 68-69)

W dniu 4 listopada 2022 roku PFR wydał decyzję w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej wskazując, że w związku ze złożonym oświadczeniem o rozliczeniu subwencji finansowej na podstawie dostępnych danych wyliczył zwolnienie z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w wysokości 52%. Na podaną wartość zwolnienia składają się:

- 25% - związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej,

- 2% - związane z utrzymaniem zatrudnienia przez 12 miesięcy,

- 25% - związane z wykazaną przez Przedsiębiorcę skumulowaną stratą gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy.

Wartość zwolnienia z obowiązku zwrotu części subwencji finansowej wynosi 271 951,22 złotych, a wartość subwencji finansowej pozostającej do spłaty wynosi 251 954,78 złotych. Załącznikiem do decyzji był harmonogram spłat subwencji, który wskazywał, że nie umorzona część subwencji ma być spłacona w 24 ratach miesięcznych począwszy od dnia 27 grudnia 2022 roku.

(dowód: decyzja w sprawie zwolnienia ze zwrotu subwencji - k. 71, harmonogram – k. 73-73v)

Decyzja w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji wraz z harmonogramem została doręczona Przedsiębiorcy. Przedsiębiorca zaakceptował tę decyzję i spłacił nie umorzoną część subwencji zgodnie z harmonogramem.

(dowód: okoliczności niesporne, pismo powoda – k. 219-222, historia rachunku bankowego k. 151-152, 153-154, harmonogram spłat - k. 73-73v)

Pismem z dnia 6 grudnia 2023 roku Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wezwał Przedsiębiorstwo Usług (...) – spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. do zwrotu całej otrzymanej subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po upływie czternastego dnia roboczego od dnia otrzymania subwencji do dnia zapłaty pomniejszonej o kwoty już dokonanych wpłat. Doręczenie wezwania do zapłaty nastąpiło w dniu 8 grudnia 2023 roku. W uzasadnieniu wezwania wskazano, iż zgodnie z § 10 ust. 2 Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm udział w Programie mogli wziąć włącznie Beneficjenci posiadający status Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP. Pojęcia Mikro przedsiębiorcy i MŚP zostały zdefiniowane w § 1 Regulaminu. Stosownie do treści § 10 ust. 3 Regulaminu przy ustalaniu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP przedsiębiorca obowiązany był uwzględnić występujące relacje powiazań oraz partnerstwa. Ponadto określenie statusu Mikroprzedsiębiorcy MŚP powinno uwzględniać warunki określone w treści Regulaminu (w tym § 10 ust. 3 i 4 ) oraz Załącznika I do Rozporządzenia Komisji Europejskiej (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187/1 z dnia 26.06.2014), co powyższe potwierdzał Beneficjent subwencji zgodnie z § 2 ust. 19 Umowy Subwencji Finansowej. PFR ustalił, iż Przedsiębiorstwo Usług (...) z ograniczoną odpowiedzialnością w G. jest powiązane z Zarządem (...) Spółka Akcyjna i zgodnie z danymi Beneficjent wraz z Przedsiębiorcą powiązanym w 2017 roku zatrudniał średnio 314,54 pracowników w 2018 roku zatrudniali średnio 336,14 pracowników a do 31 grudnia 2019 r. zatrudniali 357,68 pracowników. Wobec powyższych danych PFR uznał, iż Beneficjent nie może być uznany ani za Mikroprzedsiębiorcę ani za MŚP. W związku z przekroczeniem przez Beneficjenta – przy uwzględnieniu danych dotyczących Zatrudnienia Przedsiębiorcy Powiązanego – pułapu zatrudnienia przewidzianego dla Mikroprzedsiębiorcy/MŚP w latach 2017, 2018, 2019 w chwili wnioskowania o wsparcie w ramach Programu Beneficjent posiadał status dużego przedsiębiorcy z uwagi na fakt, iż zatrudnienie w ramach grupy podmiotów powiązanych z beneficjentem przekroczyło 249 pracowników, w konsekwencji PRF uznał, iż subwencja finansowa została udzielona nienależnie na podstawie nieprawdziwych oświadczeń złożonych przez Beneficjenta. Zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji finansowej lub wysokość subwencji finansowej, Beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej zwrotu subwencji finansowej. W myśl § 3 ust. 6 Regulaminu, w przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR przysługuje uprawnienie do podjęcia decyzji o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej.

(dowód: wezwanie do zapłaty całej subwencji finansowej - k. 75-76, epo - k. 77)

Jedynym akcjonariuszem Przedsiębiorstwa Usług (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. jest Zarząd (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G..

(dowód: odpis pełny KRS – k. 79-84v)

Na dzień 31 grudnia 2019 roku Przedsiębiorstwo Usług (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. oraz Zarząd (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. posiadały łącznie 364 zatrudnionych pracowników.

(dowód: okoliczność niesporna; informacje dodatkowa do sprawozdań finansowych Przedsiębiorstwo Usług (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. oraz Zarząd (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. za rok 2019 - załącznik numer 11 do pozwu)

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o twierdzenia stron wyraźnie przyznane, bądź niezaprzeczone przez przeciwnika, a także na podstawie wyżej wskazanych dokumentów, które zostały złożone do akt i nie były kwestionowane przez strony procesu co do ich prawdziwości. Sąd dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów uznał je za wiarygodne i przydatne dla ustalenia stanu faktycznego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Powód domagał się zwrotu wypłaconej na podstawie umowy z dnia 29 maja 2020 roku subwencji finansowej.

Stan faktyczny był w zasadniczej części pomiędzy stronami bezsporny. Pozwany przyznał fakt zawarcia opisanej w pozwie umowy oraz potwierdził, że powód wypłacił mu całą kwotę subwencji. Pozwany wnosząc o oddalenie powództwa podniósł, że nie złożył niezgodnego z prawdą oświadczenia, a powód nie uchylił się od złożonego oświadczenia woli o zwolnieniu z obowiązku zwrotu części subwencji i rozłożeniu pozostałej części na raty.

W § 1 ust. 2 zawartej pomiędzy stronami umowy pozwany oświadczył, że na dzień 31 grudnia 2019 roku był małym lub średnim przedsiębiorcą (mały lub średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników z wyłączeniem właściciela) oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR, przy czym nie jest mikroprzedsiębiorcą lub nie jest beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm.

W § 2 ust. 19 zawartej pomiędzy stronami umowy pozwany oświadczył, że jest świadomy tego, iż subwencja finansowa udzielana jest jako pomoc przewidziana w Sekcji 3.1 Tymczasowych ram oraz dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego – Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika Nr 1 do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187/1 z 26.6.2014). Ponadto w § 2 ust. 20 umowy wskazano, że w razie stwierdzenia, iż pozwany jest dużym przedsiębiorcą, powód może wydać decyzję o zwrocie udzielonego wsparcia.

Z wyżej opisanych postanowień umowy wynika, że pozwany złożył w pierwszej kolejności oświadczenie, że spełnia wymogi szczególnej definicji małego lub średniego przedsiębiorcy wskazane § 1 ust. 2 umowy. Dodatkowo jednak oświadczył, że jest świadomy tego, iż subwencja dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego – Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika I do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 roku uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.

Mimo różnych definicji zawartych w umowie i Regulaminie odnoszących się do „mikro”, „małego” i „średniego” przedsiębiorcy należało przyjąć, że pozwany powinien mieć świadomość, że program nie obejmuje podmiotów, które nie mieszą się w definicji wynikającej z Załącznika I do Rozporządzenia Pomocowego. Odwołanie w tym zakresie znajduje się bowiem w treści samej umowy subwencji (§ 2 ust. 19 umowy), jak i Regulaminie (definicje „Mikroprzedsiębiorcy”, „MŚP” i „Przedsiębiorstw Powiązanych” oraz treść § 6 ust. 4 i § 10 Regulaminu). Wszystkie one bowiem wprost odnoszą się do definicji „MŚP” zawartej w Załączniku I do Rozporządzenia Pomocowego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1-3 Załącznika I do Rozporządzenia Komisji (UE) numer 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 roku uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatów do kategorii mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw („MŚP”) należą przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów EUR. 2. W kategorii MŚP małe przedsiębiorstwo definiuje się jako przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów EUR. 3. W kategorii MŚP mikroprzedsiębiorstwo definiuje się jako przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 milionów EUR. Zgodnie z art. 3 tego Załącznika „Rodzaje przedsiębiorstw brane pod uwagę przy obliczaniu liczby personelu i kwot finansowych” „Przedsiębiorstwa powiązane” oznaczają przedsiębiorstwa, które pozostają w jednym z poniższych związków:

a) przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka;

b) przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;

c) przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki;

d) przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.

Niewątpliwie pozwany wraz z Zarządem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. pozostaje w opisanej powyżej zależności albowiem Zarząd (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. jest jedynym udziałowcem pozwanego - ma więc większość praw głosu w przedsiębiorstwie pozwanego. W konsekwencji wysokość zatrudnienia pozwanego powinna być rozpoznawana łącznie z zatrudnieniem istniejącym w Zarządzie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.. Z przedstawionych przez powoda dokumentów wynika, że wysokość łącznego zatrudnienia w obu spółkach na dzień 31 grudnia 2019 roku przekraczała znacznie limit wskazany w Załączniku I do ww. Rozporządzenia. Tym samym pozwany nie spełniał przesłanek do wzięcia udziału w Programie. Był bowiem dużym przedsiębiorstwem w rozumieniu Załącznika I.

Należy jednak podkreślić, że w toku wykonywania umowy powód wydał decyzję w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu części subwencji finansowej, a pozostałą część rozłożył na raty. Powód wskazywał, że nie jest związany tą decyzją albowiem została ona wydana przed dokonaniem następczej weryfikacji wniosku pozwanego. Zdaniem powoda, skoro nigdy nie powinno dojść do zawarcia umowy, to tym bardziej skutków prawnych nie mogą wywoływać wydane na jej podstawie decyzje lub oświadczenia. W replice na odpowiedź na pozew powód uszczegóławiając swoje stanowisko wskazał, że decyzja ta stanowiła oświadczenie wierzyciela o zwolnieniu z długu, jednak było to umorzenie „związane” z zaistnieniem pewnych przesłanek. Błędne przyjęcie przez powoda faktu wystąpienia tych przesłanek skutkuje uznaniem oświadczenia za nieskuteczne i niewiążące bez potrzeby składania oświadczenia o jego zmianie lub uchyleniu się od skutków prawnych.

Zgodnie z art. 508 k.c. zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Zwolnienie z długu wymaga zawarcia umowy. Przedmiotem umowy o zwolnienie z długu może być w zasadzie każda wierzytelność, bez względu na źródło jej powstania (umowa, orzeczenie sądowe, czyn niedozwolony, bezpodstawne wzbogacenie itd.), charakter prawny, przedmiot świadczenia, wymagalność i inne cechy, o ile ustawa nie ogranicza wierzyciela w swobodzie dysponowania. Oświadczenie wierzyciela, do czasu przyjęcia oświadczenia przez dłużnika, jest tylko ofertą w rozumieniu art. 66 k.c. Jako oferta musi zostać złożone drugiej stronie (dłużnikowi) i dotrzeć do jego wiadomości (art. 61 k.c.). Umowa o zwolnienie z długu nie wymaga, co do zasady, formy szczególnej. Oświadczenia woli mogą zostać wyrażone przez czynności konkludentne, tj. w sposób dorozumiany.

Powód przyznał w piśmie z dnia 21 sierpnia 2024 roku, że decyzja umorzeniowa stanowiła oświadczenie o zwolnieniu z długu. Taka kwalifikacja tego oświadczenia wynika również z jego treści. Powód wskazał bowiem, że w zakresie określonym w decyzji zwolnił pozwanego z obowiązku zwrotu subwencji i wartość tego zwolnienia wynosi 271 951,22 złotych, a pozostała część została rozłożona na 24 raty płatne zgodnie z harmonogramem. Oświadczenie powoda było jasne, precyzyjne i stanowcze. Decyzję w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej należy uznać za ofertę zwolnienia z części długu oraz rozłożenia pozostałej należności na raty. Zawiera bowiem wyraźne stwierdzenie wierzyciela o zwolnieniu pozwanego z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w zakresie kwoty 271 951,22 złotych oraz wskazanie, że do zwrotu pozostała kwota 251 954,78 złotych. Ponadto powód oświadczył, że pozostała do zwrotu kwota ma być zwrócona w kwotach i terminach wskazanych w harmonogramie. Pozwany przyjął złożoną przez powoda ofertę albowiem potwierdził brak obowiązku zwrotu części subwencji, której dotyczyło zwolnienie oraz dokonał spłaty pozostałej części zgodnie z harmonogramem. Tym samym umowa o zwolnienie z długu i rozłożenie pozostałej części na raty została skutecznie zawarta (poprzez złożenie oferty przez powoda i jej przyjęcie przez pozwanego).

Powód nie wskazał żadnych przekonujących argumentów wskazujących na brak związania decyzją umorzeniową. Powód nie odniósł się w tym zakresie do poglądów doktryny i orzecznictwa. Należy podkreślić, że decyzja wierzyciela o skorzystaniu z uprawnienia do zwolnienia z długu opiera się zawsze na jakichś przesłankach. W przypadku, gdyby okazało się, że przesłanki w rzeczywistości nie wystąpiły (np. wskutek złożenia nieprawdziwego oświadczenia przez dłużnika) wierzyciel może skorzystać z uprawnienia do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

Zawarta pomiędzy stronami umowa nie przewiduje braku związania decyzją umorzeniową. Umowa uprawnia jedynie powoda do wydania decyzji o zwrocie udzielonego wsparcia w przypadku ustalenia, że Przedsiębiorca jest dużym przedsiębiorcą (§ 2 ust. 20 umowy). Taka decyzja nie unieważnia natomiast automatycznie złożonych w toku wykonywania umowy materialnoprawnych oświadczeń woli. W konsekwencji należało przyjąć, że strony zawarły skutecznie umowę, na podstawie której powód zwolnił pozwanego z części zobowiązania, a pozostała część została rozłożona na raty. Niesporne było, że pozwany zaspokoił w całości roszczenie powoda zgodnie z ustalonym przez strony harmonogramem. Skutkowało to wygaśnięciem zobowiązania powoda.

W przedmiotowej sprawie nie znajduje zastosowania inna podstawa prawna do uwzględnienia zgłoszonego w pozwie roszczenia.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do wskazywanej przez powoda jako alternatywnej podstawy odpowiedzialności kontraktowej pozwanego (art. 471 k.c.) należy wskazać, że udzielona subwencja nie stanowi poniesionej przez powoda szkody, lecz wypłacone zgodnie z wiążącą strony umową świadczenie. Inaczej mówiąc, powód na podstawie ważnie zawartej umowy wypłacił subwencję i teraz dochodzi jej zwrotu. Wierzytelność ta nie stanowi szkody powoda, lecz świadczenie spełnione na podstawie ważnego zobowiązania. Należy również podkreślić, że powód nie złożył oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub uchyleniu się od skutków złożonego oświadczenia o woli o zawarciu umowy. Tym samym brak jest podstaw do uwzględnienia żądania na tej podstawie.

Pozwany nie dokonał również wobec powoda czynu niedozwolonego (art. 415 k.c.), co wyklucza uwzględnienie powództwa na tej podstawie. Złożenie nieprawdziwego oświadczenia w treści umowy stanowić może jedynie jej nienależyte wykonanie.

Nie zachodzi także podstawa do odnoszenia się do przepisów o świadczeniu nienależnym lub bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i następne) albowiem potencjalny obowiązek zwrotu subwencji z przyczyn wskazanych przez powoda wynika wprost z postanowień umownych łączących strony. Węzeł prawny łączący strony pozostaje ważny i skuteczny. Powód nie wskazywał bowiem na nieważność umowy, odstąpienie od niej ze skutkiem ex tunc, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli lub inne zdarzenie, które miało wpływ na ważność lub skuteczność umowy.

W konsekwencji roszczenie nie było zasadne na żadnej z podawanych przez powoda podstaw faktycznych i prawnych.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie wyżej powołanych przepisów, orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Zgodnie art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na koszty procesu poniesione przez pozwanego składały się: kwota 10 800 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ustalona zgodnie z § 2 punkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz kwota 17 złotych tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

sędzia Łukasz Oleksiuk