Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Ewa Królikowska-Saks
Protokolant:	Sekr.sądowy Łukasz Różycki

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z udziałem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w P. i K. B.

na skutek odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z 10 października 2022 r., (...)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż stwierdza, że K. B. z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w P. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. w okresie od 12 kwietnia 2019 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

4.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. na rzecz K. B. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

sędzia Ewa Królikowska-Saks

Sygn. akt XXI U 1699/22

UZASADNIENIE

Stanowisko stron procesu

Decyzją z 10 października 2022 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. stwierdził, że K. B. z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek (...) sp. z o.o. w okresie od 12 kwietnia 2019 r. do nadal. W uzasadnieniu organ wskazał, że zawarcie przez (...) sp. z o.o. umów zlecenia z ubezpieczonym, który jest pracownikiem (...) sp. z o.o., miało na celu obniżenie kosztów opłacania składek na ubezpieczenia społeczne poprzez stworzenie drugiego pozornego tytułu do ubezpieczeń. Organ zwrócił uwagę na powiązania osobowe i organizacyjne obu spółek (decyzja w aktach rentowych).

Odwołanie od powyższej decyzji złożył (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., zaskarżając ją w całości. Odwołujący zarzucił organowi rentowemu błędne ustalenie, że płatnikiem składek z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. ma być pracodawca (...) sp. z o.o. W tym zakresie odwołujący podniósł, że (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. to odrębne i niezależne podmioty, realizujące działalność o innym charakterze tj. (...) sp. z o.o. to firma techniczno-handlowa, natomiast (...) sp. z o.o. to spółka produkcyjno-serwisowa. Odwołujący oświadczył, że pracodawca nie był beneficjentem czynności wykonywanych przez ubezpieczonego w ramach umowy zlecenia. Wskazując na powyższe odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że ubezpieczony nie podlega ubezpieczeniom społecznym u odwołującego płatnika składek (...) sp. z o.o. z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. (odwołanie k. 3-45 akt sprawy).

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie podtrzymał w całości argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania jako nieuzasadnionego oraz o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na odwołanie k. 73-81 akt sprawy).

Postanowieniem z 10 marca 2023 r. Sąd Okręgowy zawiadomił (...) sp. z o.o. o toczącym się postępowaniu i o możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze zainteresowanego (postanowienie k. 103 akt sprawy).

(...) sp. z o.o. przystąpiła do sprawy w charakterze zainteresowanej (pismo k. 133 akt sprawy).

Ubezpieczony K. B. poparł odwołanie płatnika składek i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u odwołującego płatnika składek w spornym okresie (pismo ubezpieczonego k. 127-132 akt sprawy).

Ustalenia faktyczne

Odwołujący płatnik składek się (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. został wpisany do KRS 8 kwietnia 2002 r. pod numerem KRS (...). Wspólnikami spółki są A. S., który jest jednocześnie prezes zarządu i J. S., która jest wiceprezesem spółki, prokurentami spółki są M. S. i J. W.. Przedmiotem działalności spółki jest m.in. sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana, produkcja aparatury rozdzielczej i sterowniczej energii elektrycznej, naprawa i konserwacja maszyn, sprzedaż hurtowa pozostałych maszyn i urządzeń, pozostała działalność wydawnicza, działalność związana z doradztwem w zakresie informatyki, wynajmem i zarządzanie nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi, pośrednictwo w sprzedaży miejsca na cele reklamowe w mediach elektronicznych (Internet), działalność związana z organizacją tragów, wystaw i kongresów (bezsporne – KRS).

Zainteresowana spółka (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., została wpisana do KRS w dniu 15 listopada 2002 r. pod numerem KRS (...). Wspólnikami spółki są A. S., który jest też prezesem zarządu i M. S., który jest wiceprezesem zarządu, prokurentem jest J. W.. Przedmiotem działalności jest produkcja pozostałych gotowych wyrobów metalowych gdzie indziej niesklasyfikowanych, produkcja elementów elektronicznych, produkcja sprzętu (tele)komunikacyjnego, produkcja pozostałych elektronicznych i elektrycznych przewodów i kabli, produkcja przemysłowych urządzeń chłodniczych i wentylacyjnych, produkcja maszyn do obróbki metalu, produkcja maszyn dla metalurgii, naprawa i konserwacja maszyn, naprawa i konserwacja maszyn, naprawa i konserwacja urządzeń elektrycznych, pozostałą działalność usługowa w zakresie technologii informatycznych i komputerowych (bezsporne - KRS).

Odwołujący się płatnik składek specjalizuje się w kompleksowych dostawach podzespołów do energoelektroniki, elektrotechniki, automatyki, elektroniki oraz energetyki. Spółka zajmuje się nie tylko działalnością handlową, ale również doradczą, usługową i produkcyjną. Reprezentuje ponad 300 członków czołowych producentów podzespołów czynnych i biernych, modułów pomiarowych i zasilających, wentylatorów radiotorów, elementów indukcyjnych, elementów klimatyki szaf, kabli, złączy, materiałów izolacyjnych. Spółka prowadzi również eksport podzespołów i urządzeń praktycznych na cały świat. Najczęściej są to rynki Europy oraz USA, Kanady i Dalekiego Wschodu. Spółka otrzymała wiele nagród i wyróżnień oraz Certyfikat Wiarygodnego Partnera w Biznesie wydany przez (...) Izbę Gospodarczą (ulotka k. 70 akt sprawy, zeznania świadka J. W. k. 311-314 akt sprawy).

R. W. k. 314-315 akt sprawy,

A. K. k. 315 akt sprawy,

Zainteresowana spółka zajmuje się działalnością serwisową, projektową, produkcyjną oraz doradczą. Głównym celem spółki jest pomoc w rozwiązywaniu problemów technicznych klientów. Spółka specjalizuje się w dystrybucji, serwisu, naprawy oraz modernizacji urządzeń i wyposażenia do grzejnictwa indukcyjnego, zajmuje się także produkcją i regeneracją wzbudników indukcyjnych, projektowaniem i montażem szaf sterowniczych, projektowaniem i wykonywaniem funkcjonalnych bloków mocy, serwisem urządzeń techniki napędowej, remontem i modernizacją maszyn, serwisem urządzeń przemysłowych. Zajmuje się też dystrybucją, naprawą i modernizacją urządzeń: nagrzewnic indukcyjnych średniej częstotliwości do grzania skrośnego prętów, rur, blach stalowych i metali kolorowych, agregatów do hartowania indukcyjnego z zastosowaniem średniej i wysokiej częstotliwości; urządzeń do automatycznego podawania bloczków do nagrzewnic; wzbudników do nagrzewnic i urządzeń hartowniczych, transformatorów, dławków, przemienników częstotliwości do grzania indukcyjnego; układów chłodzenia wodnego. Spółka jest autoryzowanym serwisem prostowników do galwanizerni typu F. firmy (...) (ulotka k. 69, zeznania świadka J. W. k. 311-314 akt sprawy).

Spółki (...) (odwołujący płatnik składek) i (...) (zainteresowana spółka) posiadają inne numery KRS, NIP, REGON. Spółki nie są powiązane kapitałowo. Kapitał zakładkowy odwołującej się wynosi(...) zł, zaś zainteresowanej spółki wynosi (...) zł.

Spółki posiadają różne struktury organizacyjne, w których wyodrębnione są całkowicie inne działy związane z różnym rodzajem prowadzonych przez spółki działalności. Odwołujący płatnik składek posiada dział techniczno-handlowy, dział eksportu, dział logistyki, dział operacyjny, zainteresowana spółka posiada dział operacyjny, dział montażu urządzeń, systemów zasilania, dział grzejnictwa indukcyjnego, warsztat mechaniczny, dział serwisu. Działalność zainteresowanej spółki związana jest z montażem, serwisem i produkcją gotowych urządzeń. Spółki prowadzą działalność w różnym zakresie terytorialnym. Odwołująca się spółka oferuje i sprzedaje swoje produkty zarówno w Polsce, jak i na świecie: w 2017 r. – w 43 państwach, w 2018 r. – w 45 państwach, w 2019 r. – w 55 państwach. Zainteresowana spółka prowadzi działalność produkcyjną i serwisową przeważnie w Polsce. Spółki mają innych odbiorców i innych dostawców

Odwołujący płatnik składek posiada 55.000 klientów, zaś zainteresowana spółka posiada 6000 klientów. Współpraca spółek odbywa się na poziomie biznesowym. Zainteresowana spółka kupuje część komponentów w odwołującej się spółce, natomiast odwołująca się spółka kupuje część usług w zainteresowanej spółce. Zakupy odwołującej się spółki w zainteresowanej spółce są na poziomie około 1% wszystkich klientów odwołującej się spółki. Natomiast dostawcą dla odwołującej się spółki zainteresowana spółka jest w około 40%.

Spółki są zlokalizowane w różnych budynkach: (...) w budynku przy ul. (...), (...) w budynku przy ul. (...) budynek (...). Odwołująca się spółka i zainteresowana spółka posiadają własne zaplecze logistyczne i organizacyjne. Zainteresowana korzysta dodatkowo z powierzchni magazynowej odwołującej się spółki. W magazynie odwołującej się spółki są również zlokalizowana produkty innych firm (KRS spółek, ulotki k. 69-70 akt sprawy, struktura organizacyjna odwołującego płatnika składek i zainteresowanej spółki k. 55 akt sprawy, zeznania świadków J. W., R. W. i A. K. k. 311-315 akt sprawy).

Obie spółki łączą umowy, które dotyczą: najmu powierzchni magazynowej/biura – zainteresowana spółka nie ma własnych budynków, korzysta z wynajmowanych przez odwołującego płatnika składek. W budynku prowadzi działalność biurową, produkcyjno-montażową oraz magazynową, przy czym odwołujący wynajmuje powierzchnie magazynowe także innym, niepowiązanym podmiotem; najmu sprzętu komputerowego – zainteresowana spółka najmuje część wykorzystywanego do własnej działalności gospodarczej sprzętu komputerowego od odwołującego, przy czym udział najmowanego sprzętu w sprzęcie ogólnie wykorzystywanym przez zainteresowaną spółkę jest marginalny, albowiem zainteresowana spółka posiada na własność własne zaplecze sprzętowe, w skład, którego wchodzi także sprzęt komputerowy; najmu budynku biurowego – zainteresowana spółka najmuje od odwołującej się spółki budynek, który jest głównym miejscem prowadzenia działalności zainteresowanej spółki; najmu mieszkań – zainteresowana spółka najmuje od odwołującego płatnika składek lokale mieszkalne, które są wykorzystywane przez pracowników zainteresowanej spółki. Odwołujący płatnik składek wynajmuje mieszkania również innym, niepowiązanym podmiotom (zeznania świadka J. W. k. 311-314 akt sprawy).

Ubezpieczony K. B. zatrudniony jest u odwołującego płatnika składek (...) sp. z o.o. od 1 kwietnia 2019 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku konserwator z wynagrodzeniem (...)zł brutto miesięcznie. Praca polega na utrzymaniu porządku na terenie wewnętrznym i zewnętrznym w lokalizacji (...) prowadzeniu gospodarki odpadami tj. przygotowaniem kartonów i śmieci zmieszanych oraz na zapewnieniu bieżących napraw. Ubezpieczony zajmuje się również odśnieżaniem, myciem samochodów i postrzegany jest jako tzw. "złota rączka". Jego przełożonym jest A. K. (umowy k. 60-61 akt sprawy, zeznania świadków J. W. k. 311-314 i A. K. k. 315 akt sprawy).

Z zainteresowaną spółką (...) sp. z o.o. ubezpieczony zawarł umowę zlecenia z 10 kwietnia 2019 r. od 12 kwietnia 2019 r. na czas nieokreślony w przedmiocie czynności konserwacyjnych, porządkowania terenu wokół firmy. Ubezpieczonemu przysługiwało wynagrodzenie w wysokości (...) zł brutto za każdą godzinę pracy (umowa k. 62-64 akt sprawy).

W ramach umowy zlecenia ubezpieczony również zajmował się pracami konserwatorskimi i porządkowymi, jednak dotyczyły one magazynu spółki (...) sp. z o.o. przy ul. (...). Pomimo, że prace były do siebie podobne, to jednak były świadczone w innych lokalizacjach i odbywały się w różnym komforcie wykonania. Magazyny w których działalność prowadzi odwołująca spółka (...) są co do zasady nowe, sprzęt posiada gwarancję, natomiast magazyny (...) są starsze i wymagają więcej prac remontowych i naprawczych. Do bardziej skomplikowanych prac zamawiane były wyspecjalizowane firmy, jednak bieżąca obsługa konserwatorska była zapewniana przez ubezpieczonego (zeznania świadków J. W. k. 311-314 i A. K. k. 315 akt sprawy).

Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wynosiło od (...) zł do (...) zł brutto miesięcznie w zależności od ilości wykonanych czynności (rachunki k. 234-289 akt sprawy).

Z tytułu zawartej umowy o pracę ubezpieczony został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Z tytułu zawartej umowy zlecenia zgłoszony jest jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego (oświadczenie k. 65, 67 akt sprawy).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił, w oparciu o wyżej wskazane dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, aktach rentowych ZUS, aktach kontroli i aktach osobowych ubezpieczonego. Dokumenty te nie były przez strony kwestionowane, a sąd nie znalazł podstaw by wiarygodność tych dokumentów podważać z urzędu. Nadto podstawą ustaleń faktycznych w sprawie były zeznania świadków: J. W., R. W. oraz A. K.. Zeznania wyżej wskazanych osób sąd uznał za wiarygodne, spójne, wzajemnie uzupełniające się. Przedstawili oni spójny obraz funkcjonowania spółek, ich wzajemnych relacji i powiązań. Sąd uznał, że zgromadzony materiał dowodowy jest wystarczający do merytorycznego rozpoznania sprawy.

Rozważania prawne

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji wskazał, że ubezpieczony zatrudniony na podstawie umowy o pracę w spółce (...) sp. z o.o. (u odwołującego płatnika składek) zawarł umowę zlecenia ze spółką (...) sp. z o.o. (zainteresowana spółka). Zdaniem organu rentowego umowa zlecenia zawarta z (...) sp. z o.o. została zawarte w celu obejścia przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w rozumieniu przepisów art. 58 § 1 i 2 k.c., a przedmiot umowy został rozdzielony w sposób umożliwiający opłacanie wyłącznie składek na ubezpieczenie zdrowotne od przychodów uzyskanych z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) sp. z o.o., o czym świadczą zdaniem ZUS przede wszystkim powiązania osobowe spółek.

Przedmiotem sporu było zatem ustalenie czy zawarte przez ubezpieczonego z zainteresowaną spółką umowy zlecenia były wykonywane na rzecz tej właśnie spółki, czy na rzecz odwołującego się płatnika składek. W konsekwencji ustalić należało, czy odwołujący płatnik składek zobowiązany był do uwzględnienia w podstawie wymiaru składek w spornym okresie, składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne z tytułu przychodu z umowy zlecenia zawartej z (...) sp. z o.o. przez ubezpieczonego zatrudnionego jednocześnie u odwołującego płatnika składek ( (...) sp. z o.o.) na podstawie umowy o pracę.

Zgodnie z art. 4 pkt 1 lit a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.) płatnikiem składek jest pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. ustawy osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 2c i 7.

Stosownie do treści art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.).

Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą w sytuacji, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Sprzeczność z ustawą ma miejsce także wtedy, gdy wynika z właściwości lub z natury określonych przepisów, przy braku wyraźnego zakazu dokonywania czynności prawnej określonej treści oraz gdy czynność prawna pozbawiona jest przepisanej formy.

Natomiast czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem (tak wyroki Sądu Najwyższego z 25 listopada 2004 r., I PK 42/04, OSNP 2005, Nr 14, poz. 209; z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005, Nr 15, poz. 235; z 29 marca 2006 r., II PK 163/05, OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej "obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (por. też wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006, nr 11-12, poz. 192).

Działanie zgodne z prawem nie zawsze jednak wyklucza obejście prawa. Zasada swobody umów (art. 351 k.c.) czy też konieczność badania woli stron w stosunkach zobowiązaniowych, nie eliminuje skutku w postaci obejścia prawa, w tym przypadku polegającego na uniknięciu płacenia składek na ubezpieczenia społeczne w wyższej kwocie. Konkluzja o obejściu prawa odnosi się bowiem do celu, jakiemu służyło sporządzenie dwóch oddzielnych umów, a nie do samej ich treści. Podleganie ubezpieczeniom społecznym z określonych tytułów, a w konsekwencji również podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynikają z rzeczywistego stanu i sposobu wykonywania zatrudnienia, a nie z samego faktu sporządzenia umowy w określony sposób. Dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby go podpisujące, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie.

Jeżeli zatem zawarta przez strony umowa była wykorzystywana instrumentalnie, to niewykluczone jest jej zakwestionowanie, jako podstawy (tytułu) podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie ze względu na pozorność umowy (art. 83 k.c.), lecz ze względu na obejście prawa. Taką wykładnię przyjęto w wyroku Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2009 r., OSNP 2010 nr 21-22, poz. 272, który prezentuje tezę, że zawarcie umowy o pracę nakładczą wyłącznie w celu niepłacenia wyższych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi obejście prawa (art. 58 § 1 k.c.). Równie bliskie stanowisko wyrażono w wyroku Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2013 r., sygn. akt II UK 144/12, w którym stwierdzono, że umowa zlecenia na pracę niewielkiej wartości (ilości), która nie jest pozorna (art. 83 k.c.), może nie stanowić tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, gdy jej celem jest instrumentalne (przedmiotowe) wykorzystanie przepisów ubezpieczeń społecznych dla unikania wyższych składek na ubezpieczenia społeczne przez prowadzącego działalność gospodarczą (art. 58 § 1 i § 2 k.c.).

Dla ustalenia czy umowa nie ma na celu obejścia ustawy zbadać należy cel jej zawarcia (causę). Istota umowy o świadczenie usług (umowy zlecenia), w oparciu o normę art. 750 k.c. w zw. z art. 734 i 735 k.c. polega na tym, iż przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do wykonania za wynagrodzeniem określonej czynności faktycznej dla dającego zlecenie (zleceniodawca). Tak więc, celem tej umowy, czyli jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (określanym tradycyjnie w nauce prawa terminem causa), jest świadczenie usług (pracy) na rzecz zleceniodawcy za wynagrodzeniem.

Zdaniem Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy i poczynione na jego podstawie ustalenia faktyczne potwierdzają, że ubezpieczony faktycznie wykonywał czynności na podstawie umowy zlecenia na rzecz zainteresowanej spółki, a umowa zlecenia została zawarta w celu jej świadczenia. W ocenie Sądu to zainteresowana spółka była beneficjentem usług wykonywanych przez ubezpieczonego na podstawie umowy zlecenia. Co prawda ubezpieczony wykonywał podobne czynności porządkowe i naprawcze jako konserwator, to jednak czynności te realizowane były w różnych lokalizacjach i dotyczyły innych obiektów. Różniła się również specyfika pracy, albowiem magazyn odwołującej spółki jest nowym obiektem, sprzęt jest nowy, często jeszcze na gwarancji i nie wymaga tylu napraw, co sprzęt znajdujący się w starszym magazynie zainteresowanej spółki, który częściej wymaga remontów i napraw. W przedmiotowej sprawie zachodzi więc wyraźnie rozróżnienie, które czynności są realizowane dla której spółki, a pracodawca nie może być w tym przypadku beneficjentem czynności dokonanych na rzecz zainteresowanej spółki, skoro pracodawca nie korzystał z magazynu zainteresowanej, a to właśnie tam ubezpieczony realizował zlecenie.

W związku z powyższym, Sąd uznał, że umowa zlecenia zawarta z ubezpieczonym z zainteresowaną spółką jest ważna i nie prowadziła do obejścia prawa. W myśl art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jak trafnie wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lutego 2011 r., sygn. akt I CSK 261/10, LEX Nr 784986 do oceny czynności prawnej, jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego może dojść ze względu na cel, do którego osiągnięcia czynność zmierza, rażąco krzywdzące działanie jednej ze stron, zachowanie nieuczciwe, nielojalne lub naruszające interesy osób trzecich, a przy ocenie tej konieczne jest dokonanie wartościowania zachowania z konkretnymi zasadami współżycia społecznego w kontekście skutku prawnego.

W niniejszej sprawie ocena zawartej i realizowanej przez strony umowy zlecenia nie prowadzi do wniosku o jej nieważności.

Postępowanie dowodowe wykazało, że każda ze spółek jest odrębnym i niezależnym podmiotem. Spółki powstały w różnym czasie, posiadają inne numery KRS, NIP, REGON. Spółki mają odrębne majątki i nie są powiązane kapitałowo. Odwołujący płatnik składek i zainteresowana spółka prowadzą różne działalności gospodarcze. Odwołujący płatnik składek specjalizuje się w kompleksowych dostawach podzespołów do energoelektroniki, elektrotechniki, automatyki, elektroniki oraz energetyki. Zainteresowana spółka zajmuje się działalnością serwisową, projektową, produkcyjną oraz doradczą. Głównym celem zainteresowanej spółki jest pomoc w rozwiązywaniu problemów technicznych klientów. Każda ze spółek w swoim obszarze działania regularnie współpracuje z wieloma firmami zarówno po stronie komponentów i usług, jak i klientów (mają innych obiorców, dostawców i kontrahentów). Spółki posiadają całkowicie różne struktury organizacyjne, w których wyodrębnione są inne działy związane z różnym rodzajem prowadzonych przez spółki działalności. Szacunkowa wartość sprzedaży odwołującego płatnika składek do zainteresowanej spółki wynosi zaledwie około 1%, zaś sprzedaży zainteresowanej spółki do odwołującego wynosi około 40%. Zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, i prezesa obu spółek, potwierdziły, że obowiązki pracowników odwołującego płatnika składek wykonywane na podstawie umowy zlecenia z zainteresowaną spółką nie mogły mieć wpływu na sytuację odwołującego się, tym bardziej przysparzać mu bezpośrednich i wymiernych korzyści.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, aby umowa zlecenia zawarta z zainteresowaną spółką była zawarta w celu obejścia przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 58 § 1 i 2 k.c. Odwołujący nie uzyskiwał jakiejkolwiek korzyści z tytułu świadczenia przez jej pracownika usług z tytułu umowy zlecenia zawartej z zainteresowaną spółką. Świadczą o tym wprost czynności ubezpieczonego, które były związane wyłącznie z zainteresowaną spółką. Powiązania obu spółek są niewątpliwe, co wynika z faktu, że obie spółki mają tego samego właściciela (A. S.), jednakże nie oznacza to, że nie mogą prosperować oddzielnie, nie mogą konkurować czy nie mogą odpowiadać na potrzeby klientów. Zatem zarzut organu rentowego związany z osobowymi powiązaniami między spółkami jest niezasadny. Ponadto sam ten fakt nie może prowadzić do uznania, że umowy zlecenia zawarte z zainteresowaną spółką zostały zawarte w celu obejścia przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2, 3 i 4 wyroku, dochodząc do wniosku, że organ rentowy przegrał proces w całości. Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił art. 98 § 1 k.p.c., na mocy którego Sąd zasądził po 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego od organu rentowego na rzecz odwołującego płatnika składek, zainteresowanej spółki oraz ubezpieczonego. Przy ustalaniu w niniejszej sprawie każdorazowego wynagrodzenia pełnomocnika zastępowanej strony miała zastosowanie regulacja § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Sędzia Ewa Królikowska-Saks