Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 07 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Andrzej Lipiński

Protokolant: sekretarz sądowy Łukasz Różycki

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z udziałem J. K.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń postojowych

na skutek odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 29 września 2021 r., nr (...)

orzeka:

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza brak obowiązku zwrotu przez J. K. pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 4.800 (cztery tysiące osiemset) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Sędzia Andrzej Lipiński

Sygn. akt XXI U 2319/21

UZASADNIENIE

Stanowisko stron procesu

Decyzją z 29 września 2021 r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. zobowiązał J. K. do zwrotu pobranego świadczenia postojowego w łącznej kwocie 4800,00 zł. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że brak jest jakichkolwiek dowodów na to, że umowa zlecenia była wykonywana, tym samym organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa zlecenia została zawarta dla pozoru, jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczenia postojowego (decyzja w aktach rentowych).

Odwołania od decyzji wnieśli ubezpieczony J. K. i płatnik składek (...) sp. z o.o., zgodnie wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniach odwołań zgodnie podniesiono, że organ rentowy nie przedstawił żadnego dowodu, który mógłby stanowić podstawę ustalenia, że umowa została zawarta dla pozoru i że przedmiot umowy nie był realizowany przez ubezpieczonego (odwołania k. 3 akt sprawy i k. 3 akt sprawy XIII U 893/22).

W odpowiedzi na odwołania, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedzi na odwołania k. 6-7 akt sprawy i k. 5-6 akt sprawy XIII U 893/22).

Sprawa o sygn. akt XIII U 893/22 została połączona ze sprawą XXI U 2319/21 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod wspólną sygn. akt XXI U 2319/21.

Ustalenia faktyczne

Płatnik składek (...) sp. z o.o. został wpisany do rejestru przedsiębiorców 11 lutego 2016 r. Przedmiotem działalności spółki jest sprzedaż hurtowa napojów bezalkoholowych (bezsporne – KRS).

Ubezpieczony J. K. w okresie od końca 2017 r. do wakacji 2021 r. wykonywał na podstawie umowy zlecenia dla płatnika składek (...) sp. z o.o. czynności z zakresu sprzedaży okazjonalnej i promocji napojów energetycznych na eventach i imprezach w klubach. Wynagrodzenie uzależnione było od ilości sprzedanych napojów przez ubezpieczonego (zeznania ubezpieczonego k. 129 akt sprawy).

W okresie od marca do maja 2020 r. i od października 2020 r. do maja 2021 r. spółka płatnika składek miała przestój w zw. z sytuacją pandemiczną i zamkniętymi klubami i lokalami. W związku z powyższym ubezpieczony ubiegał się o świadczenia postojowe, nie mogąc wykonywać przedmiotu umowy zlecenia (zeznania ubezpieczonego k. 129 akt sprawy).

Zaskarżoną decyzją z 29 września 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. na podstawie art. 15zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, w zw. z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał ubezpieczonego J. K. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych na podstawie wniosków: (...) z 31.12.2020 r. w kwocie 1600 zł, (...) z 25.01.2021 w kwocie 1600 zł i (...) z 3.02.2021 r. w kwocie 1600 zł (łącznie 4800zł ), w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu (decyzja w aktach rentowych).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i aktach rentowych oraz na podstawie zeznań ubezpieczonego, którym Sąd Okręgowy dał wiarę, albowiem korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. W ocenie Sądu dokumenty znajdujące się w aktach sprawy są autentyczne, a ich treść nie budzi wątpliwości, ponadto nie były one także kwestionowane przez żadną ze stron.

Rozważania prawne

Odwołania zasługiwały na uwzględnienie.

Kwestią sporną w przedmiotowej sprawie było ustalenie czy ubezpieczony faktycznie wykonywał przedmiot umowy zlecenia, co uprawniałoby go od uzyskania świadczeń postojowych. Organ rentowy stał na stanowisku, że umowa zlecenia została zawarta dla pozoru, jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczenia postojowego.

Zgodnie art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną", przysługuje świadczenie postojowe. Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie kwestionował przestoju w prowadzenia działalności gospodarczej płatnika składek, natomiast kwestionował jedynie faktyczne realizowanie przedmiotu umowy zlecenia przez ubezpieczonego, wskazując, że umowa zlecenia była zawarta dla pozoru.

Art. 83 k.c. stanowi, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba, że działała w złej wierze.

W doktrynie przyjmuje się, że pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli, a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru. Wobec powyższego zatajenie pozorności przed adresatem oświadczenia, czyli ukrycie braku zamiaru wywołania określonych skutków prawnych nie pozbawia oświadczenia woli skuteczności.

W wyroku z dnia 25 lutego 1998 r. II CKN 816/987 Sąd Najwyższy potwierdził powyższe stwierdzając, że nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie, tak że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli kontrahenta i w pełni się z tym zgadza.

W myśl art. 58 § 1 k. c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście prawa jest nieważna, chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy, zaś § 2 ww. artykułu mówi o tym, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z przyjętym orzecznictwem sądowym, a w szczególności wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 8 grudnia 2004 r. sygn. akt S.A./Sz 1108/03 czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane.

Pojęcie pozorności i obejścia prawa są sobie zdaniem Sądu znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie się pokrywają. Ustalenie, że umowa taka zmierza do obejścia prawa lub jest pozorna, wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć oraz charakteru wykonywanych czynności.

Przypomnieć przy tym należy, że jedną z naczelnych zasad postępowania cywilnego jest zasada kontradyktoryjności, zgodnie z którą trzon materiału procesowego i podstawę rozstrzygnięcia stanowią twierdzenia i dowody przedstawione przez strony. Wyrazem tej zasady jest m.in. art. 6 k.c., a także art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony są obowiązane powoływać dowody na potwierdzenie faktów, z których wywodzą skutki prawne, sąd zaś może (ale nie musi) dopuścić dowód niewskazany przez strony. Ustawodawca systematycznie wzmacnia kontradyktoryjność postępowania cywilnego, zwalniając sąd z obowiązku przeprowadzania dowodów z urzędu. Konsekwencją obciążenia podmiotu powołującego się na określony fakt ciężarem udowodnienia tego faktu, jest przyjęcie przez twierdzącego ryzyka niepowodzenia dowodu. Tymczasem organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie tego, że sporna umowa zlecenia została zawarta dla pozoru, jedynie w celu uzyskania świadczeń postojowych.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony faktycznie wykonywał pracę na rzecz płatnika składek na podstawie spornej umowy o zlecenia. Ubezpieczony zajmował się sprzedażą napojów energetycznych na eventach firmowych i na imprezach w klubach. Z zeznań ubezpieczonego wynika przy tym, że rozliczenie wynagrodzenia następowało zaraz po zakończeniu imprezy i wypłacane było w gotówce.

W związku z powyższym, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że ubezpieczony faktycznie wykonywał sporną umowę zlecenia, zaś organ rentowy nie przedstawił żadnego dowodu, który mógłby to ustalenie podważyć. Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ubezpieczony nie jest zobowiązany do zwrotu pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 4.800 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Sędzia Andrzej Lipiński