Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Alicja Dziekańska
Sędziowie:	SO Anna Gałas (spr.) SO Paweł Kieta
Protokolant:	Prot. sąd. Mariusz Bajsztok

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko M. K. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 21 lutego 2017 r., sygn. akt XV GC 1772/15

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od M. K. (1) na rzecz J. S. 900,00 zł (dziewięćset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Anna Gałas SSO Alicja Dziekańska SSO Paweł Kieta

Sygn. akt XXIII Ga 1446/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 maja 2015 r. powód J. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego M. K. (1) kwoty 9.574,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 13 maja 2015 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania. Wskazał, że dochodzi zwrotu kwot wyegzekwowanych w postępowaniach powadzonych na podstawie nakazów zapłaty wydanych przez Sąd Rejonowy w Łodzi. Powód wskazał, że po wydaniu nakazu zapłaty strony zawarły ugodę, na mocy której pozwany cofnął pozew w jednej ze spraw, w której wydano nakaz zapłaty. Powód wskazał, że pozwany mógł na podstawie nakazu zapłaty oraz ugody uzyskać kwotę 55.000,00 zł. Tymczasem zajęciu przez komornika, a następnie przekazaniu pozwanemu, podlegała kwota o 7.996,90 zł większa. Powód dochodził zwrotu tej kwoty wraz z odsetkami ustawowe za okres od dnia 24 grudnia 2013 r. do dnia 12 maja 2015 r.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa, jak również o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu. Pozwany wskazał, że uzyskał od komornika sądowego kwotę mniejszą niż wskazał powód - kwota wyegzekwowana przez komornika została przekazana pełnomocnikowi powoda. Pozwany zakwestionował także fakt doręczenia wezwań do zapłaty.

Wyrokiem z dnia 21 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie w pkt. 1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.574,46 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od kwoty 9.574,46 zł od dnia 16 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty. W pkt. 2 oddalił powództwo w pozostałej części, zaś w pkt. 3 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.696,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W stanie faktycznym Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 6 kwietnia 2012 r. M. K. (1), prowadzący działalność gospodarczą pod firmą „(...)”, wytoczył przed Sądem Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi powództwo o zasądzenie od J. S., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...), kwoty 23.632,67 zł wraz odsetkami od kwoty 16.521,45 zł od dnia 14 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 7.111,22 zł od dnia 04 lutego 2012 r. do dnia zapłaty. W dniu 20 kwietnia 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydał w sprawie XII GNc 1319/12 nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, uwzględniający żądanie pozwu. Na skutek zarzutów J. S. sprawę przekazano do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla m. st. Warszawy w Warszawie. Sprawie nadano sygnaturę IX GC 1889/13

Następnie Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 24 kwietnia 2012 r. M. K. (1) wytoczył przed Sądem Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kolejne powództwo przeciwko J. S.. M. K. (1) żądał w nim zasądzenia kwoty 28.504,70 zł wraz odsetkami od poszczególnych kwot i dat. W dniu 14 maja 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydał w sprawie XII GNc 1602/12 nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Postanowieniem z dnia 17 maja 2013 r. nadana została klauzula wykonalności nakazowi zapłaty z dnia 14 maja 2012 r. jako orzeczeniu prawomocnemu.

Następnie, postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi uchylił zarządzenie z dnia 13 maja 2013 r. o stwierdzeniu prawomocności nakazu zapłaty oraz uchylił postanowienie z dnia 13 maja 2013 r. o nadaniu klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty z dnia14 maja 2012 r. oraz uchylił postanowienie o odrzuceniu zarzutów od nakazu zapłaty. Wskutek zarzutów J. S. sprawę przekazano do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla m. st. Warszawy w Warszawie. Sprawie nadano sygnaturę IX GC 3966/13.

Sąd Rejonowy ustalił także, że w dniu 30 kwietnia 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Pabianicach – M. J. dokonał na podstawie nakazu zapłaty wydanym w sprawie sygn. akt XII GNc 1319/12 w postępowaniu o sygn. (...) zabezpieczenia poprzez zajęcie wierzytelności przysługujących J. S. od dłużnika – M. G., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...).

W dniu 23 maja 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Pabianicach – M. J. dokonał na podstawie nakazu zapłaty wydanym w sprawie sygn. akt XII GNc 1602/12 w postepowaniu o sygn.(...) zabezpieczenia poprzez zajęcie wierzytelności przysługujących J. S. od M. G.. Na podstawie postanowień zabezpieczających wydanych w sprawach (...) i (...) M. G. przelał na konto Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Pabianicach – M. J. kwotę 16.044,74 zł oraz 46.952,16 zł – łącznie 62.996,90 zł. Pełnomocnik M. K. (1) złożył wnioski o wszczęcie postępowań egzekucyjnych w oparciu o nakazy zapłaty wydane w sprawach sygn. akt XII GNc 1319/12 i XII GNc 1602/12.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 23 grudnia 2013 r. M. K. (1) i J. S. zawarli ugodę pozasądową, w której J. S. uznał roszczenie w sprawie IX GC 3966/13 w zakresie kwoty 28.967,33 zł i zobowiązywał się ją wypłacić wierzycielowi. Kwota miała zostać uzyskana od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Pabianicach, prowadzącego postępowanie egzekucyjne o sygn. (...). W §2 strony postanowiły, że ugoda wyczerpuje wszelkie roszczenia w sprawach prowadzonych pod sygn. akt IX GC 3966/13 i IX GC 1889/13 oraz strony zawrzeć miały ugodę na wyżej wymienionych warunkach w sprawie IX GC 3966/13.

Odnośnie drugiej sprawy, która toczyła się między stronami ustalono, że wyrokiem z dnia 23 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie uchylił nakaz zapłaty Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydany w sprawie XII GNc 1319/12 w części, tj. co do odsetek ustawowych od kwoty 23.632,67 zł, a w pozostałym zakresie nakaz zapłaty utrzymał w mocy. W toku postępowania egzekucyjnego w sprawie prowadzonej pod sygn. (...), prowadzonego na podstawie nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 1319/12, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Pabianicach – M. J. przekazał pełnomocnikowi M. K. (2) kwotę 24.232,67zł. Kwota ta pochodziła zajęcia dokonanego w toku postępowania zabezpieczającego prowadzonego pod sygn. akt (...).

W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygn. (...), prowadzonego na podstawie nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 1602/12 , Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Pabianicach – M. J. przekazał pełnomocnikowi M. K. (2) kwotę 30.516,74 zł. Kwota ta pochodziła z zajęcia dokonanego w toku postępowań zabezpieczających prowadzonych pod sygn. akt (...) i (...).

Sąd Rejonowy ustalił również, że wszystkie wyegzekwowane kwoty zostały przekazane na rachunek bankowy Kancelarii Adwokackiej (...) - pełnomocnika M. K. (2). W dniu 23 kwietnia 2014 r. pełnomocnik M. K. (1) złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowaniach zawartego w punkcie II wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie wydanego w sprawie IX GC 1889/13. W toku postępowania prowadzonego pod sygn. akt (...) wierzycielowi wypłacono kwotę 865,60 zł. Postępowanie w sprawie zostało umorzone postanowieniem z dnia 18 listopada 2014 r.

Na rozprawie z dnia 30 kwietnia 2014 r. M. K. (1) cofnął powództwo w sprawie IX GC 3966/13 ze zrzeczeniem się roszczenia. Postępowanie w sprawie IX GC 3966/13 zostało umorzone.

Dokonując rozważań prawnych Sąd Rejonowy uznał, że powództwo okazało się uzasadnione w przeważającej części. Jako podstawę prawną dochodzonego pozwem roszczenia Sąd Rejonowy wskazał przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu oraz świadczeniu nienależnym 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. Sąd Rejonowy podkreślił, że na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym nie można prowadzić egzekucji prowadzącej do przekazania powodowi środków uzyskanych przez komornika w toku czynności zabezpieczających, a możliwość ta powstaje dopiero z chwilą uprawomocnienia się nakazu zapłaty oraz opatrzenia go klauzulą wykonalności i w tym momencie nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym staje się tytułem wykonawczym (art. 776 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 776 k.p.c.).

Sąd Rejonowy wskazał, iż postępowanie egzekucyjne przeprowadzone w oparciu o nakaz zapłaty z dnia 14 maja 2012 roku w sprawie XII GNc 1602/12 było świadczeniem, którego podstawa świadczenia odpadła – at. 410 § 2 k.c. Dodatkowo Sąd wskazał, że w postępowaniu prowadzonym pod sygn. akt IX GC 3966/13 M. K. (1) cofnął pozew i zrzekł się roszczenia dochodzonego pozwem, tj. 28.504,70 zł wraz odsetkami ustawowymi. Zaś skutkiem oświadczenie o cofnięciu pozwu było umorzenie postępowania.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że złożenie oświadczenia o cofnięciu powództwa i zrzeczeniu się roszczenia dokonane na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2014 r., nastąpiło po zawarciu przez stronu ugody pozasądowej, w której J. S. zobowiązał się zapłacić na rzecz pozwanego kwotę 28.967,33 zł. Zapłata tej kwoty miała wyczerpać roszczenia powoda dochodzone nie tylko w sprawie IX GC 3966/13, ale także w sprawie IX GC 1889/13, która zakończyła się wydaniem wyroku utrzymującego w mocy nakaz zapłaty wydany w sprawie XII GNc 1319/12. Sąd Rejonowy podkreślił, że M. K. (1) nie tylko złożył oświadczenie o cofnięciu pozwu, lecz dodatkowo oświadczył do protokołu, iż zrzeka się roszczenia dochodzonego w tym postępowaniu. Sąd Rejonowy stwierdził, że analiza poszczególnych etapów prowadzi do wniosku, że strony najpierw (w dniu 23 grudnia 2013 r.), zawarły ugodę pozasądową, w której J. S. zobowiązał się zapłacić na rzecz M. K. (1) kwotę 28.967,33 zł. Zapłata zaś tej kwoty miała wyczerpać roszczenia stron dochodzone nie tylko w sprawie IX GC 3966/13, ale także w sprawie IX GC 1889/13. Jednakże w § 3 ugody strony zawarły stwierdzenie, iż „strony zawrzeć miały ugodę na wyżej wymienionych warunkach w sprawie IX GC 3966/13”. Następnie zaś w dniu 30 kwietnia 2014 r. na rozprawie w sprawie IX GC 3966/13 M. K. (1) dokonał zrzeczenia się i tego roszczenia, objętego postępowaniem prowadzonym pod sygn. akt IX GC 3966/13 o zapłatę 28 504,70 zł. Sąd Rejonowy wskazał, że strony, a przynajmniej M. K. (1) zmodyfikował swoje stanowisko wyrażone w ugodzie z dnia 23 grudnia 2013 r., uznając zawarcie ugody w sprawie IX GC 3966/13 za zbędną. Jednocześnie jednak dokonał modyfikacji materialnoprawnej swojego stanowiska, składając oświadczenie, że cofa pozew i zrzeka się roszczenia, co równoznaczne jest z wygaśnięciem roszczenia materialnoprawnego, stanowiącego podstawę dochodzonego powództwa.

W ocenie Sądu Rejonowego nie sposób zaakceptować, ażeby oświadczenia zawarte w § 2-3 ugody można było interpretować w taki sposób, że ugoda ta wyczerpywała wszystkie roszczenia również na przyszłość, bez względu na podstawę faktyczną i materialnoprawną. W ocenie Sądu Rejonowego, oświadczenie to dotyczyło jedynie roszczeń istniejących między stronami w dacie zawierania ugody pozasądowej z dnia 23 grudnia 2013 r., czyli niewątpliwie roszczeń objętych postępowaniami Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy, prowadzonymi w sprawach o sygnaturach akt IX GC 1889/13 i IX GC 3966/13.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w niniejszej sprawie przekazanie przez komornika sądowego środków uzyskanych w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu XII GNc 1602/12, w przeciwieństwie do czynności podjętych w postępowaniu egzekucyjnym obejmującym należność zabezpieczoną na podstawie nakazu zapłaty w sprawie XII GNc 1319/12, nie stanowiło realizacji tytułu wykonawczego. Postępowanie toczone w przedmiocie nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 1602/12 nie zakończyło się bowiem rozstrzygnięciem merytorycznym – zostało umorzone. Oznacza to, że wierzyciel w zakresie wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty wydanym w sprawie XII GNc 1602/12 nie dysponował tytułem wykonawczym, w oparciu o który mógłby uzyskać środki zabezpieczone przez komornika sądowego na podstawie tego orzeczenia. Oznacza to, że przekazanie środków pieniężnych nastąpiło bez podstawy prawnej, a także wykazywało cechy nienależnego świadczenia. Sąd Rejonowy powołał się na poglądy Sądu Najwyższego wyrażone m.in. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1972 r., III CZP 53/72, OSNCP 1973, nr 10, poz. 164 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1977 r., III CZP 46/77, OSP 1978, z. 6, poz. 107), że jeżeli w określonej sytuacji, na skutek wykonania zabezpieczenia, uprawniony zostanie zaspokojony, nie zwalnia go to – w razie upadku zabezpieczenia – z obowiązku zwrotu tego, co otrzymał tytułem zabezpieczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 410 k.c.) oraz naprawienia szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia (art. 746).

W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, że przysporzenie w postaci środków pieniężnych przekazanych przez komornika sądowego wierzycielowi na podstawie nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 1602/12 wykazywało cechy świadczenia nienależnego. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że z uwagi na fakt, iż nienależne świadczenie jest postacią bezpodstawnego wzbogacenia, w jego przypadku musza być spełnione inne ogólne przesłanki z art. 405 k.c., w szczególności musi dojść do wzbogacenia. Sąd Rejonowy opierając się na informacji Komornika wskazał, że łącznie w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym na podstawie nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 1602/12 zajęciu podlegała kwota 35.030,14 zł. Z tej kwoty na konto na konto pełnomocnika wierzyciela przekazano 30.516,74 zł i wartość ta stanowiła wzbogacenie pozwanego i o tyle wzbogacił się pozwany. Jednocześnie Sad Rejonowy wskazał, że stan rozliczeń dokonanych między pozwanym a jego pełnomocnikiem, nie mają znaczenia dla ustalenia, że to pozwany został wzbogacony środkami przekazanemu przez komornika sądowego w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 1602/12.

Odnośnie wymagalności roszczenia Sąd Rejonowy wskazał, że roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy i wedle art. 455 k.c. powód mógł żądać odsetek dopiero po upływie terminu z wezwania doręczonego mu wraz z odpisem pozwu.

Sąd Rejonowy uznał, że żądanie w zakresie należności głównej zasługiwało na uwzględnienie w całości. Odnośnie zmiany powództwa, Sąd Rejonowy powołując pismo powoda z dnia 14 grudnia 2016 r. wskazał, że powód poprzez powołanie nowej podstawy faktycznej, zastąpił żądanie odsetek od kwoty 7.996,90 zł za okres od dnia 24 grudnia 2013 r. do dnia 12 maja 2015 r., tj. kwoty 1.578,56 zł, żądaniem zwrotu nienależnego świadczenia w rozmiarze odpowiadającym pierwotnej kwocie. Tak sformułowane żądanie Sąd Rejonowy uznał za uzasadnione. W rezultacie w ocenie Sądu rejonowego powód może żądać kwoty 9.574,46 zł tytułem zwrot świadczenia uzyskanego przez pozwanego bez podstawy prawnej. Kwotę tę należało zasądzić od pozwanego. O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z art. 481 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. wskazując, że żądanie zostało oddalone wyłącznie w zakresie odsetek i to pozwanego należało obciążyć kosztami procesu w całości.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając przedmiotowy wyrok w części co do pkt. I i III wyroku. Przedmiotowemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie prawa materialnego tj.:

1)  art. 410 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, iż roszczenie powoda oparte jest na tym przepisie oraz, że podstawa świadczenia odpadła z uwagi na umorzenie postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie w sprawie IX GC 3966/13 podczas gdy strony w dniu 23 grudnia 2013r. zawarły ugodę pozasądową, stanowiącą podstawę prawną świadczenia pozwanego, J. S. IX GC 3966/13;

2)  art. 65 k.c. poprzez błędną wykładnię oświadczenia woli powoda w postępowaniu IX GC 3966/13 M. K. (1) w zakresie cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia oraz oświadczeń woli stron zawartych w ugodzie pozasądowej zawartej w dniu 23 grudnia 2013r. W oparciu o powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa. Ponadto wniósł o zasadzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasadzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu, jako bezzasadna.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy podziela i uznaje za własne. Trafna była też ocena prawna sądu pierwszej instancji.

Zarzuty apelacji koncentrują się na kwestionowaniu zastosowania art. 410 § 2 k.c. z uwagi na to, że zdaniem apelującego Sąd Rejonowy dokonał błędnej wykładni oświadczenia woli M. K. (1), powoda w postępowaniu w sprawie IX GC 3966/13 w zakresie cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia oraz oświadczeń woli stron zawartych w ugodzie pozasądowej zawartej w dniu 23 grudnia 2013 r.

Po pierwsze, jako niezasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 65 k.c. stanowiący o wykładni oświadczeń woli. Wykładnia oświadczeń woli ma na celu ustalenie właściwej treści. Jak wskazuje się w judykaturze wykładnia umów, do której znajdują zastosowanie dyrektywy interpretacyjne zawarte w art. 65 k.c. odnoszące się do wszystkich kategorii czynności prawnych (§ 1), jak i wyłącznie do umów (§ 2), dokonywana jest kolejno na trzech płaszczyznach: ustalenia literalnego brzmienia umowy, ustalenia treści oświadczeń woli przy zastosowaniu reguł określonych w art. 65 § 1 k.c. oraz ustalenia sensu złożonych oświadczeń woli poprzez odwołanie się do zgodnego zamiaru stron i celu umowy. Na tle art. 65 k.c. przyjmuje się kombinowaną metodę wykładni, która w przypadku oświadczeń woli składanych innej osobie, przyznaje pierwszeństwo temu znaczeniu oświadczenia, jakie rzeczywiście nadawały mu obie strony w chwili jego złożenia. Ten sens oświadczenia woli uznaje się za wiążący. Priorytet stosowania wykładni subiektywnej wynika z art. 65 § 2 k.c. Jeżeli okaże się, że strony nie przyjmowały tego samego znaczenia oświadczenia woli konieczne jest przejście do wykładni obiektywnej tj. ustalenia właściwego sensu oświadczenia woli na podstawie przypisania normatywnego, czyli tak jak adresat oświadczenia woli rozumiał lub powinien je rozumieć. Decydujący jest tu więc punkt widzenia odbiorcy oświadczenia, dokonującego z należytą starannością wykładni zmierzającej do odtworzenia treści myślowych składającego oświadczenie. W przypadku oświadczenia ujętego w formie pisemnej sens oświadczeń woli ustala się na podstawie wykładni tekstu dokumentu. Podstawowa rolę mają tu językowe normy znaczeniowe ale także kontekst i związki znaczeniowe poszczególnych postanowień. Tekst nie stanowi jednak wyłącznej podstawy wykładni ujętych w nim oświadczeń lecz konieczne jest również zbadanie zamiaru i celu stron, który nie musi być celem uzgodnionym lecz wystarcza cel zamierzony przez jedną i wiadomy drugiej, a także kontekstu faktycznego w jakim umowę uzgadniano i zawierano oraz okoliczności towarzyszących złożeniu oświadczenia woli (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2000 r., II CKN 313/00). Jeżeli strony już poprzednio pozostawały w takich samych stosunkach prawnych należy mieć na uwadze znaczenie niezbyt jasnych sformułowań umowy, jakie było przy ich stosowaniu w poprzednich stosunkach prawnych między nimi (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1975 r., III CRN 160/75). Nawet jednoznacznie ustalony na podstawie reguł językowych sens oświadczenia woli nie zwalnia sądu w procesie jego wykładni od uwzględnienia innych dyrektyw interpretacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2017 r., I CSK 443/16).

Odnosząc powyższe do sprawy, w ocenie Sądu Okręgowego wykładnia oświadczeń woli stron w ugodzie pozasądowej z dnia 23 grudnia 2013 r. oraz oświadczenia powoda M. K. (1) w sprawie IX GC 3966/13 o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, którą zaprezentował Sąd Rejonowy oddawała w całości cel tych oświadczeń i zamiar stron. Innymi słowy Sąd Rejonowy nie naruszył art. 65 k.c., zastosował właściwie dyrektywy wykładni oświadczeń woli a wnioski są racjonalne. Sąd Rejonowy w szczególności odniósł się do znaczenia etapów czynności dokonywanych w związku i w sprawie z powództwa M. K. (1) przeciwko J. S., co było istotne dla wymienionej oceny oświadczeń woli. Otóż, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Pabianicach – M. J. dokonał na podstawie m. in. nakazu zapłaty wydanym w sprawie sygn. akt XII GNc 1602/12 w postępowaniu o sygn. (...) zabezpieczenia poprzez zajęcie wierzytelności przysługujących J. S. od M. G., a w toku postępowania egzekucyjnego wierzyciel uzyskał łącznie 62.996,90 zł. Co istotne, nakaz zapłaty wydany w sprawie sygn. akt XII GNc 1602/12 ostatecznie nie zyskał waloru prawomocności i nie stał się tytułem wykonawczym pozwalającym na egzekucję; wniesiono skutecznie zarzuty i toczyło się postępowanie. Wiedza pozwanego (powoda w tamtej sprawie) odnośnie tej okoliczności była oczywista w dniu 23 grudnia 2013 r., kiedy strony zawierały ugodę pozasądową. W ugodzie tej J. S. zobowiązał się zapłacić na rzecz M. K. (1) kwotę 28.967,33 zł. Zapłata zaś tej kwoty miała wyczerpać roszczenia stron dochodzone w sprawie IX GC 3966/13, ale także w innej sprawie IX GC 1889/13. Jednocześnie w § 3 ugody strony zawarły stwierdzenie, że „strony zawrzeć miały ugodę na wyżej wymienionych warunkach w sprawie IX GC 3966/13”. W wymienionej sprawie jednak ugody sądowej nie zawarto, a M. K. (1) na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2014 r. oświadczył, że cofa pozew i zrzeka się roszczenia objętego postępowaniem prowadzonym pod sygn. akt IX GC 3966/13 o zapłatę 28.504,70 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego zachowanie pozwanego, w kontekście treści zawartej uprzednio ugody pozasądowej, zmierzało do zakończenia sporu między stronami w sposób wynikający z zawartej ugody. Jeżeli bowiem strony (w tym pozwany), w wymienionej ugodzie oświadczyły w § 3, że „strony zawrą ugodę sądową na ww. warunkach w sprawie IX GC 3966/13” a następnie z pewnością takiej ugody nie zawierają, to z pewnością przyjęły, że zawarta ugoda pozasądowa uregulowała wszelkie ich roszczenia związane z powództwem w tej sprawie IX GC 3966/13. Tym bardziej uzasadniona jest taka ocena postępowania pozwanego M. K. (1), ponieważ w sprawie IX GC 3966/13 oświadczył, że cofa pozew ze zrzeczeniem się roszczenia. Natomiast odnośnie drugiej strony, to w tejże ugodzie J. S. uznał roszczenie w wysokości 28.967,33 zł, taką kwotę zobowiązał się wypłacić M. K. (1), co strony uszczegółowiły w ten sposób, że kwotę tę M. K. (1) uzyska od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Pabianicach M. J. w sprawie o sygn. akt (...). Niewątpliwie przed złożeniem oświadczenia o cofnięciu pozwu i zrzeczeniu się roszczenia w sprawie IX GC 3966/13, M. K. (1) otrzymał wyegzekwowane przez Komornika środki pieniężne. Nie bez znaczenia jest też to, że M. K. (1) nie występował w sprawach samodzielnie. Zarówno w postepowaniach przed sadami, jak i w postępowaniach egzekucyjnych reprezentował go profesjonalny pełnomocnik, a zatem miał odpowiednią pomoc i wsparcie także w zakresie rozumienia i przewidywania ewentualnych skutków prawnych czynności faktycznych i prawnych.

Sąd Rejonowy wskazał, że strony, a przynajmniej M. K. (1) zmodyfikował swoje stanowisko wyrażone w ugodzie z dnia 23 grudnia 2013 r., uznając zawarcie ugody w sprawie IX GC 3966/13 za zbędną. Jednocześnie jednak dokonał modyfikacji materialnoprawnej swojego stanowiska, składając oświadczenie, że cofa pozew i zrzeka się roszczenia, co równoznaczne jest z wygaśnięciem roszczenia materialnoprawnego, stanowiącego podstawę dochodzonego powództwa. Sąd Okręgowy taką ocenę podziela. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Rejonowy nie wskazał na zwolnienie z długu (art. 508 k.c.), które jest regulacją materialnoprawną, a na skutki zrzeczenia się roszczenia czyli wygaśnięcie roszczenia materialnoprawnego. M. K. (1) samodzielnie oświadczył, że zrzeka się roszczenia, którego dochodził w konkretnej sprawie, co oznacza brak poparcia własnego żądania pozwu i rezygnację z opisanego tam żądania także w przyszłości. Z chwilą złożenia tego oświadczenia roszczenie materialnoprawne dochodzone w sprawie o sygn. akt IX GC 3966/13 wygasło. Natomiast niewątpliwie M. K. (1) nigdy nie cofnął tego oświadczenia woli ani nie uchylił się od jego skutków prawnych. W rezultacie postępowanie zostało umorzone, czyli w efekcie M. K. (1) nie uzyskał w tamtej sprawie żadnego tytułu wykonawczego. W istocie jedyną podstawą roszczeń M. K. (1) wobec J. S. była ugoda pozasądowa z dnia 23 grudnia 2013 r.

Wykładnia treści ugody pozasądowej, jaką prezentował pozwany M. K. (1) w toku niniejszego postępowania nie znajduje oparcia w dowodach z dokumentów, które strony zawnioskowały. Z pewnością bowiem nie zostało wykazane, że ugoda pozasądowa wyczerpywała wszystkie roszczenia miedzy stronami niezależnie od ich podstawy faktycznej czy prawnej. Przeciwnie ugoda ta w ogóle nie stanowi o zrzeczeniu się roszczeń ze strony J. S., stanowi zaś o wyczerpaniu roszczeń objętych postępowaniem w sprawie IX GC 3966/13, w której M. K. (1) cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia.

Reasumując powyższe rozważania podkreślić należy, że nie doszło też do odwołania oświadczenia złożonego w ugodzie pozasądowej. Oznacza to, że spełnienie świadczenia przez powoda w sposób określony w § 1 ugody z dnia 23 grudnia 2013 r. likwiduje jego dług wobec pozwanego ze skutkiem wygaśnięcia zobowiązania w stosunku do pozwanego. Takiej oceny dokonał też M. K. (1) skoro cofnął pozew z zrzeczeniem się roszczenia i co istotne nigdy nie cofną tego oświadczenia.

Wobec dokonania takiej oceny prawnej sytuacji stron procesu za całkowicie chybiony należy uznać zarzut naruszenia art. 410 § 2 k.c. Nie może budzić wątpliwości, iż w okolicznościach sprawy było nienależne świadczenie wyegzekwowane przez pozwanego na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym w sprawie XII GNc 1601/12. Należy podkreślić, iż nienależne świadczenie jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia; w związku z tym stosuje się do niego przepisy art. 405-409 k.c. Nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, bowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, nie będące świadczeniem (jak w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia). Za uprawniony należałoby uznać pogląd, iż odpadła podstawa, na jakiej doszło do spełnienia świadczenia, ponieważ postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013 r. zostało uchylone zarządzenie o stwierdzeniu prawomocności nakazu zapłaty i zostało uchylone postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności temu nakazowi zapłaty. M. K. (1) nadto cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, co skutkowało umorzeniem postępowania w sprawie o zapłatę kwoty 28.504,70 zł. Odpadnięcie tej podstawy ma charakter trwały. Pozwany bowiem bez wątpienia nie dysponuje tytułem wykonawczym, uprawniającym go do prowadzenia egzekucji, czyli do przymusowej realizacji świadczenia wynikającego z takowego tytułu. W tej sytuacji nie może budzić wątpliwości, że spełnione w takich warunkach świadczenie jako nienależne podlega zwrotowi. Pozwany miał natomiast prawo do żądania od J. S. kwoty 28.967,33 zł, którą ten obowiązany był zapłacić zgodnie z ugodą z dnia 23 grudnia 2013 r., jak wynika z materiału dowodowego w sprawie. Pozwany w toku procesu nie wykazał jakichkolwiek przesłanek z art. 411 k.c., które wskazywałyby na niemożność żądania zwrotu spełnionego świadczenia. Podnieść też należy, że nie może budzić wątpliwości okoliczność, że w wyniku czynności egzekucyjnych nastąpiło przysporzenie do majątku pozwanego prowadzące do jego wzbogacenia w kwocie 30.516,74 zł, co wynika z prawidłowych i nie podważonych ustaleń Sądu Rejonowego. Przysporzenie to było bez podstawy prawnej. Uzyskanie nienależnego świadczenia, czyli świadczenia bez podstawy prawnej wypełnia przesłankę powstania wzbogacenia, a spełnienie tego świadczenia przesłankę zubożenia. Wobec tego prawidłowo Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie zwrotu tej części wyegzekwowanej kwoty, która była nienależna.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego, jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i obciążono nimi w całości pozwanego, jako stronę w całości przegrywającą. Na zasądzone koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda (900,00 zł), którego wysokość wynika z § 2 pkt 4) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym od 27 października 2016 r.

SSO Anna Gałas SSO Alicja Dziekańska SSO Paweł Kieta