Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca SSO Katarzyna Bojańczyk

Protokolant sekretarz sądowy Agnieszka Kowalczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 grudnia 2017 r. w Warszawie

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od (...) Towarzystwa (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W. na rzecz K. S. kwotę 75.277,68 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt siedem złotych 68/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lutego 2015 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałej części powództwo oddala;

III.  zasądza od (...) Towarzystwa (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W. na rzecz K. S. kwotę 10.998 zł (dziesięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje pobrać od (...) Towarzystwa (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 526,31 zł (pięćset dwadzieścia sześć złotych 31/100) tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt XXIV C 31/16

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 11 stycznia 2016 r. K. S. domagał się zasądzenia od (...) S.A. w W. kwoty 75.277,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, że w dniu 15 października 2013 r. zawarł z pozwaną umowę (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) (...). Potwierdzeniem zawartej umowy była polisa nr (...). Prawa i obowiązki wynikające z umowy określone zostały w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) (...) wraz z załącznikiem nr 1 (dalej: OWU). Zdaniem powoda zawarta umowa w rzeczywistości była formą zainwestowania środków, czyli tzw. polisolokatą, stanowiącą alternatywę dla klasycznych lokat bankowych. Do obowiązków powoda należało m.in. regularne opłacanie składki w kwocie 200.000,00 zł rocznie przez cały okres jej trwania. Powód wskazał, że część wpłaconych środków była przeznaczana na różne opłaty związane z umową. Podał, że umowa uległa rozwiązaniu w dniu 1 grudnia 2014 r. na skutek niezapłacenia przez niego składki. Wobec powyższego, zgodnie z treścią pisma z dnia 31 grudnia 2014 r., pozwana dokonała całkowitej wypłaty Świadczenia Wykupu. Na dzień rozwiązania umowy, tj. 1 grudnia 2014 r., Wartość Części Bazowej Rachunku powoda wynosiła 193.019,70 zł. W związku z rozwiązaniem umowy przed końcem jej trwania pozwana wypłaciła powodowi kwotę 117.742,02 zł. Powód wskazał, że podstawą obliczenia wartości Świadczenia Wykupu były postanowienia zawarte w OWU. Podał, że zgodnie z umową, w przypadku rozwiązania umowy w drugim roku jej trwania, ubezpieczający miał otrzymać jedynie 61% swoich oszczędności. Powód wskazał, że stracił kwotę 75.277,68 zł, która stanowi aż (...) jego oszczędności. W ocenie powoda postanowienia umowne w istocie nakładają na niego sankcje finansowe za rezygnację z ubezpieczenia i stanowią swoiste „opłaty likwidacyjne”. Powód podniósł, że skutek potrąceń i opłat likwidacyjnych jest taki sam – utrata całości lub znacznej części zgromadzonych oszczędności w przypadku skorzystania z prawa do rozwiązania umowy. Jego zdaniem narzucona jednostronnie regulacja wzorca umownego, obligująca go do poniesienia w związku z rozwiązaniem umowy sankcji finansowej, która skutkuje pozbawieniem powoda 40% zgromadzonych środków, jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumenta w rozumieniu art. 385 ^{( 3)} k.c., m.in. pkt 12, 16, 17. Powód wskazał, że podobne postanowienia umowne zostały zakwalifikowane przez UOKiK jako niedozwolone, co znalazło potwierdzenie w orzecznictwie.

(...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych i równowartością opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego stanowiska strona pozwana wskazała, że powód zawarł z pozwaną dobrowolną umowę. Podkreśliła, że powód otrzymał OWU i miał prawo do odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od jej zawarcia, czego jednak nie uczynił. Pozwana wskazała, że powód był informowany o wysokości świadczeń w tzw. informacji rocznej oraz o świadczeniu na rzecz powoda przez pozwaną ochrony ubezpieczeniowej. W ocenie pozwanej postanowienie będące przedmiotem pozwu nie może stanowić postanowienia niedozwolonego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. z uwagi na fakt, że dotyczy świadczenia głównego pozwanej i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Ponadto zdaniem pozwanego nie narusza ono interesów powoda jako konsumenta, a tym bardziej nie narusza ich w sposób rażący. Pozwana podała, że zgodnie z orzecznictwem SN rozszerzona prawomocność wpisu do rejestru klauzul niedozwolonych nie obejmuje wzorców stosowanych przez innego przedsiębiorcę (odpowiedź na pozew k. 49-64).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 października 2013 r. K. S. złożył wniosek o zawarcie Umowy (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) (...), oferowanego przez (...) S.A. z siedzibą w W. ( wniosek o zawarcie umowy: k. 13-15, k. 75 – 77, formularz: k. 78, potwierdzenie przyjęcia wniosku: k. 79).

Na podstawie powyższego wniosku pozwana wystawiła polisę nr (...). Okres ubezpieczenia trwał od 17 października 2013 r. do 16 października 2042 r. Powód zobowiązał się uiszczać w okresie ubezpieczenia składkę regularną, płatną co roku, w wysokości 200.000 zł (polisa: k. 74.).

Szczegółowe warunki umowy zawartej przez strony zostały określone w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) (...) ((...)) (dalej jako OWU). Stosownie do treści § 6 ust. 2 OWU, ubezpieczający mógł odstąpić od umowy w terminie 30 dni, licząc od daty doręczenia Polisy. Odstąpienia następuje w formie pisemnej. Zgodnie z § 9 ust. 1 pkt 3 OWU umowa ulega rozwiązaniu wskutek niezapłacenia przez Ubezpieczającego Składki Regularnej w przypadku, o którym mowa w § 11 ust. 7 pkt 1) - z upływem ostatniego 45-dniowego okresu wskazanego w § 11 ust. 6. Stosownie do treści § 23 OWU Ubezpieczający ma prawo w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie okresu uprawniającego do odstąpienia od Umowy zgodnie z § 6 ust. 2 wystąpić o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu. Złożenie wniosku o całkowitą wypłatę Świadczenia Wykupu skutkuje rozwiązaniem Umowy z dniem złożenia wniosku (ust. 1). W przypadku całkowitej wypłaty Świadczenia Wykupu wysokość tego świadczenia na dany dzień jest równa Wartości Części Wolnej Rachunku oraz określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku wskazanego w ust. 12 Załącznika nr 1 do OWU, ustalanego na podstawie Roku oznaczającego: 1) w Okresie Bazowym oraz po jego upływie, jeśli nie zostały opłacone Składki Regularne należne za Okres Bazowy a) w przypadku, gdy nie nastąpiło zawieszenie opłacania Składki Regularnej – Liczbę Lat Polisy, za które w pełni zostały zapłacone wszystkie Składki Regularne, powiększoną o 1, jednak nie wyższą niż Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita wypłata Świadczenia Wykupu (ust. 2 pkt 1) lit. a)). Stosownie do treści § 2 ust. 1 pkt 11) OWU Okres Bazowy to okres pierwszych pięciu Lat Polisy, z zastrzeżeniem § 17 ust. 6 OWU.

W ust. 12 załącznika nr 1 do OWU wskazano, że określony procent Części Bazowej Rachunku wypłacany Ubezpieczającemu, w przypadku odpisania Jednostek Funduszy z Części Bazowej Rachunku w związku z całkowitą wypłatą Świadczenia wykupu wynosi: rok 1 – 51%, 2 – 61%, 3 – 71%, 4 – 81%, 5 – 91%, 6 – 94%, 7 – 95%, 8 – 95%, 9 – 95%, 10 – 95%, 11 i kolejne – 100%.

Zgodnie z § 24 ust. 1 OWU z tytułu zawarcia i wykonywania umowy ubezpieczyciel pobiera następujące opłaty: 1) opłatę wstępną od Składki Dodatkowej; 2) opłatę za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej; 3) opłatę za ryzyko; 4) opłatę od aktywów; 5) opłatę za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych; 6) opłatę operacyjną; 7) inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez Ubezpieczyciela, związanych z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach (OWU wraz z załącznikiem nr 1 k.16-26).

K. S. z tytułu polisy nr (...) zapłacił pierwszą składkę w wysokości 200.000 zł (pismo: k. 80-81). W związku z nieopłaceniem przez K. S. kolejnej składki, umowa o nr (...) uległa rozwiązaniu. W związku z rozwiązaniem umowy pozwana wypłaciła powodowi kwotę 117.742,02 zł (rozliczenie: k. 27, pismo z dnia 31 grudnia 2014 r.: k. 28.).

Pismem z dnia 23 lutego 2015 r., doręczonym w dniu 27 lutego 2015 r., K. S. wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 75.277,68 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania (dowód: wezwanie do zapłaty wraz z wydrukiem ze strony emonitoring.poczta-polska.pl: k. 35-36).

W toku postępowania pozwana zmieniła firmę na (...) Towarzystwo (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W. (okoliczność bezsporna).

Sąd zważył, co następuje:

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 75.277,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, wskazując, że pozwana zatrzymała wyżej wymienioną kwotę na podstawie niedozwolonego postanowienia umowy.

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy w zasadzie nie były pomiędzy stronami sporne. Pozwana nie kwestionowała, że kwotę dochodzoną pozwem pobrała tytułem opłat związanych z zawartą umową, a następnie jej rozwiązaniem. Spór dotyczył oceny postanowień OWU, stosowanych przez pozwaną, na podstawie których pobrano od powoda opłaty likwidacyjne, przez pryzmat przepisów chroniących konsumentów, zakazujących stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umownych stosowanych przez przedsiębiorców, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. W ocenie powoda postanowienia OWU w istocie nakładają na niego sankcje finansowe za rezygnację z ubezpieczenia i stanowią tzw. „opłaty likwidacyjne”, będące klauzulami abuzywnymi, pozostającymi w sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającymi interesy konsumenta. Pozwana wskazywała, że wysokość opłat w sposób bezpośredni wiąże się z poniesionymi przez nią kosztami.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.). Stosownie do treści § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Postanowienie umowne może więc zostać uznane za niedozwolone, gdy spełnione będą cztery warunki: umowa będzie zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie zostanie uzgodnione indywidualnie, ukształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz nie będzie ono dotyczyć głównych świadczeń stron określonych w sposób jednoznaczny.

Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W rozpoznawanej sprawie powoda należało uznać na konsumenta. Zawarł on bowiem umowę we własnym imieniu, jako osoba fizyczna, a nie podmiot prowadzący działalność gospodarczą. W związku z powyższym należy uznać, że pierwsza przesłanka do uznania postanowień umownych za niedozwolone, została spełniona.

Następnie Sąd rozważył kwestię indywidualnego uzgodnienia spornych postanowień OWU. Ogólne warunki ubezpieczenia stanowią niewątpliwie wzorzec umowy, stosowany przez pozwaną przy zawieraniu nieoznaczonej ilości umów. Już z samej nazwy dokumentu wynika, że postanowienia zawarte w OWU nie są oddzielnie uzgadniane z każdym kolejnym konsumentem. W świetle zeznań świadka A. O. (nagranie rozprawy z 14 listopada 2017 r.: k. 171) oraz zeznań powoda (nagranie rozprawy z 10 sierpnia 2017 r., transkrypcja: k. 180 - 196) nie ulega wątpliwości, że kwestionowane postanowienia OWU nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodem.

W ocenie Sądu za uznaniem, że warunki umowy były indywidualnie uzgadniane z powodem, nie przemawiały argumenty strony pozwanej dotyczące tego, że powód zawarł umowę z pozwaną dobrowolnie, zapoznając się przedtem z OWU, w tym także z kwestionowanymi postanowieniami, oraz że miał prawo odstąpić od umowy w terminie 30 dni od daty podpisania, miał więc szansę i czas na rozważenie konsekwencji z niej wynikających. Z analizy treści złożonego przez powoda na udostępnionym przez pozwaną wniosku o ubezpieczenie wynika, iż powód podpisując go oświadczył jednocześnie, „że doręczony mu został tekst Ogólnych Warunków Ubezpieczenia przed zawarciem umowy”. Należy wskazać, że zapis ten przeczy temu jakoby powód miał możliwość negocjowania warunków umowy i ich modyfikacji. Wynika z niego jedynie, że mógł on zapoznać się z treścią kwestionowanych postanowień. Możliwość zapoznania się z umową (w niniejszej sprawie z OWU) nie przesądza o możliwości negocjowania jej postanowień. Należało więc uznać, że powód nie miał wpływu na treść OWU, a postanowienia dotyczące wysokości Świadczenia Wykupu, tak jak i inne zapisy OWU, nie były indywidualnie uzgodnione.

Rozważenia wymagało również, czy kwestionowane przez powoda postanowienia określały główne świadczenia stron. Pozwana wskazywała, że kwestionowane przez powoda postanowienie nie może stanowić postanowienia niedozwolonego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. bowiem dotyczy świadczenia głównego pozwanej. Powód podnosił natomiast, że wartość wykupu nie stanowi głównego, lecz jedynie uboczne świadczenie z tytułu umowy ubezpieczenia na życie.

W doktrynie podkreśla się, że pojęcie „główne świadczenia stron” należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych (essentialia negotii). Należy wskazać, że dla oceny ww. okoliczności istotne było zatem ustalenie charakteru prawnego umowy zawartej przez powoda i pozwaną. W tym zakresie Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 18 grudnia 2013 r. I CSK 149/13 (LEX nr 1413038), zgodnie z którym analizowana umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie z postanowieniami charakterystyczni dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Główną ideą takiego produktu i jego celem ekonomicznym nie jest uzyskanie świadczenia w przypadku zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego, ale zarabianie na posiadanym kapitale. Mając powyższe na uwadze należy uznać, że Świadczenie Wykupu ‒ wypłacane przez Ubezpieczyciela w przypadkach określonych w OWU z przyczyn innych niż dożycie przez Ubezpieczonego Daty Dożycia, śmierć Ubezpieczonego lub odstąpienie przez Ubezpieczonego od Umowy ­‒ nie stanowi świadczenia głównego przedmiotowej umowy. Głównym świadczeniem ubezpieczonego jest bowiem opłacenie składki, a nie ponoszenie dodatkowych opłat w przypadku rozwiązania umowy.

W rozpoznawanej sprawie należało ponadto ocenić, czy kwestionowane przez powoda postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także, czy na skutek tej sprzeczności doszło do rażącego naruszenia interesów konsumenta. W doktrynie przyjmuje się, że „dobre obyczaje” są to normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej. Mówiąc o dobrych obyczajach podkreśla się zasadę lojalności oraz szeroko rozumiany szacunek pomiędzy stronami stosunku prawnego. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uważa się działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy drugiej strony. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego, wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 września 2012 r., sygn. akt VI ACa 461/12, LEX nr 1223500). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04 (Legalis nr 71468) w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Rażące będą wszystkie te wypadki, w których dojdzie do szczególnie odczuwalnego odbiegania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, w ocenie Sądu należy uznać, że postanowienia § 23 ust. 5 OWU oraz ustępu 12 Załącznika nr 1 do OWU, dotyczące pobranej przez pozwaną opłaty, ukształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Wysokość opłaty była przez stronę pozwaną uregulowana z góry, w sposób sztywny i automatyczny, a powód nie miał możliwości negocjowania warunków jej pobrania. Umowa zawarta przez powoda 17 października 2013 r. (Początek Okresu Ubezpieczenia) uległa rozwiązaniu z dniem 1 grudnia 2014 r. Powód zapłacił pozwanej pierwszą składkę regularną w wysokości 200.000 zł. Wartość Części Bazowej Rachunku na dzień 1 grudnia 2014 r. wynosiła 193.019,70 zł, tymczasem pozwana z tytułu rozwiązania umowy wypłaciła powodowi jedynie kwotę 117.742,02 zł.

W ocenie Sądu nie można uznać, że wysokość opłaty potrąconej przez pozwaną ze świadczenia powoda (75.277,68 zł) była uzasadniona kosztami poniesionymi przez nią w związku z zawarciem umowy oraz udzieloną ochroną ubezpieczeniową. Analiza przedłożonych przez pozwaną wyliczeń wskazuje na to, że koszty, które miała ona ponieść w związku z zawarciem umowy i jej wykonywaniem oraz kwota rzeczywiście pobranej opłaty nie pokrywają się. Pozwana wskazywała, że ograniczenie wysokości Świadczenia Wykupu było usprawiedliwione wysokimi kosztami, jakie poniosła w związku z zawarciem umowy, a które kompensowane są zyskami osiąganymi w kolejnych latach. Z tymi twierdzeniami nie sposób jednak się zgodzić. Pozwana nie wykazał, aby w związku z zawarciem przedmiotowej umowy poniosła koszty w określonej przez siebie wysokości. Świadczy to w ocenie Sądu o całkowitej arbitralności ustalonej przez pozwaną opłaty i braku jej powiązania z realnie poniesionymi kosztami. Wysokość opłaty likwidacyjnej zdaniem Sądu była niewątpliwie ustalana w oderwaniu od wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów przez ubezpieczyciela. Wskazać również należy, że w OWU nie sposób doszukać się informacji, które wskazywałyby, za co dokładnie pobierana jest przedmiotowa opłata.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem powoda, że za krzywdzące uznać trzeba nałożenie na konsumenta obowiązku wykonywania zobowiązań zaciągniętych przez pozwaną w związku z prowadzoną przez nią działalnością, tj. w szczególności pokrycia prowizji agenta. W ocenie Sądu koszty związane z działalnością agenta nie są kosztami ponoszonymi bezpośrednio w związku z umową i nie mogą być traktowane jako konieczny składnik świadczeń ubezpieczonego. Należą one do kosztów działalności pozwanej, a przenoszenie obowiązku ich ponoszenia na klientów następuje poprzez pobieranie od nich określonych świadczeń o charakterze marży, wynagrodzenia, prowizji czy opłat za zarządzanie. Brak jest zatem usprawiedliwionych podstaw do ponownego ściągania tych kosztów za pomocą „kar” czy „odszkodowań” za rozwiązanie umowy.

Wskazać należy, że generalnie możliwość pobierania przez pozwaną opłat od konsumentów za świadczenie im usług nie jest wykluczona, jednakże opłaty te nie mogą być ukrywane w opłacie likwidacyjnej. Pozwana była uprawniona do pobierania od powoda różnych opłat związanych z umową takich jak: opłata wstępna od Składki Dodatkowej, opłata za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, opłata za ryzyko, opłata od aktywów, opłata za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych, opłata operacyjna, a także innych opłat z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez Ubezpieczyciela związanych z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, określonych w szczegółowych regulaminach, co jednoznacznie wynika z § 24 OWU. Powód miał zatem prawo oczekiwać, że również inne koszty zostaną pokryte z opłat wskazanych w tym postanowieniu umownym. Pozwana otrzymywała wynagrodzenie za szereg swoich działań i nie było podstaw, by obciążać powoda kosztami działalności pozwanej także poprzez pobieranie od niego wygórowanej opłaty za wykup polisy przed upływem okresu ubezpieczenia.

Zaznaczyć również trzeba, że wysokość opłaty likwidacyjnej określona została w sposób niejednoznaczny i niepozwalający ubezpieczonemu na samodzielne i precyzyjne jej ustalenie. Należy wskazać, że pojęcia i sformułowania użyte w § 23 OWU oraz w ustępie 12 Załącznika nr 1 do OWU mogą być niezrozumiałe dla konsumenta.

Fakt oderwania wysokości opłaty likwidacyjnej od rzeczywiście poniesionych kosztów oraz mechanizm naliczania opłaty przemawiają w ocenie Sądu za przyjęciem, że celem wprowadzenia opłaty likwidacyjnej było doprowadzenie do sytuacji, by konsument, wbrew swoim zamiarom nie rozwiązał umowy. Strona pozwana postąpiła niezgodnie z dobrymi obyczajami, nielojalnie wobec powoda, wprowadzając go w błąd. Ponadto pozwana rażąco naruszyła interesy powoda, pozbawiając go 39% zgromadzonych przez niego na rachunku ubezpieczeniowym środków, stosując opłatę automatycznie, bez powiązania jej z rzeczywiście poniesionymi kosztami.

Mając na uwadze wskazane powyżej okoliczności Sąd stwierdził, na podstawie art. 385 ¹ k.c., że postanowienia § 23 ust. 5 OWU oraz ustępu 12 Załącznika nr 1 do OWU stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Konsekwencją stwierdzenia, że dane postanowienie umowy jest „niedozwolonym postanowieniem” w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. jest brak związania tym postanowieniem w stosunku nawiązanym przez strony, natomiast pozostała część umowy nadal pozostaje w mocy. W związku z powyższym, po rozwiązaniu umowy pozwana powinna wypłacić powodowi całą Wartość Części Bazowej Rachunku, tj. kwotę 193.019,70 zł. Ani ogólne warunki ubezpieczenia, ani ogólne przepisy o zobowiązaniach nie dają podstaw do przyjęcia, że w miejsce niedozwolonych postanowień przedmiotowej umowy wchodzą inne normy, które upoważniałyby pozwaną do pomniejszenia kwoty wypłacanej powodowi w związku z rozwiązaniem umowy.

Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Natomiast zgodnie z dyspozycją art. 410 § 1 k.c. ww. przepis stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Definicję świadczenia nienależnego zawiera art. 410 § 2 k.c., zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten kto je spełnił nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W konsekwencji, bezpodstawnie pobrana przez pozwaną kwota z tytułu rozwiązania umowy przed upływem okresu ubezpieczenia (75.277,68 zł), podlega zwrotowi na rzecz powoda na podstawie art. 410 k.c. jako świadczenie nienależne.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 455 k.c., art. 481 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. i art. 359 § 2 k.c. Powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 75.277,68 zł pismem z 23 lutego 2015 r., które zostało doręczone dnia 27 lutego 2015 r. (k. 36). Dlatego Sąd zasądził odsetki od dnia 28 lutego 2017 r., tj. od dnia następnego po doręczeniu pozwanej wezwania do zapłaty. Dalej idące roszczenie o odsetki Sąd oddalił jako nieuzasadnione.

Z tych przyczyn Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Powód przegrał proces jedynie w nieznacznej części (w zakresie roszczenia o odsetki), dlatego Sąd uznał za zasadne obciążenie pozwanej kosztami procesu w całości. Na koszty te złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 3.764 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804, ze zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 34 zł.

O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 83 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jt. Dz. U. z 2018 r. poz. 300) Wydatki poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa stanowi kwota 536,31 zł przyznana świadkowi A. O. tytułem zwrotu kosztów stawiennictwa na rozprawie (k. 115, 126).