Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Monika Dominiak
Protokolant:	Weronika Piekut

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2022 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa R. R. (1)

przeciwko (...) Bank (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda R. R. (1) kwotę 166 136,78( sto sześćdziesiąt sześć tysięcy sto trzydzieści sześć złotych siedemdziesiąt osiem groszy) złotych oraz 75 975,19 ( siedemdziesiąt pięć tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt pięć franków szwajcarskich dziewiętnaście centymów) CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  ustala, że pozwany ponosi koszty postępowania w całości, a ich szczegółowe wyliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXIV C 334/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 stycznia 2021 r. (data nadania w placówce pocztowej – k. 41) powód R. R. (2) domagał się zasądzenia od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na swoją rzecz kwot 166 136,78 zł oraz 75 975,19 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu.

Powód uzasadniał, że zawarta przez powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. – umowa kredytu jest nieważna, zawiera bowiem niedozwolone postanowienia umowne wskazane w § 4 ust 6 CSU w zw. z § 13 ust 2 COU, § 5 ust 7 CSU w zw. z § 15 ust 7 pkt 2 lita a) COU, § 1 ust 2 COU, których eliminacja prowadzi do upadku umowy. W wykonaniu umowy kredytu powód uiścił na rzecz pozwanego kwotę w łącznej wysokości 166 136,78 zł oraz 75 975,19 CHF ( pozew – k. 3-19v).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu.

Pozwany kwestionował żądanie co do zasady i co do wysokości, zarówno co do podstawy faktycznej jak i prawnej powództwa. Wskazał na całkowicie bezzasadny zarzut nieważności umowy uzasadniając przy tym, że umowa nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych. Argumentował, że przepisy prawa przyznają mu uprawnienie do ustalania kursu w momencie dokonywania przeliczeń kursowych i przytoczył w jaki sposób ustalał kursy. Pozwany wywodził, że powód w spełni świadomy po pouczeniu go przez bank o skutkach czynności zdecydował się na zawarcie umowy kredytu. Decyzja ta zapadła w 2010 r., a więc już po umocnieniu kursu. Z ostrożności podał, iż w razie uznania, iż umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne strony są związane umową w pozostałym zakresie, wskazując przy tym na możliwość uzupełnienia umowy. Zdaniem pozwanego świadczenie pozwanego w wykonaniu umowy kredytu nie ma charakteru świadczenia nienależnego, a bank nie jest wzbogacony, w sprawie znajduje zastosowanie wyłączenie kondykcji na podstawie art. 411 pkt 1 k.c. Podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia powoda wywodząc, że w sprawie powinien mieć zastosowanie dwuletni termin przedawnienia dla świadczeń z rachunku bankowego (art. 731 k.c.), ewentualnie trzyletni termin dla świadczeń okresowych ( odpowiedź na pozew – k. 67-96).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód miał zamiar zakupienia nieruchomości celem zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, w tym celu poszukiwał oferty kredytu hipotecznego. Powód udał się do doradcy finansowego (...), który przedstawił powodowi ofertę kredytu indeksowanego do waluty franka szwajcarskiego. Powodowi nie zaproponowano kredytu w złotych polskich, nie powiązanego z walutą obcą, gdyż oferowany kredyt został zaopiniowany jako najkorzystniejsza oferta spośród dostępnych. Powód uzyskał informację, że kurs franka szwajcarskiego może wzrosnąć. Powód nie mógł negocjować warunków umowy, dopytywał o taką możliwość. Powód odbył dwa spotkania z doradcą finansowym, podczas których nie pouczono powoda o ryzyku kursowym, o stosowanym przez bank sposobie przeliczeń ( zeznania powoda – k. 359-359v).

W dniu 28 grudnia 2009 r. powód – uzyskujący wówczas dochody w walucie polskiego złotego – złożył wniosek (na udostępnionym powodowi formularzu) do (...) Bank (...) S.A. którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) S.A. ( (...)), o kredyt mieszkaniowy (...) w kwocie 280 000 zł na okres kredytowania 360 miesiące z przeznaczeniem na zakup na rynku wtórnym lokalu nr (...) przy ul. (...) w K.. W polu waluta kredytu powód zaznaczył pole CHF, zaś w polu waluta spłaty kredytu pole PLN, wybierając tę waluty spośród dostępnych: PLN, CHF, EUR, USD, DKK, NOK, SEK. We wniosku kredytowym zawarte było oświadczenie, że wnioskodawca został poinformowany przez (...) Bank (...) S.A. o ryzyku, wynikającym ze stosowania przy spłacie kredytu zmiennej stopy procentowej i to ryzyko akceptuje oraz jest świadomy, że ewentualny wzrost stopy procentowej spowoduje wzrost raty kapitałowo-odsetkowej kredytu (pkt 6 „Oświadczeń”). Wnioskodawca oświadczył również, że został poinformowany o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz zmiany wysokości spreadu walutowego w przypadku zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej oraz przyjmuje do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Oświadczył, że przyjął do wiadomości, że zmiany kursów walut oraz zmiany wysokości spreadu walutowego w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu tj. kwotę kredytu do spłaty oraz wysokość raty kapitałowo-odsetkowej. Ponadto, w przypadku wzrostu kursu waluty zobowiązał się do dokonania dodatkowych czynności na rzecz banku. Jednocześnie powód oświadczył, że odrzuca ofertę kredytu w złotych (pkt 7 ,,Oświadczeń”). Załącznikiem do wniosku była m.in. Informacja dla wnioskodawców o ryzku zmiennej stopy procentowej oraz o ryzyku kursowym oraz Informacja dla wnioskodawców o ryzyku zmiennej stopy procentowej ( wniosek o kredyt mieszkaniowy nr (...)– k. 117-118v z zał. – k. 119-120).

„Informacja dla Wnioskodawców o ryzyku zmiennej stopy procentowej, ryzyku kursowym, ryzyku zmiany spreadu walutowego, ryzyku zmiany cen rynkowych nieruchomości” zawierała m.in. informację, iż: „Wybierając zadłużenie w walucie obcej Kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Dotyczy to przede wszystkim kredytów w euro i we frankach szwajcarskich, a wynika ze znacznej różnicy w wysokości stóp referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu. W obecnym okresie stopy referencyjne wynoszą: - dla kredytów złotowych – 4,18 % (WIBOR 3M); - dla kredytów denominowanych kursem franka szwajcarskiego – 0,28 % (LIBOR 3M dla CHF). Podkreślamy jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, Kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych oraz ryzyko zmiany wysokości spreadu walutowego. Występowanie wyżej wymienionych ryzyk sprawia, że zarówno rata spłaty jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się Kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej, a ryzyko zmiany wysokości spreadu walutowego – gdy dokonuje spłaty kredytu w walucie, w jakiej kredyt jest denominowany. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN jako korzystną alternatywę w stosunku do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych lub zmiany stóp procentowych. Zarówno w przypadku kredytów zlotowych jak i walutowych, oprocentowanych w oparciu o zmienną stopę procentową Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych.

Oprocentowanie kredytów hipotecznych składa się z marży (...) Bank (...) SA i zmiennej stopy referencyjnej (np. EURIBOR 3M, LIBOR 3M - w zależności od waluty kredytu) i zmienia się co kwartał. Ryzyko zmiany stóp procentowych oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Wysokość stopy referencyjnej jest ustalana na rynku międzybankowym i zależy między innymi od decyzji banku centralnego w zakresie obniżenia lub podwyższenia stóp procentowych. Na wysokość stóp procentowych w danym kraju ma wpływ szereg czynników m.in. inflacja, podaż pieniądza, cykl koniunkturalny, wysokość PKB itp. Informacja o wysokości stóp referencyjnych dla poszczególnych walut jest podawana do publicznej wiadomości i dostępna w dziennikach ogólnopolskich oraz na stronach portali internetowych.

Dwa powyżej wspomniane czynniki - zmienność kursów walutowych oraz wahania stóp procentowych powodują, że rzeczywiste koszty obsługi długu mogą okazać się znacząco wyższe od wcześniej założonych.

Dlatego zachęcamy Klientów do zapoznania się z danymi historycznymi i sporządzanymi przez analityków prognozami dotyczącymi wahań kursu oraz wysokości stawek referencyjnych dla danej waluty (wartości, które w danym momencie mogą być korzystne dla Klienta, w długim okresie mogą się okazać niekorzystne), a także do zapoznania się z poniższym przykładem.

Przykład wpływu zmiany stopy procentowej, kursu waluty, spreadu walutowego na wysokość raty kredytu:

Wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy aktualnym poziomie kursu PLN i aktualnym poziomie stopy procentowej 1 286,28 PLN;

Wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa kredytu w CHF jest równa stopie procentowej kredytu w PLN, a kapitał jest większy o 20%. – 2 079,70 PLN;

Wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 0,98 zł 1 751,35 PLN;

Wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 4 p.p. – 1 967,85 PLN;

Wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy referencyjnej z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 2,64 p.p. 1 722,10 PLN.

Sytuacja i potrzeby naszych Klientów są różne. Po przeanalizowaniu w/w informacji każdy Wnioskodawca wybiera walutę najkorzystniejszą dla siebie, umożliwiającą optymalną formę spłaty zadłużenia. Podkreślamy, że Bank oferuje możliwość zmiany waluty kredytu, wielokrotnie w trakcie okresu spłaty – na PLN bezpłatnie.

W załączeniu: Historia zmian stopy referencyjnej LIBOR 3M dla CHF; Historia zmian kursu franka szwajcarskiego do złotego (CHF/PLN).

Oświadczam, że zapoznałem się z powyższą informacją oraz że odrzuciłem ofertę Banku udzielenia mi kredytu w PLN, tj. w walucie w jakiej uzyskuję dochód.”

Załączniki stanowiły wykresy zmian stopy referencyjnej LIBOR 3M dla CHF i zmian kursu CHF do PLN w okresie od 1 września 2006 r. do 1 czerwca 2009 r. Po 1 września 2008 r. nastąpił znaczny spadek stopy referencyjnej LIBOR 3M dla CHF, zaś po 1 grudnia 2008 r. nastąpił znaczy wzrost kursu CHF do PLN ( Informacja dla wnioskodawców o ryzyku zmiennej stopy procentowej oraz ryzyku kursowym – k. 128-129).

Powód zapoznał się również z Informacją dla wnioskodawców o ryzyku zmiennej stopy procentowej w której również m.in. podano przykłady wpływu zmiany stopy procentowej na wysokość raty kredytu: wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy aktualnym poziomie stopy procentowej – 1 286,28 PLN; wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 4 p.p. – 1 967,85 PLN; wysokość raty kapitałowo-odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy procentowej WIBOR 3M z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 2,64 p.p. – 1 722,10 PLN ( Informacja dla wnioskodawców o ryzyku zmiennej stopy procentowej – k. 127-127v).

Wraz z wnioskiem powód przedłożył dokumenty, takie jak: informacje ogólne o sytuacji ekonomiczno – finansowej firmy, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia 28 maja 2008 r., zeznania o wysokości dochodu za 2008 i 2009 r. Powód przeszedł pozytywną weryfikację zdolności kredytowej, bank zaakceptował wniosek powoda ( informacje ogólne o sytuacji ekonomiczno – finansowej firmy – k. 145-145v, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia 28 maja 2008 r. – k. 146, zeznania o wysokości dochodu za 2008 i 2009 r. – k. 137-144, notatka kredytowa – k. 134-135v).

W ramach dostępnej w banku promocji, w dniu 8 lutego 2010 r. R. R. (1) jako kredytobiorca zawarł z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. jako kredytodawcą umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym.

Zgodnie z § 1 ust. 1 Części Szczególnej Umowy (dalej również ,,CSU”) bank udzielił powodowi kredytu denominowanego udzielonego w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 93 813,89 CHF, jednak nie więcej niż 245 000 zł z przeznaczeniem na (§ 1 ust 2 CSU): finansowanie części kosztów nabycia lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...), dla którego urządzona jest przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie księga wieczysta o nr (...). Okres kredytowania został ustalony od 8 lutego 2010 r. do 15 stycznia 2040 (§ 1 ust 3 CSU). Część szczególna umowy zawierała nadto ustalenia dotyczące oprocentowania kredytu oraz rocznej stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego. Zgodnie z § 1 ust 5 umowy strony ustaliły marżę w dniu udzielenia kredytu na 4,3 % w stosunku rocznym, zastrzegając obniżenia marży w okresie kredytowania o 1 p.p. z tytułu ustanowienia docelowego zabezpieczenia spłaty. W § 2 CSU wskazano całkowity koszt udzielonego kredytu w sposób szacunkowy, tj. na kwotę 190 529,77 zł z wyszczególnieniem szacunkowych kwot prowizji (1 821,63 CHF co stanowi kwotę 5 160,31 zł po przeliczeniu według kursu sprzedaży z dnia podpisania umowy) odsetek (185 326,10 zł), a także wszystkie koszty opłat i prowizji oraz koszty pozostałe w łącznej kwocie szacunkowo 8 754 zł.

Stosownie do § 3 CSU zabezpieczeniem spłaty kredytu – kapitału, odsetek i innych kosztów jest: 1) hipoteka kaucyjna łączna do kwoty 401 983,14 zł ustanowiona na finansowanej nieruchomości; 2) cesja na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia finansowanej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych. Zabezpieczeniem przejściowym było ubezpieczenie kredytu na okres przejściowy w (...) S.A.

W § 4 CSU strony umowy ustaliły, iż wypłata kredytu nastąpi jednorazowo przelewem na wskazany rachunek bankowy po spełnieniu ustalonych warunków wypłaty kredytu, z tym zastrzeżeniem, że wypłata środków z kredytu denominowanego odbywa się na zasadach określonych w Części Ogólnej Umowy (dalej również jako ,,COU”).

W § 5 CSU strony ustaliły, że spłata kredytu następuje zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym kredytobiorcy, w równych ratach kapitałowo-odsetkowych w ten sposób, że środki będą pobierane ze wskazanego rachunku bankowego. Zastrzeżono, iż zasady spłaty kredytu określone są w COU.

W Części Ogólnej Umowy wskazano, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgonie z Tabelą kursów, obowiązującą w banku, w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 2 COU). Zmiana kursu waluty oraz wysokości spreadu walutowego wpływa na wypłacane w złotych przez bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych. Ryzyko związane ze zmianą kursu waluty oraz zmianą wysokości spreadu walutowego miał ponosić kredytobiorca z uwzględnieniem § 13 ust 3 oraz § 20 ust 6 (§ 1 ust. 3 pkt 1 i 2).

Tabele kursów oraz informacje o wysokości spreadów walutowych udostępniane są klientom banku w następujący sposób: a) aktualne: - zamieszczane są na stronie internetowej Banku oraz – wywieszane są na tablicy ogłoszeń w Banku oraz – na życzenie klienta podawane są telefonicznie lub mailem; b) archiwalne: - zamieszczane są na stronie internetowej Banku oraz – na życzenie Klienta podawane są telefonicznie lub mailem (§ 1 ust 3 pkt 3).

Zgodnie z § 2 COU, oprocentowanie kredytu ustalane jest według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę odpowiedniej stopy bazowej oraz marży banku. Dla kredytu denominowanego w CHF wskazano stawkę LIBOR3M.

W § 4 COU strony ustaliły warunki zmiany stopy bazowej oraz obniżenia marży banku wskazując, iż dla przeliczeń aktualnego salda kredytu na PLN stosuje się średni kurs Narodowego Banku Polskiego dla danej waluty, aktualny na ostatni dzień roboczy danego miesiąca.

W § 13 COU wskazano, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty wyrażonej w walucie obcej (ust 1), a do przeliczenia kwot walut uruchomianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (ust 2). Stosownie do § 12 ust 3 COU w przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu na skutek różnic kursowych okaże się na dzień uruchomienia kredytu kwotą: 1/ przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w CSU bank uruchomi środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej; 2/ niewystarczającą do realizacji celu określonego w CSU, kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji ze środków własnych.

W § 15 COU strony uzgodniły zasady spłaty kredytu ze wskazaniem, iż w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ harmonogram spłat kredytu wyrażany jest w walucie, w której kredyt jest denominowany; 2/ spłata następuje: a) w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych, albo; b) w walucie obcej (w celu zapewnienia spłaty raty kapitałowo-odsetkowej w dniu wymagalności Kredytobiorca zobowiązany jest posiadać na rachunku walutowym kwotę wystarczającą do pełnej spłaty raty) – z walutowego rachunku prowadzonego przez bank na podstawie pełnomocnictwa do rachunku poprzez pobranie przez bank należnych kwot lub; - przelewem z walutowego rachunku prowadzonego przez inny bank lub – bezpośrednią wpłatę gotówkową dokonaną przez kredytobiorcę na rachunek obsługi kredytu z zastrzeżeniem, że: - wpłaty przyjmowane są w oddziałach i placówkach banku prowadzących operacje gotówkowe w walutach obcych, - operacje na walutach obcych nie obejmują bilonu.

Zgodnie z § 19 ust 1 pkt 1 i 5 COU kredytobiorca może ubiegać się w całym okresie kredytowania na warunkach określonych w ,,Ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...) stanowiących integralną część umowy m.in. o zmianę waluty kredytu i zmianę waluty, w jakiej następuje spłata kredytu.

W § 20 COU strony ustaliły obowiązki kredytobiorcy, do których zgodnie z § 20 ust 6 COU należało m.in. zobowiązanie kredytobiorcy, które aktualizowało się na wypadek wzrostu kursu waluty, w jakiej denominowany jest kredyt do dokonania dodatkowych czynności zabezpieczających interesy banku.

Załącznikiem do umowy były oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz oświadczenie o odstąpieniu od umowy ( umowa – k. 23-24, oświadczenie kredytobiorcy o spełnieniu warunków promocji– k. 125).

Powód zwrócił się o wypłatę kredytu wnioskiem z dnia 12 lutego 2010 r. ( wniosek o wypłatę – k. 159-159v).

Bank udostępnił powodowi kapitał w wysokości 245 000 zł, część kwoty pozostałej po przeliczeniach na skutek denominacji kredytu bank zarachował na wcześniejszą spłatę kredytu ( zaświadczenie – k. 32-35).

Powód przez pewien okres czasu wynajmował mieszkanie, gdy mieszkał w W. ( zeznania powoda – k. 359-359v).

W dniu 21 sierpnia 2013 r. powód zwrócił się do poprzednika prawnego pozwanego z wnioskiem o zmianę waluty kredytu ( wniosek o zmianę waluty spłaty kredytu hipotecznego – k. 122-123).

W dniu 23 sierpnia 2013 r. powód zawarł z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. porozumienie do umowy o kredyt mieszkaniowy (...) nr (...) zawartej w K. w dniu 8 lutego 2010 r. na mocy którego powód miał możliwość dokonywania spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w walucie, w której denominowany jest kredyt, spłaty kredytu w całości przed terminem, a wykonanie uprawnień nie będzie wiązało się z żadnymi dodatkowymi kosztami. Bank otworzył i prowadził na rzecz powoda rachunek walutowy. Porozumienie obejmowało sposób przeliczeń kredytu, a także wskazywało w jaki sposób bank ustala kursy ( porozumienie – k. 157-157v).

W wykonaniu umowy kredytu powód przekazał pozwanemu kwotę w łącznej wysokości 160 575,47 zł oraz 75 975,19 zł ( bezsporne).

W piśmie z dnia 8 grudnia 2020 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 160 575,47 zł oraz 75 975,19 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwania ( wezwanie – k. 36-37).

Pozwany w odpowiedzi na ww. pismo, które wpłynęło do banku w dniu 10 grudnia 2020 r. nie uznał żądania powoda ( pismo z dnia 5 stycznia 2021 r. – k. 39-40).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej powołanych dowodów, które nie budziły wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności i autentyczności.

Pełnomocnik pozwanego ostatecznie wniósł o pominięcie dowodu z zeznań świadka E. M. ( protokół – k. 358v). Zeznania świadka N. K. ( zeznania świadka– k. 358-358v) Sąd co do zasady uznał za wiarygodne, świadek była jedną z osób, które pospisywały w imieniu banku kwestionowaną w niniejszej sprawie umowę kredytu. Zeznania świadka zasadniczo okazały się nieprzydatne dla ustalenia stanu faktycznego w sprawie, świadek nie pamiętała istotnych dla rozstrzygnięcia faktów, podała jedynie ogólne informacje, które z racji braku możliwości odniesienia ich do umowy powoda i osoby powoda nie mogły mieć rozstrzygającego znaczenia.

Zeznania powoda Sąd uznał za wiarygodne w całości nie znajdując podstaw do odmiennych wniosków.

Wobec jednoznacznego stanowiska powoda-konsumenta wyrażonego po pouczeniu go przez Sąd o skutkach uznania umowy za nieważną (protokół – k. 359) opinia biegłego z zakresu rachunkowości i finansów nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Również sposób ustalenia kursu przez bank (m.in. czy był to kurs rynkowy) nie miał znaczenia, bowiem ocena stanu faktycznego i prawnego w niniejszej sprawie dotyczyła dnia zawarcia umowy.

Wysokość świadczeń spełnionych przez powoda na rzecz pozwanego w wykonaniu przedmiotowej umowy nie była sporna między stronami (protokół – k. 358v).

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie powoda zasługiwało na uwzględnienie w całości, zaś zarzuty podnoszone przez stronę pozwaną nie były zasadne.

Zgodnie z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U.2002.72.665 t.j. - w brzmieniu z dnia zawarcia umowy – dalej jako ,,Prawo bankowe”) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (ust. 1).

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy (ust 2).

Umowa kredytu stanowi odrębny typ umowy nazwanej, jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca oraz odpłatna. Do essentialia negotii umowy kredytu należą zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel oraz zobowiązanie kredytobiorcy do korzystania z oddanych do dyspozycji środków pieniężnych na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

W sprawie niniejszej rozważania należało poprzedzić ustaleniem charakteru umowy o kredyt zawartej przez powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego. Sąd uznał, że przedmiotowa umowa ma charakter umowy o kredyt w złotych polskich. Powód zwrócił się do banku o udzielenie mu kredytu w złotych polskich, taka kwota była mu bowiem niezbędna celem finansowania zakupu nieruchomości, nie był zainteresowany kredytem w walucie franka szwajcarskiego, osiągał dochody w polskich złotych. Powód spłacał do czasu zawarcia porozumienia raty w złotych polskich. Denominacja/indeksacja kredytu miała na celu jedynie przeliczanie wysokości uruchomienia kredytu oraz spłacanych rat oraz przeliczania salda kredytu. W konsekwencji nie ulegało wątpliwości Sądu, iż zawarta umowa będąca przedmiotem rozważań w sprawie niniejszej była umową o kredyt w walucie polskiego złotego. Udzielony powodowi kredyt nie był kredytem walutowym, który z zasady jest kredytem udzielonym w walucie obcej i w tej walucie spłacany. Tymczasem analizowana umowa nie przewiduje oddania powodowi do dyspozycji kwoty kredytu w walucie franka szwajcarskiego, lecz wyłącznie w złotych polskich, o czym świadczy treść § 1 ust 1 CSU ,, kredyt denominowany udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 93 813,89 CHF”, czy też § 1 ust 2 COU ,, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych zostanie określona po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany według kursu kupna tej waluty (…)”.

Dla poparcia powyżej argumentacji można przytoczyć rozważania Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 29 października 2019 r. sygn. IV CSK 309/18, które wprawdzie dotyczyły innej umowy, jednakże jak się zdaje założenia analizowanej umowy były podobne. Otóż w przedmiotowym orzeczeniu Sąd Najwyższy ocenił, że ,,wadliwość powiązania kwoty kredytu z kursem waluty obcej powoduje, jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, że na gruncie zawartej umowy kredytu hipotecznego powstały istotne wątpliwości co do spełnienia wymagań umowy kredytu zawartych w art. 69 ust. 2 pkt 2 prawa bankowego, w sytuacji, gdy w umowie takiej jako nazwanej należy wskazać kwotę kredytu, należącą do jej essentialia negotii. W analizowanej umowie zwraca uwagę to, że poza jednorazowym wskazaniem w niej franków szwajcarskich mających być walutą kredytu, więcej się o nich nie wspomina. Całe postępowanie związane z zawarciem oraz zrealizowaniem umowy ze strony kredytodawcy oraz świadczenie zapłaty kredytobiorcy stanowiące zwrot kredytu w ciągu lat obowiązywania umowy miało nastąpić w złotych. Umowa, jak podniósł Sąd w ogóle nie przewidywała możliwości oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu wskazanej w umowie we frankach szwajcarskich ani też możliwości zwrotu kredytu w tej walucie. To sprawia, że podzielając pogląd znajdujący się w zaskarżonym wyroku należy uznać, iż umowa kredytu hipotecznego zawarta między stronami była umową opiewającą na walutę polską z zamieszczoną w niej klauzulą waloryzacyjną. Sformułowanie umowy w taki sposób, że w pierwszym jej merytorycznym postanowieniu Bank kredytujący umieścił kwotę kredytu w CHF, wobec całej pozostałej treści umowy i jej załączników jest tylko niezasługującym na ochronę kamuflażem rzeczywistych intencji tego Banku” (wyrok SN z 29.10.2019 r., IV CSK 309/18, OSNC 2020, nr 7-8, poz. 64).

Sąd uznał, iż podobna konstrukcja umowy została zastosowana przez poprzednika prawnego pozwanego banku. Dopiero na wniosek kredytobiorcy zgodnie z § 19 COU możliwa była zmiana waluty kredytu. Jednakże taka zmiana warunków umowy wymagała po pierwsze wniosku kredytobiorcy, a po drugie jak się zdaje również i zgody banku. Ponadto Sąd zważył, że możliwość ubiegania się kredytobiorcy o zmianę waluty kredytu była uzależniona od warunków przewidzianych w ,,Ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredyt mieszkaniowego (...)”, które stanowiły integralną część umowy, a których brak jest w aktach sprawy. Tym nie mniej brak przedmiotowego dokumentu nie ma wpływu na wniosek, iż analizowana umowa pozostaje umową o kredyt w złotych polskich.

Zauważyć przy tym trzeba, że strony ustaliły, że powodowi zostanie udostępniona kwota kredytu w złotych polskich określona w umowie w walucie franka szwajcarskiego, po przeliczeniu według kursu kupna zgodnie z tabelą walut obowiązującą w banku. Takie ukształtowanie postanowień umownych powoduje, iż w rzeczywistości strony nie uzgodniły kwoty kredytu. Wyrażona w umowie kwota miała charakter co najwyżej informacyjny, przybliżony. Zaznaczyć dodatkowo trzeba, iż postanowienia umowy w żaden sposób nie ograniczały banku w sposobie ustalenia kursu celem dokonania wyliczeń. Nie ma przy tym znaczenia, czy ostatecznie stosowane kursy były kursami rynkowymi, czy też nie. Na podstawie postanowień umowy bank miał hipotetyczną możliwość dowolnego i arbitralnego wpływania na wysokość udostępnionej powodowi kwoty kredytu, ale też na wysokość salda kredytu i spłacanych rat. Jak zostało już wcześniej wskazane do essentialia negotii umowy kredytu należą m.in. zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych oraz zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty. Oznacza to, iż w analizowanej umowie strony nie oznaczyły kwoty środków pieniężnych, do których oddania kredytobiorcy zobowiązany był bank, a zatem również nie określono kwoty, jaką ma zwrócić kredytobiorca. Takie ukształtowanie wzajemnych zobowiązań uniemożliwiało nadto powodowi ustalenia treści swojego zobowiązania względem banku z tytułu umowy kredytu. Z tych powodów Sąd nie podziela stanowiska strony pozwanej o możliwości uzupełnienia postanowień umownych poprzez chociażby zwyczaje, czy zobowiązanie strony stosunku zobowiązaniowego do wykonania zobowiązania w sposób należyty. Istotnym jest bowiem, że na datę zawarcia umowy, strony nie uzgodniły postanowień przedmiotowo istotnych dla umowy kredytu.

Powoduje to sprzeczność umowy kredytu z treścią art. 69 Prawa bankowego (wobec braku postanowień przedmiotowo istotnych), ale też sprzeczność z zasadą oznaczoności świadczenia wobec uzależnienia jego wysokości od jednostronnej decyzji banku.

Z powyższych względów Sąd uznał, iż umowa zawarta przez powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego pozostaje również sprzeczna z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353 ¹ k.c. Bank miał bowiem swobodę w ustalaniu kursów waluty i to zarówno kursu kupna, jak i sprzedaży, jednocześnie powód jako kredytobiorca nie miał nie tylko wpływu na sposób ustalania tych kursów, ale pozbawiony był jakiejkolwiek weryfikacji prawidłowości ustalania tych kursów przez pozwanego (w tym chociażby czy miały charakter kursów rynkowych). Nie można pomijać, że powód jest słabszą stroną zawiązanego przez strony stosunku zobowiązaniowego.

Podsumowując, w umowie brak było określenia wysokości świadczenia, do spełniania którego zobowiązani byli zarówno kredytodawca jak i kredytobiorca, to jest nie określono kwoty udzielonego kredytu, ani kwot rat, w których miał być spłacany kredyt. Nie ustanowiono obiektywnego i weryfikowalnego sposobu ich ustalenia, a także nie określono wysokości kwoty, która miała być wypłacona powodowi jako „przyznana kwota kredytu”.

Powoduje to, iż umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym na podstawie art. 58 § 1 k.c. jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna. Mając zaś na względzie, iż przyczyną nieważności są wady prawne umowy polegające na braku ustalenia przez strony elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu umowę należało uznać za nieważną w całości, nie jest możliwym pozostawienie w mocy umowy bez wskazanych postanowień i z tego względu brak jest również przepisów ustawy, które mogłyby wejść w miejsce nieważnych postanowień. W szczególności nie można uznać, aby uzupełnienie elementów przedmiotowo istotnych umowy nastąpiło przez zwyczaje czy kursy rynkowe, podobnie jak nie można uzupełnić tych elementów przez kryteria należytego wykonania zobowiązania. Takie rozstrzygnięcie spowodowałoby w istocie modyfikację zobowiązania. Ponadto, uwzględniając przepis art. 58 § 3 k.c. można dodatkowo wskazać, iż bez nieważnych postanowień, a więc postanowień o kwocie udostępnionego powodowi kredytu, jak i o sposobie spłaty rat umowa nie zostałaby przez strony zawarta. Jak się zdaje tożsamy wniosek można również odnieść rozważając nieważność samych postanowień dotyczących jedynie denominacji, przy czym rozważania te – wobec braku postanowień przedmiotowo istotnych dla umowy kredytu pozostają jedynie teoretyczne. Uznać bowiem trzeba, że to właśnie denominacja była powodem stosowania przez bank korzystniejszego oprocentowania LIBOR, którego bank nie stosuje do umów zawieranych w złotych polskich. Nieważność umowy ma zaś skutek ex tunc, a zatem od momentu dokonania czynności przez strony.

Powód powołał się w niniejszej sprawie na występowanie w umowie niedozwolonych postanowień umownych określonych w § 4 ust 6 CSU w zw. z § 13 ust 2 COU, § 5 ust 7 CSU w zw. z § 15 ust 7 pkt 2 lita a) COU, § 1 ust 2 COU, których eliminacja prowadzi do upadku umowy. Pomimo, iż umowa została uznana za nieważną, zważywszy na status powoda w sporze z bankiem jako konsumenta, rozstrzygniecie sprawy wymagało rozważenia również czy umowa kredytu zawarta przez powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego zawierała niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c.

Postanowienia dotyczące denominacji/indeksacji, które są sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. (uchwała SN z 28.04.2022 r., III CZP 40/22, LEX nr 3337513). Sąd dokonał więc kontroli incydentalnej i oceny postanowień odnoszących się do mechanizmu denominacji i ustalania przez bank kursów walut stosowanych w umowie.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W związku z powyższym dopuszczalność badania niedozwolonego charakteru postanowień umownych zależy od konsumenckiego umowy, braku indywidualnego uzgodnienia postanowienia danego umownego, które nie określa głównego świadczenia stron, chyba że zostało ono sformułowane w sposób niejednoznaczny.

Odnośnie do konsumenckiego charakteru umowy, to nie był on kwestionowany przez stronę pozwaną. Nie ulega wątpliwości, że powód, prowadzący wprawdzie działalność gospodarczą, zaciągnął zobowiązanie na cele mieszkaniowe, jak wynika z zeznań powoda do dziś mieszka w sfinansowanym z uzyskanych z tytułu umowy o kredyt środków lokalu mieszkalnym. Nie miał znaczenia dla statusu konsumenta fakt, iż powód krótkoterminowo wynajął mieszkanie osobie trzeciej.

W świetle okoliczności sprawy nie może ulegać również wątpliwości, że umowa nie była indywidualnie negocjowana. Nie dowodził możliwości indywidualnego negocjowania warunków umowy wzorzec umowy (k. 161-164). Pomijając fakt, iż wzorzec ten zawiera datę późniejszą niż zawarta przez strony umowa kredytu, to sama możliwość negocjacji nie oznacza, że postanowienie zostało indywidualnie wynegocjowane. Możliwość ta nie ma znaczenia dla badania czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. W sprawie nie było również podstaw, aby uznać, iż Instrukcja udzielania przez bank kredytu mieszkaniowego wprowadzona zarządzeniem Prezesa Zarządu (...) Bank (...) S.A. z dnia 20 stycznia 2010 r. (k. 166-177) miała zastosowanie podczas zawierania umowy przez powoda. Zgodnie zaś z art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Tym samym nie można również uznać za indywidualne negocjowanie umowy jej podpisanie przez strony (czyli zawarcie umowy), ewentualnie wybranie przez konsumenta we wniosku jednej z kilku przedstawionych przez przedsiębiorcę opcji. O braku indywidualnego negocjowania umowy świadczy przede wszystkim zawarcie umowy na wzorcu przedsiębiorcy. W związku z tym nie może być w sprawie jakichkolwiek wątpliwości, że postanowienia umowy nie były indywidualnie negocjowane.

Wskazywane przez powoda postanowienia umowy określały główne świadczenia stron i nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienia te odsyłają bowiem do tabeli kursów, która jest nieweryfikowalna dla konsumenta w dacie zawarcia umowy. Powodowi nie zostały przedstawione jednoznaczne kryteria dotyczące sposobu ustalania tych kursów. Możliwym jest więc badanie abuzywności postanowień stanowiących klauzule denominacyjne.

W niniejszej sprawie należało również uznać, iż wskazane wyżej postanowienia umowy o kredyt kształtują obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r. I CK 297/05, z dnia 15 stycznia 2016 r. I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017, Nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/15; z dnia 30 września 2015 r. I CSK 800/15 i z dnia 29 sierpnia 2013 r., I CSK 660/12). Wskazać również trzeba, iż w świetle dotychczasowego orzecznictwa nie budzi wątpliwości, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia sygn. akt V CSK 382/18 oraz w przywołanych w treści uzasadnienia orzeczeniach: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 (OSNC 2016, Nr 11, poz. 134, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 z dnia 19 września 2018 r., I CNP 39/17, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18). Tak też było w niniejszej sprawie. Powód na podstawie postanowień umowy o kredyt zawartej z poprzednikiem prawnym pozwanego banku uzyskał do dyspozycji kwotę, której wysokość zależna była od decyzji banku, który na podstawie wyżej przywołanych postanowień umownych posiadał uprawnienie do arbitralnego obliczenia wysokości oddanego do dyspozycji powoda kredytu, do przeliczania salda kredytu i wysokości rat. Jednocześnie powyższy mechanizm nie był uzależniony od jakiegokolwiek obiektywnego wskaźnika. Taki mechanizm narusza równorzędność stron, przez co jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy powoda jako konsumenta. Wbrew twierdzeniom pozwanego nie ma przy tym znaczenia jak pozwany ustalał te kursy. Zgodnie bowiem z treścią art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Wszelkie mogące się pojawiać w tej materii wątpliwości zostały wyjaśnione w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. sygn. III CZP 29/17. Dodatkowo można odnotować, iż przyjęcie stanowiska pozwanego za słuszne stwarzałoby zagrożenie odmiennego aniżeli dotychczas wykonywania umowy przez pozwanego (tzn. w oparciu o inne, aniżeli rzekomo stosowane przez pozwanego rynkowe kursy) w zgodzie z postanowieniami umowy (przy czym podkreślić trzeba, iż badaniu podlega stan z chwili zawarcia umowy, z pominięciem późniejszych jej zmian). Takie stanowisko nie może zasługiwać na aprobatę. W konsekwencji oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy i w niniejszej sprawie Sąd uznał, iż kwestionowane przez powoda postanowienia kształtują jego obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.

Niezależnie jednak od powyższego, dodatkowo w ocenie Sądu za rażące naruszenie interesów powoda i niezgodne z dobrymi obyczajami należało również uznać obciążenie wyłącznie powoda ryzykiem kursowym, przy czym po stronie powoda ryzyko to było niczym nieograniczone. Widoczne jest to w szczególności w postanowień umowy, w których powód zobowiązał się do ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń w razie wzrostu kursu waluty, do której denominowany był kredyt. Takie ukształtowanie wzajemnych praw i obowiązków wynikających z umowy powoduje, iż to powód był stroną obciążoną ryzykiem kursowym w sposób nieograniczony. Podobnie można wskazać na postanowienia umowy, w którym jeśli kurs waluty zmieni się w ten sposób, iż udzielona powodowi kwota miałaby być większa od kwoty do realizacji celu umowy, to bank wypłaci kwotę niezbędną o realizacji tego celu (choć wprawdzie zastrzeżone zostało, iż wówczas saldo kredytu ulegnie pomniejszeniu). Jednakże w sytuacji odwrotnej, to kredytobiorca jest obciążony ryzkiem zmiany kursu waluty. Nie można przy tym pomijać, iż bank, jest profesjonalistą i o ile również ponosi ryzyko kursowe, to w swojej działalności może podejmować czynności faktyczne, które ryzyko to ograniczają, zapobiegając znacznym stratom. Powoduje to, iż obciążenie konsumentów ryzykiem kursowym w tak znacznym stopniu, zarówno na etapie wypłaty oddanych im do dyspozycji środków, jak też na etapie ich spłaty świadczy o rażącym naruszeniu interesów powoda.

Jednocześnie powód nie został w sposób rzetelny poinformowany o tym ryzyku. Pozwana nie zdołała dowieźć, aby powodowi okazano rzetelne symulacje. Te, które zostały okazane nie zawierały żadnych informacji o wzroście salda kredytu. Podpisane przez powoda oświadczenia były zniekształcone przez wskazanie na niskie oprocentowanie, a nadto przedstawienie oferty kredytu jako najkorzystniejszej dla powoda oferty. Oferta kredytu została przedstawiona w zniekształcony sposób, uwypuklając korzyści prezentowanego produktu jednocześnie zaniedbując ukazanie potencjalnego ryzyka i prawdopodobieństwa jego ziszczenia (pomimo literalnego pouczenia), jednocześnie bez faktycznego – pomimo takiej informacji – przedstawienia powodowi oferty kredytu w złotych polskich.

Podsumowując, w niniejszej sprawie wyżej wskazane postanowienia mają charakter niedozwolonych postanowień umownych. Jak stanowi art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 tego przepisu nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Sąd stanął na stanowisku, iż bez wskazywanych postanowień – po ich eliminacji na skutek uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, umowa nie zawiera postanowień przedmiotowo istotnych dla umowy kredytu, co prowadzi do upadku umowy. W szczególności brak jest bowiem postanowień co do sposobu wypłaty (a więc i wysokości) udostępnionych w ramach umowy kredytu środków. Wobec stanowiska powoda o nieważności umowy Sąd uznał, że nie stoi na przeszkodzie stwierdzenie – w sposób przesłankowy - nieważności umowy o kredyt. Postanowień, które zostały uznane za niedozwolone postanowienia umowne na gruncie obowiązujących przepisów nie można zastąpić, tym bardziej wobec jednoznacznego stanowiska powoda – konsumenta w tej kwestii. Nie jest możliwe uznanie ich abuzywności w części, brak jest również podstaw do zmiany postanowień umowy w pozostałym zakresie (w tym co do oprocentowania kredytu). Postanowienia te nie wywołują skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa. Umowa bez omawianych postanowień nie może być dalej wykonywana.

Uznanie za nieważną umowy o kredyt aktualizuje obowiązek pozwanego do zwrotu spełnionych przez powoda z tytułu wykonania nieważnej umowy świadczeń. Podstawę żądania o zapłatę stanowi art. art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z treścią art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Zgodnie natomiast z treścią art. 405 k.c. (mającym zastosowanie na mocy art. 410 § 1 k.c.) kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Chybiony pozostawał zarzut pozwanego o wyłączeniu kondykcji z uwagi na treść art. 411 pkt 1 k.c. Zgodnie z treścią ww. przepisu nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Powód spełniał swoje świadczenie w wykonaniu umowy, która została uznana za umowę nieważną.

Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia. Sąd uznał zarzut za niezasadny. Strona powodowa nie dochodzi roszczenia okresowego, a roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia, które przedawnia się w ogólnym terminie dziesięcioletnim (zob. np. wyrok SN z dnia 3 marca 2017 r., I CSK 318/16).

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uniezależnienie biegu terminu przedawnienia roszczeń konsumenta od stanu jego świadomości co do nieuczciwego charakteru warunku zawartego w umowie czyni nadmiernie utrudnionym korzystanie z praw przyznanych konsumentowi przez dyrektywę 93/13, naruszając tym samym zasadę skuteczności (zob. Wyrok z dnia 10 czerwca 2021 r., C‑776/19, pkt 45-47; Wyrok z dnia 22 kwietnia 2021 r., C-485/19, (...) przeciwko (...)s.r.o., pkt 64; Wyrok z dnia 16 lipca 2020 r., C-224/19, (...) przeciwko (...) przeciwko (...) SA, pkt 90-91; Wyrok z dnia 6 października 2009 r., C‑40/08, pkt 45-48). Tym samym termin przedawnienia nie może się rozpoczynać dla konsumenta od dnia spełnienia przez niego nienależnego świadczenia czy zawarcia umowy. Należy przyjąć, że biegnie on dla konsumenta od dnia, w którym mógł lub powinien on posiąść wiedzę o nieuczciwym warunku znajdującym się w zawartej przez niego umowie (zob. uzasadnienie Uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21). W sprawie niniejszej nie należało oczekiwać, że powód uświadomi sobie wadliwość zawartej przez niego umowy przed 8 stycznia 2011r., a więc przed 10 laty przed wniesieniem pozwu. W owym czasie nie istniała jeszcze świadomość prawna co do nieuczciwego charakteru klauzul denominacyjnych i indeksacyjnych. Pierwsze powództwa oparte na tym twierdzeniu zaczęły wpływać do sądów dopiero kilka lat później, przy czym nie oznaczało, to iż były one wówczas jeszcze przez sądy zasadniczo uwzględniane. W związku z tym nie można uznać, że roszczenie powoda jest w jakimkolwiek stopniu przedawnione.

Mając na względzie wszystko powyższe, zważywszy również że pozwany nie kwestionował wysokości środków przekazanych przez powoda w wykonaniu nieważnej umowy kredytu Sąd uwzględnił żądanie powoda o zapłatę w całości. Ponadto Sąd uwzględnił żądanie powoda o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2020 r.. W tym dniu pozwany nie zastosował się do treści wezwania powoda z dnia 8 grudnia 2020 r., doręczonego pozwanemu zgodnie z treścią pisma pozwanego z 5 stycznia 2021 r. w dniu 10 grudnia 2020 r. 7-dniowy termin wyznaczony w wezwaniu do zapłaty upłynął pozwanemu bezskutecznie w dniu 17 grudnia 2020 r., w konsekwencji od dnia następnego tj. 18 grudnia 2020 t. pozwany pozostawał względem powoda w opóźnieniu w spełnieniu na jego rzecz świadczenia pieniężnego, data ta stanowi więc początkową datę naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie. Podstawę rozstrzygnięcia w tym zakresie stanowił art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

O kosztach procesu w punkcie 2. wyroku Sąd orzekł na podstawie. art. 98 k.p.c., mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Żądanie pozwu zostało uwzględnione w całości co uzasadniało nałożenie na przegrywającego pozwanego obowiązku zwrotu wszystkich kosztów procesu poniesionych przez powodów. Ustalając zasadę rozdzielenia kosztów procesu Sąd, na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., pozostawił szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

Sędzia Monika Dominiak

(...)

Sędzia Monika Dominiak