Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Dorota Gozalbo-Gągolewicz

Protokolant: Anita Stańczyk

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

orzeka

1.  uchyla wyrok zaoczny z dnia 9 listopada 2023 roku wydany w sprawie o sygn. akt XXIV C 485/23 i oddala powództwo,

2.  ustala, że powód ponosi koszty postępowania w całości, a ich szczegółowe wyliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXIV C 485/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 czerwca 2023 roku (data stempla pocztowego) powód (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zapłacił na rzecz powoda kwotę 101 438,03 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 maja 2023 roku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów pożyczki powtórnej o numerze (...). Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W przypadku wniesienia przez pozwanego sprzeciwu lub stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, wnosił o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz 101 438,03 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 maja 2023 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł (pozew – k. 3-15).

W uzasadnieniu powód (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. wskazał, że pozwany zawarł z konsumentem umowę kredytu konsumenckiego nr (...). Następnie powód zawarł z konsumentem umowę przelewu wierzytelności pieniężnych wynikających z umowy kredytu, w tym powstałych w wyniku zastosowania sankcji kredytu darmowego. Powód, posługując się pełnomocnictwem udzielonym przez konsumenta, złożył pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu przez kredytobiorcę z sankcji kredytu darmowego i wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 101 438,03 zł w terminie 7 dni. Jako materialno-prawną podstawę dochodzenia roszczeń powód wskazał art. 45 w zw. z art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: „u.k.k.”). Powód podniósł, że w umowie kredytu doszło do naruszeń art. 30 ust. 1 pkt 6, 30 ust. 1 pkt 7, art. 30 ust. 1 pkt 8 i 9, art. 30 ust. 1 pkt 10, art. 30 ust. 1 pkt 11, art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. Pozwany nie spełnił świadczenia, do którego został wezwany. Powód wyjaśnił, że na dochodzoną kwotę 101 438,03 zł składają się kwota 21000 zł stanowiąca prowizję za udzielenie kredytu oraz kwota 80 438,03 zł stanowiąca odsetki, czyli koszty kredytu podlegające zwrotowi z tytułu sankcji kredytu darmowego (pozew – k. 3-15).

Zarządzeniem z dnia 21 września 2023 r. Referendarz sądowy stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (zarządzenie – k.91).

W dniu 9 listopada 2023 r. wydany został przez Sąd Okręgowy w Warszawie wyrok zaoczny, w którym zasądzono od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 101 438,03 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4 maja 2023 roku do dnia zapłaty oraz w pkt II zasądzono od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 10 489 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wyrokowi w pkt. I nadano rygor natychmiastowej wykonalności (wyrok zaoczny – k.109).

W dniu 6 grudnia 2023 r. (data stempla pocztowego) pozwany wniósł sprzeciw od wyroku zaocznego, w którym wnosił o uchylenie wyroku zaocznego oraz oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu kwoty 17 zł uiszczonej tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (sprzeciw od wyroku zaocznego – k. 145-164).

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie pozwany wskazał, na brak legitymacji czynnej powoda wobec wadliwości umowy powierniczego przelewu wierzytelności (zawiadomienie o zawarciu umowy cesji skierowano do pozwanego uprzednio w stosunku do zawarcia przedmiotowej umowy, ponadto zawarta została ona w dwóch różnych datach 6 lutego 2023 r. oraz 8 lutego 2023 r.). W ocenie powoda w dacie zawierania umowy cesji nie istniała wierzytelność pieniężna o zwrot kredytu bez odsetek i innych kosztów, tym samym podnosił zarzut niezidentyfikowania umowy wierzytelności w umowie przelewu wierzytelności (nieistniejąca wierzytelność w chwili zawarcia umowy, nieprecyzyjne określenie wierzytelności). Dalej pozwany zaznaczał brak podstaw do składania przez powoda – przedsiębiorcę oświadczenia w trybie art. 45 u.k.k., w tym jako pełnomocnik oraz wskazywał, iż niezależnie od braku legitymacji czynnej do złożenia oświadczenia po stronie powoda, oświadczenie to zostało złożone po upływie terminu zawitego określonego w art. 45 ust. 5 u.k.k., a wobec tego wygasła możliwość powoływania się przez R. H. lub powoda na sankcję kredytu darmowego - podniesiono zarzut przedawnienia roszczenia. Strona pozwana wskazała również, ze dopełniła wszystkich obowiązków informacyjnych względem konsumenta. Zaprzeczyła również twierdzeniom powoda dotyczącym naruszania przez powoda przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Pozwany podnosił, że wszystkie wskazane przez powoda rzekome naruszenia przepisów ustawy w odniesieniu do przedmiotowej umowy są oczywiście chybione. Przede wszystkim zaś podkreślił, że kredytowanie kosztów kredytu jest prawnie dopuszczalne, podobnie jak i naliczanie od nich. Pozwany podniósł ponadto zarzut nadużycia prawa przez powoda, gdyż powód dochodzi roszczeń nieznanych konsumentowi – przedsiębiorcy a nadto żądanie dotyczy zwrotu środków, które nie zostały pozwanej przekazane (odpowiedź na pozew – k.145-164).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (pismo powoda – k.233-250).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 16 maja 2018 roku R. H. jako kredytobiorca zawarła z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. jako kredytodawcą umowę nr (...) o Kredyt Konsolidacyjny (umowa – k.28-31).

Na podstawie przedmiotowej umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 199.999,99 zł, na którą złożyły się: kwota udostępniona klientowi na spłatę zobowiązań w wysokości 156 599,32 zł; kwota udostępniona klientowi na cele konsumpcyjne w wysokości 22 400,67 zł; kwota przeznaczona na zapłatę kosztów udzielenia kredytu, w tym sfinansowanie prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 21 000 zł (§ 1 ust. 1 umowy).

Całkowita kwota kredytu została określona na 178 999,99 zł, przy czym wskazano iż kwota ta nie obejmuje kredytowanych przez bank kosztów kredytu wskazanych w § 1 ust. 1 pkt. 3 umowy. Dalej wskazano, iż całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę na dzień zawarcia umowy wynosiła 345 353,54 zł, na którą to składają si ę: całkowita kwota kredytu określona w ust. 1 oraz całkowity koszt kredytu, który na dzień zawarcia umowy, naliczony szacunkowo wynosił 166 353,55 zł (§ 1 ust. 2 umowy). Natomiast zgodnie z § 4 ust. 3 na całkowity koszt kredytu składały się naliczane odsetki w wysokości 145 353,55 zł oraz prowizja za udzielenie kredytu w wysokości 21 000 zł.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu na dzień zawarcia umowy kredytu wynosiła 13,05% (§4 ust. 4 umowy).

W § 1 ust. 4 umowy kredytobiorca zobowiązał się spłacić kredyt w 144 równych ratach kapitałowo-odsetkowych, płatnych do 29 dnia każdego miesiąca na zasadach i warunkach określonych w dalszych postanowieniach umowy.

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która na dzień zawarcia umowy wynosiła 9,99 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 1 i 3 umowy). Wysokość zmiennej stopy procentowej miała być ustalana jako suma stawki referencyjnej WIBOR 3M i marży w wysokości 8.29 punktów procentowych, stałej w trakcie trwania umowy. Dla pierwszego okresu obrachunkowego do obliczenia wysokości oprocentowania bank miał stosować stawkę referencyjną WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uruchomienia kredytu w wysokości 1,70%. Zmiana oprocentowania w kolejnych 3-miesiecznych okresach obrachunkowych miała następować w wyniku zmiany stawki WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień spłaty raty kredytu (§2 ust. 4 i 5 umowy).

Klient zobowiązał się do spłaty rat kapitałowo-odsetkowych zgodnie z terminami i w wysokości określonej w doręczonym aktualnym harmonogramie spłat. Kredytobiorca zobowiązany był dokonywać spłaty na rachunek kredytu wskazany w umowie (§5 ust. 1 i 2 umowy).

Zgodnie z § 7 ust. 1 należność niespłacona w terminie wynikającym z umowy albo spłacona w niepełnej wysokości stanowiła w całości lub w części niespłaconej zadłużenie przeterminowane poczynając od dnia następnego po terminie spłaty wynikającym z umowy. O powstaniu zadłużenia przeterminowanego bank miał poinformować kredytobiorcę a także pozostałe osoby będące dłużnikami banku z tytułu prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu w pierwszej kolejności poprzez wiadomości wysłane drogą elektroniczną oraz poprzez kontakty telefoniczne z kredytobiorcą. Bank ponadto miał wysyłać monity pisemne.

W § 3 wskazano ponadto, iż Bank pobiera opłaty i prowizje zgodnie z zapisami Umowy oraz Taryfy Opłat i Prowizji za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianą postanowień Umowy. W trakcie trwania Umowy opłaty i prowizje mogły ulec zmianie, co mogło nastąpić w razie wystąpienia przynajmniej jednego z poniższych warunków:

1) zmiany wysokości płacy minimalnej oraz poziomu wskaźnika publikowanych przez GUS: inflacji, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw,

2) zmiany cen energii, połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych, rozliczeń międzybankowych oraz stóp procentowych ustalanych przez Narodowy Bank Polski,

3) zmiany cen usług i operacji, z których Bank korzysta przy wykonywaniu poszczególnych czynności bankowych i niebankowych,

4) zmiany zakresu lub formy świadczonych przez Bank usług (w tym zmiany lub dodania nowej funkcjonalności w zakresie obsługi danego produktu) w zakresie, w jakim te zmiany miały wpływ na koszty ponoszone przez Bank w związku z wykonywaniem umowy,

5) zmiany przepisów prawa regulujących produkty lub usługi oferowane przez Bank lub mających wpływ na wykonywanie umowy lub Regulaminu, w zakresie, w jakim te zmiany miały wpływ na koszty ponoszone przez Bank w związku z wykonywaniem umowy,

6) zmiany przepisów podatkowych i/lub zasad rachunkowości stosowanych przez Bank, w zakresie w jakim te zmiany miały wpływ na koszty ponoszone przez Bank w związku z wykonywaniem umowy,

7) zmiana lub wydanie nowych orzeczeń sądowych, orzeczeń organów administracji, zaleceń lub rekomendacji uprawnionych organów, w tym Komisji Nadzoru Finansowego – w zakresie mającym wpływ na koszty ponoszone przez Bank w związku z wykonywaniem umowy.

Zmiany stawek opłat i prowizji miały następować na zasadach i w wysokości określonych w Taryfie Opłat i Prowizji dla Klientów Indywidualnych. Zmiany stawek opłat i prowizji miały być podawane do wiadomości Kredytobiorcy za pośrednictwem poczty lub poprzez Kanały Elektroniczne lub jeżeli Kredytobiorca wyraził zgodę, w formie elektronicznej na adres mailowy podany przez Kredytobiorcę, natomiast w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykorzystania Kanałów Elektronicznych lub przesłania na adres mailowy – za pośrednictwem poczty.

W myśl § 5 ust. 5 umowy kredytobiorca może dokonać przedterminowej spłaty części lub całości kwoty kredytu zgodnie z poniższymi zasadami:

- w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, ulega obniżeniu całkowity koszt kredytu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, z wyłączeniem kosztów ochrony ubezpieczeniowej, jeżeli kredytobiorca zdecydował się kontynuować tę ochronę;

- w przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, po rozliczeniu wpłaconych środków bank, okres kredytowania ulega skróceniu, a całkowity koszt kresytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, z zastrzeżeniem pkt 3) poniżej. W takim przypadku nie jest wymagany aneks do umowy, a bank prześle kredytobiorcy nowy harmonogram spłat;

- kredytobiorca zainteresowany rozliczeniem wpłat w inny sposób niż określony w pkt 2) zobowiązany jest przed datą zapadalności najbliższej raty złożyć bankowi stosowną dyspozycję określającą sposób rozliczenia wpłaty.

W myśl § 6 umowy kredytobiorca miał prawo odstąpienia od umowy bez podania przyczyny w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia zawarcia umowy, o czym został poinformowany. Natomiast jak stanowi § 8 ust. 1 umowa rozwiązuje się zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia bądź w każdym czasie – za porozumieniem stron. Bank miał prawo wypowiedzieć umowę w przypadku wystąpienia jednej z poniższych sytuacji:

- brak terminowej spłaty zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu na zasadach określonych umową;

- utrata zdolności kredytowej kredytobiorcy;

- negatywna ocena ryzyka kredytowego kredytobiorcy przez bank;

- stwierdzenia przez zagrożenia w spłacie kredytu;

- ujawnienie złożenia przez kredytobiorcę nieprawdziwych oświadczeń lub fałszywych dokumentów;

- wypowiedzenie innych umów o produkty bankowe zawartych z kredytobiorcą;

- wszczęcie przez ujawniony organ egzekucyjny egzekucji z majątku kredytobiorcy;

- wszczęcie przez bank postępowania sądowo-egzekucyjnego przeciwko kredytobiorcy.

R. H. otrzymała prognozowany harmonogram spłaty pożyczki, co potwierdziła własnoręcznym podpisem. Termin spłaty pierwszej raty przypadał na dzień 29 czerwca 2018 r. (prognozowany harmonogram spłat pożyczki – k. 171-172).

Kredytobiorczyni otrzymała również formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego zawierający najważniejsze informacje dotyczące zawartej przez nia umowy kredytowej, takie jak całkowita kwota kredytu, zasady i terminy spłaty kredytu, całkowita kwota do zapłaty, czas obowiązywania umowy, koszty kredytu, skutki braku płatności, oprocentowanie. R. H. potwierdziła otrzymanie przedmiotowego dokumentu (formularz informacyjny – k.173-174v.)

Kredytobiorczyni otrzymała także Wyciąg z „Taryfy Opłat i Prowizji (...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych” (wyciąg z „Taryfy Opłat i Prowizji (...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych”– k.179-181).

Wraz z zawarciem umowy kredytu kredytobiorczyni wypełniła dyspozycję uruchomienia kredytu oraz oświadczenie o numerach rachunków i wysokości rat. Kredytobiorczyni została również zobowiązana do podpisania oświadczenia dotyczącego ryzyka zmiennej stopy procentowej (dyspozycja uruchomienia kredytu – k.177; oświadczenie o numerach rachunków i wysokości rat – k.176; oświadczenie dotyczące ryzyka zmiennej stopy procentowej – k.175).

Pismem datowanym na 2 lutego 2023 r. powód poinformował pozwanego o przelewie wierzytelności (zawiadomienie – k.36).

W dniu 2 lutego 2023 roku kredytobiorczyni udzieliła powodowej spółce pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przewidującego sankcje tzw. kredytu darmowego w odniesieniu do umowy kredytowej nr (...) z dnia 16 maja 2018 r. zawartej z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. (pełnomocnictwo – k.37).

Następnie w dniu 8 lutego 2023 r. R. H. zawarła z powodową spółką umowę powierniczego przelewu wierzytelności, z której wynika, że jako cedent przelała na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. (cesjonariusza) wszelkie wierzytelności pieniężne, zarówno obecne, jak i przyszłe, wynikające z umowy o kredyt konsumencki nr (...) z 16 maja 2018 roku zawartej z (...) Bank S.A. siedzibą w W., gdzie górna granica wartości wierzytelności to wszelkie zapłacone przez konsumenta koszty kredytu, tj. m.in. odsetki umowne i prowizja. W § 3 ust. 1 i 2 umowy przelewu cesjonariusz zobowiązał się do przekazania cedentowi 50% wyegzekwowanego od dłużnika świadczenia obejmującego należność główną w terminie 14 dni od dnia wyegzekwowania świadczenia od dłużnika (faktycznego otrzymania środków pieniężnych przez cesjonariusza). W przypadku niemożności skutecznego wyegzekwowania nabytej przez cesjonariusza wierzytelności w całości bądź w części wierzytelność będąca przedmiotem umowy przelewu zostanie przeniesiona w całości lub części z cesjonariusza na cedenta (przelew zwrotny), zaś umowa przelewu wygasa. Dokument został podpisany przez cedenta w dniu 6 lutego 2023 roku, zaś przez cesjonariusza w dniu 8 lutego 2023 r. (umowa powierniczego przelewu wierzytelności – k.35).

Skierowanym do (...) Bank S.A. z siedzibą w W. pismem z dnia 20 kwietnia 2023 roku (...) sp. z o.o. z siedzibą we W., działając w imieniu kredytobiorcy R. H., złożył oświadczenie w trybie art. 45 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i w tym zakresie podniósł: naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.; naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k.; naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k.; naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 8 i 9 u.k.k.; naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 10 i 12 u.k.k.; naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. W piśmie wskazano, że przywołane uchybienia powinny prowadzić do zastosowania sankcji tzw. kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Podkreślono, że w przedmiotowej sprawie nie upłynął roczny termin na złożenie oświadczenia określonego w art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim, albowiem kredyt jest w trakcie spłaty. Jednocześnie (...) sp. z o.o. poinformował, że nabył od kredytobiorcy w drodze umowy cesji wszelkie wierzytelności pieniężne z tytułu umowy kredytu z dnia 16 maja 2018 r., na dowód czego przekazał w załączeniu pisemne oświadczenie – zawiadomienie kredytobiorcy (cedenta). W piśmie tym (...) sp. z o.o. wezwał (...) Bank S.A. do zwrotu uiszczonych przez kredytobiorcę kosztów kredytu w kwocie łącznej 101 438,03 zł, w tym odsetek od kredytu 80 438,03 zł oraz pozostałych kosztów kredytu m.in. prowizji za udzielenie kredytu 21 000 zł, na rachunek bankowy nr (...), w terminie nie dłuższym niż 7 dni. Przedmiotowe pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 25 kwietnia 2023 r. (oświadczenie – k.19-22, wydruk ze śledzenia przesyłek – k.23, kopia książki nadawczej – k.24-25).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej powołanych dokumentów, których treść nie budziła wątpliwości Sądu co do ich autentyczności jak i wiarygodności. Co prawda pozwany zakwestionował wartość dowodową kserokopii umowy kredytu, jednak na mocy art. 308 k.p.c. mogła stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka R. H., z których wynika, że przed podpisaniem umowy kredytu zapoznała się z jej treścią. Kredyt zaciągnęła dobrowolnie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności wynagrodzenie powoda miało wynosić 50 % wartości roszczenia, które opiewało na kwotę kwota roszczenia w wysokości około 101 000 zł. Brak było jakichkolwiek dowodów, które przemawiałyby za pozbawieniem ich przymiotu wiarygodności.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. Sąd pominął dowody, które nie zostały dotychczas przeprowadzone jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz nieprzydatne dla ustalenia stanu faktycznego w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126 poz. 715 ze zm. – zwana dalej u.k.k.) przewiduje w swym art. 45, że w przypadku naruszenia przez kredytodawcę postanowień art. 29 ust. 1, art. 30 ust.1 pkt. 1-8, 10, 11, 14 – 17 art. 31 -33, art. 33a i art. 36a – 36c konsument po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Przepis ten reguluje tzw. sankcję kredytu darmowego, która polega na pozbawieniu kredytodawcy przychodów z tytułu kredytu konsumenckiego (T. Czech Kredyt Konsumencki Komentarz Wyd. II, Warszawa 2018 r, str. 495).

W sprawie bezsporne było to, że konsument czyli R. H. zawarła z pozwanym Bankiem umowę kredytu konsumenckiego. Fakty te nie były przez strony kwestionowane.

Powód (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. dochodził natomiast w niniejszej sprawie roszczenia o zapłatę kwoty 101 438,03 zł, wywodzonego z ww. umowy kredytu konsumenckiego nr (...) zawartej przez R. H. z pozwanym (...) Bank S.A. z siedzibą w W. dnia 16 maja 2018 roku.

W toku procesu powód powoływał się na umowę powierniczego przelewu wierzytelności, w tym na pełnomocnictwo udzielone mu przez kredytobiorcę, na mocy których uzyskał uprawnienie do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Powód wskazał, że kredytobiorca podpisując ww. dokumenty klarownie i odpowiednio wyraził swoją wolę w zakresie zawarcia z nim umowy przelewu wierzytelności, złożenia upoważnień oraz udzielenia pełnomocnictwa do złożenia ww. oświadczenia. Pozwany z kolei podnosił zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powoda, zarzut nieważności umowy cesji, wadliwość umocowania powoda do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji określonej w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, zarzut uchybienia terminowi złożenia takiego oświadczenia oraz zarzut nieziszczenia się przesłanek do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do podnoszonego przez pozwanego zarzutu braku legitymacji czynnej strony powodowej, bowiem negatywna weryfikacja przesłanki legitymacji procesowej - czy to strony powodowej, czy też pozwanej, prowadziłaby do oddalenia powództwa. Przy czym należy podkreślić, że to na stronie powodowej – zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. – spoczywał obowiązek wykazania faktu nabycia spornej wierzytelności od podmiotu, z którym pozwany zawarł umowę kredytu konsumenckiego.

Powtórnie podkreślić należy, że z wniesionego w sprawie pozwu oraz przedłożonych wraz z nim dokumentów wynika, że powód swoją legitymację czynną wywodził wyłącznie z faktu nabycia wierzytelności od R. H. na mocy umowy przelewu powierniczego przelewu wierzytelności. Pozwany zaś zakwestionował mianowicie pełnomocnictwo udzielone powodowi przez konsumenta R. H. podkreślając, że na jego podstawie nie jest możliwe skuteczne złożenie oświadczenia z w trybie art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z treścią art. 509 § 1 i 2 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Jednocześnie wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Przedmiotem umowy cesji jest wierzytelność, czyli prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi do żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie.

Aby wierzytelność mogła stać się przedmiotem czynności zobowiązująco – rozporządzającej musi być w dostateczny sposób oznaczona, zindywidualizowana. Przede wszystkim powinien być wyraźnie określony stosunek zobowiązaniowy, którego elementem jest zbywana wierzytelność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1999 r., sygn. III CKN 423/98). Chodzi tu głównie o oznaczanie stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia. Wskazane elementy muszą być oznaczone bądź przynajmniej oznaczalne już w momencie zawierania umowy przenoszącej wierzytelność, do chwili zaś przejścia wierzytelności z majątku zbywcy do majątku nabywcy powinno nastąpić wyczerpujące sprecyzowanie również pozostałych elementów stosunku zobowiązaniowego, w którego ramach istnieje zbywana wierzytelność.

Wierzytelność konsumenta, która jest przedmiotem niniejszego postępowania, powstaje po wykonaniu uprawnienia prawokształtującego dotyczącego sankcji kredytu darmowego – art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. W tym celu konieczne jest doręczenie kredytodawcy odpowiedniego oświadczenia woli. Dopóki takie uprawnienie nie zostanie wykonane, dopóty wierzytelność ma charakter przyszły. W nauce prawa oraz orzecznictwie nie budzi jednak wątpliwości, że przelew wierzytelności przyszłej jest dopuszczalny (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/01, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., V CSK 379/15). Co prawda konstrukcja przelewu takiej wierzytelności nie wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego, ale podstawy obrotu takimi wierzytelnościami upatruje się w treści art. 555 k.c. i jak wskazał Sąd Najwyższy, sam charakter wierzytelności przyszłych nie wyklucza ich przelewu (powołana powyżej uchwała III CZP 45/97).

Wierzytelności przyszłe stanowią różnorodną kategorię, obejmującą wierzytelności warunkowe (terminowe), wierzytelności, u podłoża których leży częściowo zrealizowany stan faktyczny, oraz nadzieja na ich powstanie. Do chwili spełnienia się warunku zawieszającego lub nadejścia terminu początkowego wierzytelność jako prawo podmiotowe nie istnieje, a taka sytuacja jest traktowana jako ekspektatywa wierzytelności (tak. J. Mojak „Obrót wierzytelnościami”, Lublin 1995 r. s. 16).

W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że zasady cesji wierzytelności przyszłych muszą odpowiadać ogólnym regułom dotyczącym przelewu wierzytelności. Wierzytelności, u podłoża których leży tylko częściowo zrealizowany stan faktyczny uzasadniający ich powstanie, jako prawa podmiotowe powstają dopiero w momencie ziszczenia się brakującego elementu danego stanu faktycznego (condicio iuris) (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2016 roku, I ACa 1915/15). Tym samym warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa i dlatego wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 roku, IV CKN 1471/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 roku, V CSK 379/15). W konsekwencji zasadnicze znaczenie ma odpowiednie oznaczenie przedmiotu przelewu. Odpowiednie oznaczenie wierzytelności przyszłej – przy założeniu, że może ona przejść na nabywcę dopiero z chwilą powstania – niewątpliwie wymaga określenia danych, pozwalających ustalić w chwili powstania konkretnej wierzytelności, że to właśnie ta wierzytelność objęta była wcześniej zawartą umową cesji. Wierzytelności przyszłe muszą być przynajmniej oznaczalne w chwili zawierania umowy przelewu. Jak konsekwentnie wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, minimalnym sposobem oznaczenia wierzytelności przyszłej jest wskazanie tytułu powstania wierzytelności - stosunku prawnego, z którego wierzytelność wynika, osoby dłużnika oraz wierzyciela (por. cyt. artykuł A. Szpunara; A. Szpunar, Glosa do uchwały SN z dnia 19 września 1997 r. III CZP 45/97, OSP z 1998 r. nr. 7-8; wyrok SN z dnia 16 października.2002 r., IV CKN 1471/00, Glosa z 2007 r. nr 1 poz. 10; wyrok SN z dnia 11 maja 1999 r., III CKN 423/98, OSNC z 2000 r. nr 5 poz. 92; cyt. uchwała z dnia 19 września 1997 r.). Warunkiem ogólnym cesji wierzytelności przyszłej jest zatem jej indywidualizacja, powalająca ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, że to właśnie ona objęta była wcześniej zawartą umową (por. M. Litwińska, Glosa do uchwały SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, PPH z 1998 r. nr 8 poz. 45-48; W. Jarzyński, Zmiany podmiotowe w umowach, artykuł, M.Zam.Pub. z 2011 . nr 6 poz. 39-41, J. Widło, op. cit.).

Sąd nie podzielił zarzutów pozwanej, iż umowa przelewu wierzytelności w sposób niedostateczny określa wierzytelność będącą jej przedmiotem. Analizowana umowa powierniczego przelewu wierzytelności zawarta między stronami – powodem i kredytobiorcą – dotyczyła wszelkich wierzytelności pieniężnych, zarówno obecnych, jak i przyszłych, wraz ze wszystkimi przynależnymi do wierzytelności prawami (m.in. odsetki za zwłokę i opóźnienie) wynikających z zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego, określonej w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, w odniesieniu od umowy kredytu konsumenckiego nr (...) z dnia 16 maja 2018 r. wobec (...) Bank S.A.

W ocenie Sądu przedmiotowe oznaczenie wierzytelności przyszłej wobec doprecyzowania stosunku, który jest podstawą jej powstania oraz rodzaju należności wynikających ze spornej umowy, tj. poprzez wskazanie, że dotyczy wierzytelności wynikającej z zastosowania sankcji kredytu darmowego i obejmuje odsetki umowne i prowizje nienależne w skutek złożenia oświadczenia prawnoksztłatującego, w sposób dostateczny precyzuje wierzytelność przyszłą będącą przedmiotem umowy przelewu.

Konsument może przenieść – na dowolnego cesjonariusza (w tym przedsiębiorcę) – przyszłą wierzytelność o zwrot nienależnego świadczenia, kiedy jeszcze nie wykonano uprawnienia przewidzianego w art. 45 ust. 1 u.k.k. Czynność taka nie jest sprzeczna z ustawą ani właściwością zobowiązania. Uprawnienie, o którym mowa w tym przepisie przechodzi ex lege na nabywcę, na którego przelano wierzytelność przyszłą konsumenta. Stanowi ono prawo majątkowe związane z tą wierzytelnością (art. 509 § 2 k.c.). Nie ma charakteru osobistego, ponieważ dotyczy interesu majątkowego. Logiczne i racjonalne jest przypisanie tego uprawnienia cesjonariuszowi w wyniku zawarcia umowy przelewu, ponieważ wykonanie uprawnienia leży w jego interesie, zaś skutki prawne przede wszystkim odnoszą się do jego majątku.

Nie ulega wątpliwości, że w dacie zawarcia umowy cesji nie istniała jeszcze wierzytelność dochodzona w niniejszej sprawie przez powoda, albowiem cedent do chwili jej zawarcia nie skorzystał z sankcji kredytu darmowego. Niemiej jednak, oświadczenie skierowane przez powoda do pozwanego, a dokonane w imieniu kredytobiorcy, złożone w trybie art. 45 w zw. z art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim było ważne i skuteczne.

Ponadto wymaga podkreślenia, iż uprawnienie w postaci złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, przysługuje bezpośrednio kredytobiorcy, niemniej jednak, brak jest regulacji zakazującej udzielenia pełnomocnictwa przez kredytobiorcę do złożenia takiego oświadczenia w jego imieniu. Powyższe oznacza zatem, iż powód – będący cesjonariuszem, działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez kredytobiorcę, został upoważniony do złożenia stosownego oświadczenia, w imieniu i na rzecz konsumenta. Wbrew twierdzeniom pozwanego nie istnieje podstawa prawna uniemożliwiająca upoważnienie do złożenia przedmiotowego oświadczenia w imieniu kredytobiorcy przez podmiot będący przedsiębiorcą.

W dalszej kolejności pozwany podnosił, iż oświadczenia po stronie powoda, oświadczenie to zostało złożone po upływie terminu zawitego określonego w art. 45 ust. 5 u.k.k., a wobec tego wygasła możliwość powoływania się przez R. H. lub powoda na sankcję kredytu darmowego - podniesiono zarzut przedawnienia roszczenia.

Należy wyjaśnić, że podstawą dla skorzystania z uprawnień z art. 45 ust.1 ustawy o k.k. jest pisemne oświadczenie konsumenta. Oświadczenie konsumenta złożone w trybie art. art. 49 ust 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm. – dalej u.k.k.) ma charakter prawokształtujący. Jak wynika z przepisów art. 49 ww. ustawy do zastosowania sankcji kredytu darmowego niezbędne jest złożenie oświadczenia w ściśle określonym terminie. Złożenie oświadczenia przez konsumenta jest więc niezbędne do zmiany pomiędzy stronami umowy kredytu konsumenckiego obowiązującego dotychczas stosunku prawnego. Dopiero po złożeniu oświadczenia powstanie roszczenie o zwrot dotychczas pobranych świadczeń.

Zgodnie z art. 45 pkt. 5 ww. ustawy uprawnienie do złożenia ww. oświadczenia wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. W tym przypadku sąd nie podzielił stanowiska prezentowanego przez pozwanego w piśmie procesowym, że bieg owego terminu rozpoczyna się od dnia wykonania umowy przez pożyczkodawcę czyli od przekazania kwoty kredytu konsumenckiego, co znaczyłoby wprost że uprawnienie konsumenta do złożenia go wygasło. Zdaniem Sądu przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym obowiązki powstające z mocy ustawy. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 8 października 2021 r., sygn. akt I ACa 59/21). W tym przypadku należy podzielić pogląd wyrażany w orz. SA w Poznaniu z 27 kwietnia 2023 r. sygn. akt I ACa 368/22, który wskazał ze termin ten należy liczyć od daty wykonania umowy przez obie strony – do powyższego zaś dochodzi z chwilą spłaty zobowiązania przez kredytobiorcę. Tym samym termin ten należy oceniać z punktu widzenia wykonania obowiązków stron stanowiących essentalia negotii zawartej umowy, w tym wypadku obowiązków umownych kredytobiorcy. Umowa pożyczki/kredytu jest umową dwustronnie zobowiązującą, w której dłużnik obowiązany jest do wykonania określonego zobowiązania, zaś na wierzycielu ciąży obowiązek współdziałania przy wykonaniu zobowiązania. Kredytodawca wykonuje swoje zobowiązanie przedstawiając do dyspozycji kredytobiorcy umówioną ilość pieniędzy. Wykonanie umowy ma miejsce wtedy, gdy pożyczkobiorca uzyskał własność przedmiotu pożyczki bądź gdy stworzono mu prawną możliwość wykorzystania przedmiotu pożyczki, tak jak to może czynić właściciel rzeczy ( por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2015 r., V CSK 448/14, MoPrBank.2016, nr 3, poz. 55) a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Wykonanie umowy przez kredytobiorcę następuje z chwilą zwrotu tej samej ilości pieniędzy, w przypadku pożyczki odpłatnej wraz z ustaloną zapłatą. Inne świadczenia, tak jak zwrot części całkowitych kosztów pożyczki (kredytu konsumenckiego), o jakim mowa w art. 49 u.k.k. powstaje dopiero z chwilą wykonania umowy przez obie strony (wypłaty kwoty pożyczki przez kredytodawcę i jej spłaty przez kredytobiorcę). Niewątpliwie, termin o którym mowa w art. 45 pkt. 5, jest to termin zastrzeżony na korzyść konsumenta, a tym samym ustawowy obowiązek kredytodawcy zwrotu części kosztów aktualizuje się z chwilą wykonania umowy przez kredytobiorcę.

Zgodnie z umową z dnia 16 maja 2018 toku kredytobiorca swoje zobowiązanie wykonać miała w terminie 144 miesięcy, a tym samym umowa kredytu nie została przez kredytobiorcę wykonana w całości, nie została też wypowiedziana przez bank. W tej sytuacji roczny termin określony w art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim nie rozpoczął w ogóle swojego biegu. A podkreślić należy, że uruchomienie sankcji kredytu darmowego zależy od wykonania przez konsumenta uprawnienia prawokształtującego ( por: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r., sygn. akt V ACa 118/18), które możliwe jest dopiero po wykonaniu umowy, a więc dokonaniu spłaty kredytu.

Sąd nie podziela również stanowiska pozwanego, jakoby wątpliwości rodziła data zawarcia umowy przez kredytobiorcę i powoda umowa przelewu wierzytelności z uwagi na dwie daty złożenia podpisów przez strony umowy. Faktem jest, że umowa została podpisana przez cedenta – R. H. w dniu 6 lutego 2023 r., a przez cesjonariusza w dniu 8 lutego 2023 r. (k.35v.), to jednak oczywistym jest iż za ostateczną datę zawarcia umowy uznać należy datę późniejszą tj. 8 lutego 2023 r.

Natomiast odnosząc się do zarzutu strony pozwanej dotyczącego tego, iż zawiadomienie o przelewie wierzytelności zostało przesłane do banku uprzednio w stosunku do zawarcia umowy przelewu wierzytelności 8 lutego 2023 r. (k.35 i 36) wskazać należy, iż nawet brak zawiadomienia o cesji wierzytelności nie wpływa na skuteczność umowy przelewu. Nie mniej jednak okoliczność ta w ocenie Sądu świadczy o iluzoryczności przedmiotowej umowy, która zmierzała do obejścia przepisów prawa. Z treści przedmiotowej umowy przelewu wierzytelności wynika, że tytułem zapłaty cesjonariusz zobowiązał się do przekazania cedentowi 50% wyegzekwowanego od dłużnika świadczenia obejmującego należności główną w terminie 14 dni od dnia wyegzekwowania świadczenia od dłużnika.

Porównując wskazany zapis umowy z zeznaniami świadka R. H. uznać należy, że przyczyny zawarcia umowy cesji były rozbieżne. O ile dla konsumenta istotnym było obniżenie kosztów umowy kredytu i odzyskanie należności za pośrednictwem cesjonariusza, to celem dla którego cesjonariusz zawarł przedmiotową było umożliwienie sobie reprezentacji kredytobiorcy w stosunku do pozwanego Banku, w tym w procesie sądowym, w celu uzyskania wynagrodzenia o znacznej wysokości (w niniejszej sprawie na datę wniesienia pozwu wysokość wynagrodzenia powodowej Spółki wynosić miała w sytuacji uwzględnienia powództwa 50 719 zł). W konsekwencji zawartą umowę należy uznać za zmierzającą do obejścia obowiązujących przepisów prawa. Kredytobiorca zgodnie z art. 87 k.p.c. może być bowiem reprezentowany przed Sądem w sprawach ze stosunku umowy kredytu oprócz osób sprawujących zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osób pozostających ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestników sporu, jak również małżonków, rodzeństwa, zstępnych lub wstępnych strony oraz osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia jedynie przez adwokata i radcę prawnego. Powodowa Spółka nie posiadając statusu ani radcy prawnego ani adwokata próbowała zatem obejść przepisy i za pomocą instytucji przelewu wierzytelności zdobyć legitymację procesową czynną w sprawie.

Dodatkowo – z zeznań świadka nie wynikało, aby wytłumaczono mu, w jakim zakresie nastąpi zwrot odzyskanej przez powoda wierzytelności. Natomiast zawarta umowa przelewu stanowiła, że kredytobiorca miał otrzymać 50% wyegzekwowanego przez powoda roszczenia, zaś pozostałe 50% miało stanowić zapłatę z tytułu wykonanej usługi. Przepisy prawa korporacyjnego odnoszącego się do podmiotów zawodowo świadczących pomoc prawną wykluczają możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia w taki sposób. W świetle treści np. art. 36 ust. 3 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego Radca prawny nie może zawierać z klientem umowy, na mocy której klient zobowiązuje się zapłacić wynagrodzenie za prowadzenie sprawy wyłącznie w razie osiągnięcia pomyślnego jej wyniku, chyba że co innego stanowią przepisy prawa. Radca prawny zatem nie byłby uprawniony do domagania się wynagrodzenia w postaci przewidzianej jak w umowie przedmiotowej cesji. Dodatkowo – skoro zawarta umowa miała być podstawą dochodzenia roszczeń konsumenckich to zwrot połowy odzyskanego świadczenia (w żaden sposób nieporównywalny z wysokością poniesionych w niniejszej sprawie kosztów) przez podmiot komercyjny stoi w opozycji z wymagającym ochrony interesem cedenta.

Z tej przyczyny uznać należy przedmiotową umowę cesji za zmierzającą do obejścia prawa, a jako taką za nieważną w świetle art. 58 § 1 k.c.

Natomiast w zakresie dalszej oceny zarzutów pozwanego związanych z naruszeniem przez kredytodawcę obowiązków wynikających z przepisów o kredycie konsumenckim, w tym w szczególności czy wystąpiły przesłanki z art. 45 w zw. z art. 30 przywołanej ustawy wyjaśnić należy, iż w myśl art. 3 ust. 1 u.k.k. kredytem konsumenckim jest kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1 (ust. 1a). Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki, 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia, 5) umowę o kredyt odnawialny (ust. 2).

Zgodnie z powołaną wyżej ustawą, na etapie zawierania umowy kredytodawcę obciążają liczne obowiązki związane z formą umowy (art. 29 ust. 1), doręczeniem jej egzemplarza konsumentowi (art. 29 ust. 2) oraz kształtowaniem treści dokumentu umowy (art. 29 ust. 3, art. 30 – 34 u.k.k.). Postanowienia umowy nie mogą wyłączać ani ograniczać uprawnień konsumenta przewidzianych w ustawie o kredycie konsumenckim, albowiem w takich przypadkach stosuje się przepisy ustawy (art. 47). Dokument umowy, który otrzymuje konsument, ma stanowić zwięzłe kompendium informacji prawnej dla konsumenta, tak aby nie musiał on ponosić kosztów transakcyjnych (wysiłku, wydatków) w celu uzyskania potrzebnych mu wiadomości. Dokument umowy ma być instrumentem redukującym asymetrię informacyjną między kredytodawcą a konsumentem na temat sytuacji prawnej stron. (por. T. Czech Tomasz, Komentarz do art. 30, w; Kredyt konsumencki. Komentarz. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2012.).

W razie uchybienia przez kredytodawcę określonym obowiązkom informacyjnym na etapie przedkontraktowym, wynikającym z przepisów art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1 – 8, 10, 11, 14 – 17, art. 31 – 22, art. 33a i 36a – 36c u.k.k., konsumentowi przysługuje uprawnienie do zwrotu kwoty kredytu w wysokości kapitału, bez konieczności zapłaty na rzecz kredytodawcy odsetek oraz pozostałych kosztów zastrzeżonych w umowie kredytu (określonych w art. 5 pkt 6 u.k.k.), co czyni z umowy kredytu de facto stosunek nieodpłatny (tak: M. Grochowski, Komentarz do art. 45 [w:] K. Osajda (red.), Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Nb 1).

Powołany wyżej przepis art. 45 u.k.k. implementuje ogólny art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L z dnia 22 maja 2008 r.), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przepisem ten przewiduje sankcję bardzo daleko idącą, wysoce restrykcyjną (wręcz radykalną) wobec banków. Wprowadzona tym przepisem sankcja kredytu gratisowego polega na odebraniu kredytodawcy uprawnienia do żądania od kredytobiorcy oprocentowania i innych kosztów związanych z udzieleniem kredytu. Sankcja bardzo dotkliwa ze względu na fakt, iż zapłata oprocentowania i innych kosztów stanowi główny powód, dla którego banki zawierają umowy kredytowe. W związku z tym przepis ten ma charakter wyjątkowy i nie należy go interpretować rozszerzająco ( exceptiones non sunt extendendae), a jego wykładnia winna być ścisła. Sankcja kredytu darmowego nie powstaje zatem, gdy kredytodawca naruszył obowiązek, którego źródłem jest przepis niewymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., postanowienie umowy, zasady współżycia społecznego lub ustalone zwyczaje (zob. art. 56 k.c.). Katalog określony w art. 45 ust. 1 u.k.k. ma charakter zamknięty i – jak już wskazywano – ze względu na wyjątkowy, sankcyjny charakter regulacji nie podlega wykładni rozszerzającej ani wnioskowaniu per analogiam.

Zastosowania sankcji kredytu darmowego może mieć miejsce jedynie w wypadku:

1) naruszenia obowiązku zawarcia umowy o kredyt konsumencki w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę (art. 29 ust. 1 u.k.k.),

2) braku określenia w umowie takich elementów, jak:

- imię, nazwisko i adres konsumenta oraz imię, nazwisko (nazwa) i adres (siedziba) oraz adres do doręczeń elektronicznych wpisany do bazy adresów elektronicznych kredytodawcy i pośrednika kredytowego;

- rodzaj kredytu;

- czas obowiązywania umowy;

- całkowita kwota kredytu;

- terminy i sposoby wypłaty kredytu;

- stopy oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury jej zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;

- rzeczywista roczna stopa oprocentowania oraz całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta ustalona w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;

- zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informacji o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1 u.k.k.; jeżeli w ramach kredytu stosuje się różne stopy oprocentowania dla różnych należności kredytodawcy, należy także podać kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania;

- informacji o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

- roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;

- sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje;

- termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5 u.k.k., a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

- prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedury spłaty kredytu przed terminem;

- informacja o prawie kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za dokonanie spłaty kredytu przed terminem i zasady ustalenia wysokości tej prowizji.

Sankcja kredytu darmowego może znaleźć zastosowanie także w przypadku naruszenia przez kredytodawcę przepisów limitujących wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k., oraz wysokość naliczonych konsumentowi odsetek za opóźnienie (art. 33a u.k.k.), jak również w razie naruszenia przez kredytodawcę przepisów ograniczających wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, w rozumieniu art. 5 pkt 6a u.k.k. (art. 36a – 36c u.k.k.).

W ocenie Sądu twierdzenia strony powodowej, co do naruszenia przepisów ustawy z dnia 12 maja 2012 r. o kredycie konsumenckim nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Zgodnie z art. 30 ust 1 pkt 10 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki, powinna określać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizji, marż oraz kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych przez stronę powodową wskazać należy, że niewątpliwie w umowie zostały określone opłaty związane z udzieleniem i obsługą kredytu, przez odwołanie się do „Taryfy opłat i prowizji”, które zostały konsumentowi doręczone. W przedmiotowej Umowie w § 3 wskazano, że Bank pobiera opłaty i prowizje zgodnie z zapisami Umowy oraz Taryfy Opłat i Prowizji (...) Banku SA dla Klientów Indywidualnych, zwaną dalej Taryfą Opłat i Prowizji, za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianą postanowień Umowy. W § 13 ust. 1 pkt 4 Umowy wskazano zaś, że Wyciąg z Taryfy Opłat i Prowizji (...)Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych stanowi integralną część umowy. Oczekiwania strony powodowej, aby wszystkie kwestie dotyczące rodzaju i wysokości innych ewentualnych opłat związanych z udzieleniem i obsługą kredytu znalazły się w treści Umowy nie znajdują żadnych podstaw. Skoro bowiem Taryfa Opłat i Prowizji stanowi załącznik do umowy, to tym samym należy uznać, że Kredytodawca spełnił ciążący na nim na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy obowiązek informacyjny.

Odnośnie do załączników do umowy kredytowej, wskazać należy, że „Taryfa Opłat i Prowizji” nie jest co prawda indywidualnie uzgadniana z konsumentem, niemniej jednak konsument poprzez to, że dokumenty stanowią integralną część umowy, zostaje prawidłowo poinformowany w istotnych kwestiach. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI ACa 1113/12, LEX nr 1344283).

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że w przypadku obowiązku informacyjnego naruszenie może polegać na podaniu konsumentowi nieprawdziwych lub niepełnych wiadomości (por. Czech T., Kredyt konsumencki. Komentarz do art. 45 u.k.k., teza 29, wyd. II (LEX). Ocena czy informacja jest nieprawdziwa, musi zasadzać się jednak na wcześniejszym uznaniu, że dana kwestia jest jednoznacznie oceniana i ocenienie jej w inny sposób, stanowi o niedochowaniu należytej staranności (przy uwzględnieniu profesjonalnego charakteru działalności Banku). Pamiętać przy tym należy, że chodzi tu o obowiązek informacyjny, tj. aby klient miał pełną informację, która przede wszystkim pozwoli mu na ocenę wysokości jego zobowiązania oraz na porównanie oferty z ofertami innych kredytodawców.

Z uważnej analizy treści umowy wynika, że kredytobiorcy udzielono kredytu w kwocie 199 999,99 zł, przy czym kwota 21 000 zł (stanowiącą około 10% wysokości udzielonego kredytu, a więc niezawyżoną) miała stanowić prowizję banku. Oprocentowanie kredytu na datę zawarcia umowy wynosiło 9, 99%, i miało być zmienne. Warunki zmiany stawki WIBOR zostały określone, a kredytobiorca miał być informowany o warunkach jego zmiany. Wszystkie niezbędne dane liczbowe zostały więc szczegółowo, prawidłowo opisane. Kredytobiorca nie został tym sposobem pozbawiony możliwości porównania atrakcyjności oferty z innymi, w drodze porównania wskaźnika WIBOR, skoro większość kredytodawców dokonywała wyliczeń omawianego wskaźnika w ten sam sposób co pozwany bank.

Wskazanie przez kredytodawcę, w sposób określony w umowie podstaw zmiany i udzielenia informacji o zmianie opłat i prowizji nie stanowiło o niedochowaniu należytej staranności i nie można postawić bankowi zarzutu zawinionego błędnego poinformowania kredytobiorcy. Uwzględniając zasadę proporcjonalności w zastosowaniu sankcji, w kontekście zarzutów podniesionych przez stronę powodową co do udzielania kredytobiorcy informacji co do zmian opłat i prowizji pocztą lub za pomocą kanałów elektronicznych, lub jeżeli klient wyrazi na to zgodę – za pomocą korespondencji e-mail (vide § 3 ust.5 umowy), nie sposób jest uznać, że doszło do takiego naruszenia, które powinno być obarczone sankcją kredytu darmowego. W ocenie Sądu w tym zakresie zasadnie strona pozwana podnosiła zarzut nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.), a tym samym – zasadne jest przyjęcie, że w tym zakresie żądanie powoda nie zasługuje na ochronę.

Godzi się zauważyć, że wskazane w § 3 ust. 5 umowy przesłanki zmiany opłat i prowizji, jak i określone w § 3 ust. 3 – 15 zasady zmiany przeterminowanego oprocentowania i zasady jego spłaty były wystarczające w rozumieniu obowiązku informacyjnego z art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. W zakresie oprocentowania kredytu przeterminowanego wskazano aktualną stawkę 14%, odwołując się w tej materii również do powszechnie obowiązujących przepisów prawa ( vide ust. 4 – 6 § 3 umowy). W tej sytuacji, w ocenie Sądu przepis art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. nie nakłada na kredytodawcę obowiązku informowania konsumenta o każdorazowej zmianie powszechnie dostępnych wskaźników, wyznaczających automatycznie wysokość oprocentowania od należności przeterminowanych. Dodatkowe poinformowanie o możliwości ich ustalenia na stronie internetowej banku, tym bardziej wyklucza możliwość wprowadzenia konsumenta w błąd na etapie zawierania umowy.

Nie doszło również do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. poprzez niewskazanie warunku determinującego zmianę kosztów kredytu w sytuacji określonej w art. 45 ust. 1 u.k.k. Warunki determinujące zmianę kosztów kredytu zostały bowiem wprost określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. i zależne są od wystąpienia określonych przepisów ustawy. Niezasadne jest oczekiwanie, że już w treści umowy kredytu Bank będzie umieszczał treść art. 45 ust. 1 u.k.k. wraz ze wszystkimi możliwymi naruszeniami, które mogą uruchomić procedurę sankcji kredytu darmowego. Nie ma ku temu podstaw prawnych, w szczególności nie jest nią art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., który odnosi się do kosztów, jakie należy ponieść w związku z zawarciem i wykonywaniem umowy, a nie w związku z jej ewentualnymi naruszeniami.

W sytuacji braku zawarcia w umowie szczegółowych postanowień o możliwości skorzystania z prawa odstąpienia z przywołaniem norm u.k.k. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 czerwca 2019 r. I ACa 281/19, celowościowa wykładnia tej normy prawnej uzasadnia uznanie, że należy konsumentowi udzielać takich informacji, które są użyteczne i mają dla niego znaczenie w wymiarze praktycznym, a nie czysto doktrynalnym. W uzasadnieniu powołanego orzeczenia wskazano, że przywołany w omawianym przepisie obowiązek informacyjny nie dotyczy wszelkich abstrakcyjnie opisanych przez ustawodawcę zdarzeń, od których rozpoczyna bieg termin na złożenie oświadczenia o odstąpieniu, lecz odnosi się jedynie do takich okoliczności, które choćby hipotetycznie mogłyby wystąpić w warunkach konkretnej zawieranej z konsumentem umowy. Z tych przyczyn powinność powiadomienia o - opisanym w art. 53 ust. 2 u.k.k. - uprawnieniu kształtującym, które zostało przewidziane wyłącznie na wypadek, gdyby kontrakt nie zawierał wszystkich danych wymaganych przez art. 30 ust. 1 u.k.k., aktualizuje się tylko wtedy, kiedy w treści czynności prawnej rzeczywiście zabrakło tych elementów. Sytuacja taka nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Analiza treści umowy prowadzi do wniosku, że zawierała ona wszelkie wymagane przez u.k.k. postanowienia. W treści § 6 umowy przewidziano możliwość odstąpienia od umowy w terminie 14 dni kalendarzowych, o czym został konsument poinformowany. Brak wskazania na możliwość odstąpienia od umowy w związku z realizacją uprawnień wynikających z u.k.k., z przytoczeniem w tej materii określonego przepisu tej ustawy, nie może być podstawą do uruchomienia sankcji za naruszenie obowiązków informacyjnych (art. 53 ust. 2 u.k.k.), przy ocenie rozmiaru zaciąganego zobowiązania, czy też przy porównywaniu jej z innymi ofertami.

Sankcja kredytu darmowego nie polega na określeniu warunków uzasadniających zmianę opłat i kosztów, a jedynie na braku obowiązku ich ponoszenia. Także więc i to uprawnienie wykracza poza zakres obowiązku informacyjnego określonego w art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k.

Należy wskazać, że w przypadku skorzystania z tzw. sankcji kredytu darmowego nie dochodzi do zmiany wysokości kosztów kredytu, lecz do zwolnienia kredytobiorcy z obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów kredytu. Takiej sytuacji nie dotyczy art. 30 pkt 10 u.k.k., który nakazuje określenie zasad zmiany wysokości kosztów ustalonych przez kredytodawcę, jeżeli umowa przewiduje możliwość zmiany tych kosztów w czasie trwania umowy. Ponadto, przywołany w omawianym przepisie obowiązek informacyjny nie dotyczy wszelkich abstrakcyjnie opisanych przez ustawodawcę sytuacji, lecz odnosi się jedynie do takich okoliczności, które choćby hipotetycznie mogłyby wystąpić w warunkach konkretnej zawieranej z konsumentem umowy. W związku z tym powinność powiadomienia o konsekwencjach skorzystania z uprawnienia z art. 45 u.k.k., które zostało przewidziane wyłącznie na wypadek, gdyby kontrakt nie zawierał wszystkich danych wymaganych przez art. 30 ust. 1 u.k.k., aktualizuje się tylko wtedy, kiedy w treści czynności prawnej rzeczywiście zabrakło tych elementów. Sytuacja taka nie miała miejsca w niniejszej sprawie.

Postanowienia § 2 umowy czynią zadość obowiązkowi informacyjnemu z art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. Wskazano tu bowiem kwotowo wartość oprocentowania stopą zmienną tj. 9,99% oraz zasady zmiany tej stopy, odwołując się do zmian stóp procentowych NBP lub stóp referencyjnych WIBOR, o podane w umowie wartości. Zgodnie z powołaną wyżej regulacją umowa o kredyt konsumencki powinna określać stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy. W ocenie Sądu biorąc pod uwagę treść § 2 Umowy spełnia ona powyższe wymogi. Co więcej kredytodawca zawierając umowę kredytu złożył jednocześnie oświadczenie wedle którego otrzymał informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zaciąganego zobowiązania kredytowego, uzyskał od Banku wyjaśnienia co do zgłaszanych wątpliwości oraz oświadczył, że ma świadomość ryzyka związanego z zaciąganym zobowiązaniem kredytowym , w tym ryzyka kredytowego, jak też ryzyka zmiennej stopy procentowej. (k175)

W ocenie Sądu orzekającego w sprawie niniejszej, nawet potencjalne stwierdzenie abuzywności normy umowy, określającej oprocentowanie kredytu według zmiennej stopy procentowej nie miałoby wpływu na naruszenie obowiązku informacyjnego, mogącego skutkować sankcją kredytu darmowego. Pod podjęciem zawartego w treści art. 45 ust. 1 u.k.k., zwrotu "naruszenie" należy rozumieć wyłącznie jako zupełny brak zamieszczenia w umowie kredytu konsumenckiego konkretnych informacji lub postanowień wymienionych w ust. 1 lub określenie ich w sposób wadliwy, nieprawidłowy, co aktualizować będzie się w zakresie określenia wysokości poszczególnych elementów (np. wysokości stóp oprocentowania, wysokości odsetek dziennych, całkowitego kosztu kredytu). Wskazuje na to w pierwszej kolejności literalne brzmienie art. 45 ust. 1 u.k.k., który wylicza postanowienia, które umowa powinna określać. Należy zatem wywnioskować, iż jego naruszenie może polegać li tylko na sytuacji, gdy w danej umowie nie zamieszczono któregoś z tych postanowień lub postanowienie to zostało błędnie określone. Ideą wprowadzenia w u.k.k. obowiązku informacyjnego skorelowanego z surową sankcją kredytu darmowego, było założenie, by konsument mógł ocenić tak ryzyko związane z udzielonym mu kredytem i ocenić konkurencyjność danego produktu, a zatem by mógł podjąć świadomą decyzję co do dokonania określonej transakcji kredytowej z bankiem.

Zgodnie z art. 29 ust. 3 u.k.k., umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Z art. 45 ust. 1 u.k.k. nie wynika zaś, by naruszenie art. 29 ust. 3 u.k.k. przez kredytodawcę łączyło się z możliwością zastosowania sankcji kredytu darmowego. Sąd miał przy tym na uwadze, iż treść stosunku prawnego winna być przez strony ukształtowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały, niemniej jednak istotne było, czy w przypadku niejasności postanowień umowy czy jej niejednoznaczności możliwe jest zastosowanie sankcji - w tym przewidzianej w art. 45 u.k.k. W piśmiennictwie wskazuje się, iż wyłącznie brak zamieszczenia określonych w art. 30 konkretnych punktach elementów, może prowadzić do zastosowania sankcji kredytu darmowego (R. Kaszubski, Ł. Obejza, Karty płatnicze w Polsce, Wolters Kluwer 2012, monografia).

W ocenie Sądu sankcja kredytu darmowego nie powstaje, gdy kredytodawca naruszył obowiązek, którego źródłem jest przepis niewymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., tj. inne postanowienie ustawy, zasady współżycia społecznego lub ustalone zwyczaje. Katalog przepisów określonych w art. 45 ust. 1 u.k.k. ma charakter zamknięty i ze względu na wyjątkowy, sankcyjny charakter regulacji, nie podlega wykładni rozszerzającej ani wnioskowaniu per analogiam. W tym stanie rzeczy Sąd stanął na stanowisku, że gdy dane postanowienia umowy wymienione w art. 30 u.k.k. są zredagowane w sposób niejasny i budzący wątpliwości, to nie ma podstaw, aby stosować sankcję z art. 15 ust. 1 u.k.k., chyba że stopień niepewności, czy niejasności wyklucza możliwość uznania, że dane uregulowanie umowne niesie za sobą w ogóle jakąkolwiek informację. W tym zakresie zastosowanie może znaleźć natomiast art. 385 ¹ k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Tym samym uznać należy, że ustawodawca w art. 45 u.k.k. różnicuje sytuację, gdy postanowienie umowne wymienione w odpowiednich punktach art. 30 u.k.k. oraz gdy, w odniesieniu do określonej klauzuli powinna znaleźć dyspozycja z art. 385 ¹ k.c., statuując możliwość skorzystania z sankcji kredytu darmowego, a w drugim – z sankcji bezskuteczności konkretnego postanowienia umownego, pozostawiając w mocy pozostałe postanowienia danej umowy. Przyjęcie takiego zróżnicowania sankcji prawnych w sytuacji naruszenia art. 385 ¹ k.c. sprzeczne byłoby z ideą racjonalnego ustawodawcy.

Nie sposób w tym miejscu nie wskazać, że nawet uznanie w analizowanej umowie norm dotyczących zmian oprocentowania kredytu za abuzywne, skutkuje ustaleniem stałego oprocentowania na określonym poziomie 9,99%. Ten zaś wskaźnik pozostaje w zgodzie z pozostałymi parametrami umowy, w tym wyliczonego przez bank całkowitego kosztu kredytu. Tym bardziej więc nie ma podstaw dla przyjęcia tu sankcji kredytu darmowego, gdyż pełne informacje na etapie zawierania umowy zostałyby konsumentowi przedstawione i nadawałyby się do porównania ich z innym ofertami na rynku.

Należy również podnieść, że celem zapewnienia ochrony konsumenta, w art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48 przyjęto szeroką definicję pojęcia całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. Obejmuje ono wszystkie koszty łącznie z odsetkami, prowizjami, podatkami oraz wszelkimi innymi opłatami, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, które to koszty znane są kredytodawcy, z wyjątkiem kosztów notarialnych; uwzględnia się także koszty usług dodatkowych związanych z umową o kredyt, w szczególności składki z tytułu ubezpieczenia. Wskazana definicja odnosi się zatem zarówno do kosztów związanych z otrzymaniem kredytu, jak i wykorzystaniem go w czasie ( por. wyrok TSUE z 16 lipca 2020 r. w sprawie C-686/19). Analogicznie, w art. 5 pkt 6 u.k.k. całkowity koszt kredytu określono jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże – jeżeli są znane kredytodawcy – oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Definicja zawarta w ustawie o kredycie konsumenckim nie koliduje więc z definicją umieszczoną w dyrektywie.

Tym niemniej wskazać należy, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o "kredytowanych kosztach kredytu". Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu. Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I NSK 9/18 (LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą, jak podniósł Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Z tezy tej wynikają zatem dwa istotne wnioski - po pierwsze, składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, prowizja - nawet jeśli jest kredytowana - nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C – 377/14. Sprowadza się ona, najogólniej rzecz ujmując, do tego, że w włączenie jakiejkolwiek kwoty należącej do całkowitego kosztu kredytu do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt.

Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielonego kredytu (J. Gil, M. Szlaszyński, Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, "Monitor Prawa Bankowego" z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ((w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie "wypłaconej kwoty", o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie kosztów związanych z tym kredytem. Przemawia za tym wykładnia językowa omawianego przepisu - przepis ten nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładnia systemowa - na tle przepisów o kredycie bankowym przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału. Zdanie to zdaje się podzielać również Z. Ofiarski (Tenże, (w:) Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Warszawa 2014 r., art. 5) podkreślając, że po dokonanej nowelizacji z przepisów u.k.k. ustawą z dnia 23 października 2013 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1567) jednoznacznie wynika, że nie można naliczać odsetek od środków, które jeszcze nie zostały wypłacone kredytobiorcy. W danym momencie kwoty wypłaconego kredytu może być bowiem niższa od całkowitej kwoty kredytu udostępnianej kredytobiorcy na podstawie zawartej umowy o kredyt konsumencki.

W umowie kredytu zawartej przez pozwanego z kredytobiorcą prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. Za udzielenie kredytu została również pobrana kwota prowizji.

Odnośnie naruszenia art. 30 ust 1 pkt 8 i 9 u.k.k. poprzez zaniechanie wskazania bezpośrednio w treści umowy kredytu zasad i terminów spłaty, w ocenie Sądu zasady spłaty kredytu zostały szczegółowo opisane w § 4 Umowy oraz w Harmonogramie spłat. Nie można uznać, aby przedmiotowa umowa nie spełniała wymogów ustawowych. Niesłusznie powód uznaje, że odesłanie do harmonogramu spłat, który szczegółowo określa terminy i wysokość każdej z rat jest niewystarczające. Nie sposób uznać za celowe umieszczanie tego typu szczegółowych informacji w treści umowy, skoro integralną jej częścią jest właśnie szczegółowy harmonogram, z którym niewątpliwie konsument musiał być zapoznany.

Podsumowując powyższe rozważania, Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie nie zaktualizowały się określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. przesłanki do złożenia w imieniu kredytobiorcy oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a w związku z tym powód nie nabył od kredytobiorcy żadnych roszczeń w tym zakresie, jakie mogłyby po jego stronie powstać w przypadku skutecznego złożenia takiego oświadczenia. Sąd doszedł do przekonania, iż również z tego względu powództwo winno zostać oddalone. Mając na uwadze powyższe Sąd uchylił wyrok zaoczny z dnia 9 listopada 2023 roku i oddalił powództwo o czym orzeczono w pkt. 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w pkt. 2 sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powództwo zostało oddalone, zatem pozwany wygrał proces w całości, wobec czego zasadnym było obciążenie powoda całością kosztów przez niego poniesionych. Natomiast na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił szczegółowe wyliczenia w zakresie kosztów referendarzowi sądowemu.

sędzia Dorota Gozalbo-Gągolewicz