Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Paweł Pyzio
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Wojcieska

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2022 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. S. (1), M. S. (2)

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...) zawarta 26 września 2007 r. przez M. S. (1) i M. S. (2) z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. jest nieważna;

II.  zasądza od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. S. (1) i M. S. (2) łącznie:

a)  kwotę 395.552,70 CHF (trzysta dziewięćdziesiąt pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt dwa franków szwajcarskich 70/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty;

b)  kwotę 4.669,16 zł. (cztery tysiące sześćset sześćdziesiąt dziewięć złotych 16/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  ustala, że koszty procesu ponosi w całości pozwana, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXIV C 1039/17

UZASADNIENIE

Pozwem z 29 września 2017 roku (data nadania – k. 150v), zmienionym ostatecznie pismem z 14 września 2020 roku, skierowanym przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. powodowie M. S. (1) i M. S. (2), reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli o:

I.  ustalenie nieważności umowy kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...) zawartej miedzy powodami a pozwanym 26 września 2007 roku ewentualnie ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z ww. umowy ze względu na jej niewykonanie i wygaśniecie;

II.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów:

a.  solidarnie kwoty 395.552,70 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia 21 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty;

b.  solidarnie kwoty 4.669,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia 21 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty;

ewentualnie

c.  kwoty 197.776,35 CHF wraz z odsetki od 21 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty i kwotę 2.334,58 zł wraz z odsetki od 21 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty od pozwanego na rzecz M. S. (1);

d.  kwoty 197.776,35 CHF wraz z odsetki od 21 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty i kwotę 2.334,58 zł wraz z odsetki od 21 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty do dnia zapłaty od pozwanego na rzecz M. S. (2);

II.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wydatków pełnomocnika.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że 26 września 2007 roku zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego denominowanego do franka szwajcarskiego (CHF). Kwotę kredytu oznaczono na 998.495,32 CHF przy czym wypłata, jak i spłata rat miała następować w złotych, po przeliczeniu kwot wyrażonych w CHF na PLN po kursie ustalanym przez Bank.

W uzasadnieniu powodowie wskazywali, że łącząca strony umowa kredytu jest nieważna z uwagi na jej sprzeczność z przepisami prawa – art. 69 ust. 1 i 2 pkt 2 prawa bankowego, art. 358 ¹ k.c. (niedopuszczalność waloryzacji kredytu), jak również ze względu na sprzeczność łączącej strony umowy kredytu z naturą stosunku zobowiązaniowego i zasadami współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.) ze względu na brak jednoznacznego i obiektywnego określenia w umowie kwoty kredytu oraz swobodę określenia wysokości świadczenia kredytobiorcy przez bank. Strona powodowa zwróciła uwagę na uzależnienie miernika waloryzacji od arbitralnych ustaleń banku. Ponadto strona powodowa podniosła, że klauzule przeliczeniowe w umowie mają charakter abuzywny w wyniku czego umowę należy uznać za nieważną. Powodowie wyjaśnili, że dochodzona przez nich kwota jest świadczeniem nienależnym (art. 410 k.c.) spełnionym przez powodów na rzecz pozwanego w wykonaniu nieważnej umowy kredytu i stanowi sumę wpłaconych na rzecz powoda rat w złotych w okresie od 5 października 2007 roku do 19 maja 2017 roku włącznie oraz kwotę 4.669,16 zł tytułem prowizji od podpisania umowy.

(pozew – k. 2 – 28, pismo procesowe zawierające rozszerzenie powództwa – k. 294, modyfikacja powództwa – k. 414)

W odpowiedzi na pozew oraz dalszych pismach ustosunkowujących się do rozszerzenia i modyfikacji powództwa pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, kwestionując zasadność roszczenia powodów co do zasady oraz co do wysokości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na przez pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

Pozwany przyznał, iż strony zawarły umowę kredytu hipotecznego denominowanego do franka szwajcarskiego. Zaznaczył, że konstrukcja kredytu denominowanego jest powszechnie akceptowana, zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie, co wprost niejednokrotnie potwierdzał Sąd Najwyższy. Pozwany zaznaczył, że powodowie świadomie zrezygnowali z opcji kredytu złotowego znajdującego się w ofercie pozwanego Banku, wybierając i wnioskując o udzielenie kredytu denominowanego w CHF oraz że przed zawarciem umowy zostali pouczeni o ryzyku kursowym. Wskazał, że powodowie ustalili z Bankiem jaką kwotę chcą otrzymać. W celu spełnienia oczekiwać powodów Bank udostępnił kredytobiorcom CHF, które oni wymienili na PLN zawierając z Bankiem transakcje wymiany waluty po kursie negocjowanym. Ponadto pozwany wskazał, że powodowie od samego początku spłacają zobowiązanie w CHF, wpłacając do Banku raty w CHF. Podkreślił, że w stosunku do powodów nigdy nie zastosowano kursu z tabeli kursów, zatem żadna spłacona przez powodów rata nie została przeliczona po kursie banku. Zaprzeczył jakoby udzielony kredyt był kredytem złotowym, podkreślając, że kwota i waluta kredytu zostały oznaczone w umowie jednoznacznie, zgodnie z dyspozycją art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego. Ponadto pozwany zaprzeczył dowolności i arbitralności ustalania kursów kupna i sprzedaży w Tabeli kursów Banku, a tym samym dowolności w ustalaniu wysokości zadłużenia powodów. Wskazał, że w tym zakresie pozwanego ograniczały art. 56 k.c. i art. 354 k.c. zgodnie z którymi bank powinien postępować zgodnie z zasadami współżycia społecznego, a także respektować ustalone zwyczaje. Podniósł także, że stosowane przez Bank kursy walut były kursami rynkowymi. W ocenie pozwanego ewentualne błędne ustalenie kursów walut może być zatem oceniane w kontekście nienależytego wykonania umowy i nie stanowi podstawy do uznania umowy za nieważną z uwagi na nieokreśloność świadczenia. Pozwany zaprzeczył również naruszeniu zasady walutowości. Zaznaczył, że postanowienia dotyczące wypłaty i spłaty kredytu stanowiły przedmiot indywidualnych uzgodnień pomiędzy stronami, nie naruszają interesów powoda i nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Wskazał, że wobec możliwości spłaty kredytu bezpośrednio w walucie CHF, zastosowanie kwestionowanej w pozwie tabeli kursów stosowanej przez Bank miało zatem charakter fakultatywny i zależało od decyzji kredytobiorców. Pozwany podkreślił także, że wybierając kredyt denominowany, w zamian za niższe oprocentowanie, a tym samą niższą ratę kredytu, powodowie godzili się na ryzyko kursowe immanentnie związane ze zobowiązaniami w walutach obcych. Pozwany zaznaczył, że nawet w przypadku stwierdzenia abuzywności kwestionowanych postanowień, nie może to prowadzić do nieważności całej umowy, a powstała po wyeliminowaniu tychże postanowień luka powinna być wypełniona za pomocą krajowych przepisów dyspozytywnych, w tym w szczególności art. 65 k.c., art. 56 k.c. oraz art. 354 k.c., przy zachowaniu walutowego charakteru zobowiązania. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia o zwrot uiszczonej prowizji, wskazując, że została ona uiszczona 26 września 2007 roku, natomiast pozew został wniesiony 29 września 2017 roku. Zaprzeczył dodatkowo, żeby powodowie posiadali interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu.

( odpowiedź na pozew – k. 186 – 194, odpowiedź na modyfikację powództwa – k. 317-321,pismo pozwanego – k. 416-418)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powodowie M. S. (1) i M. S. (2), 10 lipca 2008 roku zwrócili się z wnioskiem do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (zwanej dalej także „Kredytodawcą” lub „Bankiem”) o udzielenie kredytu hipotecznego. Wniosek został złożony na formularzu Kredytodawcy. Spośród dostępnych produktów finansowych powodowie wybrali produkt pod nazwą handlową „kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny”. We wniosku wskazali, iż wnioskują o udzielenie kredytu w wysokości w 2.223.050 zł. W polu „wnioskowana waluta kredytu/pożyczki, spośród dostępnych opcji: „PLN”, „USD”, „CHF” i „EUR”, powodowie zakreślili okienko „CHF”. Wskazano we wniosku, że kurs kupna dla waluty CHF z dnia przyjęcia wniosku to 2.2264 zaś „wnioskowana kwota kredytu/pożyczki wyrażona w walucie wymienialnej” to 998.495,32 CHF. Wniosek został złożony w związku z zamiarem nabycie odrębnego prawa własności nieruchomości w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Powodowie zawnioskowali o kredyt z oprocentowaniem zmiennym, spłacany w równych ratach annuitetowych. Okres kredytowania oznaczono na 30 lat.

W pkt 9 wniosku kredytowej treści wniosku kredytowego zawarto oświadczenie wnioskodawców o następującej treści:

„Oświadczam, że:

1)  nie skorzystałem/liśmy z przedstawionej mi w pierwszej kolejności przez (...) S.A. oferty w walucie polskiej i dokonałem/liśmy wyboru oferty w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami/pożyczkami zaciągniętymi w walucie wymienialnej, polegającego na tym, iż:

a)  w przypadku wzrostu kursów walut podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia, wyrażone w walucie polskiej,

b)  w przypadku wypłaty kredytu/pożyczki w walucie polskiej, kredyt/pożyczka jest wypłacany/a po ustalonym przez (...) SA kursie kupna dewiz (kursy walut zamieszczane są w Tabeli kursów (...) SA),

c)  w przypadku spłaty kredytu/pożyczki w walucie polskiej kredyt/pożyczka jest spłacany/a po ustalonym przez (...) SA kursie sprzedaży dla dewiz (kursy walut zamieszczane są w Tabeli kursów (...) SA)

2)  zostałem/zostaliśmy poinformowani o ryzyku zmiany stóp procentowych polegającą na tym, iż w przypadku wzrostu stawki referencyjnej podwyższeniu ulega oprocentowanie kredytu/pożyczki, które spowoduje wzrost raty spłaty,

3)  poniosę/poniesiemy ryzyko zmiany kursów walutowych oraz zmiany stóp procentowych,

4)  zostałem/zostaliśmy poinformowany/ni, iż w przypadku kredytu/pożyczki udzielanej w walucie wymienialnej w rozliczeniach między klientami a (...) SA w obrocie dewizowym stosuje się ustalone przez (...) SA kursy walut obcych w złotych (kursy walut zamieszczane są w Tabeli kursów (...) SA),

5)  (…).”,

pod którym wnioskodawcy złożyli swoje podpisy.

Składając wniosek kredytowy, powodowie pozostawali we wspólności majątkowej małżeńskiej, oboje posiadali wykształcenie wyższe. M. S. (2) prowadził działalność gospodarczą.

(wniosek kredytowy – k. 195 – 200v)

Dnia 26 września 2007 roku M. S. (1) i M. S. (2) (zwani dalej także „Kredytobiorcami”) zawarli z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) hipotecznego z oprocentowaniem zmiennym nr (...) (zwaną dalej „Umową”). Umowa została sporządzona przez Kredytodawcę z wykorzystaniem stosowanego przez niego wzorca umownego.

(umowa – k. 34 – 40)

Na podstawie Umowy Kredytodawca udzielił Kredytobiorcom kredytu w kwocie 998.495,33 CHF z przeznaczeniem na potrzeby własne, tj. nabycie lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku dwurodzinnym położonym w W. przy ul. (...), refinansowanie poniesionego zadatku oraz spłatę kredytu mieszkaniowego w Banku (...) S.A. (§ 2 ust. 1).

Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży (§ 6 ust.1). W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosiła 2,74833%, marża natomiast 1,00 p.p., a oprocentowanie kredytu wynosiło 3,75% w stosunku rocznym (§ 7 ust.1). Marża miała ulec podwyższeniu o 0,9 p.p., do dnia przedłożenia w (...) S.A. dokumentu potwierdzającego dokonanie prawomocnego wpisu hipotek na rzecz Banku, w którym mowa w § 11 ust.1 pkt. 1 umowy. Rzeczywista roczna stopa kredytu wynosiła 3,8303%. Stopa procentowa została wyliczona w oparciu o wielkości wyrażone w walucie kredytu (§ 7 ust.3 i 5).

Za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianą postanowień umowy (...) S.A. pobierał od Kredytobiorcy prowizje i opłaty bankowe określone w Taryfie. Zgodnie z § 10 ust.1 Kredytobiorca zobowiązał się do zapłaty należnej (...) S.A. prowizji od udzielonego kredytu zgodnie z Taryfą, w wysokości 0,20% kwoty kredytu, to jest kwotę 1.996,99 CHF. Prowizja od udzielonego kredytu miała zostać zapłacona jednorazowo przez Kredytobiorcę w dniu zawarcia umowy w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz – w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub sprzedaży dla pieniędzy – w przypadku wpłaty w formie gotówkowej.

W § 10 ust. 5 Umowy wskazano, że szacunkowy całkowity koszt kredytu w dniu zawarcia Umowy wynosi 1.555.338,98 zł.

Strony postanowiły, że zabezpieczeniem spłaty kredytu będzie ustanowiona na kredytowanym prawie odrębnej własności do lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku dwurodzinnym położonym w W. przy ul. (...) oraz na prawie odrębnej własności do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) hipoteka zwykła łączna w kwocie 998.495,33 CHF oraz hipoteka kaucyjna łączna do kwoty 249.620,00 CHF (§ 11 ust. 1 pkt 1). Dodatkowo zabezpieczeniem miał być nieodwołalny przelew wierzytelności pieniężnej z umowy ubezpieczenia kredytowanego lokalu mieszkalnego oraz lokalu mieszkalnego stanowiącego zabezpieczenie kredytu od ognia i innych zdarzeń losowych w towarzystwie ubezpieczeniowym akceptowanym przez Bank, na rzecz (...) S.A., klauzula potrącenia wierzytelności z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego prowadzonego przez (...) S.A., weksel własny in blanco wraz z deklaracja wekslową oraz ubezpieczenie w (...) S.A. kredytowanego wkładu finansowego w wysokości 189.543,66 CHF, koszty ubezpieczenia miały wynieść 12.851,99 zł (2,9% kwoty kredytowanego wkładu finansowego).

Zgodnie z postanowieniami Umowy wypłata kredytu miała nastąpić w transzach do 15 listopada 2007 roku. Wypłata I transzy kredytu miała zostać dokonana w następujący sposób:

⚫

kwot kredytu przeznaczona na spłatę zobowiązań powodów wobec Banku (...) S.A. – na rachunek kredytowy Banku (...) S.A.;

⚫

kwota kredytu przeznaczona na spłatę zobowiązań zbywcy/sprzedającego wobec Banku (...) S.A. – na rachunek (...) S.A.

Wypłata II transzy kredytu miała zostać dokonana w kwocie kredytu należnej za lokal – na rachunek zbywcy.

Zgodnie z § 5 ust. 3 kredyt miał być wypłacony w walucie wymienialnej – na finansowanie zobowiązań za granica i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego - lub w walucie polskiej - na finansowanie zobowiązań w kraju. Zgodnie zaś z treścią z § 5 ust. 4

„ W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) S.A., w dniu realizacji zlecenia płatniczego. W przypadku wpłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej stosuje się, kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) S.A. w dniu zlecenia płatniczego.”

Jako tabelę kursów w umowie zdefiniowano tabelę kursów (...) obowiązującą w chwili dokonywania przez kredytodawcę określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępną w (...) oraz na stronie internetowej banku (§ 1 pkt 8 umowy).

W myśl § 12 ust. 4 po okresie karencji (tj. po 15 listopada 2007 roku - § 12 ust. 1) kredytobiorca miał spłacać zadłużenie z tytułu kredytu i odsetek w wysokości podanej w zawiadomieniu, w ratach annuitetowych, do 1 września 2037 roku. Przy czym zgodnie z § 13 ust. 1 umowy spłata kredytu miała następować w drodze potrącania z rachunku kredytobiorcy wskazanego w umowie.

Zgodnie z § 13 ust. 7 „Potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskie następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).”

W § 18 ust. 1 umowy postanowiono, że niespłacenie przez kredytobiorców części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez bank przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna tabela kursów) obowiązującego w banku w dniu, „o którym mowa w § 13 ust. 3”. Jeżeli splata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1.  w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów Banku), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków;

2.  w formie gotówkowej – kwota zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela Kursów Banku), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków.

Zgodnie z § 30 kredytobiorca oświadczył, że:

1.  został poinformowany o ryzyku:

a.  zmiany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu,

b.  stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej,

2.  ponosi ryzyko/a, o których mowa w pkt. 1.

W całym okresie kredytu możliwe było dokonanie zmiany waluty kredytu (§ 30 ust. 2). W przypadku zmiany waluty kredytu zmianie mogła ulec wysokość zadłużenia z tytułu kredytu, wysokość stawki referencyjnej, wysokość marży oraz wysokość rat kredytu.

(umowa – k. 34 – 40)

Środki z kredytu uruchomiono 5 października 2007 roku i wypłacono w czterech transzach: I transza w dniu 5 października 2007 roku w kwocie: 112.057,35 zł, II transza w dniu 5 października 2007 roku w kwocie: 199.743,44 zł, III transza w dniu 5 października 2007 roku w kwocie: 210.000 zł i IV transza w dniu 25 października 2007 roku w kwocie: 1.670.252,45 zł. Kwota 232.324,48 CHF została przeliczona po kursie wymiany waluty w wysokości 2,2460, co stanowiło równowartość 521.800,79 zł. Natomiast kwota 766.170,85 CHF po kursie 2,1800, co stanowi równowartość 1.670.252,45 zł. Kursy tych walut zostały przez powodów wynegocjowane. Wskazane kwoty zostały wypłacone zgodnie z dyspozycją Kredytobiorców na wskazane przez nich numery rachunków bankowych.

( zaświadczenie – k. 41, potwierdzenie zawarcia negocjacji, natychmiastowej transakcji wymiany walut – k. 219, 221-222, dyspozycja wypłaty – k. 218, 220)

W dniu 26 września 2007 roku powodowie zapłacili prowizję w kwocie 4.669,16 zł.

( bezsporne)

Z tytułu wykonania Umowy powodowie spłacali raty bezpośrednio w walucie kredytu. W okresie od 5 października 2007 roku do 19 maja 2017 roku powodowie wpłacili na rzecz Banku kwotę 395.552,70 CHF tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych.

( historia rachunku – k. 45-48v)

Pismem z 6 czerwca 2017 roku powodowie wezwali Bank do dobrowolnej zapłaty kwoty 395.552,70 CHF stanowiącej równowartość środków pieniężnych, pobranych bezpodstawnie od powodów tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, kwoty 18.898,95 zł stanowiącej równowartość środków pieniężnych pobranych od powodów tytułem składek ubezpieczeniowych oraz kwoty 4.669,16 zł stanowiącej równowartość środków pieniężnych, pobranych bezpodstawnie od powodów tytułem prowizji, w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Wezwanie zostało doręczone Kredytodawcy 13 czerwca 2017 roku.

(wezwanie – k. 49, dowód doręczenia – k. 51, pismo pozwanego – k. 52-53)

Klienci banku mieli możliwość negocjowania warunków kredytu. Istniała możliwość negocjowania wysokości marży, prowizji oraz kursu do wypłaty kredytu.

( zeznania świadka B. F. – k. 291-292)

Przedstawiciel Banku nie poinformował Kredytobiorców o zasadach ustalania kursów walut zamieszczanych w tabelach kursowych Banku. Kredytobiorcy mieli świadomość wpływu kursu waluty na wysokość raty kredytu, jednak wobec zapewnień przedstawiciela Banku o stabilności waluty i braku ryzyka związanego z zawieraną Umową zdecydowali się ją podpisać.

(dowód: zeznania powodów – k. 323-324)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz na podstawie zeznań powodów i świadka B. F.. Pozostałe dokumentu złożone do akt sprawy i niewymienione w treści niniejszego uzasadnienia były nieprzydatne dla ustalenia stanu faktycznego i złożone przez strony w większości dla poparcia swoich stanowisk prawnych.

Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy nie wzbudziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności, ich prawdziwość nie była kwestionowana przez strony.

Zeznaniom powoda M. S. (2) i powódki M. S. (1) Sąd uznał za w pełni wiarygodne i spójne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym ( zeznania powodów – k. 323-324).

Co do zasady Sąd również dał wiarę zeznaniom świadka B. S., jednak z uwagi na to, iż nie pamiętała ona szczegółów z przebiegu procesu udzielania kredytu powodom, jej zeznania nie miały istotnego wpływu na ustalenia faktyczne poczynione w sprawie (zeznania świadka B. S. – k. 292 – 293).

Sąd zważył co następuje.

Powodowie domagali się w przedmiotowej sprawie zapłaty wskazanej w pozwie kwoty stanowiącej część rat odsetkowo – kapitałowych przede wszystkim w związku z nieważnością umowy kredytowej na podstawie art. 58 k.c.

Zgodnie z art. 58 k.c.

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Zdaniem Sądu umowa kredytowa którą zawarły strony jest nieważna ponieważ wykracza poza granice swobody umów określone w art. 353 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy kredytu, tekst jedn. Dz. U. z 2002 r., nr 72, poz. 665 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Jak stanowi ust. 2 art. 69 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zgodnie zaś z treścią z § 5 ust. 4 umowy

„ W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) S.A., w dniu realizacji zlecenia płatniczego. W przypadku wpłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej stosuje się, kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) S.A. w dniu zlecenia płatniczego.”

Zgodnie z § 13 ust. 7 umowy „Potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskie następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).”

Z postanowień tych wynika jednoznacznie, że warunki umowy dotyczące ustalania kursów waluty CHF, które miały zastosowanie do ustalania wysokości kwoty wypłaconego kredytu w PLN jak i wysokości rat kapitałowo- odsetkowych dawały pozwanemu bankowi uprawnienie do dowolnego kształtowania zobowiązań drugiej strony umowy. W tym zakresie postanowienia umowy nie zawierały żadnych ograniczeń, pozwalając bankowi na niczym nieograniczone ustalanie kursu CHF w swoich tabelach, a tym samym wysokości zobowiązań kredytobiorców. Zasadą kształtowania stosunków zobowiązaniowych jest równouprawnienie ich stron, czyli brak uprzywilejowanej pozycji jednego podmiotu w stosunku do drugiego. W konsekwencji nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony. Byłoby to sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego. (zob. SN w uchwale 7 sędziów z dnia 22 maja 1991 r., sygn. akt III CZP 15/91). W sytuacji gdy oznaczenie świadczenia zostało pozostawione jednej ze stron, powinno być ono oparte na obiektywnej podstawie, nie zaś pozostawione do swobodnego uznania strony. W przeciwnym wypadku zobowiązanie należałoby z reguły uznać za nieważne ( zob. Agnieszka Pyrzyńska w Systemie Prawa Prywatnego, Prawo zobowiązań – część ogólna, tom 5, pod redakcją prof. dr hab. Ewy Łętowskiej, str. 205). Tak nie było w przypadku przedmiotowej umowy w której nie znalazły się żadne kryteria zgodnie z którymi miałby być ustalany kurs CHF. Jej zapisy nie przewidywały też żadnej możliwości wpływania przez kredytobiorców na wysokość tego kursu. Nie ma przy tym znaczenia w jaki sposób bank ustalał kurs CHF w swoich tabelach do których odwoływały się postanowienia umowy oraz to czy kurs ten był zbliżony do kursu rynkowego. Sama bowiem potencjalna możliwość kształtowania go w dowolny sposób przesądza o tym, że tak ukształtowany stosunek zobowiązaniowy jest sprzeczny z jego naturą (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2011 roku III CSK 206/10, postanowienie Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2003 roku, III CZP 82/02, wyrok Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2014 roku IV CSK 585/13).

Konsekwencją poczynionych wyżej ustaleń jest także to, że nie sposób uznać, że postanowienia przedmiotowej umowy określają w wystarczający sposób wysokość zobowiązań jej stron. Możliwość dowolnego ustalania kursu CHF przez bank powoduje, że nie można ustalić na podstawie postanowień umowy w jakiej wysokości będzie wypłacony kredyt ani jaka będzie wysokość zobowiązań kredytobiorców z tytułu obowiązku zapłaty rat kapitałowo- odsetkowych. Powoduje to sprzeczność umowy z bezwzględnie obowiązującymi przepisami art. 69 prawa bankowego. Sąd podziela zapatrywanie wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2021 r. (V ACa 587/20), w którym wskazano, że „ sporna umowa naruszała w tym zakresie art. 353 ¹ k.c. Uderzała bowiem w naturę, istotę stosunków obligacyjnych, opartych na zasadzie konsensualności, wykluczającej pozostawienie jednej ze stron umowy, w tym zwłaszcza silniejszej ekonomicznie, uprawnienia do określenia wysokości własnego zobowiązania, a przede wszystkim wysokości świadczeń wypełnianych przez następne lata przez drugą jej stronę. Taka sytuacja występuje w tego rodzaju umowach kredytowych, w których podstawą ustalenia tych świadczeń jest kurs waluty, w tym CHF, określony w tabeli kursowej banku, na którym spoczywał w istocie tylko obowiązek podania ustalanych kursów do wiadomości klientów, jak wynika z art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego, czyli którego nie ograniczały żadne reguły prawne związane z ustaleniem kursów konkretnych walut na swoje potrzeby, w tym w celu obliczania wysokości zobowiązań klientów. (…) W ocenie Sądu Apelacyjnego, trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że treść umowy łączącej strony nie określała „kwoty kredytu” w sposób wymagany w art. 69 ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego, i nie przeoczył, że sprzeczność tej umowy z tym przepisem przemawiała za koniecznością ustalenia jej nieważności w całości oraz od daty jej podpisania przez strony. Analizę ust. 1 art. 69 w połączeniu z ust. 2 pkt 2 należy uzupełnić oceną treści dodanego w 2011 r. pkt 4a ust. 2. Pojawienie się tego przepisu nie wpłynęło istotnie na ocenę konstrukcji umów kredytowych, lecz miało wpływ na sposób ustalania w ich treści mechanizmu waloryzacyjnego, czyli przeliczania złotego na walutę obcą według kursu, zasady ustalania którego winny zostać w takich umowach określone. Przyjąć na tej podstawie należy, że „kwotą kredytu” indeksowanego do CHF nie jest kwota wyrażona nominalnie w złotych w jednym z początkowych zapisów takiej umowy, lecz kwota wypłacana kredytobiorcy ze strony banku na zasadach określonych w umowie, na podstawie przeliczenia dokonywanego przez bank zgodnie z jej postanowieniami. W ust. 1 art. 69 Prawa bankowego jednoznacznie zostało zapisane, że bank zobowiązuje się „oddać do dyspozycji kredytobiorcy (…) kwotę środków pieniężnych”, a klient banku „do zwrotu wykorzystanego kredytu”, czyli kwoty otrzymanej od banku, powiększonej o odsetki (oprocentowanie) „oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu”, która nie jest jego częścią. Z pkt 4a ust. 2 art. 69 Prawa bankowego również jasno wynika, że umowa winna określać sposób ustalania „kursu walut”, na podstawie którego wyliczana jest „kwota kredytu” i „raty kapitałowo – odsetkowe”. Ogólny wniosek wynikający wprost z przytoczonych zapisów można sprowadzić więc do jasnego stwierdzenia, że „kwota kredytu” indeksowanego do CHF to świadczenie wypłacone w walucie polskiej na rzecz kredytobiorcy, a nie kwota wyrażona w złotych w początkowych zwykle zapisach umowy tego rodzaju. Z punktu zaś 2 ust. 2 art. 69 Prawa bankowego wprost wynika, że ustalana poprzez przeliczenie kursowe „kwota kredytu” powinna zostać nominalnie oznaczona w takiej umowie już w dacie jej zawarcia, nie zaś w momencie uruchamiania kredytu na wniosek kredytobiorcy, składany po upływie nawet znacznego czasu od jej zawarcia. Jeśli więc, przykładowo, umowa dotyczy kredytu oznaczonego w jej treści na 100000 zł, indeksowanego do CHF, kurs zaś CHF do złotego z daty wypłaty tego świadczenia pozwala na jego przeliczenie na 95000 zł, kwotą kredytu udzielonego jest wypłacona kredytobiorcy kwota 95000 zł, nie zaś określona w umowie kwota wyrażona w CHF albo nawet przeliczona na złote według innego kursu z daty zawarcia umowy.”

Konsekwencją podniesionych wyżej okoliczności jest ustalenie, że przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna.

Zakładając natomiast, że umowa ta jest zgodna co do zasady z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa należałoby poczynić ustalenia czy postanowienia tej umowy nie stanowią klauzul abuzywnych.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisów tych wynika więc, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki tj.: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Kontrola abuzywności postanowień umowy jest wyłączona gdy postanowienie takie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem lub gdy określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych. Natomiast rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie.

Powodowie w dacie zawierania umowy byli konsumentami w znaczeniu przewidzianym w art. 22 ¹ k.c. Nie było co do tego sporu między stronami. Postanowienia umowy dotyczące ustalania kursów waluty CHF nie były indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcami. Brak indywidualnego uzgodnienia tych postanowień wynika z samego sposobu zawarcia umowy tj. zastosowania przez bank wzorca umowy. Jest oczywiste, że w takim przypadku kredytobiorca nie ma żadnego wpływu na postanowienia umowy w tej części. Ponadto jeśliby tak było, to na banku spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie zgodnie z art. 385 ¹ par. 4 k.c.

Zdaniem Sądu wskazane wyżej klauzule umowne w zakresie ustalającym zasady przeliczania zobowiązań stron wynikających z umowy z CHF na PLN i ustalania kursów walut mających do tego zastosowanie nie są głównymi świadczeniami stron, co umożliwia ich kontrolę pod względem abuzywności. Te postanowienia dotyczą kwestii nie mających istotnego znaczenia z punktu widzenia istoty stosunku zobowiązaniowego łączącego strony. Istotą umowy kredytu jest bowiem zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych oraz zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami.

Powyższe ustalenia pozwalają na ocenę postanowień umowy w świetle pozostałych przesłanek abuzywności, tj. sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta. W sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy. Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do wyobrażeń o uczciwych, rzetelnych działaniach stron, a także do zaufania, lojalności, jak również - w stosunkach z konsumentami - do fachowości. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi (por. M.Bednarek w: System Prawa Prywatnego Tom 5 Prawo zobowiązań - część ogólna, 2013, s.766.). Przypomnieć w ty miejscu trzeba to zostało przytoczone wyżej, że warunki umowy dotyczące ustalania kursów waluty CHF, które miały zastosowanie do ustalania wysokości kwoty wypłaconego kredytu w PLN jak i wysokości rat kapitałowo- odsetkowych dawały pozwanemu bankowi uprawnienie do dowolnego kształtowania zobowiązań drugiej strony umowy. W tym zakresie postanowienia umowy nie zawierały żadnych ograniczeń, pozwalając bankowi na niczym nieograniczone ustalanie kursu CHF w swoich tabelach, a tym samym wysokości zobowiązań kredytobiorców. Nie ma przy tym znaczenia to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta (por. uchwała 7 sędziów SN w sprawie III CZP 27/18). Zdaniem Sądu postanowienia te są oczywiście sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powodów. Wobec tego powodowie nie są tymi postanowieniami związani.

Na tym etapie konieczne jest więc ustalenie jakie są skutki uznania tych klauzul za abuzywne i w związku z tym za niewiążące powodów. Po wyeliminowaniu tych zapisów umowy nie jest możliwe ustalenie wysokości świadczenia kredytobiorcy, tj. ustalenie wysokości kwoty, która podlega zwrotowi na rzecz banku i która stanowi podstawę naliczenia odsetek należnych od kredytobiorców. Wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, umowę należy uznać za nieważną. Ponadto ustalenie, że umowa jest nieważna nie wywoła niekorzystnych skutków dla powodów. Ze stanowiska procesowego powodów wynika, że zdają sobie sprawę z konsekwencji takiego rozstrzygnięcia, o które ostatecznie wnosili. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, wyjaśnił że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Wynika to zresztą z art. 385 ² k.c., który wprost stanowi, iż oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść. Oznacza to, że wejście w życie ustawy antyspreadowej nie mogło sanować abuzywnych od początku postanowień umownych.

Nie jest możliwe uzupełnienie umowy po wyeliminowaniu ww. klauzul abuzywnych, w ten sposób by pozostawić przedmiotową umowę kredytu w mocy.

Art. 58 § 1 k.c. stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Brak przepisów prawa, które przewidywałyby, że na miejsce nieważnego postanowienia określającego kurs waluty do przeliczenia kwoty kredytu do wypłaty i raty kredytu wchodzi inne postanowienie. W szczególności nie istnieje żaden dyspozytywny przepis prawa, który znajdowałby zastosowanie w miejsce postanowień przewidujących indeksację kredytu. Stosowanie art. 358 § 2 k.c. jest niemożliwe, skoro nie obowiązywał on w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie dopiero 24 stycznia 2009 roku), a brak jest przepisów przejściowych, które umożliwiałyby jego zastosowanie. Ponadto przepis ten przyznaje dłużnikowi uprawnienie do wykonania w walucie polskiej zobowiązania, które powinno być spełnione w walucie obcej. W przypadku przedmiotowej umowy kredytu zobowiązania stron miały być wykonane wyłącznie w walucie polskiej, zatem jest to przypadek nieobjęty hipotezą art. 358 § 2 k.c., który znalazłby zastosowanie tylko gdyby kredytobiorca miał obowiązek wykonać swe zobowiązania w walucie obcej, a tak w niniejszej sprawie nie jest. Ponadto przepis ten nie dotyczy również sytuacji określenia wysokości zobowiązania w walucie, co stanowi pierwszą przeszkodę do wykonania łączącej strony umowy bez nieważnych postanowień przewidujących odesłanie do tabel kursów banku.

Z kolei teza wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 marca 2019 r. C-70/17 po pierwsze nie odnosi się do warunku umownego rozpatrywanego w niniejszej sprawie, a po drugie wynika z niej możliwość zastąpienia warunku umownego przepisem w nowym brzmieniu powstałym już po zawarciu umowy w sytuacji gdy stwierdzenie nieważności umowy narazi konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, co nie ma miejsca w niniejszej sprawie, gdyż zdaniem Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy unieważnienie umowy jest najbardziej korzystne dla kredytobiorców.

Nawet jednak, gdyby przepis ten mógł znaleźć w sprawie zastosowanie, to i tak skutkiem tego nie mogłoby być utrzymanie umowy w mocy. W okresie przed 24 stycznia 2009 r. nie istniał bowiem żaden przepis, który mógłby znaleźć zastosowanie w miejsce nieważnych postanowień umowy, zaś nieważność umowy stwierdza się ze skutkiem ex tunc. Niedopuszczalne byłoby zaś uznanie, że możliwa jest następcza konwalidacja umowy od początku nieważnej (zob. uzasadnienie Uchwały SN z dnia 4 kwietnia 1990 r., III CZP 7/90). Oznaczałoby to bowiem wsteczne działanie prawa, co jest sprzeczne z polskim porządkiem prawnym i co wprost wyklucza art. 3 k.c.

Warto również zauważyć, że gdyby ustawodawca chciał ustanowić skutek w postaci następczej konwalidacji nieważnych umów, to mógł to uczynić w nowelizacji prawa bankowego z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 984), a zamiast tego w art. 4 tej ustawy wskazał jedynie, że to strony powinny dokonać stosownej zmiany umowy. Ustawodawca postanowił zatem nie ingerować samodzielnie w umowy kredytu indeksowanego i denominowanego. Jednakże jednocześnie uznał, że niektóre z umów funkcjonujących na rynku wymagają stosownej korekty, a więc że ich treść jest wadliwa, a ich korekta jest niemożliwa na podstawie obowiązujących przepisów prawa.

Ponadto w wyroku TSUE z dnia 18 listopada 2021 r. C-212/20 wskazano, że „artykuły 5 i 6 dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE L z 1993 r., Nr 95, s. 29) stoją na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, dokonał wykładni tego warunku w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron.”

Przechodząc do oceny roszczenia strony powodowej Sąd uznał je za wykazane zarówno co do zasady jak i wysokości.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z art. 410 k.c.

§ 1. Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

§ 2. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W związku z ustaleniem, że łącząca strony umowa była nieważna strona powodowa na podstawie powyższych przepisów mogła domagać się zwrotu tego co na jej podstawie świadczyła na rzecz banku. Wysokość żądanej kwoty nie była ostatecznie kwestionowana i wynikała z dokumentów. Sąd zasądził odsetki ustawowe na podstawie art. 481 par. 1 k.c. w związku z art. 455 k.c. od dnia 21 czerwca 2017r., czyli po upływie 7 dni od dnia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty. Sąd uznał natomiast za nieuzasadnione żądanie zasądzenia dochodzonych kwot solidarnie na rzecz powodów i w tym zakresie nie uwzględnił powództwa. Powodów łączy ustrój ustawowej wspólności majątkowej w związku z tym dochodzone kwoty należało zasądzić na rzecz powodów łącznie.

Sąd uznał także za nieuzasadniony zarzut pozwanego dotyczący przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Zgodnie z art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym od 9 lipca 2018 r. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W myśl art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawa o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) termin przedawnienia wynosił dziesięć lat. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Powyższe oznacza, że w sprawie ma zastosowanie 10 letni termin przedawnienia. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej termin przedawnienia tego rodzaju roszczenia nie może zacząć biec, dopóki kredytobiorca nie dowie się o wadliwości swojej umowy (uchwała Sąd Najwyższego z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21), Wyrok TSUE z 10 czerwca 2021 r. C-776/19). W przedmiotowej sprawie powodowie o okolicznościach dotyczących wadliwości umowy kredytowej z pewnością nie dowiedzieli się przed okresem 10 lat poprzedzających wytoczenie powództwa.

Zdaniem Sądu roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie są roszczeniami o świadczenia okresowe. Mając na uwadze terminy świadczenia i datę wytoczenia powództwa nie sposób uznać, że roszczenie dochodzone pozwem jest przedawnione.

Przy tym wskazać należy, że dominujący w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sadów powszechnych pogląd zakłada, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. Innymi słowy konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (zob. uchwała z dnia 16 lutego 2021 r. Sąd Najwyższy, III CZP 11/20, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. III CZP 6/21).

Podstawą powództwa o ustalenie jest przepis ar. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w rozumieniu powyższego przepisu to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku. Interes prawny istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej w jakiej znajduje się powód. Zdaniem Sądu powódka posiada interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c. Ustalenia w zakresie ważności umowy kredytowej, a tym samym co do istnienia stosunku prawnego łączącego strony, przesądzą definitywnie o zobowiązaniach stron związanych z zawarciem przedmiotowej umowy. Istniejący stan niepewności może być usunięty jedynie w drodze roszczenia opartego na art. 189 k.p.c. (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 marca 2018 r., sygn. I ACa 915/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 grudnia 2019r., sygn. I ACa 697/18).

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 w zw. z art. 108 par. 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Paweł Pyzio

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

sędzia Paweł Pyzio