Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

sędzia Paweł Pyzio

po rozpoznaniu w dniu 31 lipca 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. J., P. J.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  zamyka rozprawę;

2.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF nr (...) z dnia 14 lutego 2007r. jest nieważna;

3.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz M. J. i P. J. kwotę 248.891,56 zł. (dwieście czterdzieści osiem tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt jeden złotych 56/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty;

4.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz M. J.:

- kwotę 95.058,94 zł. (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy pięćdziesiąt osiem złotych 94/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty,

- kwotę 4.968,67 zł. (cztery tysiące dziewięćset sześćdziesiąt osiem złotych 67/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty,

- kwotę 13.920,64 zł. (trzynaście tysięcy dziewięćset dwadzieścia złotych 64/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty,

- kwotę 33.808,99 zł. (trzydzieści trzy tysiące osiemset osiem złotych 99/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 października 2022r. do dnia zapłaty,

- kwotę 1.575,56 zł. (jeden tysiąc pięćset siedemdziesiąt pięć złotych 56/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 października 2022r. do dnia zapłaty,

5.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz P. J.:

- kwotę 95.058,94 zł. (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy pięćdziesiąt osiem złotych 94/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty,

- kwotę 4.968,68 zł. (cztery tysiące dziewięćset sześćdziesiąt osiem złotych 68/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty,

- kwotę 13.920,64 zł. (trzynaście tysięcy dziewięćset dwadzieścia złotych 64/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2020r. do dnia zapłaty,

- kwotę 33.808,99 zł. (trzydzieści trzy tysiące osiemset osiem złotych 99/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 października 2022r. do dnia zapłaty,

6.  - kwotę 1.575,56 zł. (jeden tysiąc pięćset siedemdziesiąt pięć złotych 56/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 października 2022r. do dnia zapłaty,

7.  oddala powództwo w pozostałej części;

8.  ustala, że koszty procesu ponosi w całości pozwany, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXIV C 1914/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 sierpnia 2020 roku (data prezentaty sądowej), ostatecznie zmodyfikowanym pismem procesowym z dnia 23 września 2023 roku, skierowanym przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., powodowie M. J. i P. J. wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 248 891,56 zł z tytułu uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych za okres od dnia 5 kwietnia 2007 roku do dnia 5 stycznia 2015 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki M. J.:

- 95 058,94 zł z tytułu uiszczonych przez powódkę na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych za okres od dnia 5 lutego 2015 roku do dnia 5 marca 2020 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 4 968,67 zł z tytułu uiszczonych przez powódkę składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 13 920,64 zł z tytułu składek na ubezpieczenie na życie oraz prowizji za ubezpieczenie pozostających w związku z przedmiotową umową wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 33 808,99 zł z tytułu uiszczonych przez powódkę na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych za okres od dnia 6 kwietnia 2020 roku do dnia 5 kwietnia 2022 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 9 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1 575,56 zł z tytułu składek na ubezpieczenie na życie i prowizji za ubezpieczenie pozostających w związku z umową kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda P. J.:

- 95 058,94 zł z tytułu uiszczonych przez powoda na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych za okres od dnia 5 lutego 2015 roku do dnia 5 marca 2020 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 4 968,68 zł z tytułu uiszczonych przez powoda składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 13 920,63 zł z tytułu składek na ubezpieczenie na życie oraz prowizji za ubezpieczenie pozostających w związku z przedmiotową umową wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 33 808,99 zł z tytułu uiszczonych przez powoda na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych za okres od dnia 6 kwietnia 2020 roku do dnia 5 kwietnia 2022 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 9 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1 575,56 zł z tytułu składek na ubezpieczenie na życie i prowizji za ubezpieczenie pozostających w związku z umową kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

4.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność lub bezskuteczność umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem HF zawartej w dniu 14 lutego 2007 roku w brzmieniu nadanym aneksem nr (...) z dnia 14 czerwca 2007 roku, a jeżeli Sąd uzna, że nieważny (bezskuteczny) jest tylko aneks nr (...) z 14 czerwca 2007 roku to również ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność lub bezskuteczność umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF zawartej w dniu 14 lutego 2007 roku w brzmieniu pierwotnym;

ewentualnie:

II. 

1.  a) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów następujących kwot wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty:

- 67 837,31 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od dnia 5 kwietnia 2007 roku do dnia 5 stycznia 2015 roku,

- 9 937,35 zł z tytułu uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego,

- 27 841,27 zł z tytułu uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego składek na ubezpieczenie na życie oraz prowizji na ubezpieczenie pozostających w związku z przedmiotową umową,

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda M. J. następujących kwot:

- 41 275,99 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od dnia 5 lutego 2015 roku do dnia 5 marca 2020 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 1 575,56 zł z tytułu składek na ubezpieczenie na życie i prowizji za ubezpieczenie pozostających w związku z umową kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

c) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda P. J. następujących kwot:

- 41 276 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat kredytowych za okres od dnia 5 lutego 2015 roku do dnia 5 marca 2020 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lipca 2020 roku do dnia zapłaty,

- 1 575,56 zł z tytułu składek na ubezpieczenie na życie i prowizji za ubezpieczenie pozostających w związku z umową kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

z uwagi na istnienie niedozwolonych postanowień umownych stanowiących klauzule abuzywne, a zawartych w § 1 ust. 4, § 2 aneksu nr (...) z 14.06.2007 r., a także § 1 ust. 3, 7A i 7B, § 3 ust. 3, § 3 ust. 4, § 7 ust. 1, § 8 ust. 4, § 10 ust 2 i 3, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3 umowy nr (...) w brzmieniu nadanym aneksem nr (...);

2.  ustalenie, że kredyt jest kredytem w PLN i jest oprocentowany w oparciu o LIBOR + marża;

3.  ustalenie, że postanowienia umowy zawarte w § 1 ust. 4, § 2 aneksu nr (...) z 14.06.2007 r., a także § 1 ust. 3, 7A i 7B, § 3 ust. 3, § 3 ust. 4, § 7 ust. 1, § 8 ust. 4, § 10 ust 2 i 3, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3 umowy nr (...) w brzmieniu nadanym aneksem nr (...), stanowią niedozwolone postanowienia umowne, są bezskuteczne w stosunku do powodów od dnia zawarcia umowy, nie wiążą powodów i strony są związane umową w pozostałym zakresie.

W każdym przypadku powodowie wnieśli o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powodowie wskazywali, że w dniu 14 lutego 2007 roku zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, która w ich ocenie jest nieważna. Powodowie podnieśli, że umowa jest m.in. sprzeczna z zasadą swobody umów, art. 69 ust. 1 prawa bankowego, zasadami współżycia społecznego oraz zawiera klauzule abuzywne w postaci postanowień przeliczeniowych. Jako takie powodowie wskazali § 1 ust. 4, § 2 aneksu nr (...) z 14.06.2007 r., a także § 1 ust. 3, 7A i 7B, § 3 ust. 3, § 3 ust. 4, § 7 ust. 1, § 8 ust. 4, § 10 ust 2 i 3, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3 umowy nr (...) w brzmieniu nadanym aneksem nr (...). Powodowie wskazali, że postanowienia te naruszają art. 69 ust. 1 i 2 pkt 2, 4 i 5 prawa bankowego w zw. z 353 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz art. 358 ¹ § 1 k.c. W ocenie powodów przedmiotowa umowa winna zostać oceniona jako bezwzględnie nieważna w świetle obowiązujących przepisów. Jednocześnie kwestionowane postanowienia zgodnie z art. 385 ¹ k.c. stanowią postanowienia abuzywne, zmierzające do zaburzenia równowagi kontraktowej na wyłączną korzyść pozwanego, który wykorzystał swoją silniejszą pozycję (jako przedsiębiorcy) względem konsumenta. Tym samym należy ocenić je jako naruszające dobre obyczaje oraz prowadzące do powstania znaczącej nierównowagi praw i obowiązków ze szkodą dla konsumenta, a w konsekwencji jako bezskuteczne. Bezskuteczność kwestionowanych postanowień prowadzić będzie do nieważności całej umowy, ponieważ jej dalsze obowiązywanie w kształcie pozbawionym kwestionowanych postanowień nie jest możliwe. Na skutek nieważności przedmiotowej umowy całość środków pobranych przez pozwanego od strony powodowej stanowi świadczenie nienależne, którego zwrotu powodowie domagają się na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Powodowie wskazali, że posiadają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy, gdyż pozwoli to na ustalenie sytuacji prawnej powodów na przyszłość (pozew – k. 3-119, modyfikacje powództwa – k. 569-574, 582-584v, 678-684).

W odpowiedzi na pozew i pisma modyfikujące powództwo pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw.

Pozwany zakwestionował roszczenie powodów zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. W ocenie pozwanego umowa jest ważna i nie może być mowy o jej nieważności wskutek przyjęcia abuzywności kwestionowanych postanowień umownych czy też z uwagi na sprzeczność z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Podkreślał, że pracownicy pozwanego poinformowali powoda o ryzyku kredytowym, dochowując należytej staranności. Pozwany podkreślał, że brak jest podstaw do uznania umowy za sprzeczną z naturą stosunku prawnego, jak i z zasadami współżycia społecznego oraz brak podstaw do uznania, iż kwestionowane postanowienia kształtują praw i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają ich interesy. W przekonaniu pozwanego możliwym jest uzupełnienie postanowień umowy kredytu uznanymi za niedozwolone powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Pozwany zaprzeczył, iż w niniejszej sprawie doszło po jego stronie do bezpodstawnego wzbogacenia kosztem strony powodowej skutkującego koniecznością zwrotu nienależnego świadczenia. Ponadto podniósł szereg twierdzeń, w tym wskazał, że roszczenie powodów jest nieuzasadnione w świetle art. 411 pkt 2 k.c., a także podniósł zarzut przedawnienia (odpowiedź na pozew – k. 174-314, odpowiedź na modyfikacje powództwa – k. 588-598, 637-640v, 724-728, 732-734v).

W toku sprawy strony podtrzymały swoje stanowiska, w szczególności powodowie w swoim piśmie końcowym (ostateczne stanowisko powodów – k. 737-754v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

(...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest poprzednikiem prawnym pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. (okoliczność bezsporna).

Powodowie poszukiwali kredytu na zakup mieszkania celem zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych. Powodowie mieli już kredyt w pozwanym banku. W późniejszym czasie pracownik banku zaproponował im ofertę kredytu, w przypadku której będą płacili niższe raty kredytu. Powodowie udali do banku, gdzie zaproponowano im kredyt indeksowany kursem franka szwajcarskiego, pod warunkiem zawarcia aneksu do uprzednio zawartej umowy kredytu złotowego. Powodom nie wyjaśniono, jaką rolę odgrywa waluta CHF w umowie - zapewniano tylko o jej stabilności. Pracownik banku nie poinformował ich o ryzyku czy możliwym wzroście salda w PLN. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania umowy. Cel kredytu został osiągnięty i powodowie zakupili mieszkanie. W nieruchomości nie prowadzono działalności gospodarczej. W dacie zawarcia umowy kredytu powodowie byli małżeństwem, zaś raty spłacane były ze wspólnego majątku. Od 10 stycznia 2015 roku (data uprawomocnienia) powodowie nie są małżeństwem i spłacają zobowiązanie kredytowe ze swoich majątków odrębnych (zeznania powodów – k. 634-635, wyrok – 586).

W dniu 5 stycznia 2007 roku powodowie M. J. i P. J. złożyli w (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o udzielenie kredytu w kwocie 532 803 zł na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym. W okienku waluta kredytu, spośród dostępnych opcji „PLN”, „CHF”, „USD” i „EURO” zaznaczyli ,,CHF”. Wniosek stanowił gotowy formularz do wypełnienia (wniosek kredytowy – k. 359-364).

W dniu 6 lutego 2007 r. bank wydał pozytywną decyzję kredytową (decyzja kredytowa – k. 368-370).

Dnia 14 lutego 2007 roku powodowie M. J. i P. J. jako kredytobiorcy zawarli z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. jako kredytodawcą umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) (dalej także jako „umowa”, umowa – k. 137-146, 323-332).

W dniu 14 czerwca 2007 roku strony zawarły Aneks nr (...) do umowy nr (...) na mocy którego (...) dokonał przewalutowania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych w ramach (...), udzielonego umową nr (...) z dnia 14 lutego 2007 roku na kredyt hipoteczny dla osób fizycznych w ramach (...) waloryzowany kursem CHF (Aneks (...) do umowy – k. 333-334, jednolity tekst umowy – k. 152-156v,335-344)

Stosownie do § 7 ust. 1 umowy bank miał udzielić kredytobiorcom na ich wniosek kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF według tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w CHF miała być określona na podstawie kursu waluty w CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu.

Środki z kredytu miały być przeznaczone na finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego nr (...) wraz z prawem do wyłącznego korzystania z miejsca postojowego nr 180, położonych w W. przy ul. (...) oraz refinansowanie nakładów poniesionych w związku z zakupem przedmiotowego lokalu (§ 1 ust. 1 umowy).

Kwotę kredytu określono na 532 803 zł, a okres kredytowania na 360 miesięcy, tj. od dnia 14 lutego 2007 roku do dnia 5 marca 2037 roku (§ 1 ust. 2 i 4 umowy). Kredyt miał być spłacany miesięcznie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5 i 6 umowy).

W umowie wyrażono kwotę kredytu w złotych polskich (§ 1 ust. 2 umowy). Jako walutę waloryzacji kredytu wskazano CHF (§ 1 ust. 3 umowy).

Na dzień wydania decyzji kredytowej oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym wynosiło 3,77 %, a oprocentowanie dla należności przeterminowanych 14,77% (§ 1 ust. 8-9 umowy).

Na zabezpieczenie kredytu ustanowiono: (1) hipotekę kaucyjną do kwoty 799 204,50 zł ustanowioną na kredytowanej nieruchomości; (2) przelew na rzecz banku praw z polisy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości; (3) ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A. na 36 miesięczny okres ubezpieczenia; (4) przelew na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia na życie zawartej przez kredytobiorców (§ 3 ust. 1-4 umowy).

Prawnym zabezpieczeniem kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia w banku odpisu księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającej prawomocny wpis hipoteki było ubezpieczenie kredytu w (...) S.A. i (...) S.A. oraz cesja wierzytelności na rzecz banku z tytułu wniesionego wkładu budowlanego/przedpłat na poczet nabycia nieruchomości do czasu zakończenia inwestycji (§ 3 ust. 6 umowy).

Wypłata kredytu miała nastąpić w ten sposób, że kwota 522 803 zł miała zostać wypłacona na wskazany w umowie rachunek, zaś kwota 10 000 zł na rachunek kredytobiorcy tytułem refinansowania nakładów poniesionych w związku z zakupem. Wypłata miała nastąpić w VI transzach (§ 5 ust. 1-2 umowy).

Spłata kredytu miała odbywać się na podstawie nieodwołalnego, przez czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z rachunku określonego w tej umowie (§ 6 ust. 1 umowy).

Jak wskazano w § 9 umowy, bank miał pobierać od kredytobiorców prowizję w wysokości określonej w § 1 ust. 7 i 7A płatną jednorazowo w dniu uruchomienia kredytu, która nie podlegała zwrotowi. Na prowizję składała się kwota 1 065,61 zł, tj. 0,20 % kwoty kredytu tytułem prowizji ubezpieczenia kredytu w (...) S.A. i (...) S.A. (§ 1 ust. 7 i 7A umowy).

Kredyt oprocentowany był wg zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy ustalona została na 3,77 % (§ 10 ust. 1, § 1 ust. 8 umowy).

Kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie CHF miała być określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu (§ 7 ust. 1 umowy).

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kredytu wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo-odsetkowych określonych w § 1 ust. 5, w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat (§ 11 ust. 1 umowy). Harmonogram spłat kredytu stanowił załącznik nr 1 i integralną część umowy, i był doręczany kredytobiorcom listem poleconym w terminie 14 dni od daty uruchomienia kredytu. Harmonogram spłat był sporządzony w CHF (ust. 2).

Stosownie do § 11 ust. 5 umowy, raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Kredytobiorcy zlecili i upoważnili bank do pobierania środków pieniężnych na spłatę kapitału i odsetek z tytułu udzielonego kredytu z rachunku e-Konto określonego w § 6 umowy. Zlecenie to było nieodwołalne i wygasało dopiero po całkowitym rozliczeniu kredytu (§ 12 ust. 1 umowy).

Wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF, z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym w dniu i godzinie spłaty (§ 13 ust. 5 umowy).

Ustalono, że integralną część umowy stanowi „Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...)” (regulamin – k. 346-355). Kredytobiorcy oświadczyli, że przed zawarciem umowy zapoznali się z przedmiotowym regulaminem i uznają jego wiążący charakter (§ 26 ust. 1 umowy).

Kredytobiorcy złożyli podpisy pod oświadczeniem, że zostali dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptują. Oświadczenie obejmuje też wskazanie, że są świadomi, iż z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu oraz że zostali dokładnie zapoznani z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązujących w banku oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptują (§ 29 umowy).

W § 30 umowy ustalono, że kredytobiorcy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z umowy.

W myśl § 1 ust. 4 regulaminu kredyt waloryzowany udzielany był w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę obcą.

Wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona była w tej walucie, natomiast spłata dokonywana była w złotych po uprzednim jej przeliczeniu według kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (§ 24 ust. 2 regulaminu). Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych, ulegała comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (§ 24 ust. 3 regulaminu).

W okresie od dnia 5 kwietnia 2007 r. do dnia 5 kwietnia 2022 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego łącznie kwotę 547 557,16 zł tytułem rat kapitałowo odsetkowych, składek ubezpieczeniowych i prowizji (zaświadczenie – k. 130-136, zestawienie operacji – k. 576-577).

7 kwietnia 2009 r. powodowie podpisali aneks do ww. umowy zgodnie z którym zmieniono brzmienie par. 1 ust. 1A i par. 2 ust. 3 (aneks nr (...) k. 345).

W dniu 8 czerwca 2020 r. powodowie wystosowali do pozwanego wezwanie do zapłaty kwoty 476 788,06 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia wynikającego z nieważnej umowy kredytu, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty (wezwanie do zapłaty – k. 123).

Pozwany bank negatywnie rozpatrzył wezwanie do zapłaty powodów (odpowiedź na wezwanie do zapłaty – k. 124).

Sąd pouczył powodów o skutkach nieważności umowy o kredytu. Powodowie oświadczyli, że podtrzymują powództwo (protokół – k. 634).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wymienione uprzednio dokumenty, których wartości dowodowej strony nie kwestionowały. Sąd również nie znalazł podstaw, aby odmówić im wiarygodności. Sąd oparł się również na oświadczeniach stron niekwestionowanych przez stronę przeciwną (art. 229-230 k.p.c.).

Wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie obowiązywania umowy Sąd ustalił na podstawie zaświadczeń wystawionych przez pozwany bank oraz elektronicznego zestawienia operacji które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu. Pozwany nie zaprzeczył, że powodowie świadczyli na jego rzecz na podstawie przedmiotowej umowy wskazane w zaświadczeniu i zestawieniu kwoty.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania powodów (k. 634-635), które to zeznania w jego ocenie były logiczne, rzeczowe i spójne. Powodowie w swoich zeznaniach przedstawili okoliczności poprzedzające zawarcie umowy kredytu.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego oraz wniosek strony powodowej o zobowiązanie pozwanego do złożenia regulaminu oraz potwierdzenia jego doręczenia powodom. Zdaniem Sądu przeprowadzenie tych dowodów było zbędne z punktu widzenia rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Sąd zważył co następuje.

Powodowie domagali się w przedmiotowej sprawie w roszczeniu głównym zapłaty wskazanej kwoty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia w związku z nieważnością umowy kredytu hipotecznego oraz ustalenia nieważności przedmiotowej umowy o kredyt. Najdalej idącym zarzutem sformułowanym przez stronę powodową był zarzut nieważności przedmiotowej umowy. Powoduje to konieczność rozważenia tego zarzutu w pierwszej kolejności, gdyż będzie to przesądzało o zasadności roszczeń dochodzonych w sprawie.

I Zdaniem Sądu przepisy zawarte w art. 385 ¹ -385 ³ k.c. są unormowaniami szczególnymi w stosunku do ogólnych przepisów regulujących kształtowanie treści umów przez strony (art. 58, 353 ¹, 388 k.c.). W związku z tym, mając na uwadze, że przepisy te są korzystniejsze dla konsumentów, roszczenia strony powodowej powinny być ocenione na ich podstawie w pierwszej kolejności (por. np. wyrok SN z 22.01.2016r., I CSK 1049/14, wyrok SN z 27.02.2019r., II CSK 19/18, wyrok SN z 4.04.2019r., III CSK 159/17, wyrok SN z 29.10.2019r., IV CSK 309/18, wyrok SN z 27.11.2019r., II CSK 483/18, uchwała SN z 28.04.2022r., III CZP 40/22) .

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisów tych wynika więc, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki tj.: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Kontrola abuzywności postanowień umowy jest wyłączona, gdy postanowienie takie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem lub gdy określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych. Natomiast rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie.

Kredytobiorca w dacie zawierania umowy był konsumentem w znaczeniu przewidzianym w art. 22 ¹ k.c.

Postanowienia umowy stanowiące klauzulę indeksacyjną/denominacyjną nie były indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Brak indywidualnego uzgodnienia tych postanowień wynika z samego sposobu zawarcia umowy tj. zastosowania przez bank wzorca umowy. Jest oczywiste, że w takim przypadku kredytobiorca nie ma żadnego wpływu na postanowienia umowy w tej części. Ponadto, jeśliby tak by było, to na banku spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie zgodnie z art. 385 ¹ par. 4 k.c.

Zdaniem Sadu uprawniona jest wykładania zakładająca, że postanowienia umowy stanowiące jako całość klauzulę indeksacyjną/denominacyjną odnoszą się do głównych świadczeń stron umowy kredytu. Obowiązek określenia wysokości udzielonego kredytu, w tym po jego indeksacji/denominacji i obowiązek spłaty rat są głównymi obowiązkami stron umowy o kredyt (por. np. wyrok SN z 9.05.2019r., I CSK 242/18, wyrok SN z 11.12.2019r., V CSK 382/18, wyrok SN z 27.11.2019r., II CSK 483/18).

W orzecznictwie TSUE wyrażono wielokrotnie pogląd na tle umów kredytu, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany (klauzule zakładając indeksację lub denominację) określają główny przedmiot umowy kredytu, w związku z czym obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy kredytu może być niepewna. Jeśli chodzi o kategorię warunków umownych mieszczących się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, Trybunał orzekł, że należy uważać za nie te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r., (...) Bank (...), C-51/17, EU:C:2018:750; wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., D., C 118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52; wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r., D., C-260/18, wyrok TSUE z dnia 20 września 2017 r., A. i in., C-186/16, EU:C:2017:703). Zdaniem Sądu nie sposób bowiem „oderwać” klauzul indeksacyjnych od głównych świadczeń stron. O ile w przypadku kredytu indeksowanego, w umowie określono świadczenie główne banku w postaci kwoty kredytu w złotych polskich, która to kwota została oddana do dyspozycji kredytobiorcy, to usunięcie klauzuli indeksacyjnej czyni niemożliwym ustalenie świadczenia kredytobiorcy tj. wysokości raty, którą zgodnie z umową miał on spłacać. Pogląd taki prezentowany jest również w orzecznictwie sadów polskich (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VI Wydział Cywilny z dnia 28 listopada 2019 r., VI ACa 232/19; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 5 lipca 2019 r., I ACa 996/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 8 sierpnia 2019 r., I ACa 126/19, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - I Wydział Cywilny z dnia 13 listopada 2019 r. I ACa 674/18).

Skoro tak, to znaczy, że o ich ewentualnym abuzywnym charakterze można byłoby mówić tylko wówczas, gdyby nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zdaniem Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, że klauzula waloryzacyjna (indeksacyjna/denominacyjna) została sformułowana w przedmiotowej umowie w sposób jasny i precyzyjny, ponieważ kredytobiorca przed zawarciem umowy nie został poinformowany przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursu waluty w wyczerpujący i wystarczający sposób. Strona powodowa nie została poinformowana, że zawierając umowę kredytu indeksowanego/denominowanego, ponosi nieograniczone ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niej trudne lub wręcz niemożliwe do udźwignięcia w przypadku spadku wartości waluty, w której otrzymują wynagrodzenie (PLN) w stosunku do waluty obcej, w której kredyt został udzielony (CHF). W tym celu bank winien przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, w celu podjęcia przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji. Wymóg ten oznacza, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości spadku wartości waluty krajowej względem waluty obcej, w której kredyt był indeksowany, ale również oszacować - potencjalnie istotne - ekonomiczne konsekwencje takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych (wyrok TSUE z 20 września 2018 r. w sprawie C-51/17, (...) Bank (...), pkt 78). W rozpoznawanej sprawie pozwany takiemu obowiązkowi nie podołał.

Zdaniem Sądu analizowanych postanowień umownych nie można było uznać za jednoznaczne także dlatego, że odsyłały do nieokreślonych w umowach wielkości, a mianowicie kursów z tabel kursów walut obowiązujących w pozwanym banku. Wysokości kursów walut nie dało się ustalić w świetle treści umowy, która nie przesądzała, w jaki sposób kursy sprzedaży i kupna z tabel banku będą określane. W chwili zawarcia umowy strona powodowa, ani przedstawiciele banku, którzy zawierali umowę, nie znali konkretnych wartości, jakie mogły się pojawić w tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu przeliczania kwoty kredytu na CHF, ani w dniach wyliczania kolejnych rat. Umowa nie określała podstaw, aby je ustalić. Ustalanie wysokości kursów walut z tabel banku zostało pozostawione swobodzie banku. Wymienione postanowienia należało zatem ocenić jako niejednoznaczne.

Powyższe ustalenia pozwalają na ocenę postanowień umowy w świetle pozostałych przesłanek abuzywności, tj. sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta. W sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy. Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do wyobrażeń o uczciwych, rzetelnych działaniach stron, a także do zaufania, lojalności, jak również - w stosunkach z konsumentami - do fachowości. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi (por. M. Bednarek w: System Prawa Prywatnego Tom 5 Prawo zobowiązań - część ogólna, 2013, s.766.). Przypomnieć w ty miejscu trzeba to co zostało przytoczone wyżej, że warunki umowy dotyczące ustalania kursów waluty CHF dawały pozwanemu bankowi uprawnienie do dowolnego kształtowania zobowiązań drugiej strony umowy. W tym zakresie postanowienia umowy nie zawierały żadnych ograniczeń, pozwalając bankowi na niczym nieograniczone ustalanie kursu CHF w swoich tabelach, a tym samym wysokości zobowiązań kredytobiorców. Nie ma przy tym znaczenia to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta (por. uchwała 7 sędziów SN w sprawie III CZP 27/18). Zdaniem Sądu postanowienia te są oczywiście sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy kredytobiorców. Wobec tego kredytobiorcy nie są tymi postanowieniami związani.

II Na tym etapie konieczne jest więc ustalenie jakie są skutki uznania tych klauzul za abuzywne i w związku z tym za niewiążące kredytobiorcę. Po wyeliminowaniu tych zapisów umowy nie jest możliwe ustalenie wysokości świadczenia kredytobiorcy, tj. ustalenie wysokości kwoty, która podlega zwrotowi na rzecz banku i która stanowi podstawę naliczenia odsetek należnych od kredytobiorcy. Wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, umowę należy uznać za nieważną. Ponadto ustalenie, że umowa jest nieważna nie wywoła niekorzystnych skutków dla powodów. Ze stanowiska procesowego wynika, że powodowie zdają sobie sprawę z konsekwencji takiego rozstrzygnięcia, o które ostatecznie wnosili.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, wyjaśnił, że oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Wynika to zresztą z art. 385 ² k.c., który wprost stanowi, iż oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść. Oznacza to, że wejście w życie ustawy antyspreadowej nie mogło sanować abuzywnych od początku postanowień umownych.

Nie jest możliwe uzupełnienie umowy po wyeliminowaniu ww. klauzul abuzywnych, w ten sposób by pozostawić przedmiotową umowę kredytu w mocy.

Art. 58 § 1 k.c. stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Brak przepisów prawa, które przewidywałyby, że na miejsce nieważnego postanowienia określającego kurs waluty do przeliczenia kwoty kredytu do wypłaty i raty kredytu wchodzi inne postanowienie. W szczególności nie istnieje żaden dyspozytywny przepis prawa, który znajdowałby zastosowanie w miejsce postanowień przewidujących indeksację kredytu. Stosowanie art. 358 § 2 k.c. jest niemożliwe, skoro nie obowiązywał on w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie dopiero 24 stycznia 2009 roku), a brak jest przepisów przejściowych, które umożliwiałyby jego zastosowanie. Ponadto przepis ten przyznaje dłużnikowi uprawnienie do wykonania w walucie polskiej zobowiązania, które powinno być spełnione w walucie obcej. W przypadku przedmiotowej umowy kredytu zobowiązania stron miały być wykonane wyłącznie w walucie polskiej, zatem jest to przypadek nieobjęty hipotezą art. 358 § 2 k.c., który znalazłby zastosowanie tylko gdyby kredytobiorca miał obowiązek wykonać swe zobowiązania w walucie obcej, a tak w niniejszej sprawie nie jest. Ponadto przepis ten nie dotyczy również sytuacji określenia wysokości zobowiązania w walucie, co stanowi pierwszą przeszkodę do wykonania łączącej strony umowy bez nieważnych postanowień przewidujących odesłanie do tabel kursów banku.

Z kolei teza wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 marca 2019 r. C-70/17 po pierwsze nie odnosi się do warunku umownego rozpatrywanego w niniejszej sprawie, a po drugie wynika z niej możliwość zastąpienia warunku umownego przepisem w nowym brzmieniu powstałym już po zawarciu umowy w sytuacji, gdy stwierdzenie nieważności umowy narazi konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, co nie ma miejsca w niniejszej sprawie, gdyż zdaniem Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy unieważnienie umowy jest najbardziej korzystne dla kredytobiorców.

Nawet jednak, gdyby przepis ten mógł znaleźć w sprawie zastosowanie, to i tak, skutkiem tego nie mogłoby być utrzymanie umowy w mocy. W okresie przed 24 stycznia 2009 r. nie istniał bowiem żaden przepis, który mógłby znaleźć zastosowanie w miejsce nieważnych postanowień umowy, zaś nieważność umowy stwierdza się ze skutkiem ex tunc. Niedopuszczalne byłoby zaś uznanie, że możliwa jest następcza konwalidacja umowy od początku nieważnej (zob. uzasadnienie Uchwały SN z dnia 4 kwietnia 1990 r., III CZP 7/90). Oznaczałoby to bowiem wsteczne działanie prawa, co jest sprzeczne z polskim porządkiem prawnym i co wprost wyklucza art. 3 k.c.

Warto również zauważyć, że gdyby ustawodawca chciał ustanowić skutek w postaci następczej konwalidacji nieważnych umów, to mógł to uczynić w nowelizacji prawa bankowego z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 984), a zamiast tego w art. 4 tej ustawy wskazał jedynie, że to strony powinny dokonać stosownej zmiany umowy. Ustawodawca postanowił zatem nie ingerować samodzielnie w umowy kredytu indeksowanego i denominowanego. Jednakże jednocześnie uznał, że niektóre z umów funkcjonujących na rynku wymagają stosownej korekty, a więc że ich treść jest wadliwa, a ich korekta jest niemożliwa na podstawie obowiązujących przepisów prawa.

Z kolei przepis art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 160) jest przepisem ogólnym, a nie szczególnym i nie odnosi się do umów kredytu bankowego. Podobnie przepis art. 24 ustawy o NBP, zgodnie z którym zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustala Rada Ministrów w porozumieniu z Radą (ust. 2). NBP ogłasza bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych (ust. 3). Ponadto wskazać należy, że uchwała zarządu NBP nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa i nie jest adresowana do konsumentów, nie reguluje w sposób szczególny kursów walut w umowach kredytu indeksowanego.

Z drugiej strony nie można również zastąpić nieważnych postanowień umowy w oparciu o zasady współżycia społecznego lub ustalone zwyczaje na podstawie art. 56 k.c. Ani zasady współżycia społecznego nie określają bowiem wysokości kursu waluty jaki powinien być przyjęty do przeliczenia kwoty kredytu do zwrotu oraz wysokości raty, ani nie istnieje żaden ustalony zwyczaj w tej sprawie. Gdyby było inaczej, to możliwe byłoby pozostawienie stosownej luki w każdej umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego i umowa w dalszym ciągu nadawałaby się do wykonania. Oczywistym jest jednak, że luka taka powodowałaby spory co do kursu jaki powinien być zastosowany, zaś umowa nie nadawałaby się do wykonania.

Ponadto w wyroku TSUE z dnia 18 listopada 2021 r. C-212/20 wskazano, że „artykuły 5 i 6 dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE L z 1993 r., Nr 95, s. 29) stoją na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, dokonał wykładni tego warunku w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron.” Takie stanowisko zajął też TSUE w wyroku dnia 8 września 2022 roku w sprawie C-80/21, C-81/21 oraz C-82/21. Ponadto ustalenie, że umowa jest nieważna nie wywoła niekorzystnych skutków dla kredytobiorcy. Ze stanowiska procesowego strony powodowej wynika, że zdaje sobie sprawę z konsekwencji takiego rozstrzygnięcia, o które ostatecznie wnosiła.

III Przechodząc do oceny roszczenia o zapłatę Sąd uznał je za wykazane zarówno co do zasady jak i wysokości.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z art. 410 k.c.

§ 1. Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

§ 2. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W związku z ustaleniem, że łącząca strony umowa była nieważna powodowie na podstawie powyższych przepisów mogli domagać się zwrotu tego co na jej podstawie świadczyli na rzecz banku. Wysokość żądanej kwoty w ramach roszczenia głównego, nie była ostatecznie kwestionowana i wynikała z dokumentów sporządzonych przez pozwanego, z których wynikało z kolei, że powodowie z tytułu zobowiązań wynikających z umowy kredytu zapłacili na rzecz pozwanego łącznie kwotę 547 557,16 zł i Tym samym, wskazaną kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów w ten sposób, że kwotę 248 891,56 zł zasądził na rzecz powodów łącznie, kwotę 149 332,80 zł Sąd zasądził na rzecz powódki M. J. oraz kwotę 149 332,81 zł na rzecz powoda P. J., czym orzekł w pkt 3., 4., 5. i 6. wyroku.

Sąd uznał natomiast, że roszczenie strony powodowej o zasądzenie odsetek za opóźnienie od daty wskazanej w żądaniu nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach. W przedmiotowej sprawie powodowie powołali się na nieważność umowy kierując do pozwanego wezwanie do zapłaty, doręczone pozwanemu 7 lipca 2020 roku. Wobec tego Sąd zasądził odsetki ustawowe na podstawie art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 455 k.c. Odsetki od kwoty 248 891,56 zł zasądzonej na rzecz powodów łącznie, kwot 95 058,94 zł, 4968,67 zł i 13 920,64 zł na rzecz M. J. oraz kwot 95 058,94 zł, 4 968,68 zł i 13 920,64 zł na rzecz P. J. Sąd zasądził od dnia 17 lipca 2020 roku - zgodnie z żądaniem pozwu. W zakresie kwot 33 808,99 zł i 1 575,56 zł na rzecz M. J. i kwot 33 808,99 zł i 1 575,56 zł na rzecz P. J. Sąd zasądził od dnia 18 października 2022 roku, tj. od dnia następującego po upływie 7 dni od dnia doręczenia pozwanemu pisma modyfikującego powództwo z dnia 8 czerwca 2022 roku, w którym żądanie to sprecyzowano, a które doręczono pozwanemu 10 października 2022 roku. W pozostałym zakresie Sąd oddalił roszczenie o zasądzenie odsetek, o czym orzekł w pkt 7. wyroku.

IV Sąd uznał za nieuzasadniony zarzut pozwanego dotyczący przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Zgodnie z art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym od 9 lipca 2018 r., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W myśl art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawa o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) termin przedawnienia wynosił dziesięć lat. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Powyższe oznacza, że w sprawie ma zastosowanie 10 letni termin przedawnienia. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej termin przedawnienia tego rodzaju roszczenia nie może zacząć biec, dopóki kredytobiorca nie dowie się o wadliwości swojej umowy (uchwała Sąd Najwyższego z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21), Wyrok TSUE z 10 czerwca 2021 r. C-776/19). W przedmiotowej sprawie powodowie o okolicznościach dotyczących wadliwości umowy kredytowej z pewnością nie dowiedzieli się przed okresem 10 lat poprzedzających wytoczenie powództwa.

Zdaniem Sądu roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie są roszczeniami o świadczenia okresowe. Mając na uwadze terminy świadczenia i datę wytoczenia powództwa nie sposób uznać, że roszczenie dochodzone pozwem jest przedawnione. Żadne okoliczności nie uzasadniają też twierdzenia o istnieniu przesłanek określonych w przepisach art. 411 pkt 1 i 2 k.c. Wynika to jednoznacznie z okoliczności przytoczonych wyżej.

IV Podstawą powództwa o ustalenie jest przepis art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w rozumieniu powyższego przepisu to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku. Interes prawny istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej w jakiej znajduje się powód. Zdaniem Sądu strona powodowa posiada interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c. Ustalenia w zakresie ważności umowy kredytowej, a tym samym co do istnienia stosunku prawnego łączącego strony, przesądzą definitywnie o zobowiązaniach stron związanych z zawarciem przedmiotowych umów. Istniejący stan niepewności może być usunięty jedynie w drodze roszczenia opartego na art. 189 k.p.c. (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 marca 2018 r., sygn. I ACa 915/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 grudnia 2019r., sygn. I ACa 697/18).

Z uwagi na powyższe, uwzględnieniu podlegało roszczenie o ustalenie nieważności zawartej przez strony umowy kredytu, o czym Sąd orzekł w punkcie 2. wyroku.

Uwzględnienie powództwa głównego czyniło bezprzedmiotowym rozpoznanie żądania ewentualnego.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 w zw. z art. 108 par. 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Paweł Pyzio