Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Paweł Duda

Protokolant: protokolant sądowy Urszula Flaga

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Banku Spółki Akcyjnej
w upadłości z siedzibą w W.

przeciwko R. G.

o zapłatę, ewentualnie o zapłatę

I.  oddala powództwo główne w całości;

II.  z powództwa ewentualnego: zasądza od R. G. na rzecz Syndyka masy upadłości (...) Banku Spółki Akcyjnej w upadłości z siedzibą
w W. kwotę 403.801,77 zł (czterysta trzy tysiące osiemset jeden złotych siedemdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 marca 2023 r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo ewentualne w pozostałej części;

IV.  zasądza tytułem zwrotu kosztów postępowania od Syndyka masy upadłości (...) Banku Spółki Akcyjnej w upadłości z siedzibą w W. na rzecz R. G. kwotę 15.017 zł (piętnaście tysięcy siedemnaście złotych) wraz
z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXV C 624/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 marca 2025 r.

Powód (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. pozwem z dnia
31 lipca 2020 wniósł o zasądzenie od pozwanego R. G. kwoty 4.414.618,84 zł, wraz z odsetkami: a) od kwoty 3.358.819,79 zł – umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od dnia 29 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, b) od kwoty 87.869,07 zł – ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, c) od kwoty 968.088,74 zł – ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że zawarł z pozwanym umowę kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 5 marca 2008 r. Pozwany nie wywiązał się
z ciążącego na nim zobowiązania terminowego dokonywania spłat w wysokościach ustalonych w umowie. Z uwagi na powstanie zaległości w spłacie rat kredytu, powód wezwał pozwanego do zapłaty pismem z dnia 8 grudnia 2017 r. Wezwanie nie odniosło zamierzonego skutku, wobec czego bank wypowiedział umowę kredytu pismem z dnia 9 maja 2018 r.,
a następnie wystawił wyciąg z ksiąg bankowych. Na wierzytelność dochodzoną pozwem składają się kwoty: 3.358.819,79 zł tytułem należności głównej (niespłacony kapitał), 87.689,07 zł tytułem odsetek umownych za okres korzystania z kapitału naliczonych
w wysokości 3,76% za okres od dnia 7 lipca 2017 r. do dnia 18 czerwca 2018 r., 968.088,74 zł tytułem odsetek za opóźnienie naliczonych za okres od dnia 28 grudnia 2017 r. do dnia
28 lipca 2020 r.

Pozwany R. G. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa
w całości.

Pozwany podniósł, że zawarta przez strony umowa kredytu jest nieważna, jako sprzeczna z art. 69 Prawa bankowego i art. 353 ¹ k.c. oraz zasadami współżycia społecznego ewentualnie, że bezskuteczne wobec pozwanego są zapisy umowne w zakresie § 3 ust. 8, § 4 ust. 2 i § 4 ust. 4 umowy kredytu, które przewidują indeksację kredytu kursem franka szwajcarskiego. Klauzule indeksacyjne zawarte w umowie kredytu uprawniały bowiem bank do jednostronnego i dowolnego kształtowania kursów waluty indeksacyjnej i tym samym dowolnego określania wysokości zobowiązań kredytobiorcy. Ponadto indeksacja kredytu nałożyła na pozwanego ryzyko walutowe, o czym nie został on należycie poinformowany przed zawarciem umowy. Po wyeliminowaniu z umowy kwestionowanych klauzul nie może być ona wykonywana. Pozwany wskazał, że wyraża zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wszelkich skutków, które się z tym wiążą oraz że nie zgadza się na jakiekolwiek uzupełnianie luk w umowie, powstałych wskutek usunięcia z niej klauzul abuzywnych. Pozwany zarzucił również przedawnienie roszczenia objętego pozwem, nieudowodnienie roszczenia co do zasady i co do wysokości oraz wywodzenie roszczenia
z umowy, która została zawarta przez osoby nieumocowane do dokonania takiej czynności.

W piśmie procesowym z dnia 5 września 2022 r. powód zgłosił, na wypadek uznania że umowa kredytu objęta pozwem jest nieważna, żądanie ewentualne o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2.000.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia tego pisma do dnia zapłaty. Powód zaprzeczył statusowi konsumenta po stronie pozwanego (bowiem w dacie zawarcia umowy prowadził on działalność gospodarczą), by umowa kredytu została zawarta ze strony banku przez osoby nieumocowane, by zawierała klauzule indeksacyjne i by była nieważna. Powód wskazał, że żądanie ewentualnie zgłosił z ostrożności procesowej i obejmuje ono, na wypadek stwierdzenia nieważności umowy kredytu, zwrot kapitału kredytu na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 20 marca 2023 r. wniósł o oddalenie zmodyfikowanego powództwa w całości. Pozwany wskazał, że przedmiotową umowę kredytu zawarł jako konsument, w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Środki
z kredytu zostały przeznaczone na refinansowanie wydatków pozwanego na zakup nieruchomości w stanie deweloperskim oraz wykończenie domu ze stanu deweloperskiego do stanu nadającego się do zamieszkania. Pozwany zarzucił, że roszczenie banku o zwrot kapitału kredytu przedawniło się najpóźniej 31 grudnia 2021 r., bowiem złożył przeciwko bankowi do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie w dniu 5 marca 2018 r. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, który spełniał wszystkie wymogi skutecznego poinformowania banku o definitywnej odmowie sanowania umowy. Posiedzenie pojednawcze odbyło się przed sądem w dniu 4 czerwca 2018 r., w tym dniu bank miał jasność co do kierowanych wobec niego żądań i mógł wystąpić przeciwko pozwanemu z żądaniem zwrotu kapitału. Umowa kredytu stała się zatem trwale bezskuteczna w dniu 4 czerwca 2018 r. Na wypadek gdyby Sąd uznał, że powództwo o zwrot kapitału kredytu jest zasadne, a roszczenie powoda nie jest przedawnione, pozwany zgłosił zarzut potrącenia z wierzytelnością banku
o zwrot kapitału kredytu w wysokości 2.000.000 zł, wypłaconej na podstawie nieważnej umowy kredytu, własnej wierzytelności o zwrot nienależnego świadczenia w kwocie 1.983.033,37 zł, na które składają się następujące roszczenia pozwanego: 1) o zwrot bezpodstawnie uiszczonych rat w okresie od dnia 6 maja 2008 r. do dnia 28 listopada 2017 r. – kwota 1.596.198,23 zł, 2) skapitalizowane odsetki za opóźnienie za okres od 20 marca
2020 r. do 19 marca 2023 r. od powyższej kwoty, objętej zawezwaniem do próby ugodowej – kwota 379.068,67 zł, 3) o zwrot bezpodstawnie uiszczonych opłat w związku z umową kredytu pobranych w dniu 5 marca 2008 r. tytułem niskiego wkładu własnego oraz tytułem wpisu do księgi wieczystej – kwota 6.276,03 zł, 4) skapitalizowane odsetki za opóźnienie za okres od 20 marca 2020 r. do 19 marca 2023 r. od powyższej kwoty, objętej zawezwaniem do próby ugodowej – kwota 1.490,44 zł.

W związku z ogłoszeniem przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 20 lipca 2023 r. upadłości (...) Banku S.A. z siedzibą
w W., postanowieniem z dnia 17 listopada 2023 r. Sąd w niniejszej sprawie zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c., wezwał do udziału w sprawie
w charakterze powoda syndyka masy upadłości (...) Banku Spółki Akcyjnej
w upadłości z siedzibą w W. w miejsce upadłego oraz podjął zawieszone postępowanie z udziałem syndyka masy upadłości (...) Banku Spółki Akcyjnej
w upadłości z siedzibą w W..

W piśmie procesowym z dnia 19 stycznia 2024 r., uzupełnionym pismem procesowym z 6 lutego 2024 r., syndyk masy upadłości (...) Banku S.A. w upadłości zmodyfikował żądanie ewentualne w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od R. G. na rzecz powoda kwoty 3.356.331,01 zł, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi: a) od kwoty 2.000.000 zł od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego pisma procesowego powoda z dnia 5 września 2022 r. do dnia zapłaty, b) od kwoty 1.356.331,01 zł od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego odpisu pisma procesowego z dnia
19 stycznia 2024 r. do dnia zapłaty. Powód wyjaśnił, że kwota łączna 3.356.331,01 zł stanowi zwaloryzowaną kwotę wynikającą z nienależnego świadczenia, tj. kapitału kredytu
w wysokości 2.000.000 zł w oparciu o wskaźnik inflacji w poszczególnych latach od marca 2008 r. do lutego 2023 r. Na skutek inflacji kwota udostępnionego w 2008 r. kapitału
ma wartość nabywczą o ponad 1/3 niższą niż w dacie zawarci umowy, co uzasadnia waloryzację tego świadczenia.

Odpowiadając na powyższą modyfikację powództwa, pozwany w piśmie procesowym z 7 maja 2024 r. podniósł, że roszczenie powoda o waloryzację kwoty kapitału jest bezpodstawne. W świetle art. 358 ¹ § 4 k.c. oraz art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/12/EW z dnia 5 kwietnia 2003 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich waloryzacja sądowa na korzyść banku jest niemożliwa w sporze
z konsumentem.

Powód w piśmie procesowym z dnia 7 maja 2024 r. wskazał, że nie nastąpiło przedawnienie roszczenia banku opartego na przepisach o nienależnym świadczeniu. Termin przedawnienia tego roszczenia może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę – konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie, bowiem dopiero wówczas można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogą żądać zwrotu nienależnego świadczenia. W tym celu przewodniczący ma obowiązek pouczyć konsumenta
o tym, czy istnieje możliwość utrzymania umowy po wyeliminowaniu z niej klauzul abuzywnych, czy też takiej możliwości nie ma, co będzie się wiązało z koniecznością zwrotu przez strony spełnionych świadczeń. Pozwany podniósł również, że w pozwie nie została podana podstawa prawna dochodzonej kwoty, lecz podstawa faktyczna, co pozwala ją zasądzić z innej podstawy prawnej. Pozwany zarzucił, że zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, bowiem jest nie do pogodzenia z elementarnym poczuciem sprawiedliwości, aby pozwany miał się stać beneficjentem udostępnionego przez bank kapitału kredytu kosztem innych kredytobiorców. Pozwany wskazał nadto na bezzasadność zarzutu potrącenia oraz zakwestionował, że przedstawiona przez pozwanego do potrącenia wierzytelność powstała, że była nieprzedawniona i wymagalna. O wymagalności wierzytelności nie przesądza zawezwanie do próby ugodowej z dnia 5 marca 2018 r., które nie precyzowało skutków uznania postanowień umownych za abuzywne, bowiem równoważnie bazowało na nieważności jak i uzłotowieniu kredytu indeksowanego do waluty obcej oraz równoważnie określało kwoty, których pozwany domagał się zasądzenia i nie zawierało żadnych dowodów na wymagalność wskazanych w nim sum ani wyliczenia ich wysokości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. G. w 2008 r. potrzebował kredytu na zrefinansowanie poniesionych wydatków na zakup domu w stanie surowym w miejscowości B. koło K. oraz na spłatę prywatnej pożyczki. W celu uzyskania kredytu zgłosił się do (...) Banku S.A., gdzie doradca kredytowy zaoferował mu kredyt indeksowany kursem franka szwajcarskiego. W dniu 22 stycznia 2008 r. pozwany złożył do (...) Banku S.A. wniosek
o udzielenie kredytu hipotecznego mieszkaniowego na refinansowanie wydatków mieszkaniowych, w kwocie 2.000.000 zł, w walucie CHF ( wniosek o udzielenie kredytu –
k. 30-34, przesłuchanie pozwanego R. G. – k. 394v.-395).

W dniu 5 marca 2008 r. (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) (poprzednik prawny (...) Banku S.A.) oraz R. G. (kredytobiorca) zawarli umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF. Na mocy tej umowy Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 2.000.000 zł indeksowanego kursem CHF, na warunkach określonych w umowie kredytu oraz „Regulaminie Kredytowania Hipotecznego (...)S.A. w W. – Oddział (...), na okres 240 miesięcy, z przeznaczeniem na: a) refinansowanie wydatków mieszkaniowych
w wysokości 1.579.042,90 zł, b) cel dowolny w wysokości 420.957,10 zł (§ 1 i § 2 ust. 1-3 umowy).

W umowie wskazano, że uruchomienie kredytu następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w umowie kredytu zgodnie z kursem kupna dewiz obowiązującym w Banku w dniu uruchomienia (§ 3 ust. 8 umowy). Spłata następuje
w 240 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych zgodnie z harmonogramem spłat, który zostanie wysłany do kredytobiorcy listem poleconym w terminie 14 dni roboczych od dnia uruchomienia środków (§ 4 ust. 1 umowy). Spłata wszelkich zobowiązań
z tytułu umowy będzie dokonywana w złotych na rachunek kredytu wskazany w umowie (§ 4 ust. 2 umowy). Metodę i terminy ustalania kursu wymiany walut (na podstawie którego wyliczane są raty spłaty i bieżące saldo zadłużenia) oraz warunki aktualizacji harmonogramu określa Regulamin (§ 4 ust. 4 umowy).

W umowie postanowiono, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosi 6,21% w skali roku, na które składa się suma obowiązującej stawki referencyjnej 3M LIBOR dla CHF (która na dzień sporządzenia umowy wynosi 2,71%) i stałej marży Banku, która wynosi 3,50% (§ 5 ust. 1 umowy). Po ustanowieniu docelowego zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci prawomocnego wpisu hipoteki marża Banku zostanie obniżona o 1 punkt procentowy i będzie wynosiła 2,50% (§ 5 ust. 2 umowy).

Jako prawne zabezpieczenia spłaty kredytu przewidziano w umowie: 1) hipotekę kaucyjną do kwoty 3.400.000 zł ustanowioną na rzecz banku na pierwszym miejscu w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości powoda, 2) cesję praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych w/w nieruchomości, na kwotę nie niższą niż 2.300.000 zł (§ 7 ust. 1 umowy).

Kredytobiorca oświadczył w umowie, że: otrzymał Regulamin, zapoznał się
z nim i zaakceptowali warunki w nim zawarte (w szczególności zapisy dotyczące warunków
i konsekwencji zmiany waluty kredytu, sposobów i terminów ustalania stopy procentowej
i oprocentowania kredytu, metody i terminów ustalania kursu wymiany walut, metody ustalania wysokości rat spłaty oraz warunków aktualizacji harmonogramu spłat); jest świadomy ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego (jako czynnika determinującego wysokość zadłużenia oraz wysokość rat spłaty) w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko; jest świadomy ryzyka związanego ze zmianą stopy procentowej (jako czynnika determinującego wysokość zadłużenia oraz wysokość rat spłaty) w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko (§ 10 ust. 2 lit. c umowy).

( umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 05.03.2008 r. – k. 36-39).

Regulamin kredytowania hipotecznego (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...), który stanowił załącznik do przedmiotowej umowy kredytu, przewidywał, że uruchomienie kredytu (lub jego transzy) denominowanego do waluty obcej następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu uruchomionej kwoty w dniu wypłaty na walutę wskazaną w umowie kredytu wg kursu kupna danej waluty ustalonego przez Bank
w aktualnej Tabeli Kursów (§ 11 ust. 7) oraz że w przypadku kredytu denominowanego kursem waluty obcej harmonogram spłat kredytu jest wyrażony w walucie kredytu, a kwota raty spłaty obliczana jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia spłaty (§ 12 ust. 7). Tabelę Kursów zdefiniowano w Regulaminie jako tabelę kursów kupna / sprzedaży walut (...) Banku S.A. obowiązującą o godz. 9:30 w dniu, w którym następuje operacja (§ 2 lit. m) ( Regulamin kredytowania hipotecznego (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) k. 46-50v.).

Przy zawieraniu umowy kredytu R. G. podpisał na formularzu banku „Oświadczenie o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej do umowy kredytu hipotecznego nr (...)”, stanowiące załącznik do umowy kredytu, w którym m.in. oświadczył. że:

-

zapoznał się z pojęciami: ryzyko walutowe – raty spłaty kredytu mogą zmieniać się (zarówno w dół, jak i w górę) w zależności od wahań kursu waluty, w której został zaciągnięty kredyt; ryzyko stopy procentowej – raty spłaty kredytu mogą zmieniać się (zarówno w dół jak i w górę) w zależności od wahań rynkowych stóp procentowych,

-

zapoznał się z symulacjami modelowymi wariantów spłaty kredytu dla różnych poziomów kursów walut i / lub stopy procentowej (zawartymi w formularzu oświadczenia, przewidujące wzrost oprocentowania kredytu do 7,40% i wzrost kursu PLN/CHF do 2,8822, tj. przy założeniu wzrostu stopy procentowej w skali odpowiadającej różnicy między maksymalnym i minimalnym poziomem stopy procentowej w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz deprecjacji kursu złotego do waluty w skali odpowiadającej różnicy między maksymalnym i minimalnym kursem złotego do waluty z ostatnich 12 miesięcy,

-

jest świadomy faktu, że uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje wg kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której denominowany jest kredyt, akceptuje, iż w związku z tym miesięczne raty kredytu powiększone są o tzw. spread (różnicę między kursem kupna i sprzedaży walut), spread ten może być zmienny
w zależności od warunków rynkowych i polityki Banku, możliwe są odchylenia stosowanego przez (...) Bank S.A. kursu kupna i sprzedaży o odpowiednio, do 5% od kursu rynkowego wymiany walut, bieżące kursy walut są zamieszczone na stronie internetowej (...), jest świadomy, że kursy mogą zmieniać się codziennie,

-

przedstawiono mu ofertę kredytu hipotecznego (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) w złotych polskich oraz że wybrał kredyt indeksowany kursem waluty obcej, będąc uprzednio poinformowany o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty obcej,

-

jest świadomy faktu, że w przypadku kredytów indeksowanych kursem waluty obcej ponosi ryzyko kursowe, co oznacza, że zarówno rata kredytu, jak i zadłużenie
z tytułu zaciągniętego kredytu – przeliczone na PLN na dany dzień – podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty, jest świadomy faktu, że rzeczywiste koszty obsługi długu mogą się finalnie okazać znacząco wyższe od wcześniej założonych, jest świadomy faktu, że wybierając zadłużenie w walucie obcej aktualnie korzysta z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłaca miesięcznie niższą ratę, co wynika ze znacznej różnicy wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.

( „Oświadczenie o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej do umowy kredytu hipotecznego nr (...)” z 12.03.2008 r. – k. 42-42v.).

Przedmiotowa umowa kredytu hipotecznego została zawarta przez strony według wzorca umownego stosowanego przez bank. Postanowienia umowy dotyczące zasad indeksacji walutowej nie były przedmiotem negocjacji pomiędzy stronami. Zawierając umowę kredytu pozwany nie miał świadomości, że kurs franka szwajcarskiego może rosnąć
w sposób nieograniczony. W dacie zawarcia umowy pozwany prowadził działalność gospodarczą w zakresie (...), był udziałowcem spółek zajmujących się działalnością (...) oraz spółki zajmującej się (...) Środki uzyskane z przedmiotowego kredytu został wykorzystane przez pozwanego na wykończenie domu w miejscowości B.. Dom ten pozwany wykorzystuje we własnych celach mieszkaniowych ( wniosek o udzielenie kredytu – k. 30-35, informacja
o prowadzonej działalności gospodarczej wraz z załącznikami – k. 453-472, przesłuchanie pozwanego R. G. – k. 394v.-395).

W dniu 29 listopada 2010 r. strony zawarły Porozumienie, na mocy którego Bank udzielił kredytobiorcy karencji w spłacie kapitału i odsetek kredytowych na okres 6 miesięcy począwszy od 1 listopada 2010 r. W Porozumieniu zapisano, że kwota wymagalnych odsetek, do zapłaty których zobowiązany był kredytobiorca, naliczonych do dnia podpisania Porozumienia, zostaje skapitalizowana i powiększa kwotę kapitału kredytu ( Porozumienie do umowy kredytu hipotecznego – k. 51).

Aneksem z dnia 26 listopada 2012 r. do przedmiotowej umowy kredytu postanowiono, że z uwagi na wniosek kredytobiorcy o restrukturyzację kredytu kwota wymagalnych wierzytelności na dzień wejścia w życie niniejszego Aneksu, dopisana zostanie do kapitału niewymaganego i od dnia wejścia w życie Aneksu powiększać będzie podstawę naliczania odsetek umownych. Zasady ustalania oprocentowania, jak również naliczania odsetek ustalone w umowie kredytu nie ulegały zmianie ( Aneks z dnia 26.11.2012 r. – k. 52-53).

Aneksem z dnia 29 lipca 2013 r. do przedmiotowej umowy kredytu strony postanowiły zmienić na czas określony zasady spłaty kredytu w ten sposób, że Bank udziela kredytobiorcy na okres 24 miesięcy począwszy od sierpnia 2013 r. karencji w spłacie odsetek. W okresie karencji kredytobiorca zobowiązany jest do zapłaty miesięcznych rat w wysokości 4.445,06 CHF każda ( Aneks z dnia 29.07.2013 r. – k. 55-55v.).

Aneksem z dnia 29 lipca 2013 r. do przedmiotowej umowy kredytu dodano dwa dodatkowe zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci: umowy cesji wierzytelności z umowy najmu nr (...) oraz umowy cesji wierzytelności z umowy najmu nr (...) ( Aneks z dnia 29.07.2013 r. – k. 56-56v.).

Aneksem z dnia 30 grudnia 2015 r. do przedmiotowej umowy kredytu strony dokonały kapitalizacji wymagalnych wierzytelności w kwocie 10.265,05 CHF poprzez ich doliczenie do kapitału kredytu ( Aneks z dnia 30.12.2015 r. – k. 58-61).

Aneksem z dnia 28 lipca 2016 r. do przedmiotowej umowy kredytu dodano dwa dodatkowe zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci: umowy cesji wierzytelności z umowy najmu nr (...) oraz umowy cesji z umowy pożyczki zawartej dnia 27 listopada 2013 r. nr (...) ( Aneks z dnia 28.07.2016 r. – k. 65-65v.).

Z tytułu kredytu udzielonego na podstawie przedmiotowej umowy bank wypłacił R. G. środki w kwocie 2.000.000 zł w dniu 13 marca 2008 r. ( potwierdzenie złożenia dyspozycji przelewu – k. 72).

Pozwany spłacał raty kredytowe wynikające z przedmiotowej umowy w złotych polskich. Pozwany zapłacił na rzecz powodowego banku tytułem rat kredytowych w okresie od 7 maja 2008 r. do 29 września 2017 r. łącznie 1.645.713,65 zł. Ponadto pozwany zapłacił tytułem rat kredytowych 7 kwietnia 2008 r. kwotę 8.739,983 zł, 28 grudnia 2017 r. kwotę 13.000 zł i 30 stycznia 2018 r. kwotę 12.800 zł. Suma wpłat pozwanego na rzecz banku tytułem rat kredytowych wyniosła 1.680.253,58 zł (wyciąg z rachunku kredytu –
k. 84-124v., zestawienia wpłat – k. 308-313). Bank pobrał również od pozwanego w związku z umową kredytu kwotę 6.059,03 zł z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i kwotę 217 zł z tytułu opłat za wpis do księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu, które przewidziane zostały w § 3 ust. 7 lit. f) oraz lit. m) i n) umowy kredytu ( fakty ustalone na podstawie art. 230 k.p.c. – podane przez pozwanego w piśmie procesowym z 20.03.2023 r.
i nie zakwestionowane przez powoda).

W związku z powstaniem zaległości w spłacie kredytu, (...) Bank S.A. pismem z dnia 8 grudnia 2017 r., wysłanym przesyłką pocztową poleconą 11 grudnia 2017 r., wezwał R. G., pod rygorem wypowiedzenia umowy, do uregulowania w terminie 14 dni roboczych od daty doręczenia wezwania całości zaległości obejmującej na dzień sporządzenia pisma następujące kwoty: 3.087,86 CHF tytułem należności kapitałowej, 10.948,44 CHF tytułem odsetek umownych, 47,59 CHF tytułem odsetek podwyższonych za opóźnienie w spłacie należności kapitałowej, 3,19 CHF + 3,54 zł tytułem kosztów i opłat za czynności windykacyjne. Jednocześnie bank poinformował pozwanego o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od otrzymania wezwania wniosku o restrukturyzację zadłużenia (wezwanie do zapłaty z 08.12.2017 r. – k. 73-73v., kopia pocztowej książki nadawczej –
k. 74).

Pismem z dnia 9 maja 2018 r. (...) Bank S.A. oświadczył R. G., że w związku z nieuregulowaniem zaległości w spłacie kredytu wypowiada umowę kredytu nr (...) z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia liczonego od dnia doręczenia niniejszego pisma oraz że w następnym dniu po upływie okresu wypowiedzenia całość środków kredytowych wraz z odsetkami
i kosztami staje się wymagalna i podlega natychmiastowemu zwrotowi. Pismo powyższe zostało doręczone pozwanemu 17 maja 2018 r. (pismo Banku z 09.05.2018 r. – k. 75, potwierdzenie odbioru – k. 77-77v.).

Pismem z dnia 26 czerwca 2018 r., wysłanym przesyłką pocztową poleconą w dniu
27 czerwca 2018 r., (...) Bank S.A., w związku z wypowiedzeniem przedmiotowej umowy kredytu i postawieniem należności w stan natychmiastowej wykonalności, wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania całości należności obejmującej na dzień sporządzenia pisma następujące kwoty: 3.358.819,79 zł tytułem należności kapitałowej, 89.410,47 zł tytułem odsetek umownych, 11.105,04 zł tytułem odsetek podwyższonych za opóźnienie w spłacie należności kapitałowej, 17,70 zł + 3,54 tytułem kosztów i opłat za czynności windykacyjne (ostateczne wezwanie do zapłaty
z 26.06.2018 r. – k. 79, kopia pocztowej książki nadawczej – k. 80).

W dniu 29 lipca 2020 r. (...) Bank wystawił wyciąg z ksiąg bankowych na podstawie art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, w którym stwierdził, że w jego księgach figuruje wymagalne zadłużenie dłużnika R. G. z tytułu umowy kredytu nr (...)z dnia 5 marca 2008 r. wynoszące 4.414.618,84 zł, w tym: 1) należność główna (niespłacony kapitał) w kwocie 3.358.819,79 zł, 2) odsetki umowne za czas korzystania z kapitału w wysokości 87.689,07 zł, 3) odsetki za opóźnienie naliczone od kwoty niespłaconego kapitału w wysokości 968.088,74 zł, 4) opłaty i inne prowizje 21,24 zł (wyciąg z ksiąg (...) Bank S.A. – k. 83).

W dniu 5 marca 2018 r. R. G. złożył do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie przeciwko (...) Bankowi S.A. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej o:

a)  ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny indeksowany do CHF o numerze
(...), zawarta w dniu 6 marca 2008 r. jest nieważna;

b)  ustalenie, że zapisy wyżej wymienionej umowy stanowią klauzule niedozwolone
w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.;

i w związku z powyższym:

c)  o zapłatę kwoty 1.625.000 zł tytułem zwrotu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych, opłat, ubezpieczeń i prowizji wniesionych w związku z w/w umową od dnia 6 marca 2008 r. do dnia 5 marca 2018 r., w związku z podstawami prawnymi do uznania całych umów za nieważne;

d)  o zapłatę kwoty 125.000 zł tytułem zwrotu różnicy pomiędzy kwotami zapłaconymi
a należnymi w przypadku usunięcia klauzul niedozwolonych, składającej się
w szczególności z nadpłaconych przez wzywającego rat kredytowo-odsetkowych, wartości nadpłaconych różnicy kursowych.

W uzasadnieniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej R. G. wskazał m.in., że umowa kredytu zawiera szereg klauzul abuzywnych, w szczególności § 3 ust. 8 oraz § 4 ust. 2 i ust. 4, które nie wiążą go jako konsumenta, a nawet mogą świadczyć o nieważności całej umowy. Fakt, że klauzule abuzywne dotyczą m.in. wysokości zobowiązania wzywającego, prowadzi do istotnych wątpliwości, czy cała umowa jest ważna. We wniosku wskazano nadto, że bank zaniechał wypełnienia obowiązków informacyjnych względem wzywającego, co może świadczyć o nieważności całej umowy kredytowej. Odpis wniosku o zawezwanie do próby ugodowej został doręczony (...) Bankowi S.A. w dniu 26 marca 2018 r. Posiedzenie pojednawcze miało miejsce 4 czerwca 2018 r., w imieniu zawezwanego (...) Banki S.A. nikt się nie stawił i do zawarcia ugody nie doszło ( wniosek o zawezwanie do próby ugodowej wraz z załącznikami – k. 290-298 i 321-338, zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 325, protokół posiedzenia z 04.06.2018 r. w sprawie sygn. akt I Co 511/18 Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie – k. 290 i 346).

Pozwem z dnia 20 sierpnia 2019 r., wniesionym do Sądu Okręgowego w Warszawie, skierowanym przeciwko (...) Bankowi S.A., R. G. wniósł o:

1.  ustalenie, iż umowa kredytu hipotecznego nr (...) zawarta w dniu
5 marca 2008 r. pomiędzy powodem a pozwanym, zmieniona następnie porozumieniem z dnia 29 listopada 2010 roku oraz aneksami z dnia 26 listopada
2012 r., 29 lipca 2013 r., 30 grudnia 2015 r., 28 lipca 2016 r. oraz 14 listopada 2016 r., jest nieważna i nie wiąże powoda,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.596.198,23 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 czerwca 2008 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie, w przypadku gdyby Sąd stwierdził, że umowa jest ważna:

3.  ustalenie, iż postanowienia umowy są bezskuteczne wobec powoda i nie wiążą go
w zakresie: § 3 ust. 8 umowy, § 4 ust. 2 umowy oraz § 4 ust. 4 umowy, z uwagi na fakt, iż stanowią one niedozwolone postanowienia umowne,

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 98.952,78 zł, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu tego pozwu R. G. wskazał, że znajdujące się w umowie kredytu i regulaminie kredytowania klauzule indeksacyjne wprowadzają mechanizm przeliczenia świadczeń stron na podstawie kursów franka szwajcarskiego z tabel kursowych banku. W umowie nie określono jednak zasad ustalania tych kursów przez bank, wobec czego bank może kształtować te kursy w sposób dowolny, a w konsekwencji określać jednostronnie i arbitralnie wysokość świadczeń stron. Ponadto przy zawieraniu umowy kredytobiorca nie został rzetelnie poinformowany o ryzyku walutowym związanym z zaciągnięciem kredytu indeksowanego. W związku z powyższym umowa kredytu jest nieważna ze względu na jej sprzeczność z art. 69 Prawa bankowego, z naturą stosunku cywilnoprawnego wyrażoną w art. 353 ¹ k.c. i z zasadami współżycia społecznego. Klauzule indeksacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i nie wiążą kredytobiorcy, a ich wyeliminowanie z umowy sprawia, że umowa nie może być wykonywana, co prowadzi do jej nieważności. Żądania ewentualne zgłoszone w wymienionym wyżej pozwie R. G. oparł na założeniu, że w razie uznania przez sąd, iż umowa kredytu hipotecznego jest ważna, wobec abuzywności klauzul indeksacyjnych umowę kredytu należy rozliczyć między stronami z pominięciem przepisów dotyczących indeksacji do CHF, z zachowaniem pozostałych warunków umowy.

Sprawa powyższa toczyła się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygnaturą akt IV C 1379/19. Odpis pozwu został doręczony (...) Bankowi S.A. w dniu
3 czerwca 2020 r. Na terminie rozprawy z dnia 16 czerwca 2023 r. R. G. oświadczył, że nie godzi się na trwanie umowy bez postanowień abuzywnych i wnosi
o unieważnienie umowy. Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 16 czerwca 2023 r. sygn. akt IV C 1379/19 ustalił, że umowa kredytu hipotecznego nr (...)
z dnia 5 marca 2008 r. jest nieważna, zasądził od (...) Banku S.A. w W. na rzecz R. G. kwotę 1.596.198,23 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2023 r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Sąd wskazał w uzasadnieniu wyroku, że niedozwolony charakter umowny w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. mają postanowienia § 3 ust. 8, i § 4 ust. 4 umowy kredytu oraz § 2 pkt m, § 8 ust. 1, 3 i 4, § 12 ust. 7, § 13 ust. 6 i § 14 ust. 5 Regulaminu kredytu. Postanowienia te nie wiążą kredytobiorcy, brak jest możliwości wypełnienia luk w umowie spowodowanych wyłączeniem tych klauzul abuzywnych, co skutkuje nieważnością umowy kredytu.

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2024 r. sygn. akt IV C 1379/19 Sąd Okręgowy
w Warszawie zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. (w związku
z ogłoszeniem upadłości (...) Banku S.A.), podjął zawieszone postępowanie
z udziałem syndyka masy upadłości (...) Banku S.A. w upadłości w zakresie żądanie o ustalenie i ewentualnego żądania o ustalenie oraz oddalił wniosek syndyka o zawieszenie postępowania w całości.

Odpis wyroku z dnia 16 czerwca 2023 r. sygn. akt IV C 1379/19 wraz
z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi syndyka masy upadłości (...) Banku S.A. w upadłości w dniu 14 czerwca 2024 r. Wyrok powyższy nie został zaskarżony apelacją przez żadną ze stron w zakresie rozstrzygnięcia z punktu I ustalającego nieważność umowy kredytu, wobec czego w tym zakresie uprawomocnił się 29 czerwca 2024 r.

( dokumenty z akt sprawy sygn. IV C 1379/19 Sądu Okręgowego w Warszawie: kopia pozwu
w sprawie sygn. akt IV C 1379/19 – k. 494-513, zwrotne potwierdzenie odbioru odpisu pozwu – k. 515, protokół rozprawy z 16.06.2023 r. – k. 516-517, wyrok z dnia 16.06.2023 r. wraz
z uzasadnieniem – k. 518-534, postanowienie z dnia 03.06.2024 r. – k. 535, wydruk pisma
z 13.06.2024 r. do pełnomocnika syndyka masy upadłości (...) Banku S.A.
w upadłości – k. 536, zwrotne potwierdzenia odbioru – k. 537 i 538).

Pismem z dnia 20 marca 2023 r. pełnomocnik R. G. złożył (...) Bankowi S.A. oświadczenie o potrąceniu, w którym wskazał, że potrąca kwotę w łącznej wysokości 1.983.033,37 zł tytułem przysługującego R. G. roszczenia:

1.  o zwrot bezpodstawnie uiszczonych rat w okresie od 6 maja 2008 r. do 28 listopada 2017 r. – kwota 1.596.198,23 zł;

2.  obejmującego skapitalizowane odsetki za opóźnienie za okres od 20 marca 2020 r. do 19 marca 2023 r. od kwoty wskazanej w ust. 1 powyżej, objętej zawezwaniem do próby ugodowej z dnia 5 marca 2018 r. – kwota 379.068,67 zł,

3.  o zwrot bezpodstawnie uiszczonych opłat w związku z umową kredytu pobranych
w dniu 5 marca 2008 r. tytułem niskiego wkładu własnego (6.059,03 zł) oraz tytułem wpisu do KW (217 zł) – kwota 6.276,03 zł,

4.  obejmującej skapitalizowane odsetki za opóźnienie za okres od 20 marca 2020 r. do
19 marca 2023 r. od kwoty wskazanej w ust. 3 powyżej, objętej zawezwaniem do próby ugodowej z dnia 5 marca 2018 r. – kwota 1.490,44 zł,

z roszczeniem banku z tytułu kredytu w wysokości 2.000.000 zł wypłaconej na podstawie nieważnej umowy o kredyt hipoteczny o numerze (...) z dnia 5 marca
2008 r., ze skutkiem na dzień doręczenia bankowi pisma. Pismo powyższe zostało doręczone (...) Bankowi S.A. w dniu 23 marca 2023 r. W odpowiedzi na złożone oświadczenie o potrąceniu (...) Bank S.A. w piśmie z 20 kwietnia 2023 r. poinformował R. G., że nie ma podstaw do uznania reklamacji oraz uwzględnienia oświadczenia
o potrąceniu ( oświadczenie o potrąceniu z 20.03.2023 r. wraz z załącznikami – k. 300-313, potwierdzenia nadania przesyłki poleconej – k. 390, pismo banku z 20.04.2023 r. – k. 348-349).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne obiektywne dowody z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego R. G., w których pozwany przedstawił okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy kredytu, celu zawarcia tej umowy, przeznaczenia środków uzyskanych z kredytu, faktycznego wykorzystania nieruchomości nabytej ze środków z kredytu, bowiem zeznania te były korespondowały z dowodami
z dokumentów, składając się wraz z nimi na spójną i logiczną całość, wobec czego nie budziły wątpliwości.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowód z zeznań świadka R. D., zgłoszony przez stronę powodową, ponieważ fakty, które powód zamierzał wykazać tym dowodem, dotyczące sposobu i metody ustalania wysokości kursów w tabelach kursowych w powodowym banku, kosztów banku związanych
z udzielaniem kredytów indeksowanych kursem CHF czy związanych z przewalutowaniem kredytu z CHF na PLN, itp. – nie mogły mieć żadnego wpływu na treść rozstrzygnięcia.
W szczególności, jeśli o kwestię ustalania kursów walut w wewnętrznych tabelach kursowych banku, to istotna tu była nie praktyka banku, lecz obowiązujące w tym zakresie regulacje umowne bądź ich brak, decydujące o swobodzie banku w tym zakresie.

Na tej samej podstawie Sąd pominął dowód z opinii biegłego sądowego zgłoszony przez stronę powodową. Fakty, na które dowód ten został zgłoszony – dotyczące wyliczenia wysokości zadłużenia pozwanego względem powoda z tytułu przedmiotowej umowy kredytu, przy założeniu, że zakwestionowane klauzule indeksacyjne winny zostać zastąpione obowiązującymi w dniach wypłaty środków z kredytu oraz zapłaty poszczególnych rat kursami średnim NBP waluty CHF, z uwzględnieniem oprocentowania umownego albo kursem kupna i sprzedaży waluty CHF ogłaszanym przez NBP, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia. Bez znaczenia pozostawała również wysokość „korzyści osiągniętej przez pozwanego na skutek korzystania z nienależnej mu usługi finansowej, odpowiadającej wartość średniego rynkowego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału – koszt kredytu złotowego zabezpieczonego hipotecznie (udzielonego na podobnych warunkach co do kwoty kredytu i okresu kredytowania) według formuły WIBOR 3M + średnia marża banków dla takiego rodzaju kredytu obowiązującego na rynku w dacie udzielania kredytu”, jak
i wysokość kapitału kredytu powiększona o wskaźnik inflacji za okres od dnia wypłaty środków z kredytu. Nie zasługiwało bowiem na uwzględnienie stanowisko powoda odnośnie obowiązku pozwanego zwrotu zwaloryzowanej kwoty kredytu, w razie uznania umowy kredytu za nieważną.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe,
w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy kredytu (tekst jedn.: Dz.U.
z 2002 r., nr 72, poz. 665), przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych
z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać
w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,
10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Będącą przedmiotem sporu umowę o kredyt hipoteczny nr (...) indeksowany do CHF z dnia 5 marca 2008 r. należy uznać za nieważną. Przyczyną nieważności tej umowy jest bezskuteczność znajdujących się w niej klauzul indeksacyjnych, zamieszczonych w § 3 ust. 8 i § 4 ust. 4 umowy kredytu oraz w § 11 ust. 7 i § 12 ust. 7 Regulaminu kredytu, które przewidują – w celu ustalenia wysokości świadczeń stron – dokonywanie przeliczeń kwoty kredytu i rat kredytowych na podstawie kursów franka szwajcarskiego z dnia wypłaty kredytu i z dni spłaty rat kredytowych, określonych w tabeli kursów kupna / sprzedaży walut obowiązujących w powodowym banku. W umowie kredytu ani w Regulaminie kredytu nie określono obiektywnych zasad ustalania tych kursów, przez co bank uzyskał uprawnienie do jednostronnego i swobodnego ustalania kursów przeliczeniowych, a tym samym i wysokości świadczeń stron. Dodatkowo, w wyniku zastosowania indeksacji na kredytobiorcę zostało nałożone nieograniczone ryzyko walutowe (związane ze zmianą na przestrzeni trwania umowy kredytu kursów waluty indeksacyjnej),
o czym nie został on rzetelnie poinformowany przez bank przed zawarciem umowy.
W przekazanych kredytobiorcy materiałach brak było bowiem informacji o możliwości nieograniczonego wzrostu kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do waluty polskiej. Nie budziło przy tym wątpliwości, że przedmiotowa umowa kredytu została zawarta przez strony w ramach obrotu konsumenckiego, ponieważ kredyt przeznaczony był w zdecydowanej większości na własne cele mieszkaniowe pozwanego, który w takiej sytuacji musi być uznany za konsumenta w rozumieniu art. 22 ^{( 1)} k.c. W konsekwencji wskazane wyżej klauzule indeksacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. a ich usunięcie z umowy kredytu, jako bezskutecznych wobec kredytobiorcy, prowadzi do upadku umowy kredytu w całości, gdyż bez nich umowa nie może być wykonywana. Brak jest mogących znaleźć zastosowanie przepisów dyspozytywnych stanowiących podstawę wyznaczenia kursu przeliczeniowego. Bez klauzul przeliczeniowych nie da się ustalić, jaka jest suma zadłużenia, która zgodnie z wolą stron wyrażoną w umowie powinna być określona we frankach szwajcarskich, ani ustalić wysokości rat kredytowych, które winny być płacone w złotych polskich. Takie stanowisko w przedmiocie nieważności przedmiotowej umowy kredytu zajął Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 16 czerwca 2023 r. sygn. akt
IV C 1379/19, który jest prawomocny w części ustalającej nieważność przedmiotowej umowy kredytu. Prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy wiąże – z mocy art. 365 § 1 k.p.c. – zarówno strony postępowania, jak i Sąd orzekający w niniejszej sprawie, zarówno co do rozstrzygnięcia sformułowanego w sentencji wyroku – w zakresie stwierdzenia nieważności umowy kredytu, jak i co do przesłanek, które legły u podstaw takiego orzeczenia, wyjaśnionych w uzasadnieniu wyroku. Moc wiążąca orzeczenia w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak to orzeczono w prawomocnym orzeczeniu. Zatem w kolejnym postępowaniu sąd jest związany prawomocnym orzeczeniem, rozumianym jako określona wypowiedź sądu rozpoznającego poprzednią sprawę, będącą syntezą ustaleń faktycznych i prawnych ( por. np. orz. SN
z 28.03.2006 r., I UK 213/05; orz. Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11.08.2005 r., I ACa 893/05; orz. Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, I ACa 1848/04).

Nieważność umowy kredytu skutkuje tym, że niezasadne jest żądanie główne powoda o spełnienie świadczeń pieniężnych, które wywiedzione zostało z zawartej przez strony umowy (ze stosunku zobowiązaniowego umownego).

Mając to wszystko na uwadze Sąd w punkcie I sentencji wyroku oddalił powództwo główne w całości.

W związku z oddaleniem powództwa głównego, Sąd poddał ocenie żądanie ewentualne – o zapłatę kwoty 3.356.331,01 zł, w tym 2.000.000 zł z tytułu zwrotu kapitału kredytu wypłaconego na podstawie nieważnej umowy i 1.356.331,01 zł z tytułu dodatkowego świadczenia na skutek dokonania waloryzacji sądowej kapitału kredytu o wskaźnik inflacji od marca 2008 r. do lutego 2023 r., na skutek istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza.

Żądanie zwrotu, w związku z nieważnością umowy kredytu, kapitału kredytu wypłaconego przez bank podlega ocenie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. k.c.). W myśl art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze,
a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powstaje przy zaistnieniu trzech przesłanek. Po pierwsze, korzyść musi być uzyskana bez podstawy prawnej, co ma miejsce, gdy u jej podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna. Po drugie, korzyść musi mieć wartość majątkową, możliwą do określenia w pieniądzu. Po trzecie, korzyść musi być uzyskana kosztem innej osoby, co oznacza istnienie powiązania pomiędzy wzbogaceniem po jednej stronie, a zubożeniem po drugiej stronie. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne, o którym mowa w art. 410 k.c. Świadczenie jest nienależne w sytuacjach określonych w art. 410 § 2 k.c., w tym również w przypadku, gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Sytuacje kwalifikowane jako świadczenie nienależne zakładają uzyskanie korzyści majątkowej w następstwie świadczenia, czyli zachowania zmierzającego do wykonania zobowiązania.

Nieważność umowy kredytu skutkuje tym, że wszelkie świadczenia spełniane w jej wykonaniu stanowią świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. Roszczenia stron o zwrot świadczeń z tytułu nieważnej umowy należy rozpatrywać od siebie niezależnie. Wynika to z analizy treści art. 405 k.c., w świetle którego, gdy dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia powstaje tyle odrębnych stosunków zobowiązujących do jego zwrotu, ile było stron nieważnej czynności prawnej, które w jej wyniku odniosły korzyść. Wobec tego kredytobiorca ma obowiązek zwrotu na rzecz banku kapitału, a bank na rzecz kredytobiorcy uiszczonych przez niego rat lub innych spełnionych świadczeń związanych z umową kredytu.

Jak już wskazano, w wykonaniu przedmiotowej umowy kredytu bank wypłacił kredytobiorcy kwotę 2.000.000 zł. Nieważność umowy kredytu skutkuje tym, że świadczenie to jest nienależne i winno być zwrócone bankowi przez pozwanego.

Powodowy bank nie wykazał natomiast, aby wystąpiły przesłanki do zasądzenia kwoty 1.356.331,01 zł w następstwie dokonania waloryzacji sądowej kapitału kredytu. Postulowaną przez stronę powodową waloryzację sądową reguluje art. 358 ¹ § 3 k.c., który stanowi, że w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone
w orzeczeniu lub umowie.

Podstawową przesłanką sądowej waloryzacji świadczenia jest to, aby zmiana siły nabywczej pieniądza miała charakter istotny (duży, znaczny). Dla przyjęcia istotności tej zmiany podstawowe znaczenie ma to, o ile realna (nabywcza) wartość sumy pieniężnej stanowiącej przedmiot zobowiązania odbiega w chwili orzekania od jej wartości w chwili powstania zobowiązania. Nie musi być to zatem zmiana gwałtowna, nagła (będąca np. skutkiem wysokiej inflacji), ale będąca następstwem sukcesywnego spadku wartości pieniądza utrzymującego się w długim okresie istnienia zobowiązania. Przyjmuje się przy tym, zwłaszcza w zakresie zobowiązań wynikających z czynności prawnych, że nieznaczne zmiany siły nabywczej pieniądza mieszczą się w zakresie tzw. normalnego ryzyka kontraktowego (zatem strony powinny się liczyć z ich zaistnieniem). Długotrwałe utrzymywanie się niewielkiej (kilkuprocentowej) inflacji nie uzasadnia zatem stosowania do nich art. 358 ¹ § 3 KC ( zob. wyr. SN z 17.06.2015 r., I CSK 586/14). W polskiej praktyce sądowej notuje się jedną, bezsporną istotną zmianę siły nabywczej pieniądza, mającą miejsce wraz ze zmianą ustrojową na początku lat 90. XX wieku i określaną jako hiperinflację. Po tym okresie pieniądz polski był stabilny, zatem brak było podstaw do waloryzacji świadczeń pieniężnych.

Po zawarciu przedmiotowej umowy kredytu w 2008 r. inflacja utrzymywała się
w poszczególnych latach na bardzo niskim poziomie, co najwyżej rzędu kilku procent w skali roku (i dopiero w okresie 2022 r. i 2023 r. inflacja wyniosła kilkanaście procent, po czym spadła znów do kilku procent). Według danych GUS, roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w poszczególnych latach, począwszy do 2008 r., wynosiły w stosunku do roku poprzedniego (przy podstawie rok poprzedni = 100): w 2008 r. 104,2, w 2009 r. 103,5,
w 2010 r. 102,6, w 2011 r. 104,3, w 2012 r. 103,7, w 2013 r. 100,9, w 2014 r. 100, w 2015 r. 99,1, w 2016 r. 99,4, w 2017 r. 102, w 2018 r. 101,6, w 2019 r. 102,3, w 2020 r. 103,4,
w 2021 r. 105,1, w 2022 r. 114,4, w 2023 r. 111,4, w 2024 r. 103,6. W tej sytuacji brak jest podstaw do stwierdzenia, żeby w okresie od czasu zawarcia umowy kredytu i wypłaty kwoty kredytu przez bank do dnia orzekania w niniejszej sprawie nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza, uzasadniająca dokonanie sądowej waloryzacji świadczenia polegającego na zwrocie przez kredytobiorcę kapitału kredytu.

Zwrócić trzeba również uwagę, że kredytobiorca od chwili wypłaty kwoty kredytu do 2017 r. spłacał raty kredytowe, wpłacając na rzecz banku znaczną sumę pieniężną. Bank
w trakcie wykonywania przedmiotowej umowy kredytowej, która okazała się nieważna, otrzymywał od pozwanego świadczenia pieniężne tytułem zwrotu kredytu, z których korzystał na cele związane z własną działalnością od momentu poszczególnych wpłat. Świadczenia te ostatecznie powinny być rozliczone pomiędzy stronami, po prawomocnym przesądzeniu o nieważności umowy kredytu. Okoliczność powyższa nie może być pominięta przy ocenie bezzasadności żądania powoda o dokonanie waloryzacji świadczenia.

Dodatkowo, w ocenie Sądu, świadczenie o zwrot wypłaconego kapitału kredytu
(w związku z nieważnością umowy kredytu) pozostaje w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez bank, zatem powodowy bank nie może wystąpić z żądaniem
o dokonania sądowej waloryzacji tego świadczenia, ze względu na regulację art. 358 ¹ § 4 k.c.

Niezależnie od powyższego Sąd stoi na stanowisku, że w świetle celów tej dyrektywy nr 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, niedopuszczalne jest przyznanie instytucji kredytowej prawa żądania od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Uzyskanie tego rodzaju korzyści finansowych przez przedsiębiorcę w związku ze stosowaniem względem słabszej strony umowy postanowienia o charakterze niedozwolonym prowadziłoby do ograniczenia skuteczności lub wyeliminowania zniechęcającego ekonomicznego skutku dyrektywy wobec przedsiębiorcy, a nawet mogłoby stanowić zachętę do stosowania takich warunków, gwarantując ich opłacalność (pkt 68, 76, 78, 85). Wobec tego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyraźnie wykluczył możliwość sądowej waloryzacji kapitału wypłaconego przez bank w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po wypłaceniu tego kapitału konsumentowi ( zob. wyrok TSUES z 15.06.2023 r.,
C-520/21 i z 07.12.2023 r., C-140/22; postanowienie TSUE z 12.01.2024 r., C-488/23).

Wbrew zarzutowi pozwanego, roszczenie powodowego banku o zwrot nienależnego świadczenia w postaci wypłaconej kwoty kredytu nie jest przedawnione. Termin przedawnienia tego roszczenia, jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej przez bank, wynosi trzy lata, zgodnie z art. 118 k.c. Bieg terminu przedawnienia liczyć należy przy tym od podjęcia przez kredytobiorcę – konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej
i swobodnej) decyzji w kwestii sanowania niedozwolonych klauzul lub żądania nieważności umowy z powodu zawarcia w niej niezgodnych z prawem klauzul. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwoty wypłaconej z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy i powołał się na nieważność (trwałą bezskuteczność) całej umowy kredytu ( por. uchw. SN z 16.01.2021r., III CZP 11/20 i uchw. SN z 25.04.2024 r., III CZP 25/22; wyr. TSUE z 14.12.2023 r., C-28/22). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Z przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. wynika, że klauzula abuzywna nie wywołuje wobec konsumenta żadnych skutków prawnych, co sąd ma obowiązek uwzględnić z urzędu, a świadczenia spełnione na podstawie takiej klauzuli są nienależne i podlegają zwrotowi. Konsument, mając świadomość niewiążącego charakteru niedozwolonego postanowienia, może jednak wyrazić następczo „świadomą, wyraźną i wolną” zgodę na związanie tym postanowieniem. Przyznanie mu takiej kompetencji nie pozwala przyjąć, że na nieskuteczność klauzuli może powołać się druga strona umowy, co wyklucza możliwość uznania klauzuli abuzywnej za nieważną, a uzasadnia skojarzenie z sankcją bezskuteczności zawieszonej. Konsument może również odmówić zgody na związanie niedozwolonym postanowieniem, co spowoduje jego trwałą nieskuteczność (nieważność). Jeżeli umowa kredytu nie może wiązać stron bez klauzuli abuzywnej, to bezskutecznością zawieszoną, a następnie trwałą bezskutecznością dotknięta jest cała umowa. Zarówno udzielenie zgody, jak i odmowa jej udzielenia będą skuteczne jedynie w sytuacji, gdy konsument zostanie wyczerpująco poinformowany o skutkach swojej decyzji. Samo wystąpienie przez konsumenta z żądaniem restytucyjnym opartym na twierdzeniu o całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu nie może zostać uznane za równoznaczne z zakończeniem stanu bezskuteczności zawieszonej tej umowy, jeżeli nie towarzyszy mu wyraźne oświadczenie konsumenta potwierdzające otrzymanie wyczerpującej informacji. Dopóki trwa stan zawieszenia, kredytodawca nie może domagać się zwrotu spełnionego świadczenia, ponieważ decyzja co do związania postanowieniem i umową należy do konsumenta. Oznacza to, że bank nie może postawić swoich roszczeń restytucyjnych w stan wymagalności zgodnie z art. 455 k.c. i niemożliwe jest rozpoczęcie ich przedawnienia.

W ocenie Sądu, w analizowanym przypadku trwałą bezskuteczność spornej umowy kredytu należy wiązać z pozwem wniesionym przez R. G. w sprawie sygn. akt
IV C 3719/19 Sądu Okręgowego w Warszawie. W pozwie tym R. G. jednoznacznie i kategorycznie zażądał stwierdzenia, że przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna, na skutek wyłączenia z niej niedozwolonych klauzul indeksacyjnych. Takie kategoryczne żądanie stwierdzenia nieważności umowy kredytu pojawiło się po raz pierwszy w tym właśnie pozwie, po czym zostało potwierdzone przez R. G. na terminie rozprawy z dnia 16 czerwca 2023 r. we wskazanej sprawie, na którym oświadczył on, że nie godzi się na trwanie umowy bez postanowień abuzywnych i wnosi o unieważnienie umowy. Natomiast we wcześniejszym wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, złożonym w dniu 5 marca 2018 r. do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie w sprawie sygn. akt I Co 511/18, pomimo formułowanych zarzutów odnośnie abuzywności klauzul indeksacyjnych, R. G. nie żądał jednoznacznie i definitywnie uznania całej umowy kredytu za nieważną (trwale bezskuteczną). Świadczą o tym sformułowanie zawarte w uzasadnieniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, które mają charakter niekategoryczny, bowiem R. G. wskazywał tam, że umowa kredytu zawiera szereg klauzul abuzywnych, które nie wiążą go jako konsumenta, „a nawet mogą świadczyć o nieważności całej umowy”, „prowadzą do istotnych wątpliwości, czy cała umowa jest ważna” oraz że bank zaniechał wypełnienia obowiązków informacyjnych, co „może świadczyć o nieważności całej umowy kredytowej”. We wniosku tym R. G. sformułował przy tym równolegle żądania
o ustalenie nieważności umowy kredytu i o ustalenie niedozwolonego charakteru klauzul indeksacyjnych oraz o zwrot wszelkich świadczeń spełnionych na rzecz banku w związku
z podstawami do uznania całej umowy za nieważną i o zwrot różnicy pomiędzy kwotami zapłaconymi a należnymi w przypadku usunięcia z umowy klauzul niedozwolonych. Roszczenia te opierały się zatem z jednej strony na założeniu nieważności całej umowy kredytu, a z drugiej strony na założeniu jej obowiązywania pomiędzy stronami z wyłączeniem klauzul indeksacyjnych – czyli były wzajemnie sprzeczne. We wniosku o zawezwanie do próby ugodowej żadne z wymienionych roszczeń nie zostało określone jako główne ani jako ewentualne, wobec czego nie można było na podstawie tego wniosku rozpoznać stanowiska powoda co do dalszego obowiązywania lub nieobowiązywania umowy kredytu, które nie zostało jednoznacznie i ostatecznie we wniosku wyartykułowane. Doręczenie bankowi wniosku o zawezwanie do próby ugodowej nie mogło zatem spowodować stanu wymagalności roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu. Dopiero w pozwie złożonym do Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie sygn. akt IV C 3719/19, R. G. powołał się już kategorycznie na nieważność umowy kredytu oraz sformułował – jako główne – żądania wywiedzione z nieważności umowy. Odpis tego pozwu został doręczony bankowi
3 czerwca 2020 r. W tym dopiero dniu bank miał możliwość zapoznania się
z jednoznacznym, nie budzącym wątpliwości, stanowiskiem kredytobiorcy co do losów spornej umowy kredytu. Wobec tego od tej daty bank uzyskał możliwość wezwania kredytobiorcy do zwrotu kapitału kredytu, stanowiącego świadczenie nienależne w związku
z nieważnością umowy kredytu, oraz postawienia tego roszczenia w stan wymagalności.
W takiej sytuacji, termin przedawnienia roszczenia banku o zwrot przez pozwanego kapitału kredytu należy liczyć od dnia następnego po doręczeniu w/w pisma procesowego, czyli od
4 czerwca 2020 r. Oznacza to, że przed dniem wniesieniem w niniejszej sprawie w dniu
5 września 2022 r. pisma procesowego, w którym bank zażądał w ramach żądania ewentualnego zasądzenia od pozwanego kwoty 2.000.000 zł z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia w związku z nieważnością umowy kredytu, nie upłynął termin przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu.

Ocena żądania banku o zwrot kapitału kredytu wymaga dokonania oceny skuteczności oświadczenia o potrąceniu złożonego przez pozwanego pismem z 20 marca 2023 r. Wskazać przy tym trzeba, że powód nie kwestionował dopuszczalności zgłoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia w kontekście regulacji art. 203 ¹ k.p.c., wobec czego nie ma potrzeby szerszego odnoszenia się do tej kwestii. Zwrócić trzeba tylko uwagę, że dopuszczalność tego zarzutu na gruncie powołanego przepisu nie budziła wątpliwości, bowiem wierzytelność pozwanego przedstawiona do potrącenia wynika z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda – obydwie stanowią nienależne świadczenia
w związku z nieważnością umowy kredytu (art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c.), zaś zarzut potrącenia pozwany złożył przy wdaniu się w spór co istoty sprawy odnośnie roszczenia powoda o zwrot nienależnego świadczenia w postaci kapitału kredytu, w piśmie stanowiącym odpowiedź na modyfikację powództwa, w ramach którego powód zgłosił powyższe żądanie ewentualne (art. 203 ¹ § 2 k.p.c.).

Zarzut potrącenia należy do środków obrony pozwanego i zaliczany jest do zarzutów
o charakterze merytorycznym (materialnym), a jego celem jest w istocie zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej ( por. wyroki SN: z 07.05.2004 r., I CK 666/03; z 07.11.2008 r., II CSK 243/08; z 28.10.2016 r., I CSK 687/15). Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych
i materialnych. Do pierwszych zalicza się przede wszystkim udowodnienie, że oświadczenie
o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wymagalna wierzytelność pieniężna wzajemna, która została potrącona z wierzytelnością pieniężną drugiej strony (art. 498 § 1 k.c.). Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie tego zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda. Ocena skuteczności (wywołania skutków materialnych) podniesionego procesowego zarzutu potrącenia i uwzględnienie go w toczącym się postępowaniu uzależnione są zatem od skutecznego złożenia oświadczenia woli stronie przeciwnej.

Jak już wskazano, skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu jest obowiązek zwrotu sobie wzajemnie przez strony świadczeń spełnionych w wykonaniu tej umowy, bowiem stanowią one świadczenia nienależne. W związku z tym nie budziło wątpliwości istnienie wierzytelności powoda o zwrot przez pozwanego kapitału kredytu w wysokości 2.000.000 zł, jak i istnienie wierzytelności pozwanego przedstawionych do potrącenia o zwrot przez powoda spłaconych rat kredytowych w wysokości 1.596.198,23 zł i o zwrot pobranych
w związku z umową kredytu opłat z tytułu niskiego wkładu własnego (6.059,03 zł) i z tytułu wpisu hipoteki do księgi wieczystej (217 zł) w wysokości 6.276,03 zł.

Bezwzględną przesłanką dokonania skutecznego potrącenia jest wymagalność wierzytelności przedstawianej do potrącenia, zgodnie z wymogiem określonym w art. 498 § 1 k.c. Wystarczy, aby wymagalna była wierzytelność potrącającego. Brak wymagalności wierzytelności wzajemnej nie jest przeszkodą do potrącenia wówczas, gdy potrącający, jako dłużnik, mógłby ją zaspokoić ( tak też. SN w orz. z 03.04.2014 r., V CSK 242/13). Jak stanowi art. 498 § 2 k.c., wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Zgodnie z art. 499 k.c., oświadczenie o potrąceniu, które zostanie złożone drugiej stronie, ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Potrącenie zaś staje się możliwe wówczas, gdy powstaje tzw. stan potrącalności, tj. w dacie, w której ziszczają się przesłanki pozytywne potrącenia określone w art. 498 § 1 k.c., przy braku przesłanek negatywnych potrącenia wymienionych w art. 505 k.c. Z tą bowiem chwilą jeden z wierzycieli wzajemnych nabywa uprawnienie do dokonania czynności potrącenia, a skutki wykonania tego uprawnienia cofają się do chwili powstania stanu potrącalności. Oznacza to, że w razie późniejszego niż w chwili powstania stanu potrącalności, złożenia oświadczenia o potrąceniu z mocy prawa następują takie skutki prawne, jakby oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez uprawnionego jego wierzycielowi w chwili powstania stanu potrącalności ( por. orz. SN z 27.11.2003 r., III CK 152/02 i z 03.04.2014 r., V CSK 242/13).

Na gruncie rozpatrywanej sprawy istotne jest również, że umorzenie wierzytelności będących przedmiotem potrącenia powoduje wygaśnięcie praw akcesoryjnych wobec tych wierzytelności. Od chwili wystąpienia retroaktywnego skutku wynikającego z art. 498 § 2 k.c. w zw. z art. 499 k.c., tj. od dnia powstania stanu potrącalności, za niebyłe uznać należy te skutki prawne, które wynikały z założenia istnienia wierzytelności, następnie umorzonych wskutek potrącenia. Dotyczy to w szczególności naliczanych odsetek za opóźnienie za okres po dniu powstania stanu potrącalności od tej części każdej z wierzytelności wzajemnych, które uległy z tą chwilą umorzeniu. Skoro zobowiązania wygasły w chwili rozpoczęcia fazy kompensacyjnej, bezprzedmiotowe stają się ewentualne roszczenia związane
z niewykonaniem świadczenia w terminie, a więc i roszczenie o odsetki za opóźnienie. Skutek ten nie dotyczy jedynie odsetek od obu umorzonych wierzytelności należnych do chwili powstania stanu potrącalności. Opóźnienie, które istniało wcześniej pociągnie za sobą normalne następstwa, ale tylko za okres do rozpoczęcia fazy kompensacyjnej. Zniesienie sankcji opóźnienia działa przy tym na korzyść obu stron, nie tylko tej, która dokonała potrącenia i następuje w takim zakresie, w jakim wierzytelności uległy umorzeniu. Jeśli po jednej ze stron pozostała nadwyżka, uzasadnione jest żądanie zapłaty odsetek od zaległej sumy tak, jakby potrącenie w ogóle nie nastąpiło ( zob. orz. SN z 03.04.2014 r., V CSK 242/13; M. Pyziak-Szafnicka, Potrącenie w prawie cywilnym, Zakamycze 2002, s. 220-227;
K. Szadkowski, w: Kodeks cywilny, Komentarz, T. II, red. Gutowski, komentarz do art. 449 k.c., Legalis).

Wierzytelność o zwrot nienależnego świadczenia, jako wynikająca z roszczenia pozakontraktowego, którego termin spełnienia nie jest oznaczony w treści kontraktu, staje się wymagalna dopiero po wezwaniu dłużnika do spełnienia takiego świadczenia (art. 455 k.c.). Wierzytelność powoda o zwrot kapitału kredytu stała się wymagalna 21 marca 2023 r. Przed wszczęciem postępowania w niniejszej sprawie powód nie wzywał bowiem pozwanego do zwrotu kapitału kredytu w kwocie 2.000.000 zł, w związku z nieważnością umowy kredytu. Żądanie takie powód zgłosił dopiero w piśmie procesowym z 5 września 2022 r. (modyfikującym powództwo), które zostało doręczone pozwanemu (jego pełnomocnikowi)
w dniu 6 marca 2023 r. Należy przyjąć, że pozwany był w stanie przeanalizować to żądanie
i zaspokoić je w terminie dwóch tygodni, tj. do 20 marca 2023 r. Pozwany znalazł się zatem w opóźnieniu w zapłacie w dniu 21 marca 2023 r. i od tej daty powód mógł żądać odsetek za opóźnienie.

Jeśli chodzi o wierzytelność pozwanego o zwrot nienależnych świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu, przedstawionych do potrącenia, to należy przyjąć, że stała się one wymagalna – co do kwoty 1.596.128,23 zł z tytułu rat kredytowych uiszczonych w okresie od 6 maja 2008 r. do 28 listopada 2017 r. – w piętnastym dniu liczonym od doręczenia bankowi odpisu pozwu R. G. w sprawie sygn. akt
IV C 1379/19 Sądu Okręgowego w Warszawie, tj. w dniu 18 czerwca 2020 r. Odpis pozwu obejmujący żądanie zapłaty powyższej kwoty został doręczony bankowi 3 czerwca 2020 r.,
a bank mógł przeanalizować i zaspokoić to roszczenie w terminie dwóch tygodni, tj. do
17 czerwca 2020 r. Pozwany nie wezwał natomiast prawidłowo banku do zwrotu sumy 6.276,03 zł uiszczonej tytułem opłat z tytułu niskiego wkładu własnego i z tytułu wpisu hipoteki (z przyczyn wcześniej wskazanych nie mogło być uznane za skuteczne wezwanie do zapłaty doręczenie bankowi wniosku o zawezwanie do próby ugodowej), ani nie objął tej sumy żądaniem zasądzenia w pozwie złożonym przeciwko bankowi. Wobec tego nie stała się wymagalna wierzytelność powoda w kwocie 6.276,03 zł o zwrot wskazanych opłat,
a w konsekwencji nie mogła być ona skutecznie potrącona, jak i nie mogły być potrącone skapitalizowanego odsetki od powyższej kwoty, wskazane w oświadczenie o potrąceniu
w wysokości 1.490,44 zł.

W wyniku postawienia w dniu 18 czerwca 2020 r. w stan wymagalności wierzytelności pozwanego o zapłatę wskazanej wyżej kwoty 1.596.128,23 zł, stało się wówczas możliwe złożenie przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu odnośnie tej wierzytelności z wzajemnej wierzytelności banku o zwrot kapitału kredytu, czyli powstał stan potrącalności.

Roszczenie pozwanego o zwrot powyższego świadczenia w kwocie 1.596.128,23 zł nie było przedawnione w dniu 18 czerwca 2020 r., kiedy potrącenie stało się możliwe, ani
w dniu 20 marca 2020 r., kiedy pozwany skierował do powoda oświadczenie o potrąceniu. Zwrot (zapłata) nienależnie pobranych rat kredytowych nie może być uznany za świadczenie okresowe, lecz jest świadczeniem jednorazowym. Do tego roszczenia stosuje się dziesięcioletni termin przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c., w brzmieniu sprzed
9 lipca 2018 r., stosownie do art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Sąd podziela przy tym stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. V CSK 382/18 ( Legalis nr 2277328), który przyjął, iż „zważywszy (…) na zastrzeżoną dla kredytobiorcy-konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli abuzywnej stosownym przepisem, należy uznać, że co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie (…). Dopiero bowiem wówczas można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (…), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.)”. Z materiału dowodowego niniejszej sprawy wynika, że pozwany wiedział, iż sporna umowa kredytu może być niezgodna
z prawem i w konsekwencji nieważna, w 2018 r., kiedy skierował przeciwko bankowi wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Decyzję o powołaniu się na całkowitą nieważność umowy pozwany podjął natomiast w chwili złożenia do Sądu Okręgowego
w Warszawie przeciwko bankowi pozwu w sprawie sygn. akt. IV C 1379/19, co miało miejsce 20 sierpnia 2019 r. Od tej daty liczyć należy zatem termin przedawnienia roszczeń pozwanego o zwrot świadczeń, w związku z nieważnością umowy. Oznacza to, że wskazane roszczenia pozwanego przedstawione do potrącenia nie uległy przedawnieniu.

Oświadczenie pozwanego o potrąceniu, skuteczne co do jego wierzytelności
w wysokości 1.596.128,23 zł, z wzajemną wierzytelnością powoda o zwrot kapitału kredytu
w wysokości 2.000.000 zł, złożone zostało w piśmie z 20 marca 2023 r. (przez pełnomocnika umocowanego do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu), doręczonym bankowi 23 marca 2023 r. Skoro stan potrącalności co do wskazanej, potrąconej wierzytelności pozwanego powstał 18 czerwca 2020 r., to wierzytelności obydwu stron uległy umorzeniu w zakresie kwoty 1.596.128,23 zł ze skutkiem na dzień 18 czerwca 2020 r. Wsteczny skutek potrącenia oznacza, że ani powód, którego wierzytelność o zwrot kapitału kredytu stała się wymagalna 20 marca 2023 r., ani pozwany, którego wierzytelność o zwrot wymienionej kwoty odpowiadającej sumie zapłaconych rat kredytowych stała się wymagalna 18 czerwca 2020 r., nie mogą żądać odsetek za opóźnienie od swoich wierzytelności co do powyższej kwoty, gdyż przed datą umorzenia wierzytelności żadna ze stron nie pozostawała w opóźnieniu w jej zapłacie.

Wobec tego, oświadczenie pozwanego o potrąceniu nie mogło wywrzeć skutku
w postaci umorzenia wierzytelności powoda co do wskazanych w oświadczeniu odsetek od w/w wierzytelności głównej, naliczonych w kwocie 379.068,67 zł, bowiem skutek wsteczny potrącenia doprowadził do zniweczenia roszczenia odsetkowego.

Skoro na skutek złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu wierzytelność powoda o zwrot kapitału kredytu w wysokości 2.000.000 zł uległa umorzeniu co do kwoty 1.596.128,23 zł, to do zwrotu przez pozwanego na rzecz powoda pozostała jeszcze kwota 403.801,77 zł. Od kwoty tej powodowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia
21 marca 2023 r., kiedy to wierzytelność banku stała się wymagalna, stosownie do art. 481
§ 1 i 2 k.c.

Z tych wszystkich przyczyn, na podstawie powołanych przepisów, Sąd rozstrzygając
o żądaniu ewentualnym, w pkt. II sentencji wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 403.801,77 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 marca 2023 r., zaś w pkt. III sentencji wyroku oddalił powództwo ewentualne w pozostałej części.

Orzekając o kosztach postępowania w pkt. III sentencji wyroku Sąd stosunkowo rozdzielił je pomiędzy stronami na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., odpowiednio do wyniku sprawy. Wysokość żądanego przez powoda od pozwanego roszczenia (wartość przedmiotu sporu) wynosiła 4.414.618,84 zł, a kwota zasądzona od pozwanego na rzecz powoda wyniosła 403.801,77 zł. Oznacza to, że powód wygrał sprawę w w 9,15% (403.801,77 zł
/ 4.414.618,84 zł x 100), przegrał zaś w 90,85%, a w tym stosunku wygrał sprawę pozwany. Zatem strony powinny ponieść koszty procesu w następujących udziałach: powód w 90,85%, pozwany w 9,15%. Koszty powoda niezbędne do celowego dochodzenia praw w niniejszej sprawie wyniosły łącznie 215.017 zł, na co składają się uiszczona opłata sądowa od pozwu
w wysokości 200.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w stawce 15.000 zł, ustalonej na podstawie § 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r., poz. 1964). Koszty pozwanego niezbędne do celowej obrony wyniosły 15.017 zł, na co składają się opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w stawce 15.000 zł, ustalonej analogicznie jak w przypadku powoda. Suma kosztów obydwu stron w niniejszej sprawie wyniosła zatem 230.034 zł. Pozwany, stosownie do wyniku sprawy, powinien pokryć koszty procesu w wysokości 21.048,11 zł (9,15% z 230.034 zł), a poniósł koszty w wysokości 15.017 zł. Wobec tego pozwany zobowiązany jest zwrócić powodowi część kosztów procesu w kwocie 6.031,11 zł (21.048,11 zł minus 15.017 zł).