Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR (del.) Paweł Duda

Protokolant: sekretarz sądowy Dorota Wesołowska

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. S.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ukształtowanie, odszkodowanie, zadośćuczynienie, rentę i ustalenie

I.  oznacza zmieniony sposób wykonania zobowiązania pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. wobec powoda R. S. wynikającego z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, stwierdzonej polisą nr (...) z dnia 26 maja 2004 r. łączącej Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.
i R. G., w ten sposób, że ustala granice odpowiedzialności pozwanego względem powoda z tytułu szkód na osobie do sumy stanowiącej równowartość
w złotych polskich kwoty 350.000 (trzysta pięćdziesiąt tysięcy) Euro według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu
18 sierpnia 2004 r., niezależnie od sum wypłaconych przez pozwanego na rzecz niemieckich instytucji ubezpieczenia społecznego lub niemieckich kas chorych
z tytułu świadczeń udzielonych powodowi;

II.  zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz R. S. kwotę 116.785,23 (sto szesnaście tysięcy siedemset osiemdziesiąt pięć i 23/100) Euro oraz kwotę 3.840 (trzy tysiące osiemset czterdzieści) złotych, wraz z odsetkami ustawowymi z tytułu opóźnienia:

-

od kwoty 11.242,50 (jedenaście tysięcy dwieście czterdzieści dwa
i 50/100) Euro od dnia 17 października 2010 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 1.637,48 (tysiąc sześćset trzydzieści siedem i 48/100) Euro
od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 5.220 (pięć tysięcy dwieście dwadzieścia Euro) od dnia
17 października 2010 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 8.080,04 (osiem tysięcy osiemdziesiąt 4/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 52.789,42 (pięćdziesiąt dwa tysiące siedemset osiemdziesiąt dziewięć i 42/100) Euro od dnia 17 października 2010 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 3.753,15 (trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt trzy i 15/100) Euro od dnia 17 października 2010 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 750,63 (siedemset pięćdziesiąt i 63/100) Euro od dnia
11 listopada 2010 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 750,63 (siedemset pięćdziesiąt i 63/100) Euro od dnia
11 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 750,63 (siedemset pięćdziesiąt i 63/100) Euro od dnia
11 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 750,63 (siedemset pięćdziesiąt i 63/100) Euro od dnia
11 lutego 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 750,63 (siedemset pięćdziesiąt i 63/100) Euro od dnia
11 marca 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 750,63 (siedemset pięćdziesiąt i 63/100) Euro od dnia
12 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 maja 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 208,36 (dwieście osiem i 36/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 208,36 (dwieście osiem i 36/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 12 lipca 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 września 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 października 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 listopada 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 lutego 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 maja 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 203,92 (dwieście trzy i 92/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 12 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 242,02 (dwieście czterdzieści dwa i 2/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 lipca 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 września 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 października 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 listopada 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 12 lutego 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 12 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 maja 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 lipca 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 767,42 (siedemset sześćdziesiąt siedem i 42/100) Euro od dnia 11 września 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 227,15 (dwieście dwadzieścia siedem i 15/100) Euro od dnia
11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 994,57 (dziewięćset dziewięćdziesiąt cztery złote i 57/100) Euro od dnia 11 października 2013 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 3.840 (trzy tysiące osiemset czterdzieści) złotych od dnia
17 października 2010 r. do dnia zapłaty;

III.  zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz R. S. kwotę 255.420 (dwieście pięćdziesiąt pięć tysięcy czterysta dwadzieścia) złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 19 października 2007 r. do dnia zapłaty;

IV.  ustala, że Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna
z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialności za szkody związane
z wypadkiem z dnia 18 sierpnia 2004 r., któremu uległ R. S., jakie mogą ujawnić się w przyszłości;

V.  oddala powództwo w pozostałej części;

VI.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania poniesionymi przez pozwanego;

VII.  nakazuje pobrać od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w W. kwotę 68.309,65 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy trzysta dziewięć złotych i sześćdziesiąt pięć groszy) z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych;

VIII.  odstępuje od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Sygn. akt XXV C 715/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 25 stycznia 2017 r.

Pozwem z 2 czerwca 2010 r. powód R. S. wniósł o: zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w W. kwoty 185.678 Euro i 3.840 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej tytułem odszkodowania, zasądzenie kwoty 1.480.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej tytułem zadośćuczynienia, zasądzenie renty w kwocie 767,42 Euro miesięcznie od dnia złożenia pozwu, ustalenie, że pozwany ponosi odpowiedzialność za szkody mogące powstać w przyszłości w związku z wypadkiem, jakiemu uległ powód.

Na uzasadnienie powód podał, że jest obywatelem Niemiec. W dniu 18 sierpnia
2004 r. uległ wypadkowi na drodze krajowej nr (...), pomiędzy miejscowościamiS.
i B.. Sprawcą wypadku był R. K., kierujący samochodem ciężarowym, który był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej w Towarzystwie (...)
i (...) S.A. Na skutek wypadku powód doznał ciężkich obrażeń ciała: konieczna była amputacja lewej nogi na wysokości uda, u powoda stwierdzono urazy wielonarządowe, zmiażdżenie lewej ręki, złamanie i potłuczenie żeber, krwiaki opłucnowe, stłuczenie płuc, uraz wątroby oraz zespół niewydolność wielonarządowa. Powód przeszedł długotrwałe i skomplikowane leczenie, w tym szereg operacji i zabiegów specjalistycznych, oraz rehabilitację. Pomimo tego nie odzyskał i nie ma szans na odzyskanie dotychczasowej sprawności ruchowej. Decyzją właściwego urzędu powód został uznany za osobę niepełnosprawną, a stopień niepełnosprawności określono na 90%. Pozwany wypłacił powodowi zaliczkę na poczet odszkodowania w łącznej kwocie 56.051 Euro, jednak kwota ta nie rekompensuje powodowi powstałej szkody. W dniu 7 sierpnia 2007 r. powód wezwał pozwanego do próby ugodowej, jednak posiedzenie pojednawcze nie zakończyło się ugodą. Roszczenie odszkodowawcze dochodzone pozwem obejmuje zwrot kosztów leczenia powoda wraz z kosztami noclegów powoda i jego rodziny w kwotach 13.524,11 Euro i 3.840 zł oraz część pokrytych przez powoda wydatków na leki w wysokości 674,02 Euro. Powód dochodzi również zwrotu kosztów dojazdów powoda i członków jego rodziny do klinik i szpitali (zryczałtowanych kosztów benzyny) w wysokości 28.970,90 Euro, gdyż nie mógł sam prowadzić samochodu, zatem każdej jego wizycie lekarskiej musieli towarzyszyć członkowie rodziny. Wysokość tych kosztów została obliczona jako iloczyn przejechanych kilometrów
i stawki za jeden kilometr przebiegu, ustalonej zgodnie z przepisami prawa niemieckiego
w kwocie 0,50 Euro za 1 km lub 0,30 Euro za 1 km, w zależności od pojemności pojazdów, które były wykorzystywane do dojazdów. Przed wypadkiem powód był zatrudniony w firmie (...) w wymiarze 20 godzin tygodniowo. Po wypadku stał się osobą niepełnosprawną i otrzymywał rentę w wysokości niższej niż wysokość wynagrodzenia za pracę. Łączna kwota zarobku utraconego przez powoda w związku z zaprzestaniem świadczenia pracy za okres od 1 września 2004 r. do 1 czerwca 2010 r. wynosi 52.7898,42 Euro, której zwrotu dochodzi pozwem. Na sumę odszkodowania składają się nadto: szkoda
w wysokości 42.824 Euro z tytułu utraty zysku w wyniku odstąpienia od zawartych przez powoda w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej umów o budowę budynków (łączna wartość umów wynosiła 505.000 Euro a powód spodziewał się zysku na poziomie 8,48% od tej kwoty), wydatki poniesione w związku z koniecznością spłaty odsetek w kwocie 3.851,99 Euro od zaciągniętych przez powoda pożyczek u swojej byłej małżonki
i swego syna w związku z pogorszeniem jego sytuacji majątkowej po wypadku, koszty przebudowy łazienki w celu dostosowania do potrzeb osoby niepełnosprawnej w wysokości 5.220 Euro oraz koszty zmiany posiadanego przez powoda pojazdu na samochód
z automatyczną skrzynią biegów w wysokości 14.000 Euro (różnica pomiędzy ceną samochodu wyposażonego w automatyczną skrzynię biegów i ceną samochodu z manualną skrzynią biegów), koszty serwisowania automatycznej skrzyni biegów w kwotach 3.263,12 Euro i 4.029,88 Euro, wartość zniszczonego w wypadku motocykla w wysokości 5.450 Euro (ustalona na podstawie tabeli E.) i ubrania ochronnego na motocykl w wysokości 3.985,90 Euro, a także szkody poniesiona w związku z koniecznością dopłaty kwoty 6.560 Euro do umowy leasingu z dnia 22 kwietnia 2002 r., którym przedmiotem był samochód S. (...) z tytułu ponadnormatywnego przebiegu pojazdu, wykorzystywanego przez rodzinę powoda na potrzeby dojazdów do szpitali i innych placówek. Jeśli chodzi o żądanie zasądzenia renty, to różnica pomiędzy świadczeniem rentowym uzyskiwanym przez powoda a zarobkami z tytułu umowy o pracę wynosi 767,42 Euro miesięcznie. Uszkodzenia ciała doznane przez powoda mają charakter trwały i powód nie ma możliwości podjęcia pracy zarobkowej, co uzasadnia przyznanie powodowi renty w kwocie 767,42 Euro miesięcznie. Żądanie zasądzenia zadośćuczynienia w kwocie 1.480.000 zł jest natomiast uzasadnione
w kontekście faktów, że powód ma ogromne poczucie krzywdy z uwagi na obrażenia doznane w wypadku. Do czasu wypadku powód był człowiekiem aktywnym, prowadził dynamicznie rozwijającą się firmę, odnosił sukcesy w życiu zawodowym przekładające się na sukcesy finansowe i satysfakcję z wykonywanej pracy. Po wypadku życie powoda było zagrożone, przez okres kolejnych lat jego życie skupiło się na ciągłej walce o poprawę stanu zdrowia, co wiązało się z kilkoma operacjami i ciągłą rehabilitacją. Powód stał się osobą niepełnosprawną, nie może samodzielnie funkcjonować i jest zdany na pomoc osób trzecich. Bezczynność zawodowa i brak jakichkolwiek perspektyw na przyszłość jest przyczyną pogłębiających się stanów depresji. Powód nie może również uprawiać sportu, a wcześniej był czynnym trenerem narciarstwa i jazdy konnej. Utrata zdolności do pracy i możliwości samorealizacji oraz czerpania przyjemności z życia wywołuje u powoda cierpienia psychiczne.

Pozwany Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna
z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nie kwestionuje co do zasady swojej odpowiedzialności za skutki wypadku drogowego z 18 sierpnia 2004 r., w wyniku którego powód doznał obrażeń ciała. Pozwany podniósł jednak, że wypłacił na rzecz powoda kwotę 50.000 Euro tytułem zadośćuczynienia, 5.140 Euro tytułem odszkodowania za motocykl oraz 911 Euro tytułem udokumentowanych wydatków na leczenie. Natomiast roszczenia zgłoszone w pozwie nie zostały udowodnione. Powód przedstawił dokumenty świadczące
o poniesieniu przez niego wydatków, jednak nie wskazał, czy wydatki te miały związek
z leczeniem obrażeń doznanych w wypadku, czy były konieczne, czy mieszczą się w kategorii normalnych następstw zdarzenia, za które pozwany ponosi odpowiedzialność. Jeśli chodzi
o roszczenie o zwrot kosztów dojazdu to nieuzasadnione jest przyjęcie stawki za 1 km przebiegu w wysokości 0,50 Euro. Stosowana w Niemczech stawka jest znacznie niższa,
w niniejszej sprawie ma zastosowanie prawo polskie, a ponadto konieczne jest uzasadnienie konieczności poszczególnych wydatków. W zakresie roszczenia o utracone dochody powód przedstawił jedynie dokument na okoliczność wysokości renty w 2006 r., powinien zaś przedstawić dowody na okoliczność wysokości dochodów z umowy o pracę, wykazać,
że nadal jest niezdolny do wykonywania pracy oraz wykazać wysokość renty z ubezpieczenia społecznego otrzymywanej w okresie, którego dotyczy roszczenie. Pozwany zakwestionował także roszczenie o zwrot utraconych dochodów z działalności gospodarczej powoda podnosząc, że wskazane w pozwie umowy o dzieło budowlane zostały zawarte z firmą (...), a nie z powodem. Pozwany zarzucił, że brak jest związku pomiędzy wypadkiem
a zaciągnięciem przez powoda pożyczek. Wobec niezdolności do pracy powód z pewnością otrzymywał świadczenia z ubezpieczenia społecznego, nie był więc pozbawiony środków do życia. Przedstawiona faktura za remont łazienki nie jest wystarczającym dowodem uzasadniającym roszczenie o zwrot tych kosztów, bowiem w dokumencie tym nie są wskazane ani nakłady czasowe, ani zastosowane materiały. Pozwany wskazał również,
że powód nie udowodnił ani nie wyjaśnił konieczności zakupu samochodu z automatyczną skrzynia biegów, jak i kosztu takiego samochodu. Z tytułu odszkodowania za odzież ochronną powód dochodzi kwoty stanowiącej wartość nowej odzieży nie wykazując, jaką wartość miała ta, która została zniszczona. Z kolei roszczenie o zwrot dodatkowej opłaty leasingowej nie jest normalnym następstwem wypadku drogowego.

W piśmie procesowym z dnia 19 września 2013 r. (k. 1293-1304) powód rozszerzył powództwo w ten sposób, że w miejsce kwoty 185.678 Euro tytułem odszkodowania wniósł
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 189.971,22 Euro tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 185.678 Euro (tj. od kwoty objętej pierwotnie żądaniem pozwu) od dnia zawezwania do próby ugodowej, tj. od 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty i od kwoty 4.293,22 Euro (tj. od kwoty rozszerzonego żądania pozwu) od dnia wniesienia niniejszego pisma, tj. od 19 września 2013 r. od dnia zapłaty. Nadto powód rozszerzył żądanie w zakresie renty w ten sposób, że w miejsce kwoty 767,42 Euro tytułem miesięcznej renty wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda następujących kwot:

-

750,63 Euro miesięcznie za okres od 2 czerwca 2010 r. do 30 kwietnia 2011 r., płatnej do dnia 10 każdego miesiąca, począwszy od dnia 10 czerwca 2010 r., wraz
z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty,

-

975,78 Euro miesięcznie za okres maj i czerwiec 2011, płatnej do dnia 10 każdego miesiąca, wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej
z rat do dnia zapłaty,

-

971,34 Euro za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 maja 2012 r., płatnej do dnia
10 każdego miesiąca, wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty,

-

1.009,44 Euro za czerwiec 2012 r. płatnej do 10 czerwca 2012 r. wraz
z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 11 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty,

-

994,57 Euro za okres od 1 lipca 2012 r., płatnej do 10 dnia każdego miesiąca, wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego również kosztów osobistego stawiennictwa powoda na rozprawach w kwocie 1.820 Euro.

W uzasadnieniu powód wskazał, że po dniu wniesienia pozwu poniósł dodatkowe wydatki na leczenie, w tym dojazdy do klinik. Wydatki na leczenie wyniosły 2.106,52 Euro, natomiast zryczałtowane wydatki na benzynę w związku z dojazdami do szpitali i placówek medycznych wyniosły 2.186,70 Euro (7.289 km x 0,30 Euro) . Jeśli chodzi o modyfikację w zakresie żądania renty, to renta została określona jako różnica pomiędzy minimalną kwotą wynagrodzenia zagwarantowaną powodowi w układzie zbiorowym pracy a świadczeniem rentowym otrzymywanym przez powoda z niemieckiego zakładu ubezpieczeń.

W piśmie procesowym z dnia 30 stycznia 2014 r. (k. 1520) pozwany podniósł,
że roszczenia powoda zgłoszone w pozwie wraz z wypłaconymi już świadczeniami przekraczają kwotę sumy gwarancyjnej ustalonej w umowie ubezpieczenia stanowiącej podstawę odpowiedzialności pozwanego. Z uwagi na datę wypadku suma gwarancyjna wynosi 350.000 Euro na poszkodowanego, co stanowi równowartość kwoty 1.552.425 zł według kursu z dnia powstania szkody (4,4355 zł za Euro). Pozwany wypłacił już z tej sumy kwotę 1.371.005,06 zł. W konsekwencji pozostała jeszcze kwota 181.419,94 zł, która stanowi granicę odpowiedzialności pozwanego.

W piśmie procesowym z dnia 25 lutego 2014 r. powód rozszerzył po raz kolejny pozew, wnosząc o modyfikację sumy gwarancyjnej z kwoty 350.000 Euro do kwoty 5.000.000 Euro na podstawie art. 357 ¹ k.c. Uzasadniając to żądanie powód wskazał, że dopuszczalna jest modyfikacja stosunku prawnego wynikającego z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na podstawie art. 357 ¹ k.c. na żądanie poszkodowanego, skoro poszkodowany może dochodzić roszczeń bezpośrednio od ubezpieczyciela. W stanie faktycznym niniejszej sprawy spełnione zostały przesłanki wynikające z przywołanego przepisu. Źródłem powstania zobowiązania pomiędzy powodem a pozwanym jest umowa ubezpieczenia zawarta pomiędzy pozwanym a sprawcą wypadku. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i tego skutki w postaci implementacji prawa unijnego dotyczącego poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych i zagwarantowania im zabezpieczenia wysokimi sumami gwarancyjnymi, w konsekwencji przyśpieszony rozwój gospodarczy, wzrost zamożności społeczeństwa, zmiany w zakresie postrzegania funkcji ubezpieczenia jako systemu chroniącego poszkodowanych a nie ubezpieczających, dopuszczenie
w obowiązującym prawie szerszej ochrony poszkodowanych przez wprowadzenie do systemu prawnego art. 446 § 4 k.c. i art. 442 ¹ k.c. oraz zasądzanie przez sądy coraz wyższych odszkodowań, może być traktowane jako nadzwyczajna zmiana stosunków, której strony zawierające umowę nie przewidziały. Tym samym nastąpił ciąg zdarzeń, które w sytuacji względnej stabilności gospodarczej zaowocowały sytuacją, w której powód nie może liczyć na kompleksowe zaspokojenie roszczeń. Brak możliwości uzyskania przez powoda świadczeń dochodzonych pozwem będzie dla powoda rażącą stratą i może spowodować pogorszenie stanu jego zdrowia.

W piśmie procesowym z dnia 10 lipca 2014 r. (k. 1567-1571) powód przedstawił alternatywne wyliczenie kosztów dojazdów do szpitali, klinik oraz przychodni rehabilitacyjnej biorąc pod uwagę ilość przejechanych kilometrów, cenę paliwa oraz ilość paliwa zużytego przez samochody używane przez powoda i jego rodzinę, w kwocie 8.080,04 Euro, z zastrzeżeniem, że w razie przyjęcia takiej kalkulacji odsetki należałyby się od następujących kwot i terminów:

-

od kwoty 6.987,11 Euro (od kwoty objętej pierwotnie żądaniem pozwu)
od zawezwania do próby ugodowej, tj. od dnia 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 1.092,93 Euro (od kwoty rozszerzonego żądania pozwu) od dnia
19 września 2013 r. do dnia zapłaty.

Jednocześnie w piśmie tym powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania wedle norm przepisanych, w tym wynagrodzenia za czynności profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 43.200 zł, tj. w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej.

W piśmie procesowym z dnia 16 lipca 2014 r. (k. 1584-1587) pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Wskazał, że koszty dojazdów powoda i członków jego rodziny powinny odpowiadać faktycznie poniesionym kosztom. Roszczenia powoda winny być oceniane według prawa polskiego, wobec czego nie można w tej sprawie zastosować niemieckich przepisów o rozliczaniu kosztów używania samochodu przez osoby uprawnione do występowania z roszczeniami o zwrot kosztów podróży. Dlatego też właściwe jest wyliczenie wysokości tych wydatków przedstawione w piśmie procesowym powoda z dnia
10 lipca 2014 r. Pozwany wskazał, że powód przed wypadkiem był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w wymiarze 20 godzin tygodniowo a z opinii biegłego ortopedy wynika,
że może pracować w wymiarze 1/2 etatu, wobec czego roszczenie o odszkodowanie z tytułu utraty dochodu nie jest uzasadnione. Pozwany podniósł również, że roszczenie o utracony zysk nie zostało należycie udowodnione, ponieważ z dołączonych do pozwu dokumentów nie wynika, jaki dochód powód osiągnąłby z umów zawartych przez firmę (...) oraz że nie zostały udowodnione pozostałe roszczenia odszkodowawcze, w szczególności powód nie wykazał, że zaciągnięcie pożyczek od członków rodziny było konieczne i było następstwem wypadku, powód nie wykazał zasadności poniesionych wydatków na usługi serwisowe zakupionego samochodu. Pozwany wyjaśnił, że w odpowiedzi na pozew błędnie wskazano przyjętą do wyliczenia odszkodowania wartość motocykla przed wypadkiem, ponieważ odszkodowanie za motocykl zostało wyliczone jako różnica między kwotą 6.000 Euro (wartość motocykla przede wypadkiem) a kwotą 860 Euro (wartość motocykla po wypadku). Co do żądania dokonania zamiany sumy gwarancyjnej pozwany wskazał, że w Niemczech
w dacie wypadku obowiązywała suma gwarancyjna w wysokości 2.500.000 Euro. Wejście do Unii Europejskiej nie miało tak istotnego wpływu na regulacje związane z ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Suma gwarancyjna
w niniejszej sprawie została już w znacznym stopniu wyczerpana z uwagi na realizację roszczeń niemieckich instytucji, które zażądały – zgodnie z prawem niemieckim
i prawem Unii Europejskiej – zwrotu świadczeń wypłaconych na rzecz powoda tytułem renty i świadczeń leczniczych. Gdyby nie roszczenia tych instytucji, kwota 350.000 Euro byłaby wystarczająca na pokrycie roszczeń powoda. Suma gwarancyjna jest ustalana przez ustawodawcę, zaś dla zakładu ubezpieczeń jest jedną z istotnych przesłanek do ustalenia wysokości składek ubezpieczeniowych. Jeżeli sąd ustali, że nastąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków, to skutkami tej zmiany nie może obciążyć wyłącznie zakładów ubezpieczeń.
Z opinii biegłych nie wynika, aby powód wymagał kosztownego leczenia. Powód nie wykazał, aby kosztów zabiegów rehabilitacyjnych nie pokrywało jego ubezpieczenie społeczne (zdrowotne), tym bardziej, że z uwagi na wiek nabędzie on wkrótce prawo do emerytury.

W piśmie procesowym z dnia 1 sierpnia 2014 r. (k. 1588-1592) powód podtrzymał wszelkie żądania pozwu i stanowisko w sprawie. Powód wskazał, że roszczenie w tym zakresie dotyczy utraty dochodów z umowy o pracę oraz zysku z dwóch kontraktów budowlanych. Podał, że utracony zysk z kontraktów budowlanych został wyliczony w oparciu o wcześniejsze podobne zawierane i zrealizowane przez niego umowy. Wskazał, że
w rzeczywistości z uwagi na swój wiek oraz znaczny stopień niepełnosprawności nie jest
w stanie wykonywać żadnej pracy zarobkowej. Natomiast za podwyższeniem sumy gwarancyjnej przemawia również fakt, iż pozwany zobowiązany jest do realizacji roszczeń niemieckich instytucji ubezpieczeniowych, w konsekwencji czego może ulec wyczerpaniu pierwotna suma gwarancyjna.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 10 września 2014 r. sygn. akt XXV
C 690/10 zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz R. S. kwotę 200.000 złotych tytułem zadośćuczynienia wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty (pkt. 1 wyroku), zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powoda R. S. kwotę 74.393,57 Euro tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 73.300,64 Euro od dnia 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty i od kwoty 1.092,93 Euro od dnia 19 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty (pkt. 2 wyroku), zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz R. S. kwotę 3.840 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty (pkt. 3 wyroku), zasądził od Towarzystwa (...) S.A. na rzecz R. S. rentę wyrównawczą w następującej wysokości:
a) w kwocie po 750,63 Euro miesięcznie za okres od 2 czerwca 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2011 r., płatnej do dnia 10 każdego miesiąca, począwszy od dnia 10 czerwca 2010 r., wraz
z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty,
b) w kwocie po 975,78 Euro za okres: maj, czerwiec 2011, płatnej do dnia 10 każdego miesiąca, począwszy od dnia 10 maja 2011 r., wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty, c) w kwocie po 971,34 Euro za okres
od 1 lipca 2011 do 31 maja 2012, płatnej do dnia 10 każdego miesiąca, począwszy od dnia
10 lipca 2011 r., wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty, d) w kwocie po 1.009,44 Euro za czerwiec 2012 r., płatnej do 10 czerwca 2012 r., wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 11 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty, e) w kwocie po 994,57 Euro za okres od 1 lipca 2012 r., płatnej do 10 każdego miesiąca, począwszy od dnia 10 lipca 2012 r., wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty (pkt. 4 wyroku), ustalił, że pozwane Towarzystwo (...) S.A. w W. ponosi odpowiedzialność za szkody mogące powstać w przyszłości w związku z wypadkiem, jakiemu uległ powód w dniu
18 sierpnia 2004 r. (pkt. 5 wyroku), ustalił wysokość sumy gwarancyjnej przez podwyższenie jej z kwoty 350.000 Euro do kwoty 5.000.000 Euro (pkt. 6 wyroku), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt. 7 wyroku), zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz R. S. kwotę 14.881 zł z tytułu zwrotu wydatków oraz kwotę 7.200 zł z tytułu zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego (pkt. 8 wyroku), nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 30.630 zł z tytułu opłaty sądowej (pkt. 9 wyroku), pozostałe koszty procesu przejął na rachunek Skarbu Państwa (pkt. 10 wyroku).

Na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia
10 września 2014 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 25 stycznia 2016 r. sygn. akt VI ACa 1801/14 uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1, co do żądania zapłaty kwoty 18.580 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty, w punkcie 7, co do żądania zapłaty kwoty 30.728,90 Euro wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty i co do żądania zapłaty kwoty 1.280.000 zł wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 7 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty oraz
w punktach 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9 i 10 w całości i w tym zakresie sprawę przekazał sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie
o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że na obecnym etapie postępowania nie doszło do skutecznego rozszerzenia żądania pozwu o żądania wymienione w pismach procesowych z dnia 19 września 2013 r. i z dnia 25 lutego 2014 r., w tym o żądanie oznaczenia sposobu wykonania zobowiązania przez pozwanego poprzez podwyższenie sumy gwarancyjnej stanowiącej górną granicę jego odpowiedzialności do kwoty 5.000.000 Euro, bowiem obydwa te pisma zostały nadane przez pełnomocnika powoda na adres pełnomocnika pozwanego z naruszeniem art. 132 § 1 k.p.c., a tego rodzaju wadliwe doręczenie nie wywołuje skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Sąd Apelacyjny wskazał ponadto, że Sąd I instancji nie poczynił ustaleń, czy wypłaty dokonane przez pozwanego na rzecz różnych instytucji niemieckich stanowiły spełnienie roszczeń regresowych z tytułu poniesionego przez powoda uszczerbku w związku z przedmiotowym wypadkiem, i jaki był ich stosunek do wysokości zobowiązań pozwanego wobec powoda, których górną granicę stanowiła wskazana w umowie ubezpieczenia suma gwarancyjna. Uznając, że zasadnym jest oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania do kwoty 5.000.000 Euro Sąd Okręgowy zaniechał badania, czy na skutek dokonanej na rzecz powoda częściowej wypłaty dochodzonych należności i zaspokojenia roszczeń regresowych instytucji niemieckich, zobowiązanie pozwanego wygasło, pomimo podniesienia przez niego tego rodzaju zarzutu, co doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy. Sąd I instancji nie poczynił odpowiednich ustaleń faktycznych odnosząc się do wysokości sumy gwarancyjnej określonej w ustawie, mimo że ta mogła zostać ustalona w umowie w innej wysokości. Sąd Okręgowy orzekając o oznaczeniu sposobu wykonania zobowiązania przez pozwanego poprzez podwyższenie sumy gwarancyjnej do kwoty 5.000.000 Euro nie wskazał powodów, dla których zasadnym było jej podwyższenie do tej właśnie wysokości, uzasadnienie orzeczenia w tym zakresie nie pozwala na ocenę prawidłowości wnioskowania Sądu
I instancji. Co do apelacji powoda Sąd Apelacyjny wskazał, że jest ona o tyle zasadna,
iż wysokość należnego mu świadczenia w zakresie zadośćuczynienia winna być rozważana
w odniesieniu do warunków adekwatnych do miejsca jego zamieszkania, tj. realiów niemieckich, co niewątpliwie rzutować winno na jego wysokość. To samo należy odnieść do roszczeń powoda związanych ze szkodą majątkową, tj. kosztów nabycia samochodu
z automatyczną skrzynią biegów oraz utraty motocykla i odzieży ochronnej. O ile zakup drogiego modelu samochodu, takiego jak B., w polskich warunkach nie jest wydatkiem koniecznym i związanym z poniesioną przez powoda szkodą, o tyle w warunkach i miejscu zamieszkania powoda zakup takiego auta nie musi być postrzegany jako wydatek
o charakterze zbytkownym niezwiązanym z doznanymi przez powoda obrażeniami, skoro jest niezbędny do umożliwienia powrotu do w miarę normalnego funkcjonowania
w społeczeństwie. Nawet w przypadku odmiennej oceny rozważyć należy zasadność zgłoszonego przez powoda roszczenia o zwrot kosztów zakupu pojazdu jako różnicy pojazdu z manualną i automatyczną skrzynią biegów. Sąd Apelacyjny wskazał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien ustalić wysokość górnej granicy odpowiedzialności pozwanego oraz wysokość, w jakiej ten spełnił obciążające go świadczenie, czy to bezpośrednio na rzecz powoda, czy pośrednio poprzez zwrot kosztów wydatkowanych przez instytucje niemieckie, w ramach ponoszonych za powoda kosztów leczenia i rehabilitacji oraz zapewnienia mu środków ze świadczenia społecznego. Po dokonaniu tego rodzaju ustaleń Sąd Okręgowy winien ponownie ocenić zasadność i wysokość zgłoszonych przez powoda roszczeń w zakresie, w jakim te nie zostały zaspokojone i objęte prawomocnym orzeczeniem, w tym żądanego zadośćuczynienia, odnosząc jego wysokość tak do doznanej przez powoda krzywdy, jak i realiów panujących w miejscu jego zamieszkania, pozwalających na ocenę, czy w tego rodzaju realiach wysokość tego świadczenia stanowi odpowiednią kompensatę doznanych przez niego krzywd, a nadto ocenić zasadność roszczeń odszkodowawczych związanych z zakupem nowego samochodu i szkodą odpowiadającą wartości utraconego motocykla i odzieży ochronnej. Sąd I instancji winien także rozważyć nadanie odpowiedniego biegu pismom procesowym powoda, rozszerzającym powództwo, po ewentualnych uzupełnieniu ich braków, a w przypadku skutecznego rozszerzenia żądania pozwu, rozważyć również zawarte w nich żądania, w tym żądanie ustalenia wysokości sumy gwarancyjnej w wysokości wyższej niż przewidziana w umowie w świetle przesłanek wynikających z przepisu art. 353 ¹ k.c.

W kolejnych pismach procesowych strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 sierpnia 2004 r. na drodze krajowej nr (...), pomiędzy miejscowościami S. i B. w powiecie (...), doszło do wypadku drogowego, w którym obrażeń ciała doznał R. S.. Sprawcą wypadku był R. K., który w sposób nieumyślny naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem ciężarowym marki M. (...) o nr rej. (...), na prawoskrętnym łuku drogi przekroczył oś jezdni, zjeżdżając na pas ruchu dla pojazdów jadących z przeciwka, w wyniku czego doszło do zderzenia z motocyklem marki B. o nr rej. (...) prowadzonym przez R. S., skutkiem czego pasażerka motocykla poniosła śmierć na miejscu,
a kierujący motocyklem R. S. doznał ciężkich obrażeń ciała. R. K.
w związku z tym wypadkiem został skazany prawomocnym wyrokiem karnym Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze za występek z art. 177 § 2 k.k. Samochód prowadzony przez sprawcę wypadku ubezpieczony był w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w Towarzystwie (...) S.A. na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej przez R. G. z pozwanym ubezpieczycielem w dniu 26 maja 2004 r. na okres od 26 maja 2004 r. do 25 maja 2005 r.,
w której suma gwarancyjna dla szkód osobowych została ustalona w kwocie 350.000 Euro,
a dla szkód w mieniu w kwocie 200.000 Euro. ( odpis prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z dnia 23.03.2005 r. sygn. akt II K 256/04 – k. 60-60 v., opinia biegłego sądowego D. R. sporządzona na zlecenie Komendy Powiatowej Policji w J. – k. 62-80, wypis z umowy ubezpieczenia OC nr (...) –
k. 654-655).

R. S. z miejsca wypadku przewieziony został do (...) Szpitala im. A. (...) w W.. W Szpitalu rozpoznano u powoda uraz wielonarządowy, wstrząs urazowy i krwotoczny, zmiażdżenie kończyny górnej lewej (złamanie wieloodłamowe kości ramiennej lewej), zmiażdżenie kończyny dolnej lewej (złamanie wieloodłamowe otwarte z ubytkiem fragmentu dystalnego kości), stłuczenie klatki piersiowej, złamanie żeber VII-XII po stronie lewej, pourazowy krwiak opłucnowy lewostronny, stłuczenie płuc, pourazową niewydolność oddechową, uraz tępy wątroby, zespołu niewydolności wielonarządowej. Stan poszkodowanego był krytyczny. Szanse na przeżycie powoda oceniane były przez lekarzy na 5-10%. ( karta informacyjna z leczenia szpitalnego (...) Szpitala im. A. (...) w W. – k. 82-85, zeznania świadków: K. S. - k. 856-859, H. S. – k. 861-863, K. K. – k . 866-869, P. S. – k. 869-871, M. S. – k. 876-879, S. S. – k. 879-881, G. S. – k. 885-887, H. M. – k. 887-889, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

Po przyjęciu R. S. do Szpitala wdrożono u niego postępowanie przeciwwstrząsowe i diagnostykę obrazową, a następnie w trybie pilnym w znieczuleniu ogólnym wykonano amputację kończyny dolnej lewej na wysokości 1/3 bliżej uda z powodu jej zmiażdżenia. Poza tym wykonano stabilizację przedramienia lewego, kości promieniowej
i łokciowej. Odłamy kostne zespolono gwoździami R.. Usunięto martwicze tkanki
i zanieczyszczenia. Założono drenaż, szwy warstwowe, opatrunek oraz szynę gipsową. Zabieg stabilizacji kości ramiennej lewej odroczono ze względu na ciężki, niestabilny stan zdrowia chorego. Po zabiegu chorego przyjęto na Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, gdzie kontynuowano leczenie przeciwwstrząsowe, uzupełniono płyny, krew i osocze. Z powodu krwiaka lewej jamy opłucnowej poszkodowany miał założony drenaż.
W pierwszym tygodniu po wypadku stosowano leki osłaniające przewód pokarmowy. Podawano płyny elektrolitowe, stosowano odżywianie poza i dożołądkowe, wyrównano zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej W dniu 24 sierpnia 2004 r. dokonano u powoda stabilizacji kości ramiennej lewej, złamania reponowano i odłamy ufiksowano prętami R., założono opatrunek z szyną gipsową. W toku hospitalizacji obserwowano objawy uszkodzenia wątroby oraz objawy podrażnienia pęcherzyka żółciowego. Stwierdzono również podwyższenie parametrów nerkowych, mocznika, kreatyniny. Po leczeniu zachowawczym dolegliwości bólowe ustąpiły, a dzięki leczeniu płynoterapią uzyskano zdecydowane obniżenie poziomów mocznika i kreatyniny. W dniu 25 sierpnia 2004 r. wykonano u powoda tracheostomię. W dziesiątej dobie doszło do zropienia kikuta uda lewego, zastosowano drenaż odbarczający i częste zmiany opatrunku. Stwierdzono również częściową martwicę skóry przedramienia lewego, którą to następnie wycięto. W dwunastej dobie odłączono chorego od respiratora i był na oddechu własnym z okresową tlenoterapią bierną przez rurę tracheostomijną. W tym okresie leczono powikłania odleżyn skóry w okolicy potylicznej głowy. Hospitalizacja w szpitalu w W. obejmowała okres od 18 sierpnia 2004 r. do
2 września 2004 r. ( karta informacyjna z leczenia szpitalnego (...) Szpitala im. A. (...) w W. – k. 82-85, epikryza – k. 86, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

Po konsultacji z rodziną w stanie ogólnym stabilnym krążeniowo-oddechowo powód został wypisany ze szpitala w W., a następnie transportem lotniczym z W. przewieziony został do Branżowej Kliniki (...) w M. na terytorium Niemiec celem dalszego leczenia. W klinice 3 września 2004 r. zainfekowaną ranę kikuta zaopatrzono chirurgicznie, zamykając ją przy zastosowaniu gąbki firmy (...), wykonano diagnostykę rtg całej kończyny i wykonano dokładne opracowanie chirurgiczne tkanek miękkich z usunięciem obumarłych fragmentów mięśni lewego przedramienia oraz w obrębie kikuta lewego uda. Ponadto opracowano chirurgicznie mięsień lewego przedramienia zamykając go za pomocą gąbki C.. Dodatkowo pacjenta poddano leczeniu hiperbarycznemu w komorze ciśnieniowej zgodnie ze schematem dla trudno gojących się ran, a następnie ze względu na wykazanie zakażenia S. aureus (gronkowiec złocisty) oraz bakteriami zastosowano dożylną antybiotykoterapią zgodnie z antybiogramem. W dniu
7 września dokonano zabiegu operacyjnego – zbadania kikuta i toalety lewego uda, płukania opłucnej poprzez wziernikowanie oraz założenie drenów do klatki piersiowej po lewej stronie. W dniu 10 września dokonano kontroli stanu rany kikuta uda lewego i przedramienia lewego, 13 września założono szwy wtórne na kikut uda lewego, 15 września dokonano skrócenia kości promieniowej lewej oraz konsolidacji ubytku kości łokciowej lewej. W dniu 16 września dokonano plastyki pokrycia ubytku skóry przedramienia lewego przy pomocy przeszczepu skóry pełnej grubości pobranej z okolicy łopatki. W dniu 24 września do tymczasowego usztywnienia stawu nadgarstkowego założono zewnętrzny stabilizator nadgarstka lewego, wykonano rewizję rany przedramienia lewego, tenolizę zginaczy
i prostowników lewego przedramienia. W dniu 28 września 2004 r. powód został przeniesiony do oddziału szpitalnego Kliniki (...) celem dalszego leczenia. Następnie usunięto pacjentowi stabilizator zewnętrzny nadgarstka lewego, wdrożono intensywne leczenie usprawniające, zalecono masaż limfatyczny ze względu na skłonność do obrzęku tkanek miękkich. Na oddziale ortopedii pacjent był pionizowany i uruchamiany za pomocą balkoniku, a na krótkich odcinkach przy pomocy kul pachowych. Powód został zaopatrzony w protezę udową z systemem silikonowej pończochy służącej do zakładania leja protezowego. W dniu 28 października 2004 r. R. S. został wypisany do domu
w ogólnym stanie zdrowia dobrym ze skierowaniem do rehabilitacji. ( dokumentacja leczenia w Klinice (...) z 29.10.2004 r. wraz z tłumaczeniem - k. 96-104, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

W okresie od 11 listopada 2004 r. do 16 grudnia 2004 r. R. S. przebywał
w Klinice (...) w B.. W trakcie pobytu zastosowano leczenie w formie rehabilitacji, która miała na celu uruchomienie wszystkich stawów dotkniętych urazem, odbudowę mięśni w kończynach dotkniętych urazem wraz z ich wzmocnieniem, ogólnoustrojowe usprawnienia i uniknięcie zaników. Celem rehabilitacji było uzyskanie przez powoda umiejętności samodzielnego poruszania się z protezą oraz uzyskania przez niego koordynacji ruchowej. Zalecono dalszą intensywną gimnastykę leczniczą, naukę chodzenia, ergoterapię oraz opiekę z zakresu techniki ortopedycznej i psychologicznej. ( dokumentacja leczenia w Klinice (...) wraz z tłumaczeniem – k. 145-169, zeznania K. S. – k. 856-859, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

R. S. ponownie stawił się w Klinice w M. w dniu 20 grudnia 2004 r. celem kontroli po zakończeniu kompleksowej rehabilitacji pooperacyjnej w B.. W trakcie wizyty stwierdzono, że stan kikuta nie wykazuje żadnych podrażnień. Na podstawie obrazu klinicznego i diagnostyki obrazowej stwierdzono cechy początkowe zespołu (...) lewej kończyny górnej i zalecono profilaktykę przy zastosowaniu F.. Odnośnie złamania kości ramiennej z lewej strony wskazano wówczas na coraz większą jego odbudowę. ( dokumentacja leczenia w Klinice (...) z 21.12.2004 r. wraz z tłumaczeniem
k. 105-110, zeznania K. S. – k. 856-859, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

Kolejna wizyta powoda w Klinice w M. miała miejsce w marcu 2005 r. Stwierdzono wówczas, że nastąpiła dobra konsolidacja tkanki miękkiej kończyny górnej. Udało się przywrócić praktyczne funkcje chwytu kciuka lewego. Zalecono, aby metal
z ramienia usunięty został co najmniej po dwóch latach. Pacjent został skierowany do Kliniki w B. N.. ( raport z leczenia w Klinice (...) z 14.03.2005 r. wraz z tłumaczeniem – k. 111-136, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

W dniu 11 maja 2005 r. R. S. w klinice (...) przeszedł zabieg refrakcyjnej operacji laserowej prawego i lewego oka. Zabieg ten wykonany był po to, by powód nie nosił okularów i mógł samodzielnie prowadzić samochód. W związku z faktem, że ramię powoda było unieruchomione i powód nie mógł skręcić głowy, okulary stanowiły przeszkodę w prowadzeniu samochodu. ( dokumentacja leczenia w Klinice (...) z 9.11.2005 r. wraz z tłumaczeniem – k. 191-194, raport lekarski z 15.09.2005 r. wraz
z tłumaczeniem – k. 171-173, przesłuchanie powoda R. S. – k. 917-921).

Od 12 kwietnia 2006 r. do 21 kwietnia 2006 r. R. S. przebywał w Szpitalu (...) w L. w klinice (...). Przeprowadzono u powoda zabieg wszczepienia endo-egzoprotezy uda lewego. Wszczepienie endo-egzoprotezy powodowało podrażnienie tkanek miękkich, w związku z czym do 2012 r. powód przeszedł kilka korekt operacyjnych związanych z podrażenieniem tkanek miękkich. Obecnie takie zabiegi powód przechodzi raz w roku. ( zaświadczenie z S. K.
w L. – k. 593-594, zaświadczenie o stanie zdrowia powoda z S. K. w L.
z 21.06.2012 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1311-1314, rachunek z 11.12.2012 r. wraz
z tłumaczeniem – k. 1343-1347, przesłuchanie powoda R. S. – k. 2053-2055).

Po wszczepieniu endo-egzoprotezy lewej kończyny dolnej R. S. chodził
o dwóch kulach. W dniu 1 czerwca 2008 r. powód przewrócił się w domu upadając na lewą rękę. W klinice w B. N. stwierdzono bolesność lewego ramienia w stawie łokciowym. Badanie lewego przedramienia wykazało złamanie trzonu kości łokcia w przedniej trzeciej przedramienia. W dniu 2 czerwca 2008 r. przy bezinwazyjnej anestezji przeprowadzono zabieg splotu ramiennego w dole pachowym. W trakcie zabiegu pojawiło się podejrzenie powstania stawu rzekomego i materiał pobrany z kości przesłano do badania histologicznego. Dokonano zespolenia złamania metodą AO, założono unieruchomienie szyną gipsową. Stwierdzono występowanie gronkowca złocistego. W klinice przebywał od 2 czerwca 2008 r. do 6 czerwca 2008 r. W okresie od 12 czerwca 2008 r. do 21 czerwca 2008 r. powód przebywał na leczeniu szpitalnym w B. N.. Został przyjęty do szpitala na terapię wankomycyną po tym, jak po pobraniu wymazu z rany na lewym przedramieniu stwierdzono w niej występowanie gronkowca złocistego. ( dokumentacja leczenia w klinice w B. N. z 06.06.2008 r. wraz z tłumaczeniem – k. 176-178, dokumentacja leczenia w klinice
w B. N. z 20.06.2008 r. i 21.08.2008 r. wraz z tłumaczeniem – k. 179-185, zeznania świadka K. S. – k. 856-859, opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

Ponadto R. S. przebywał w następujących zakładach leczniczych:

-

3 września 2012 r. w M. und H. w D. – w celu kontroli i konsultacji
w sprawie protezy ( potwierdzenie wizyty w klinice wraz z tłumaczeniem k. 1405-1406),

-

od 3 grudnia 2012 r. do 10 grudnia 2012 r. w S. K. w L. – w celu wymiany i usunięcia endoprotezy ( rachunek z 11.12.2012 r. wraz z tłumaczeniem
k. 1343-1347),

-

9 stycznia 2013 r. w (...) w B. – w celu dopasowania posiadanej protezy ( zaświadczenie nr (...) z 29.01.2013 r. wraz
z tłumaczeniem k. 1408-1410),

-

28 stycznia 2013 r. w (...) w B. – w celu dopasowania posiadanej protezy ( zaświadczenie nr (...) z 29.01.2013 r. wraz
z tłumaczeniem k. 1412-1414).

Powód począwszy od stycznia 2005 r. do 2012 r. systematycznie uczęszczał na zabiegi fizjoterapii do gabinetu fizjoterapii O. V.. ( harmonogramy zabiegów wraz
z tłumaczeniem: z 2005 r. – k. 196-204, z 2006 r. – k. 244-252, z 2007 r. – k. 253-258,
z 2008 r. – k. 205-243, z 2009 r. – k. 259, z 2011 r. – k. 1380-1382, 1386-1397 i 1401-1403,
z 2012 r. – k. 1383-1385 i 1398-1400).

W 2011 r. i 2012 r. powód uczęszczał na zabiegi ergoterapii i fizjoterapii lewego ramienia oraz lewej kończyny dolnej. Wizyty odbywały się w gabinecie ergoterapii (...) s.c. w S.. ( zeznania świadka D. V. – k. 882-884, harmonogramy zabiegów wraz z tłumaczeniem: z 2011 r. – k. 1367-1375, z 2012 r. –
k. 1361-1366 i 1376-1378).

W trakcie długotrwałego leczenia w okresie po wypadku R. S. korzystał
z porad następujących specjalistów:

-

V. B. – dyrektor ds. lekarskich w Branżowej Klinice urazowej w M. ( pismo
z 16.03.2005 r. wraz z tłumaczeniem – k. 132-134),

-

L.F. Y. – specjalista medycyny ogólnej ( raport lekarski w sprawie skutków wypadku z 22.03.2005 r. wraz z tłumaczeniem – k. 138-141),

-

M. K. – praktyka tradycyjnej medycyny chińskiej i leczenia metodami naturalnymi ( rachunek z 27.01.2012 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1327-1328),

-

S. M. – lekarz specjalności medycyny nuklearnej ( zaświadczenie o stanie zdrowia R. S. z 22.07.2013 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1318-1320),

-

J. G. – lekarz medycyny ogólnej ( zaświadczenie o stanie zdrowia R. S. z 22.07.2013 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1318-1320),

-

M. S. – leczenie metodami naturalnymi ( rachunek z 3.05.2012 r. wraz
z tłumaczeniem – k. 1331-1332),

-

H. A. – Klinika (...)
w L. ( rachunek z 21.05.2013 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1350-1354).

Co do zasady koszty leczenia powoda, w tym koszty operacji ponoszone były przez niemiecką kasę chorych. Wśród wydatków niepokrywanych przez kasę chorych znajdowały się wydatki na laserowe leczenie oczu, seminarium psychologiczne (ustawienie rodzinne), leczenie szpitalne w sali jednoosobowej (ze względu na stan psychiczny chorego niemożliwe było leczenie w sali wieloosobowej), dostosowanie wyposażenia mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej, pomoc osób trzecich przy przejazdach samochodem osobowym do dnia
21 marca 2005 r. (do tego dnia powód nie mógł jeździć sam), dostosowanie ubrań (z powodu wypadku nastąpiło skrócenie lewej ręki), zakup specjalnego łóżka, które ułatwia kładzenie się i wstawanie. Część kosztów, które nie zostały pokryte przez kasę chorych zostały pokryte przez powoda. W okresie od października 2004 r. do stycznia 2013 r. R. S. na zakup leków, środków opatrunkowych, dodatkowe zabiegi specjalistyczne, dopłaty do pobytów klinikach, wizyty u lekarzy specjalistów, zalecone badania i inne wydatki wydał kwotę 15.630,63 Euro, na którą składają się następujące koszty wymienione w poniższej tabeli:

l.p.	kwota (w Euro)	data rachunku	numer karty akt	rodzaj wydatków
	249,00	29.12.2006 r.	409-411	pobyt w Klinice (...) w 2006 r. – dopłata za pokój jednoosobowy i dwuosobowy
	651,00	11.12.2006 r.	412-414	zaliczka na pobyt Klinice (...) w 2006 r.
	103,23	10.10.2006 r.	415-417	koszty dodatkowych badań ambulatoryjnych w klinice w M. w dnu 26.09.2006 r.
	256,90	04.08.2006 r.	418-420	koszty pobytu powoda w hotelu w L. (nocleg, wyżywienie w restauracji)
	509,64	29.06.2006 r.	421-423	pobyt w klinice (...) w L. – dopłata za pokój jednoosobowy
	176,76	02.06.2006 r.	424-427	pobyt w klinice (...) w L. – dopłata za pokój jednoosobowy
	68,38	nieczytelna data	428-431	dodatkowe badania w klinice w M. w dniu 8 marca 2006 r. (wyjaśnienie skutków choroby na ułożenie życia, badanie, raport na temat choroby i wyników badań)
	2.600	07.07.2005 r.	432-435	operacja oczu w klinice (...)- Klinik (...)
	38,70	06.6.2005 r.	437-438	ustawowe opłaty za środki pomocnicze w (...) – dopłata za urządzenie T., dopłata za liner silikonowy, dopłata za dostosowanie buta, dopłata za ortezę ramienia
	674,02	03.06.2005 r.	439-441	dopłata do zabiegów w gabinecie gimnastyki leczniczej i masażu wraz z nauką chodzenia
	152,50	13.05.2005 r.	442-444	zapłata za poprawki krawieckie – skrócenie rękawa marynarki i koszuli
	24,00	12.05.2005 r.	445-447	zapłata za lek B. boer
	1.710,00	11.05.2005 r.	448-451	pobyt w klinice w M. w 2004 r. – dopłata za pokój jednoosobowy
	73,10	22.04.2005 r.	452-454	opłata za pokój w ramach udziału w seminarium psychoterapeutycznym „Ustawienia rodzinne” w okresie 20.04-24.04.2005r.
	380,00	24.04.2005 r.	455-457	opłata za uczestnictwo w seminarium psychoterapeutycznym „Ustawienia rodzinne” w okresie 20.0.-24.04.2005 r.
	225,66	22.04.2005 r.	458-460	koszty leczenia stancjonarnego w klinice (...)
	68,38	05.04.2005 r.	462-464	dodatkowe badania i wizyta u specjalisty w klinice w M. w dniu 16 marca 2005 r. (wyjaśnienie skutków choroby na ułożenie życia, badanie, raport na temat choroby i wyników badań)
	40,00	20.04.2005 r.	465-467	dopłata za pobyt w klinice (...) w okresie od 08.03.2005 r. do 11.03.2005 r.
	21,50	04.04.2005 r.	468-470	zakup składanej laski
	82,99	03.04.2005 r.	471-473	zakup buta z cholewką w domu wysyłkowym (...) jeździecki”
	10,00	24.03.2005 r.	474-477	dopłata do zakupu leja protezowego
	35,00	02.02.2005 r.	478-480	dopłata za leczenie u specjalisty w B. (chirurg)
	10,00	01.04.2005 r.	478-480	dopłata za leczenie u specjalisty (chirurg)
	10,00	28.01.2005 r.	481-483	dopłata do protezy
	22,66	15.02.2005 r.	484-486	dopłata za leczenie u specjalisty (gimnastyka lecznicza)
	10,00	07.01.2005 r.	454-485	dopłata za leczenie u specjalisty (chirurg)
	30,00	15.01.2005 r.	487-489	zakup rękawic z jednym palcem ( sklep (...))
	49,58	10.01.2005 r.	490-493	dopłata za gimnastykę leczniczą
	15,00	28.12.2004 r.	494-497	zakup rękawicy z palcem i pończochy na ramię
	8,94	22-23.12.2004 r.	498-501	zakupy w aptece (tab. F.)
	22,66	27.12.2004 r.	498-501	dopłata za gimnastykę leczniczą
	77,72	08.12.2004 r.	502-504	koszty uwierzytelnionego tłumaczenia z języka polskiego na język niemiecki (70 linii)
	5,33	3.12.2004 r.	506-507	dopłata do leku V. (...) w S.
	10,00	25.11.2004 r.	509-511	dopłata do podnośnika osobowego do wanny B.
	10,00	13.12.2004 r.	512-514	dopłata do fotela inwalidzkiego
	10,00	17.11.2004 r.	515-517	dopłata do przewozu chorego R. S.
	280,00	11.05.2005 r.	518-520	zapłata za pobyt w Klinice (...)
	49,95	13.11.2004 r.	521-522	zakup butów S.-T. (sandały)
	125,00	12.11.2004 r.	524-526	zabiegi neurofizjologiczne na podstawie zaleceń Kliniki w M.
	370,00	12.11.2004 r.	527-529	zabiegi neurofizjologiczne, terapii manualnej, terapii masażem leczniczym na podstawie zaleceń Kliniki w M.
	1.166,00	08.11.2004 r.	530-532	zakup mebli (łóżko P., podpory ługowane, L. 4 + 2, mebel spec. wielkości)
	19,00	04.11.2004 r.	533-534	zakup leku U. L. S..
	37,98	04.11.2004 r.	533-536	instalacja podstawowa, wkład do kabiny T., wkład do wanny T.
	7,46	02.11.2004 r.	537-540	zakup leku H. (...) H. C.
	9,00	02.11.2004 r.	537-540	butelka na mocz (2 szt.)
	5,75	02.11.2004 r.	541-544	zakup leku A. S.
	31,3	02.11.2004 r.	541-544	ustawowa dopłata do zabiegów drenażu naczyń chłonnych
	10,00	02.11.2004 r.	545-548	dopłata do wizyt lekarskich
	22,21	02.11.2004 r.	545-548	kaczka męska (9 Euro), antihydral (5,75 Euro), H. (7,46 Euro)
	900,00	29.09.2004 r.	565-567	zapłata za pobyt w klinice w M.
	369,00	21.10.2004 r.	552-554	zakup materaca piankowego
	40,66	27.08.2004 r.	555-558	pieluchmajtki
	340,23	11.10.2004 r.	555-558	zlecenie (brak podania szczegółów tytułu płatności)
	10,00	13.12.2004 r.	559-561	dopłata do wózka inwalidzkiego
	10,00	25.11.2004 r.	562-564	dopłata do podnośnika osobowego do wanny
	280,00	29.10.2004 r.	568-571	dopłata za pobyt w klinice (...)
	15,16	15.06.2009 r.	572-574	zapłata za badania krwi w ramach diagnostyki przy korekturze tkanek miękkich po założeniu protezy
	43,13	16.06.2009 r.	575-577	dopłata do badań w klinice w M.
	931,04	09.12.2009 r.	578-580	zapłata za pobyt w klinice w L.
	8,59	01.10.2009 r.	581	zakup leków (N., H. W. und H.)
	19,04	23.11.2012 r.	(...)- (...)	zakup leków i środków opatrunkowych (G. steril, B. S., O.)
	340,00	27.01.2012 r.	(...)-1330	koszty zabiegów medycyny chińskiej (akupunktura)
	110,00	03.05.2012 r.	(...)- (...)	koszty zabiegów medycyny naturalnej (badanie 60 euro, badanie 20 euro, masaż punktowy nerwów 30 euro)
	22,96	30.07.2012 r.	(...)- (...)	dopłata ustawowa do kosztów leczenia (fizjoterapii)
	18,70	30.07.2012 r.	(...)- (...)	dopłata ustawowa do kosztów leczenia (fizjoterapii)
	22,96	30.07.2012 r.	1340- (...)	dopłata ustawowa do kosztów leczenia (fizjoterapii)
	980,00	11.12.2012 r.	(...)- (...)	zapłata za pobyt w klinice w L. w grudniu 2012 r.
	560,59	21.05.2012 r.	(...)- (...)	dopłata do badań w klinice w L.
	32,27	09.01.2013 r.	(...)- (...)	zapłata za badania RTG

W okresie 2004 r. do 2013 r. R. S. wielokrotnie podróżował do szpitali, klinik i na wizyty u lekarzy specjalistów. Na dłuższych odcinkach trasy powodowi zawsze towarzyszyła osoba trzecia. Od połowy roku 2005 r. powód jest w stanie samodzielnie pokonywać samochodem krótkie odcinki drogi. Podczas leczenia towarzyszyła powodowi najbliższa rodzina tj. siostra, brat, żona, córka, syn lub synowa, a także pozostali krewni
i przyjaciele. Podróże powoda oraz jego najbliższych w celu dowiezienia powoda na leczenie lub odwiedzin odbywały się najczęściej na trasie od miejsca zamieszkania powoda i jego najbliższych (tj. D.) do szpitala w W., do kliniki w M., do kliniki w B., do kliniki w W., do szpitala w S., do kliniki w L., do kliniki w B. N., do kliniki w L., do gabinetu rehabilitacji w G.
i w S.. Najczęściej do podróży wykorzystywano samochody marki S. (...), B. (...) albo A. (...). ( zeznania świadków: K. S. – k. 856-859, D. S. – k. 859-861, H. S. – 861-864, A. S. (1) – k. 864-866, K. K. – k. 866-869, P. S. – k. 869-871, M. S. – k. 876-879, S. S. – k. 879-881, D. V. – k. 882-884, G. S. – k. 885-887, H. M. – k. 887-889).

Łączny koszt dojazdów R. S. i jego rodziny do szpitali i innych placówek medycznych wyliczony według ilość przejechanych kilometrów i cen zużytego paliwa wyniósł 8.080,04 Euro. ( okoliczność uznana za ustaloną na podstawie art. 229 k.p.c. – podana przez powoda w piśmie procesowym z dnia 10 lipca 2014 r. – k. 1567-1562, przyznana przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 16 lipca 2014 r. – k. 1585).

Koszty dojazdów do placówek medycznych ponosił powód, jego żona lub syn albo rozliczane były w ramach działalności gospodarczych prowadzonych przez powoda.
W czasie, gdy powód przebywał po wypadku w szpitalu w W., odwiedzili go członkowie jego najbliższej rodziny: siostra, brat, żona, córka, syn i synowa i inni bliscy krewni, co wiązało się z poniesieniem kosztów zakwaterowania rodziny powoda w Polsce. Koszty zakwaterowania w okresie od 21 sierpnia do 28 sierpnia 2004 r. wyniosły 3.840 zł. ( rachunek nr (...) – k. 505, zeznania świadków: K. S. – k. 856-859, D. S. – k. 859-861, A. S. (1) – k. 864-866, K. K. – k. 866-869, M. S. – k. 876-879, S. S. – k. 879-881, D. V. – k. 882-884, G. S. – k. 885-887, H. M. – k. 887-889).

Po wypadku R. S. przebudował łazienkę w swoim domu w celu przystosowania jej do potrzeb osoby niepełnosprawnej. W ramach przebudowy w łazience wybudowano podłogę oraz stopień do wanny i prysznica, zainstalowano nowy odpływ
w posadzce, nowy brodzik wraz z obmurówką stanowiącą siedzisko położone równolegle do wanny, wykonano wyższe umocowanie WC wraz z cokołem oraz wybudowano ściankę działową oddzielająca kabinę. Łączny koszt przebudowy łazienki wyniósł 5.220 Euro. ( raport lekarski z 15.09.2005 r. wraz z tłumaczeniem – k. 171-173, rachunek za przebudowę łazienki wraz z tłumaczeniem – k. 359-360).

W dacie wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r. R. S. zatrudniony był w spółce (...), której właścicielem jest jego syn M. S., na podstawie umowy o pracę z dnia 25 marca 2002 r. w charakterze współpracownika (zajmując się zgodnie
z umową głównie kierownictwem robót budowlanych, doradztwem i zleconymi zadaniami administracyjnymi) w wymiarze 20 godzin tygodniowo z wynagrodzeniem 2.260 Euro brutto, czyli 1.423,43 Euro netto miesięcznie. Wysokość wynagrodzenia powoda zmieniała się wraz ze zmianą wysokości minimalnego wynagrodzenia wynikającego z układów zbiorowych dla pracowników technicznych i handlowych. Układ zbiorowy w sprawie uposażeń dla pracowników branży budowlanej obowiązywałby również po wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r., gdyby R. S. mógł nadal pracować. R. S. pracując w wymiarze
20 godzin tygodniowo, zarabiałby miesięcznie co najmniej tyle, ile wynikałoby z układu zbiorowego, tj.:

-

od 1 września 2004 r. do 30 kwietnia 2011 r. - 2.260 Euro brutto, tj. 1.423,43 Euro (zgodnie z umową o pracę),

-

od 1 maja 2011 r. do 31 maja 2012 r. – 2.623,50 Euro brutto (5.247 Euro / 2),
tj. 1.652,28 Euro netto,

-

od 1 czerwca 2012 r. – 2.684 Euro brutto (5.368 Euro / 2), tj. 1.690,38 Euro netto.

( umowa o pracę z dnia 25.03.2002 r. wraz z tłumaczeniem – k. 268-270, zaświadczenie
o zarobkach – k. 272, wyciąg z układ zbiorowy dla pracowników obowiązujący od 4 lipca 2002 r. wraz z tłumaczeniem – k. 1417-1425, oświadczenie (...) dotyczące układu zbiorowego wraz z tłumaczeniem – k. 1436-1438,).

Równolegle od kwietnia 2002 r. R. S. prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...). Przedmiotem tej działalności było budownictwo domów jednorodzinnych „pod klucz”. Powód uprawniony był do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przygotowania pod względem ekonomicznym oraz realizacji inwestycji budowalnych. Prowadził również przedsiębiorstwo w Polsce. Prowadził aktywne życie zawodowe. Zarabiał miesięcznie pomiędzy 5.000 Euro a 10.000 Euro. Po wypadku prowadzona działalność gospodarcza została wyrejestrowana. Przed wypadkiem, pomimo wcześniejszych urazów fizycznych (stan po złamaniu stawów skokowych obustronnie, złamania wyrostków kolczystych żeber, stan po złamaniu lewego łokcia, stan po zerwaniu przedniego i tylnego więzadła krzyżowego, operacja przepukliny krążków międzykręgowych odcinka lędźwiowego) był sprawnym mężczyzną. W wolnych chwilach jeździł konno i na motorze,
a także uprawiał narciarstwo. Posiadał dwa domy jednorodzinne, trzy samochody i motocykl. Z uwagi na swoje zamiłowanie do jazdy konnej posiadał również trzy konie. ( decyzja (...) Powiatowego w S. z 03.04.2002 r. wraz z tłumaczeniem – k. 278-283, zeznania świadków: D. S. – k. 859-859, A. S. (1) – k. 864-866, S. S. – k. 879-881, przesłuchanie powoda R. S. – k. 916-922).

Po wypadku powód stał się osobą niezdolną do pracy zarobkowej. Decyzją z dnia
30 grudnia 2005 r. Federalne Niemieckie Ubezpieczenie Rentowo-Emerytalne przyznało powodowi rentę z powodu pełnej utraty zdolności zarobkowej, której wysokość począwszy od 1 lutego 2006 r. wynosiła 656,01 Euro netto. Jednocześnie za okres od 1 września 2004 r. do 31 stycznia 2006 r. wypłacono powodowi skapitalizowaną rentę w wysokości 10.547,30 Euro netto, co daje kwotę 620,43 Euro netto miesięcznie. ( decyzja o przyznaniu świadczenia rentowego z 30.12.2005 r. wraz z tłumaczeniem k. 274-276).

Decyzją administracyjną zmieniającą z dnia 21 grudnia 2006 r. wydaną przez Centrum B. Rodzina i sprawy socjalne – Region D. F. (Z. (...) (...) Region U.) organ ustalił stopień niepełnosprawności powoda na poziomie 90%. ( decyzja administracyjna urząd zaopatrzenia dla poszkodowanych wraz z tłumaczeniem – k. 261-264).

Niemiecki organ rentowy od dnia 1 lipca 2010 r. ustalił rentę należną R. S. z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w wysokości 676,50 Euro netto miesięcznie, od dnia 1 lipca 2011 r. na kwotę 680,94 Euro netto miesięcznie, od dnia 1 lipca 2012 r. na kwotę 695,81 Euro netto miesięcznie. ( informacja Związku (...) w sprawie dostosowania świadczenia z tytułu ustawowego ubezpieczenia emerytalnego wraz z tłumaczeniem – k. 676 i 678, decyzja Federalnego Niemieckiego (...) rentowo-emerytalnego wraz z tłumaczeniem – k. 1427-1429, decyzja Federalnego Niemieckiego (...) rentowo-emerytalnego wraz z tłumaczeniem –
k. 1432-1434).

W październiku 2013 r. R. S. osiągnął wiek uprawniający go w Niemczech do uzyskania renty z tytułu osiągnięcia wieku. W związku z tym od listopada 2013 r. otrzymuje w Niemczech rentę z tytułu osiągnięcia wieku, której wysokość nie różni się od pobieranej poprzednio renty chorobowej. Od stycznia 2017 r. wysokość tej renty pobieranej przez powoda wynosi 752,87 Euro netto. ( przesłuchanie powoda R. S. – k. 2053-2055, pismo D. R. B. z 15.12.2016 r. – k. 2049-2051).

Przed wypadkiem, R. S. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł w dniu 9 sierpnia i 14 sierpnia 2004 r. dwie umowy o dzieło, na mocy których zobowiązał się do wybudowania ujeżdżalni z dobudówką wraz z mieszkaniem oraz budynku mieszkalnego i zakładu z garażem. Pierwsza ze wskazanych umów opiewała na łączną kwotę 220.000 Euro brutto, druga zaś na kwotę 285.000 Euro brutto. Z powodu wypadku umowy nie zostały zrealizowane. Pismami z (...) syn R. M. S. działając w imieniu powoda odstąpił od tych umów. ( umowa o dzieło z 9.08.2004 r. wraz z tłumaczeniem – k. 287-302, umowa o dzieło z 14.08.2004 r. wraz z tłumaczeniem –
k. 319-334, dwa oświadczenia z 12.10.2004 r. wraz z tłumaczeniami – k. 313-315 i 345-347).

W dniu 22 kwietnia 2002 r. spółka (...) zawarła umowę leasingu samochodu S. (...) na okres 36 miesięcy. Przy zawarciu umowy leasingu zakładano, że roczny przebieg pojazdu będzie wynosił 15.000 km, a na koniec obowiązywania umowy (...).000 km. Z uwagi na różnicę pomiędzy rzeczywistym przebiegiem wynoszącym 88.687 km a zakładanym przebiegiem pojazdu (43.500 km pomniejszonym o tolerancję 2.500 km) korzystający zobowiązany został do pokrycia wynikłej z powyższej różnicy kwoty
w wysokości 6.560 Euro. Ostatecznie samochód został wykupiony przez (...). ( rachunek S. + E. z 21.09.2005 r. wraz z tłumaczeniem – k. 404-406, przesłuchanie powoda R. S. – k. 916-922).

W dniu 11 grudnia 2004 r. spółka (...) zawarła umowę, na mocy której zakupiła samochód osobowy marki B. (...) z automatyczną skrzynią biegów. Łączna cena zakupu wyniosła 44.570 Euro. W momencie zakupu przedmiotowego samochodu różnica w cenie samochodu tej marki z automatyczną skrzynią biegów a samochodem
z manualną skrzynią biegów wynosiła 14.000 Euro. ( umowa z 11.12.2004 r. wraz
z tłumaczeniem – k. 365-370, pismo (...) z 25.09.2008 r. wraz
z tłumaczeniem – k. 375-377).

W listopadzie 2008 r. R. S. serwisował wskazany wyżej samochód marki B. (...). Oprócz czynności związanych z wymianą łożysk, oleju oraz naprawą pojawiających się błędów w systemie diagnostycznym wymieniono automatyczną skrzynię biegów na nową. Koszt nowej skrzyni biegów wynosił 3.263,12 Euro. Koszt przeglądu wraz
z kosztami nowej skrzyni biegów wyniósł łącznie 4.029,88 Euro. ( rachunek z B. (...) z 10.12.2008 r. wraz z tłumaczeniem k. 379-382).

Przeprowadzone zabiegi, operacje oraz proces rehabilitacji, którym został poddany R. S., miały związek z doznanymi w wyniku wypadku obrażeniami ciała i miały na celu przywrócenie powoda do sprawności fizycznej oraz polepszenie jego kondycji fizycznej. Obecnie R. S. ma zniekształconą lewą kończynę górną. W związku ze stanem po złamaniu kości czworobocznej większej oraz kości śródręcza i paliczków dalszych palców lewej ręki siła uchwytu lewej dłoni jest osłabiona. Powód chodzi o kulach i korzysta ze specyficznej protezy lewej kończyny dolnej. Ma trudności ze sznurowaniem butów
i zapinaniem guzików, z czynnościami precyzyjnymi. Dla utrzymania higieny protezy i kikuta powód ma zalecone odpowiednie wykonywanie opatrunków codziennie ze stosowaniem odpowiednich plastrów. Oprócz zniekształcenia lewej kończyny górnej oraz skrócenia przedramienia lewego powód ma także liczne blizny na lewej kończynie górnej. Poza przykurczem w stawie śródręczno-paliczkowym (palec V w pozycji usztywnionej), występuje u powoda także brak ruchu zgięcia grzbietowego i dłoniowego lewej ręki (siła uchwytu lewej dłoni jest osłabiona). Ponadto powód ma ograniczenie w ruchu w obręczy barkowej lewej,
a także szereg blizn pooperacyjnych w obrębie barku oraz w okolicy łopatkowej (stan po pobraniu przeszczepu skóry o średnicy 23 cm długości, na 3 cm szerokości). Trwały uszczerbek na zdrowiu powoda w związku ze schorzeniami urazowo-ortopedycznymi wynosi łącznie 95% zgodnie poz. 153, 123b, 113a i 131b załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania
(Dz. U. z 2002 r., nr 234 poz. 1974). Powód wymaga dalszej profilaktyki rozwijania się przewlekłych zespołów bólowych typowych dla skomplikowanych złamań kości i wtórnych zmian związanych z zaburzoną statyką lewej kończyny górnej i stanem po amputacji urazowej kończyny lewej powyżej kolana. Proces rehabilitacji musi być kompleksowy, ciągły i podlegać modyfikacjom w trakcie jego trwania. Proces ten służyć ma podtrzymaniu uzyskanego obecnie stanu wydolności organizmu powoda, a w dalszej fazie ma prowadzić do próby odtworzenia w biologicznie możliwym zakresie uszkodzonych funkcji i zdolności kończyny po urazie, zwłaszcza lewej kończyny górnej. Jednocześnie rehabilitacja ma zapobiegać powstaniu wczesnych i odległych powikłań. ( opinia sądowo-lekarska biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249).

Przed wypadkiem R. S. charakteryzował się pełną sprawnością psychofizyczną. Bezpośrednio po wypadku powód przeżył szok pourazowy. Po wypadku stan psychiczny powoda był zły w sposób typowy dla ofiar wypadków, których skutki diametralnie zmieniają cały tryb życia pacjentów i wymagało to wsparcia psychologicznego dla niego samego, jak również dla jego rodziny. W trakcie leczenia powód został otoczony opieką psychologiczną zgodnie ze standardami leczenia obowiązującymi w Niemczech, składały się na nią seminaria psychologiczne zarówno indywidualne oraz grupowe. Ponadto, celem ułatwienie rodzinie adaptacji w nowej sytuacji rodzinnej organizowano seminaria psychologiczne dla rodziny. Na skutek wypadku u powoda nastąpiło obniżenie poczucia własnej wartości i atrakcyjności, poczucia sprawstwa i dobrostanu psychicznego, na które nakłada się odczuwanie bólu fizycznego dodatkowo pogarszające jakość życia i niemożność wypełniania w sposób satysfakcjonujący dotychczasowych ról życiowych. Obecnie kondycja psychiczna powoda jest lepsza niż w fazie rekonwalescencji, jednak cechuje ją stałe obniżenie poczucia własnej wartości i niezależności, pogarsza ją także odczuwalny ból w kikucie nogi. Trwały uszczerbek na zdrowiu powoda w aspekcie psychologicznym wynosi 70%, z poz. 10, 10a i 10b załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania. Stwierdzony u powoda uszczerbek na zdrowiu ma charakter trwały, albowiem zespół stwierdzonych objawów psychologicznych występuje nadal. ( opinia biegłego sądowego z zakresu psychologii B. B. (2) – k. 940-942 wraz z opinią uzupełniającą – k. 1512-1513).

Obecność osób bliskich powoda, jej pomoc i wsparcie w procesie leczniczym oraz
w długotrwałej rehabilitacji była niezbędna, uzasadniona i miała istotne znaczenie w procesie leczniczym. ( opinie biegłych sądowych: z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249, z zakresu psychologii B. B. (2) – k. 1512-1513, z zakresu chirurgii W. C. – k. 984-985).

Możliwość podjęcia pracy przez powoda w wyniku obrażeń doznanych w wypadku jest znacznie ograniczona. Powód jest ciężko chorym człowiekiem, cierpiącym także na dolegliwości bólowe, które ustępują w pozycji leżącej. Powód ma ograniczoną zdolność samodzielnego poruszania się na krótkich odcinkach, co ma duże znaczenie w jego zawodzie. Powoda można uznać za osobę posiadającą częściową zdolność do pracy w zakresie pracy umysłowej, siedzącej w zakresie do 4 godzin dziennie, ale rodzaj i wymiar godzinowy tej pracy zależy od aktualnej kondycji psychicznej i samopoczucia powoda. ( opinie biegłych sądowych: z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M. – k. 1228-1249, z zakresu psychologii B. B. (2) – k. 940-942 i 1512-1513, z zakresu chirurgii W. C. – k. 984-985)

Obecnie R. S. do chodzenia wykorzystuje protezę lewej nogi. W grudniu 2016 r. przeszedł operację kikuta lewej nogi, wobec czego aktualnie nie może pokonywać dłuższych odległości i przy chodzeniu wykorzystuje dwie kule. Z uwagi na uraz lewej ręki doznany w wypadku wykorzystywanie kuli jest ograniczone, ponieważ wówczas dochodzi do nadmiernego obciążania tej kończyny. Z tych przyczyn powód zmuszony jest do korzystania z wózka inwalidzkiego. Operacje kikuta lewej nogi powód przechodzi regularnie w celu usuwania tkanki zarastającej śrubę do protezy wszczepioną w kość udową: ostatnio raz
w roku, a wcześniej dwa razy w roku. Powód chodzi na fizjoterapię usprawniającą lewą rękę, będzie musiał również przejść zabieg drenażu kończyny dolnej. Powód ciągle cierpi na dolegliwości bólowe kikuta, w związku z czym przyjmuje leki uśmierzające ból
i przeciwzapalne. Odczuwa lęk przed każdym zabiegiem operacyjnym, w 2014 r. przeszedł załamanie nerwowe w związku z zabiegiem operacyjnym. Powód jest w stanie samodzielnie przygotować sobie posiłki, może samodzielnie wziąć prysznic przy wykorzystaniu urządzenia zamontowanego w łazience. W czynnościach, których powód nie może wykonywać sam, jak np. dłuższa jazda samochodem, sprzątanie, zakupy, pomagają mu członkowie rodziny, przyjaciel lub sąsiedzi. (przesłuchanie powoda R. S. – k. 2053-2055).

R. S. wnioskiem z dnia 8 sierpnia 2007 r. skierowanym do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie wniósł o zawezwanie Towarzystwa (...) S.A. do próby ugodowej w przedmiocie zapłaty kwoty 688.000 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia, w tym kosztów dojazdu do szpitali oraz zakwaterowania członków jego rodziny, utraty zysku i poniesionych przez niego szkód materialnych związanych z uszkodzeniem motocykla, kosztów przeróbki samochodu osobowego w celu dostosowania go do osoby niepełnosprawnej, a także kwoty 1.480.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r. W dniu 19 października 2007 r. przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Woli w Warszawie odbyło się posiedzenie pojednawcze, na którym nie doszło jednak do zawarcia ugody. ( kopia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej – k. 42-47, protokół posiedzenia z dnia
19 października 2007 r. w sprawie sygn. akt I Co 2289/07 Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie – k. 51).

Pismem z dnia 25 lutego 2008 r., wysłanym listem poleconym w dniu 26 lutego
2008 r., pełnomocnik R. S. wezwał Towarzystwo (...) S.A. do zapłaty 688.000 złotych tytułem odszkodowania i kwoty 1.480.000 złotych tytułem zadośćuczynienia. ( wezwanie do zapłaty z 25.02.2008 r. – k. 53-58, potwierdzenie nadania przesyłki pocztowej – k. 48-49).

Towarzystwo (...) S.A. w związku z wypadkiem
z dnia 18 sierpnia 2004 r. wypłaciła w toku postępowania likwidacyjnego na rzecz R. S. kwotę 50.000 Euro tytułem zadośćuczynienia (20.000 Euro w dniu 12 kwietnia
2005 r., 20.000 Euro w dniu 24 czerwca 2005 r., 10.000 Euro w dniu 23 września 2005 r.), kwotę 911,22 Euro tytułem zwrotu wydatków na leczenie (dniu 16 maja 2005 r. kwotę 276,92 Euro, w dniu 22 września 2005 r. kwotę 635 Euro) oraz kwotę 5.140 Euro tytułem odszkodowania za motocykl (w dniu 22 września 2005 r.), obliczoną jako różnica wartości motocykla przed wypadkiem (6.000 Euro) i jego wartości w stanie uszkodzonym (860 Euro). Ponadto wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 10 września 2014 r.
w części, w której stał się prawomocny, pozwany wypłacił na rzecz powoda kwotę 181.420 złotych tytułem zadośćuczynienia. ( okoliczności bezsporne – podane przez pozwanego
w odpowiedzi na pozew i w piśmie procesowym z dnia 16 lipca 2014 r., przyznane przez powoda w piśmie procesowym z dnia 25 lutego 2014 r., potwierdzone wyciągiem z rachunku bankowego powoda – k. 1455-1460).

Towarzystwo (...) S.A. w związku z wypadkiem powoda z dnia 18 sierpnia 2004 r. wypłaciła także na rzecz T. K.
w H. z tytułu zwrotu kosztów leczenia powoda w Niemczech kwoty 91.304,51 Euro (3 kwietnia 2008 r.) i 132.597,99 Euro (7 listopada 2008 r.) oraz na rzecz D. R. tytułem zwrotu wypłaconej powodowi renty w dniu kwoty 56.131,98 Euro (1 lutego 2013 r.), 16.922,29 Euro (5 czerwca 2013 r.), 4.367,25 Euro (5 lipca 2013 r.). ( potwierdzenia przelewów wraz z decyzjami o refundacji świadczeń oraz dokumentami, na podstawie których dokonano refundacji świadczeń – k. 1550-1562, 1879-1964, 1969-2037).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd w całości uznał za wiarygodne obiektywne dowody z wymienionych wyżej dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Nieprzydatny do ustalenia stanu faktycznego w zakresie wartości motocykla uszkodzonego w wypadku był dokument w postaci „tabeli E.”, złożony przez powoda do akt w języku niemieckim, nieprzetłumaczony na język polski. W sytuacji zakwestionowania przez stroną pozwaną wartości wskazanych w tej tabeli, ten dokument prywatny co najwyżej mógłby stanowić dowód, że osoba, która go podpisała złożyła zawarte
w nim oświadczenie (art. 245 k.p.c.). Jednak wobec braku jego podpisania nie miał on nawet takiego znaczenia. W celu wykazania wartości motocykla powoda zniszczonego w wypadku konieczne było w tej sytuacji przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego odpowiedniej specjalności, ale takiego wniosku powód nie zgłosił. Te same uwagi odnieść należy do wskazanej w pozwie wartości ubrań powoda zniszczonych w wypadku, którą pozwany również zakwestionował, a powód nie udowodnił we wskazany wyżej sposób.

Sąd uznał za wiarygodne w całości zeznania przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków D. S., A. S. (1), H. S., K. S., K. K., S. S., G. S., D. V., H. M. oraz zeznani powoda R. S.. Osoby te potwierdziły fakty dotyczące stanu zdrowia powoda zaraz po wypadku oraz w okresie rehabilitacji, procesu leczenia i rehabilitacji, okoliczności związanych z dojazdami powoda i jego bliskich do placówek służby zdrowia oraz ponoszenia kosztów dojazdów. Co do wskazanych wyżej okoliczności Sąd dał wiarę również zeznaniom świadków P. S. i M. S., Zeznania wszystkich tych osób korespondowały wzajemnie ze sobą i z dowodami z dokumentów, składając się wraz nimi na spójną i logiczną całość obrazującą opisany wyżej stan faktyczny, a zatem były wiarygodne.

Sąd nie dał wiary zeznaniom P. S. i M. S. w części, w jakiej zeznali oni, że udzielili powodowi pożyczek w wysokości odpowiednio 20.000 Euro i 7.000 Euro. Na poparcie powyższych twierdzeń nie przedstawiono żadnych wiarygodnych dokumentów,
z których wynikałoby, że powód takie pożyczki uzyskał i że je spłacał wraz z odsetkami. Złożone do akt oświadczenia tych osób o udzieleniu takich pożyczek są niewiarygodne
w sytuacji, gdy brak było dokumentów potwierdzających faktyczne wypłaty rzekomo pożyczonych powodowi środków pieniężnych i zwrot pożyczonych środków wraz
z odsetkami, przy uwzględnieniu faktu, że powód był osobą majętną, niepotrzebującą takiego wsparcia finansowego. W każdym razie niewiarygodna jest okoliczność, by najbliżsi członkowie rodziny powoda żądali od niego odsetek od pożyczonych ewentualnie kwot pieniężnych, jeśli pożyczek tych udzielać mieli w celu pomocy powodowi w jego trudnej sytuacji życiowej (zdrowotnej), w której znalazł się po wypadku. Podkreślić też trzeba, że wyliczenie odsetek złożone do akt przez powoda ma charakter hipotetyczny, a nie wynikający z konkretnych umów pożyczek, które miały zostać udzielone powodowi.

Sąd uznał za wiarygodne opinię biegłego sądowego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej S. M., a także biegłego sądowego psychologa B. B. (2). Wnioski opinii biegłych zostały szczegółowo, logicznie i rzeczowo uzasadnione przez biegłych, z odniesieniem do dokumentacji medycznej dotyczącej leczenia
i rehabilitacji powoda w związku z obrażeniami ciała doznanymi przez niego w wypadku oraz bezpośredniego badania powoda przez biegłych. Tok rozumowania biegłych i wywiedzione wnioski były możliwe do skontrolowania przez Sąd w kontekście zasad logiki
i doświadczenia życiowego. Z tych przyczyn nie było żadnych wątpliwości co do wiedzy
i fachowości biegłych oraz rzetelności wydanych przez nich opinii, co pozwalało uznać opinie za wiarygodne.

Jeśli chodzi o opinie biegłego sądowego z dziedziny chirurgii W. C., to Sąd dał jej wiarę w części, w której biegły odniósł się do potrzeby osób bliskich powoda w procesie leczenia i rekonwalescencji po wypadku oraz częściowej zdolności powoda do pracy – w zakresie pracy lekkiej i w ograniczonym wymiarze czasowym, przy uwzględnieniu kondycji psychofizycznej powoda w danym momencie.
W tym zakresie wnioski opinii biegłego W. C. korespondowały z opiniami biegłych S. M. i B. B. (2), zatem nie budziły wątpliwości. Sąd nie dał natomiast wiary opinii biegłego W. C. co do aktualnej (w dacie wydawania opinii) kondycji psychofizycznej powoda, co do której biegły stwierdził, że jest świetna. W tej części wnioski opinii biegłego pozostawały w sprzeczności z opiniami pozostałych dwóch biegłych, sprzeczne z zeznaniami świadków i samego powoda, a więc były odosobnione w sprawie i z tej przyczyny niewiarygodne.

Sąd nie dokonał ustaleń faktycznych na podstawie zeznań świadków T. E. i A. S. (2), ponieważ mieli ograniczoną wiedzę co do faktów dotyczących stanu powoda po wypadku i procesu jego leczenia i rehabilitacji i nie przekazali w złożonych zeznaniach informacji o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odpowiedzialność pozwanego Towarzystwa (...) S.A. względem powoda w rozpatrywanej sprawie wynika z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jaką pozwany objął kierującego samochodem marki M. (...) o nr rej. (...) R. K. – sprawcę wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r., w wyniku którego obrażeń ciała doznał powód. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierowcy pojazdu mechanicznego wyznaczona jest – zarówno co do zasady, jak i granic – odpowiedzialnością tego posiadacza lub kierowcy (orz. SN z 29.11.1996 r.,
III CZP 118/96, OSNC 1997, nr 3, poz. 26). Dochodząc roszczeń od zakładu ubezpieczeń poszkodowany musi zatem wykazać przesłanki odpowiedzialności samego sprawcy szkody, bez których istnienia w ogóle nie powstaje odpowiedzialność ubezpieczyciela.

Warunki obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych unormowane zostały szczegółowo w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2003 r., nr 124, poz. 1152), zwaną dalej „ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych”. W myśl art. 34 ust. 1 powołanej ustawy,
z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę ruchem tego pojazdu (art. 35). Zgodnie z art. 36 ust. 1 tejże ustawy,
w brzmieniu obowiązującym w dacie przedmiotowego wypadku, odszkodowanie ustala się
i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych: 1) w przypadku szkód na osobie – 350.000 euro na każdego poszkodowanego, 2) w przypadku szkód w mieniu – 200.000 Euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych – ustalana przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody. Stosownie zaś do art. 19 ust. 1 powołanej ustawy i art. 822 § 4 k.c., poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej (uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej) może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń.

W rozpatrywanej sprawie sama zasada odpowiedzialności pozwanego towarzystwa ubezpieczeń za skutki przedmiotowego wypadku nie była przedmiotem sporu pomiędzy stronami, zbędne są więc szersze rozważania w tym zakresie. Zaznaczyć trzeba tylko,
że podstawy odpowiedzialności kierującego pojazdem M. (...), będącego sprawcą wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r. z udziałem powoda, która determinuje odpowiedzialność ubezpieczyciela, należy poszukiwać w treści art. 436 § 2 k.c. W myśl tego przepisu, w razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody naprawienia poniesionych szkód żądać można tylko na zasadach ogólnych. Ogólną odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych (deliktową) normuje przepis art. 415 k.c., w myśl którego, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Fakt sprawstwa przedmiotowego wypadku i wina kierującego pojazdem zostały przesądzone w prawomocnym sądowym wyroku karnym skazującym. Wynika z niego,
że przyczyną wypadku było zachowanie kierującego samochodem marki M. (...), jak i że do wypadku doszło z winy kierującego tym pojazdem, skoro nieprawidłowo wykonując manewr wyprzedzania doprowadził do zderzenia z motocyklem kierowanym przez powoda. Związek przyczynowy pomiędzy owym zdarzeniem a obrażeniami ciała powoda jest również oczywisty w kontekście dokumentacji medycznej z leczenia powoda i opinii biegłych. Podkreślić należy też, że ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność w postępowaniu likwidacyjnym, uwzględniając częściowo roszczenia powoda o zapłatę odszkodowania
i zadośćuczynienia.

Zakres odpowiedzialności w przypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia określa art. 444 § 1 k.c., w myśl którego naprawienie szkody obejmuje
w takim wypadku wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Stosownie do art. 444 § 2 k.c., jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. W wypadkach uszkodzenia ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia sąd może także przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c.).

W związku z wypłatami dokonanych przez pozwanego w związku ze szkodą na osobie powoda – bezpośrednio na rzecz powoda, na rzecz niemieckiego organu rentowego i na rzecz niemieckiej kasy chorych – kwot wskazanych powyżej w ustaleniach faktycznych, na dzień wyrokowania w przeważającej części wykorzystana została suma gwarancyjna w wysokości 350.000 Euro ustalona dla tego rodzaju szkód w umowie ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych dotyczącej pojazdu M. (...) nr rej. (...), łączącej pozwanego ubezpieczyciela z R. G. (posiadaczem samoistnym tego pojazdu). Średni kurs Euro ogłaszany przez NBP (według archiwalnych tabel kursów średnich dostępnych na portalu www.nb.pl) z dnia powstania szkody (18 sierpnia 2004 r.) kształtował się na poziomie 4,442 zł za 1 Euro, zatem suma gwarancyjna w przeliczeniu na złote polskie wynosiła 1.555.470 zł. Jak już wskazano, z tytułu szkody osobowej pozwany wypłacił bezpośrednio na rzecz powoda i na rzecz niemieckich instytucji zabezpieczenia społecznego następujące kwoty:

-

w dniu 12 kwietnia 2005 r. 20.000 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 4,0878 zł stanowi kwotę 81.756 zł,

-

w dniu 24 czerwca 2005 r. 20.000 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 4,0265 zł stanowi kwotę 80.530 zł,

-

w dniu 23 września 2005 r. 10.000 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 3,9083 zł stanowi kwotę 39.083 zł,

-

w dniu 16 maja 2005 r. 276,92 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 4,2055 zł stanowi kwotę 1.164,59 zł,

-

w dniu 22 września 2005 r. 635 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 3,9065 zł stanowi kwotę 2.480,63 zł,

-

w dniu 3 kwietnia 2008 r. 91.304,51 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 3,4815 zł stanowi kwotę 317.876,65 zł,

-

w dniu 7 listopada 2008 r. 132.597,99 Euro, co według średniego kursu Euro z tej daty
w wysokości 3,6474 zł stanowi kwotę 483.637,91 zł,

-

w dniu 1 lutego 2013 r. 56.131,98 Euro, co według średniego kursu NBP z tej daty
w wysokości 4,2028 zł stanowi kwotę 235.911,49 zł,

-

w dniu 5 czerwca 2013 r. 16.922,29 Euro, co według średniego kursu NBP z tej daty
w wysokości 4,2349 zł stanowi kwotę 71.664,21 zł,

-

w dniu 5 lipca 2013 r. 4.367,25 Euro, co według średniego kursu NBP z tej daty
w wysokości 4,2824 zł stanowi kwotę 18.702,31 zł,

-

w dniu 23 października 2014 r. kwotę 181.420 zł.

(wszystkie wskazane wyżej kursy Euro zostały przyjęte na podstawie archiwalnych tabel kursów średnich ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski dostępnych na portalu www.nb.pl).

Suma tych wypłat wyniosła 1.514.226,79 zł, zatem z sumy gwarancyjnej obowiązującej w ramach przedmiotowej umowy ubezpieczenia dla szkód osobowych pozostała kwota 41.243,21 zł (1.555.470 zł minus 1.514.226,79 zł), która pozwalałby na zaspokojenie pozostałych roszczeń dochodzonych pozwem w niewielkiej tylko części. Decydujące dla oceny roszczeń powoda było zatem rozpoznanie żądania o ukształtowanie stosunku prawnego na podstawie art. 357 ¹ k.c. poprzez modyfikację sumy gwarancyjnej
z kwoty 350.000 Euro do kwoty 5.000.000 Euro. W przypadku uznania tego żądania za niezasadne roszczenia powoda z tytułu szkody na osobie mogłyby zostać uwzględnione tylko do wysokości 41.243,21 zł, gdyż w pozostałym zakresie suma gwarancyjna uległa wykorzystaniu. Wyczerpanie sumy gwarancyjnej skutkuje ustaniem odpowiedzialności odszkodowawczej ubezpieczyciela.

Roszczenie o ukształtowanie stosunku prawnego.

Możliwość zastosowania klauzuli rebus stic stantibus z art. 357 ¹ k.c. do umowy ubezpieczenia jest powszechnie aprobowana w orzecznictwie. Dopuszczalność modyfikacji sumy gwarancyjnej wynikającej z umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych stanowi jeden z elementów mechanizmu normatywnego, którego celem jest zapewnienie realnej ochrony poszkodowanego. Żądanie ukształtowania stosunku prawnego
w tym zakresie może zgłosić sam poszkodowany, mimo że nie jest stroną umowy ubezpieczenia, gdyż przepisy art. 19 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych
i art. 822 § 4 k.c. przyznają mu prawo dochodzenia roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń (actio directa). Żądanie takie powinno być zgłoszone przed ustaniem odpowiedzialności ubezpieczyciela w wyniku wyczerpania sumy gwarancyjnej. Wniesienie powództwa o ukształtowanie stosunku prawnego stanowi przekonujący wyraz braku woli wierzyciela na spełnienie przez dłużnika świadczenia w wysokości odpowiadającej dotychczasowej sumie gwarancyjnej. Dla ustalenia, czy odpowiedzialność ubezpieczyciela wygasła wobec wyczerpania sumy gwarancyjnej miarodajna jest zatem data wniesienia pozwu zawierającego żądanie modyfikacji sumy gwarancyjnej. ( vide orz. SN z 30.01.2008 r., III CZP 140/07, Legalis nr 92497 i z 17.10.2012 r., II CSK 646/11, Legalis nr 561306, Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 05.04.2013 r., I ACa 1143/12).

Oceniając żądanie powoda o ukształtowanie stosunku prawnego ubezpieczenia poprzez podwyższenie sumy gwarancyjnej, wskazać należy przede wszystkim, że zostało ono sformułowane w piśmie procesowym z dnia 25 lutego 2014 r. W chwili zgłoszenia tego żądania do wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonej dla szkód osobowych w przedmiotowej umowie ubezpieczenia nie doszło. Odpowiedzialność pozwanego względem powoda nie wygasła więc przed zgłoszeniem żądania modyfikacji sumy gwarancyjnej i nie było przeszkód do jego rozpoznania przez Sąd.

Zgodnie z art. 357 ¹ k.c., jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

Nadzwyczajna zmiana stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ k.c. jest to zmiana
o charakterze powszechnym, niezależnym od woli stron, a nadto niemieszcząca się
w zwykłym ryzyku kontraktowym. Chodzi tu o zmianę spowodowaną niezwykłymi okolicznościami, które rzadko się zdarzają, są wyjątkowe, obiektywne i niezależne od stron. Nadzwyczajny charakter należy przypisać takim zmianom stosunków jak hiperinflacja, kryzys gospodarczy, gwałtowna zmiana poziomu cen na określonym rynku, zmiana ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Sformułowanie „nadzwyczajna zmiana stosunków” eliminuje jego zastosowanie w przypadkach zmian stosunków wykraczających nawet poza zakres zwykłego ryzyka, niemających jednak charakteru nadzwyczajnego. Podkreślić należy jednak, że posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem „nadzwyczajności” zmiany nie oznacza, że zmianę taką tworzą wyłącznie okoliczności jednorazowe, dramatyczne, spektakularne. Nadzwyczajna zmiana stosunków może wystąpić również
w warunkach stabilnego rozwoju gospodarczego i może ją tworzyć ciąg zdarzeń w postaci przemian społecznych, gospodarczych i politycznych, które przez swoje oddziaływanie na treść łączącego stosunku prawnego zniweczyły pierwotne kalkulacje stron, a które nie były do przewidzenia w chwili zawarcia umowy. Natomiast przewidywalność, jako kategoria subiektywna wiąże się ściśle z kwestią odpowiednich mierników staranności, jakiej można wymagać od stron stosunku umownego. W pojęciu tym mieści się obowiązek zachowania należytej staranności, którego niewypełnienie eliminuje możliwość uzyskania ochrony prawnej. Odwołanie się do należytej staranności pozwala na postawienie większych wymagań stronie, która profesjonalnie zajmuje się działalnością gospodarczą, co jest uzasadnione zawodowym charakterem działania (art. 355 § 2 k.c.). ( vide orz. SN z dnia 21.09.2011 r.,
I CSK 727/10, LEX nr 1043967 i z dnia 09.12.2005 r., III CK 305/05, LEX nr 604120).

W stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy źródłem powstania zobowiązania pomiędzy powodem a pozwanym jest umowa ubezpieczenia zawarta pomiędzy pozwanym
a sprawcą wypadku, a poszkodowany powód może z mocy art. art. 19 ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniach obowiązkowych i art. 822 § 4 k.c. dochodzić wszelkich roszczeń wynikających z tej umowy przeciwko ubezpieczycielowi. Suma ubezpieczenia (suma gwarancyjna) w działalności ubezpieczyciela pod względem ekonomicznym pełni taką funkcję, jak określone do wysokości świadczenia z innych umów, w związku z czym zmiana jej wysokości wywiera podobne skutki jak każda przewidziana w art. 357 ¹ k.c. zmiana wysokości świadczenia. Zwrócić też należy uwagę na podkreślany w piśmiennictwie
i orzecznictwie ( np. w orz. SN z 30.01.2008 r., I CZP 40/07) fakt, że funkcja ubezpieczeń komunikacyjnych ewoluowała wraz z rozwojem. Początkowo chodziło o ochronę ubezpieczonych a z czasem akcent został położony przede wszystkim na konieczność ochrony poszkodowanych, czego wyrazem jest uregulowanie sumy gwarancyjnej w tych ubezpieczeniach. Przy wypadkach komunikacyjnych jest ona obecnie na tak wysokim pułapie, że bez nadzwyczajnej zmiany stosunków jej wyczerpanie jest praktycznie niemożliwe. Wniosek ten obrazują zmiany, jakie wystąpiły w stanie prawnym w czasie obowiązywania ustawy z dnia 22 maja 2013 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych.
W tekście pierwotnym suma gwarancyjna w wypadku szkód na osobie była oznaczona na kwotę 350.000 Euro, od pierwszej nowelizacji art. 36 ustawy, tj. od 1 stycznia 2006 r. wynosiła 1.500.000 Euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, bez względu na liczbę poszkodowanych, a od dnia 11 czerwca 2006 r. jest określona na kwotę 5.000.000 Euro według tego samego kryterium, co poprzednio. Wysokość minimalnej wysokości sumy
w przywołanej ustawie dostosowana została do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/103/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności.

Wskazane wyżej zmiany obowiązującego prawa w zakresie wysokości sum gwarancyjnych w obowiązkowym ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych nie stanowią same w sobie nadzwyczajnej zmiany stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ k.c. Zwrócić należy jednak uwagę, że miały one związek ze zmianą polityczną wynikającą ze wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, co doprowadziło do konieczności implementacji przepisów wspólnotowych a także zrodziło radykalne zmiany w otoczeniu społeczno-gospodarczym i prawnym w postaci m.in. wzrostu mobilności społeczeństwa
i transgranicznego ruchu drogowego na terytorium Europy oraz ewolucji podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej i wysokości odszkodowań wynikających ze zróżnicowania krajowych przepisów prawa odszkodowawczego w poszczególnych państwach Unii Europejskiej. Dla działalności ubezpieczeniowej szczególnie istotna stała się kwestia,
w przypadku wypadków o zasięgu międzynarodowym, możliwości kierowania przez instytucje zabezpieczenia społecznego (ubezpieczycieli społecznych, kasy chorych), które poniosły koszty leczenia poszkodowanego lub koszty wypłaty zasiłków bądź innych świadczeń rentowych dla poszkodowanego, roszczeń regresowych do zakładu ubezpieczeń ubezpieczającego odpowiedzialność cywilną sprawcy szkody na osobie. Regres taki, niedopuszczalny zasadniczo na gruncie przepisów prawa polskiego, przewidują ustawodawstwa niektórych innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Wspólne oddziaływanie roszczeń socjalnoprawnych i cywilnoprawnych reguluje art. 93 Rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów ubezpieczenia społecznego dla pracowników, osób samozatrudnionych i członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie. Artykuł 93 Rozporządzenia stanowi,
że każde państwo członkowskie uznaje ustawową subrogację roszczeń odszkodowawczych poszkodowanego (ust. 1 lit. a) czy też bezpośrednie roszczenia instytucji ubezpieczenia społecznego (ust. 1 lit. b). Przepis ten jest bezpośrednio stosowany we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, w tym w Polsce od chwili przystąpienia do UE. Roszczenia regresowe i rozmiar roszczeń kierują się prawem kraju, do którego należy instytucja ubezpieczenia społecznego. Jeśli chodzi o prawo niemieckie, to art. 116 Księgi X Kodeksu Socjalnego ( (...)) reguluje ustawowe przejście wszelkich roszczeń związanych
z naprawieniem szkody na instytucję ubezpieczeniową lub pomocy społecznej, o ile jest ona na skutek zdarzenia szkodowego zobowiązania do wypłaty świadczeń socjalnych, które służą naprawieniu szkody tego samego rodzaju i które dotyczą tego samego okresu czasu, co konieczne do zapłaty przez sprawcę odszkodowanie.

Z powyższych okoliczności wynikają doniosłe konsekwencje również dla przypadku będącego przedmiotem niniejszej sprawy, ponieważ, gdyby nie miały miejsca wskazane wyżej zmiany wynikające z decyzji politycznej o akcesji Polski do Unii Europejskiej,
to niemieckie instytucje ubezpieczenia społecznego nie mogłyby dochodzić roszczeń regresowych związanych z przedmiotowym wypadkiem od pozwanego ubezpieczyciela,
a w konsekwencji nie doszłoby do wyczerpania sumy gwarancyjnej w ramach ubezpieczenia OC sprawcy szkody, związanego w przeważającej części z wypłatami dokonanymi przez pozwanego na rzecz tych instytucji. Przewidziany w art. 357 ¹ k.c. mechanizm dopuszczający modyfikację treści stosunku prawnego na skutek nadzwyczajnej zmiany stosunków dotyczy ryzyka wtórnego, które nie istniało w chwili zawarcia umowy lub które wtedy istniało, ale nie było do przewidzenia przez strony. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej nastąpiło w dniu
1 maja 2004 r. a sporna umowa ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych zawarta została po tej dacie – w dniu 26 maja 2004 r. Zwrócić trzeba jednak uwagę, że w zakresie wysokości sum gwarancyjnych dla szkód osobowych i rzeczowych, stanowiących górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, stosunek prawny wynikającej z tej umowy ukształtowany został faktycznie na mocy przepisów ustawowych, tj. art. 36 ust. 1 ustawy
z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych w pierwotnym brzmieniu, która to ustawa weszła w życie przed akcesją Polski do UE – w dniu 1 stycznia 2004 r. Ustawodawca tworząc to prawo w zakresie wysokości sumy gwarancyjnej z tytułu szkód na osobie nie uwzględniał opisanych wyżej konsekwencji wynikających z członkostwa Polski
we Wspólnocie Europejskiej i dopiero w późniejszym czasie następowało sukcesywne podwyższanie tej sumy gwarancyjnej w celu dostosowania jej do nowych realiów wynikających z tej decyzji politycznej. Pozwany zakład ubezpieczeń przyznał w toku postępowania (w załączniku do protokołu rozprawy z dnia 11 stycznia 2017 r. – k. 2061),
że suma gwarancyjna dla szkód na osobie została w przypadku spornej umowy ubezpieczenia określona w wysokości ustawowej i że nie było wówczas praktyki ustalania w umowach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych innych sum gwarancyjnych niż minimalne kwoty określone przez ustawodawcę, a także wskazał, że przez pewien okres czasu bronił się przed roszczeniami regresowymi zagranicznych ubezpieczycieli społecznych, odmawiając ich zaspokojenia w ramach umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, a swoją praktykę zmienił dopiero po przesądzeniu istnienia jego odpowiedzialności w tym zakresie przez orzecznictwo sądowe. Prowadzi to do wniosku,
że zawierając przedmiotową umowę ubezpieczenia OC jej strony nie przewidziały możliwości wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonej dla szkód osobowych na skutek roszczeń zagranicznych instytucji ubezpieczenia społecznego (organów rentowych lub kas chorych). Reasumując stwierdzić należy, że zmiana polityczna w postaci akcesji Polski do UE miała charakter niecodzienny – nadzwyczajny, jej konsekwencje miały kluczowe znaczenie dla wykorzystania w przeważającej części sumy gwarancyjnej z tytułu szkód osobowych
w przedmiotowej umowie ubezpieczenia OC na skutek roszczeń regresowych niemieckich instytucji ubezpieczenia społecznego, czego strony zawierające umowę nie przewidziały, kształtując łączący je stosunku prawny w zakresie wysokości sum gwarancyjnych na poziomie sum określonych w przepisach ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych
w pierwotnym ich brzmieniu. Dlatego, w ocenie Sądu, opisany wyżej stan, zaistniały po zawarciu przez strony spornej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy mechanicznych, który prowadził do wykorzystania w przeważającej części sumy gwarancyjnej z tytułu szkód na osobie, można zakwalifikować jako nadzwyczajną zmianę stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ k.c.

Brak modyfikacji sumy gwarancyjnej w rozpoznawanej sprawie doprowadziłby do sytuacji, w której powód, dotknięty poważnymi skutkami zdrowotnymi będącymi następstwem wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r., nie mógłby uzyskać od pozwanego ubezpieczyciela zaspokojenia swoich słusznych roszczeń wynikających z uszkodzenia ciała, przez co powstałe po jego stronie znaczne szkody majątkowej i krzywda niemajątkowa nie zostałyby naprawione, co groziłoby mu rażącą stratą. Okoliczności te uzasadniały ukształtowanie przez Sąd zobowiązania pozwanego względem powoda wynikającego
z umowy ubezpieczenia OC sprawcy wypadku poprzez modyfikację tego stosunku prawnego w zakresie sumy gwarancyjnej z tytułu szkody osobowej. W ocenie Sądu odpowiedzialność pozwanego względem powoda z tytułu szkody na osobie należało ustalić do sumy stanowiącej równowartość w złotych polskich kwoty 350.000 (trzysta pięćdziesiąt tysięcy) Euro według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego
w dniu 18 sierpnia 2004 r. (w dacie wypadku), niezależnie od sum wypłaconych przez pozwanego do tej pory na rzecz niemieckich instytucji ubezpieczenia społecznego (organu rentowego) lub niemieckich kas chorych z tytułu świadczeń udzielonych powodowi. Taki sposób ustalenia górnej granicy odpowiedzialności pozwanego względem powoda uwzględnia interes powoda, jak i interes pozwanego. Z jednej strony powód będzie mógł uzyskać pokrycie szkód – tak obecnych, jak i poniesionych ewentualnie w przyszłości – związanych z poważnymi obrażeniami ciała doznanymi w wypadku, w tym związanych
z długotrwałym procesem leczenia i rehabilitacji, utratą dochodów na skutek inwalidztwa, koniecznością dostosowania się do zmienionych warunków życia, oraz uzyskać odpowiednią rekompensatę krzywdy w związku z radykalnym pogorszeniem stanu zdrowia w wyniku wypadku. Z drugiej strony odpowiedzialność pozwanego względem powoda nadal będzie ograniczona, przy uwzględnieniu założeń co do górnej granicy odpowiedzialności ubezpieczyciela względem osoby poszkodowanej w wypadku drogowym, które strony przedmiotowej umowy ubezpieczenia czynić musiały przy zawieraniu umowy, tj. do kwoty 350.000 Euro z tytułu szkód osobowych, bez uwzględnienia jednak zaspokojonych już roszczeń zagranicznych instytucji zabezpieczenia społecznego. W tym kontekście podkreślić potrzeba, że pozwane towarzystwo ubezpieczeń jest podmiotem profesjonalnym, zatem ryzyko kontraktowe powinno obciążać je w większym stopniu, jako specjalistę w dziedzinie ubezpieczeń, niż ubezpieczającego. Dlatego to przede wszystkim pozwany powinien przewidywać zbyt niską wysokość sumy gwarancyjnej z tytułu szkód na osobie, ustalonej
w przedmiotowym stosunku ubezpieczenia w wysokości kwoty ustawowej, w kontekście możliwości pojawienia się roszczeń zagranicznych instytucji zabezpieczenia społecznego po wstąpieniu Polski do UE. Z pewnością możliwość przewidywania takich skutków przez ubezpieczającego była znacznie mniejsza, a nadto ubezpieczający nie miał faktycznie możliwości doprowadzenia do określenia w umowie wyższej sumy gwarancyjnej niż ustawowa, skoro praktyka zawierania umów ubezpieczeń obowiązkowych obowiązująca
u pozwanego nie przewidywała modyfikacji ustawowych sum gwarancyjnych. Z tych wszystkich przyczyn modyfikacja stosunku prawnego wynikającego z umowy ubezpieczenia zawartej przez pozwanego i posiadacza pojazdu mechanicznego, który uczestniczył
w wypadku powoda, poprzez określenie odpowiedzialności pozwanego względem pozwanego we wskazany wyżej sposób, w okolicznościach rozpatrywanej sprawy uwzględniać będzie interesy obu stron, zasady współżycia społecznego i odpowiadać będzie poczuciu słuszności
i sprawiedliwości.

Mając to na uwadze Sąd orzekł jak w pkt. I sentencji wyroku na podstawie art.
(...) k.c.

Roszczenia o odszkodowanie i o rentę.

Jak już wyżej wskazano, odszkodowanie przewidziane w art. 444 § 1 k.c., obejmuje wszelkie wydatki związane z uszkodzeniem ciała, jak np. koszty leczenia (pobytu w szpitalu, konsultacji lekarskich, zakupu lekarstw, dodatkowej pomocy pielęgniarskiej), koszty rehabilitacji, koszty specjalistycznej odzieży i aparatów ułatwiających funkcjonowanie (protezy, laska, wózek inwalidzki itp.), wydatki związane z przejazdem chorego do szpitala
i na zabiegi, wydatki związane z przejazdami osób bliskich w celu odwiedzin chorego
w szpitalu, koszty przygotowania do innego zawodu oraz wszelkie inne wydatki, jeżeli są konieczne i celowe oraz zmierzają do przywrócenia sprawności u poszkodowanego lub przystosowania się przez niego do zmienionych warunków życiowych. Przepis ten należy traktować jako rozwinięcie zasady pełnego odszkodowania wyrażonej w art. 361
§ 2 k.c. Zgodnie z ogólnymi regułami dowodowymi (art. 6 k.c.) ciężar udowodnienia zasadności roszczeń, w tym celowości i konieczności ponoszenia konkretnych wydatków, spoczywa na powodzie. Oceniając na gruncie tych zasad poszczególne roszczenia odszkodowawcze dochodzone pozwem wskazać należy, co następuje.

1.  Koszty związane z leczeniem i rehabilitacją oraz przystosowaniem się przez powoda do zmienionych warunków życiowych.

Spośród tej kategorii kosztów, wskazanych przez powoda w pozwie i w piśmie procesowym z dnia 19 września 2013 r. rozszerzającym pozew, wątpliwości budziły wydatki wymienione w niektórych pozycjach wskazanych w tabeli zamieszczonej powyżej
w ustaleniach faktycznych, tj.: w poz. 4 – koszty pobytu w hotelu w L. w dniach
2-3.08.2006 r. w kwocie 256,90 Euro (nie wykazano, żeby wydatek ten był związany
z pobytem w szpitalu lub podróżą do szpitala w celu badań lub leczenia obrażeń doznanych
w wypadku, a w związku z tym nie udowodniono, że miał on związek z wypadkiem i był konieczny do poniesienia), w poz. 12 – zapłata za B. boer – krople do oczu w kwocie
24 Euro (nie wykazano, że poniesienie tego wydatku miało związek z obrażeniami ciała doznanymi w wypadku), w poz. 20 – zakup buta z cholewką w domu wysyłkowym (...) jeździecki” w kwocie 82,99 Euro (nie wykazano, że poniesienie tego wydatku miało związek
z obrażeniami ciała doznanymi w wypadku), w poz. 32 – koszty tłumaczenia dokumentów
z języka polskiego na język niemiecki w kwocie 77,72 Euro (nie wskazano, jakich dokumentów dotyczyło tłumaczenie i czy konieczność tłumaczenia pozostawała w związku
z wypadkiem), poz. 33 – dopłata do V.-soft w kwocie 5,33 Euro (nie wykazano, jakie jest działanie tego preparatu i aby konieczność jego przyjmowania miała związek
z wypadkiem), poz. 38 – zakup butów S.-T. (sandały) w kwocie 49,95 Euro (brak możliwości weryfikacji na gruncie materiału dowodowego sprawy, czy tego rodzaju obuwie było obuwiem specjalistycznym i czy było zalecono dla powoda w związku
z obrażeniami ciała doznanymi w wypadku), poz. 41 – zakup mebli (łóżko P., podpory ługowane, L. 4 + 2, mebel spec. wielkości) w kwocie 1.166 Euro (brak możliwości weryfikacji, czy zakupione meble były produktami specjalistycznymi i czy ich zakup był uzasadniony w kontekście inwalidztwa powoda będącego wynikiem wypadku), poz. 42 – zakup leku U. L. S.. (maść) w kwocie 19 Euro (brak możliwości weryfikacji, czy zakup tego preparatu miał związek z rekonwalescencją po wypadku), poz. 43 – instalacja podstawowa, wkład do kabiny T., wkład do wanny T. w kwocie 37,98 Euro (brak możliwości weryfikacji, czy wydatek ten był związany z inwalidztwem powoda będącego wynikiem wypadku), poz. 45 – zakup butelki na mocz w kwocie 9 Euro (nie wykazano, że potrzeba przeprowadzenia badania moczu była następstwem obrażeń doznanych w wypadku), poz. 46 – zakup A. S. (maść przeciwpotowa) w kwocie 5,75 Euro (brak możliwości weryfikacji, czy zakup tego preparatu miał związek ze stanem zdrowia powoda po wypadku), poz. 51 – zakup materaca piankowego w kwocie 369 Euro (brak możliwości weryfikacji, czy był to produkt specjalistyczny i czy konieczność jego stosowania przez powoda miała związek ze stanem zdrowia będącego skutkiem wypadku), poz. 53 – „zlecenie” w kwocie 340,23 Euro (brak możliwości weryfikacji, czy wydatek ten miał związek z wypadkiem ze względu na brak podania szczegółów tytułu płatności), poz. 62 – koszty zabiegów medycyny chińskiej (akupunktura) w kwocie 340 Euro (wątpliwy sposób leczenia – nie wykazano, że ten zabieg został zalecony powodowi przez lekarza i że był celowy w kontekście rekonwalescencji powoda po wypadku), poz. 63 – koszty zabiegów medycyny naturalnej (badanie 60 euro, badanie 20 euro, masaż punktowy nerwów 30 euro)
w kwocie 110 Euro (nie wykazano, że takie zabiegi zostały zalecone powodowi przez lekarza i że były celowe w kontekście rekonwalescencji powoda po wypadku).

Nie budziły natomiast wątpliwości wydatki wskazane w pozycjach 1-3, 5-11, 13-19, 21-31, 34-37, 39-40, 44, 47-50, 52, 54-61, 64-69 tabeli zamieszczonej powyżej w ustaleniach faktycznych, gdyż z treści dokumentów potwierdzających poniesienie tych wydatków wynika, że były one związane z leczeniem, rekonwalescencją i rehabilitacją powoda po wypadku, bądź zakupem leków przepisanych przez lekarzy, zakupem, protez
i specjalistycznych sprzętów lub urządzeń związanych z inwalidztwem powoda. Suma wydatków wymienionych we wskazanych pozycjach wyniosła łącznie 12.879,98 Euro. Na kwotę tę składały się poniesione przez powoda oraz jego najbliższych wydatki m.in. na zakwaterowanie w klinikach i szpitalach, koszty leczenia w klinice (...) – Oddział Plastycznej Mikrochirurgii Ręki i Rekonstrukcji, koszty zakwaterowania i leczenia w (...) w L., koszty badań wstępnych i operacji w ramach chirurgii refrakcyjnej oczu w klinice (...)-Klinik w L., koszty zakupu zaopatrzenia ortopedycznego, koszty masaży, rehabilitacji, dopłata do zakupu wózka inwalidzkiego i do zabiegów i środków leczniczych, wydatki związane z uczestnictwem w seminariach
i terapiach psychologicznych. Z opinii biegłego z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej wynika, że przeprowadzone zabiegi, operacje oraz proces rehabilitacji, któremu został poddany powód, miały związek z doznanymi w wyniku wypadku obrażeniami i miały na celu przywrócenie powoda do sprawności fizycznej oraz polepszenie jego kondycji psychicznej. Prowadzi to do wniosku, że wskazane wydatki były konieczne i celowe oraz służyły rekonwalescencji powoda po wypadku lub zmierzały do przywrócenia sprawności powoda oraz przystosowania się przez niego do zmienionych warunków życiowych.

Powód nie udowodnił natomiast związku z wypadkiem wydatków w kwocie 674,02 Euro wskazanych w liście recept złożonej do akt sprawy (k. 266). Z dokumentu tego nie wynika, jakich medykamentów dotyczyły recepty, a wobec tego, czy ich wykup przez powoda miał związek z leczeniem schorzeń będących skutkiem wypadku. W sytuacji, gdy strona pozwana zarzucała niewykazanie przez powoda, że objęte pozwem wydatki miały związek z leczeniem obrażeń doznanych w wypadku, że były konieczne i że mieściły się
w kategorii normalnych następstw wypadku, przywołana lista recept nie była wystarczająca do udowodnienia powyższych kwestii.

W rezultacie roszczenie powoda w tym zakresie należało uznać za uzasadnione co do kwoty 12.879,98 Euro, a bezzasadne w pozostałej części.

2.  Koszty związane z dojazdami powoda do klinik i szpitali oraz odwiedzinami osób bliskich.

Z materiału dowodowego sprawy wynika, że powód po wypadku przechodził leczenie i rehabilitację w różnych specjalistycznych placówkach medycznych, zlokalizowanych niejednokrotnie w znacznej odległości do miejsca jego zamieszkania. Wiązało się to
z koniecznością dojazdów do tych jednostek medycznych zarówno samego powoda (korzystającego przy tym często z pomocy osób bliskich), jak i członków jego rodziny w celu odwiedzin, samochodami należącymi (lub użytkowanymi) powoda lub jego bliskich.
W oczywisty sposób dojazdy takie rodziły koszty w postaci wydatków na paliwo. Odwiedziny są naturalną, zgodną z zasadami współżycia społecznego, reakcją rodziny poszkodowanego, która chce czuwać nad nim. Nadto kontakt z najbliższymi jest istotny
w procesie rekonwalescencji, co potwierdzili również biegli wydający opinię w niniejszej sprawie. Dlatego do kosztów związanych z uszkodzeniem ciała lub rozstroju zdrowia,
o których mowa w art. 444 § 1 k.c., należą koszty dojazdów pozostające w związku
z chorobą, przy czym dotyczy to nie tylko poszkodowanego, lecz również członków jego rodziny w celu odwiedzin, a także inne celowe wydatki związane z odwiedzinami chorego przez osoby bliskie. ( orz. SN z 07.10.1971 r., II CR 427/71, OSPIKA 1972/6/108).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy oznaczało to, że zasadne było roszczenie powoda o zwrot kosztów w kwocie 3.840 zł zakwaterowania członków rodziny powoda
w Polsce w okresie od 21 sierpnia do 28 sierpnia 2004 r., którzy przyjechali do Polski w celu zasięgnięcia informacji o stanie zdrowia powoda i odwiedzenia go, kiedy przebywał ciężko ranny w szpitalu w W..

Jeśli chodzi zaś o zwrot kosztów dojazdów powoda i jego rodziny do szpitali i innych placówek medycznych, to za zasadne należało uznać żądanie zwrotu tych kosztów wyliczonych według ilość przejechanych kilometrów i cen zużytego paliwa – w kwocie 8.080,04 Euro. Nie można było żądać od powoda, żeby przedstawił rachunki dotyczące zakupu paliwa zużytego na dojazdy, zwłaszcza za okres bezpośrednio po wypadku.
W sytuacji, w jakiej wówczas się znalazł, jego głowę zaprzątały sprawy związane z powrotem do zdrowia, a nie z gromadzeniem dowodów na potrzeby przyszłego procesu sądowego. Złożona do akt kalkulacja kosztów dojazdów w oparciu o cenę zużycia paliwa, w której wskazano szczegółowo marki samochodów wykorzystywanych do dojazdów, trasy przejazdów, ilości przejechanych kilometrów i zużytego paliwa, ceny paliwa, nie budziła wątpliwości w kontekście zasad doświadczenia życiowego. Prawidłowość tej kalkulacji nie była kwestionowana przez pozwanego, lecz została przyznana w piśmie procesowym z dnia
16 lipca 2014 r.

3.  Koszty zmiany pojazdu, dostosowania mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej oraz dopłaty do leasingu pojazdu.

Jeżeli poszkodowany stał się inwalidą naprawienie szkody obejmuje także koszty dostosowanie mieszkania do jego potrzeb oraz koszty nabycia samochodu ze specjalistycznym wyposażeniem, jeżeli są konieczne do skompensowania kalectwa osoby niepełnosprawnej ( orz. SN z 12.12.2002 r., II CKN 1018/00, Legalis nr 56937).

Jako że R. S. po wypadku stał się osobą niepełnosprawną, konieczna była przebudowa łazienki w celu umożliwienia powodowi samodzielnego korzystania z niej. Łączny koszt przebudowy łazienki wyniósł 5.220 Euro, co potwierdza rachunek złożony do akt sprawy. Z rachunku tego wynika, że w ramach przebudowy w łazience wybudowano podłogę oraz stopień do wanny i prysznica, zainstalowano nowy odpływ w posadzce, nowy brodzik wraz z obmurówką stanowiącą siedzisko położone równolegle do wanny, wykonano wyższe umocowanie WC wraz z cokołem oraz wybudowano ściankę działową oddzielająca kabinę. Taki zakres prac wskazuje jednoznacznie, że dokonana przebudowa łazienki służyła dostosowaniu jej do potrzeb wynikających z niepełnosprawności powoda, a nie innym celom. Dlatego roszczenie o zwrot kosztów przebudowy w wysokości 5.220 Euro zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu niezasadne były natomiast dochodzone pozwem roszczenia dotyczące zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zakupem samochodu wyposażonego
w automatyczną skrzynię biegów w kwocie 14.000 Euro (różnica w cenie samochodu
z automatyczną skrzynią biegów i samochodu z manualną skrzynią biegów) oraz kosztów związanych z wymianą automatycznej skrzyni biegów w pojeździe, we wskazanych w pozwie kwotach 3.263,12 Euro i 4.029,88 Euro. Samochód marki B. (...) z automatyczną skrzynią biegów zakupiony został w dniu 11 grudnia 2004 r. przez spółkę (...), zatem to ta osoba prawna, a nie powód poniosła te dodatkowe koszty zakupu. Brak było zatem szkody w tym zakresie po stronie powoda, której naprawienia mógłby żądać od pozwanego. Jeśli zaś chodzi o koszty przeglądu i wymiany automatycznej skrzyni biegów,
to wyniósł on łącznie (przegląd plus wymiana) 4.029,88 Euro, a nie 3.263,12 Euro plus 4.029,88 Euro, jak wskazano w pozwie (rachunek z B. (...) z dnia 10 grudnia 2008 r.). Brak było podstaw do uznania, żeby te koszty stanowiły konsekwencje obrażeń ciała doznanych w wypadku, tj. by pozostawały w adekwatnym związku przyczynowym
z wypadkiem, w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Koszty serwisowania i napraw pojazdów są normalną konsekwencją ich użytkowania i powstają nieuchronnie w toku ich eksploatacji. Powód musiałby koszty napraw i serwisowania ponosić także wtedy, gdyby korzystał
z innego pojazdu (z manualną skrzynią biegów). Nie da się więc przyjąć, żeby te koszty zostały wywołane przez wypadek powoda, który zdarzył się ponad cztery lata wcześniej, stanowiły jego normalne następstwo i przypisać sprawcy wypadku odpowiedzialność za ich powstanie.

Nie mogło też zostać uwzględnione żądanie zasądzenia na rzecz powoda kwoty 6.560 Euro z tytułu dopłaty do umowy leasingu samochodu S. (...) w związku
z ponadnormatywnym przebiegiem tego pojazdu wykorzystywanego przez powoda i jego rodzinę na dojazdy do placówek medycznych. Z rachunku z dnia 21 września 2005 r. potwierdzającego wniesienie takiej dopłaty wynika, że została ona uiszczona przez spółkę (...), która była korzystającym w ramach umowy leasingu tego samochodu, a nie przez powoda. Powód nie wykazywał, ani nie podnosił nawet takich twierdzeń, żeby spółka obciążyła go następnie tymi kosztami. Brak było więc podstaw do stwierdzenia, że powód poniósł szkodę we wskazanym zakresie.

4.  Koszty związane z zaciągnięciem pożyczek pieniężnych.

Powód wskazał w niniejszej sprawie, że w związku z pogorszeniem sytuacji majątkowej po wypadku zmuszony był zaciągnąć pożyczki pieniężne u swojej żony P. S. i swego syna M. S. i że zapłacił odsetki od tych pożyczek w kwocie 3.851,99 Euro. Jednakże, jak już wcześniej wskazano, na poparcie powyższych twierdzeń nie przedstawiono żadnych wiarygodnych dowodów, z których wynikałoby, że powód takie pożyczki faktycznie uzyskał i że je spłacał, a w szczególności, że zapłacił związane z nimi odsetki. Z materiału dowodowego sprawy wynika, że powód był osobą majętną, niepotrzebującą wsparcia finansowego. Jako zupełnie niewiarygodną Sąd ocenił okoliczność, by najbliżsi członkowie rodziny powoda żądali od niego odsetek od pożyczonych ewentualnie kwot pieniężnych. Skoro owe rzekome pożyczki miały być udzielone w celu pomocy powodowi w jego trudnej sytuacji zdrowotnej i życiowej po wypadku, to doświadczenie życiowe nakazuje przyjąć, iż członkowie najbliższej rodziny udzielający takiego wsparcia nie oczekiwaliby korzyści finansowych w postaci odsetek od pożyczonych sum.

5.  Utrata zysku z prowadzonej działalności gospodarczej.

Powód dochodził z tego tytułu zapłaty kwoty 42.824 Euro w związku z odstąpieniem po wypadku od dwóch umów o roboty budowlane zawartych przed wypadkiem na sumę łączną 505.000 Euro podając, że oczekiwany zysk wynosił 8,48% wartości tych umów. Poza swymi twierdzeniami powód nie przedstawił jednak dowodów potwierdzających wysokość spodziewanego zysku, ani nawet żadnej kalkulacji obrazujących zakładane koszty realizacji przedmiotowych robót budowlanych i oczekiwanych zysków w ramach tychże umów, pomimo kwestionowania przez stronę pozwaną wysokości tego roszczenia. Skoro, według twierdzeń powoda, poziom owego zysku został założony na podstawie wcześniejszych umów zrealizowanych przez powoda, to nie powinno nastręczać zbytnich trudności przedstawienie dokumentów dowodzących prawdziwości tych twierdzeń lub choćby kalkulacji na ich poparcie. Powód jednak takiej inicjatywy dowodowej nie podjął, wobec czego wskazane wyżej roszczenie nie zostało udowodnione co do wysokości i nie mogło zostać uwzględnione.

6.  Odszkodowanie za zniszczony motocykl i ubranie ochronne (szkody rzeczowe).

Powód domagając się zapłaty kwot 5.450 Euro z tytułem odszkodowania za motocykl
i 3.985,90 Euro tytułem odszkodowania za ubranie ochronne, które zostały zniszczone
w wypadku, powinien – wobec zakwestionowania przez pozwanego podanych wartości – udowodnić wartość tych rzeczy. Jak już wskazano, ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym także wysokości szkody, obciąża poszkodowanego, zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodowego z art. 6 k.c. Przepis ten, w powiązaniu z art. 232 k.p.c., jest wyrazem obowiązującej w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności, zgodnie z którą rolą sądu jest jedynie ocena twierdzeń i dowodów przedstawionych przez strony, a nie prowadzenie postępowania i poszukiwanie dowodów
w zastępstwie stron.

Pozwany ubezpieczyciel wypłacił powodowi w toku postepowania likwidacyjnego odszkodowanie z tytułu zniszczonego motocykla w kwocie 5.140 Euro, wyliczone jako różnica wartości motocykla przed wypadkiem i w stanie uszkodzonym. Powód nie wykazał
w niniejszym procesie, że kwota tego odszkodowania powinna być wyższa. W celu wykazania wysokości szkody w tym zakresie powód powołał się na prywatny dokument
w postaci „tabeli E.” (w języku niemieckim), który mógłby stanowić co najwyżej dowód, że osoba, która go podpisała złożyła zawarte w nim oświadczenie (art. 245 k.p.c.), gdyby nie fakt, że nie został on przez nikogo podpisany i nie wiadomo nawet, od kogo pochodzi. Jako że pozwany zakwestionował moc dowodową owej „tabeli”, właściwym środkiem dowodowym do ustalenia wartości motocykla była opinia biegłego sądowego odpowiedniej specjalności, lecz powód nie zaoferował Sądowi takiego dowodu. To samo dotyczy wartości ubrań ochronnych powoda zniszczonych w wypadku, którą pozwany również zakwestionował, a powód nie udowodnił we wskazany wyżej sposób. Dlatego powyższe roszczenia powoda nie zasługiwały na uwzględnienie.

7.  Renta odszkodowawcza (wyrównawcza).

Renta nie jest świadczeniem odrębnym od odszkodowania, lecz jego szczególną postacią, mającą periodyczny charakter. Wobec tego dla zasądzenia renty konieczne jest, aby uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia wiązał się dla poszkodowanego z negatywnymi konsekwencjami w jego sferze majątkowej. Nie ma przeszkód, by poszkodowany żądał renty również za okres poprzedzający wytoczenie powództwa, jak było w tym przypadku.

Powód opierał swoje żądanie o zasądzenie renty na określonej w art. 444 § 2 k.c. podstawie w postaci całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej. Materiał dowodowy rozpoznawanej sprawy dawał podstawę do stwierdzenia, że na skutek obrażeń ciała doznanych w wypadku powód stał się osobą niezdolną do wykonywania dotychczasowej pracy zarobkowej. Z opinii biegłych, wydawanych kilka lat po wypadku
(w 2012 r. i 2013 r.) wynikało, że powód zachował częściową zdolność do pracy zarobkowej, w zakresie pracy umysłowej, siedzącej do 4 godzin dziennie, ale wymiar i rodzaj tej pracy zależy od aktualnej kondycji i samopoczucia powoda. W świetle doświadczenia życiowego nie ulega wątpliwości, że w okresie kilku pierwszych lat po wypadku, kiedy powód przechodził skomplikowane leczenie (w tym wiele zabiegów operacyjnych) i rehabilitację, wykluczona była możliwość nawet takiej pracy lekkiej. Z opinii biegłych wynika nadto, że
i w dacie wydawania opinii możliwość podjęcia pracy przez powoda była znacznie ograniczona ze względu na obrażenia ciała doznane w wypadku. Powód na skutek wypadku utracił nogę i doznał trwałego upośledzenia czynności ręki, a zatem stał się człowiekiem ciężko chorym (inwalidą), cierpiącym dodatkowo na znaczne dolegliwości bólowe w kikucie nogi, które ustępują w pozycji leżącej. Jeśli weźmie się nadto pod uwagę ograniczenia powoda w zdolności samodzielnego poruszania, które możliwe jest tylko na krótkich odcinkach, oraz wykonywany przez niego przed wypadkiem zawód związany
z prowadzeniem działalności budowlanej (w tym na podstawie umowy o pracę zawartej ze spółką (...) w zakresie kierownictwa robót budowlanych), zgodnie
z posiadanym wykształceniem i kwalifikacjami, do którego niezbędna jest dobra kondycja psychofizyczna i mobilność (potrzebna do poruszania się po placach budów), to stwierdzić należy, że stan zdrowia powoda będący następstwem przedmiotowego wypadku uniemożliwiał mu faktycznie podjęcie pracy zarobkowej po wypadku. Fakt ten znalazł potwierdzenie w decyzjach niemieckich organów socjalnych, które uznały powoda za osobę niepełnosprawną (ustalając stopień niepełnosprawności na poziomie 90%) i przyznały mu rentę z tytułu pełnej utraty zdolności zarobkowej. Podkreślić też należy, że poszkodowany nie jest obowiązany do podjęcia każdej pracy. Poszkodowany nie musi podejmować pracy znacznie poniżej swoich kwalifikacji zawodowych, niebezpiecznej, stwarzającej zagrożenie dla zdrowia lub życia. Nawet jeśli skutkiem czynu niedozwolonego jest jedynie częściowa utrata zdolności do pracy zarobkowej, ale poszkodowany nie jest w stanie znaleźć innej pracy, renta powinna odpowiadać w całości utraconym zarobkom ( por. orz. SN z 10.10.1977 r.,
IV CR 36/77, OSNCP 1978/7/120 i z 08.06.2005 r., V CK 710/04, Legalis nr 243419).
W konsekwencji należało uznać, że powodowi przysługiwała renta z tytułu całkowitej utraty zdolności do pracy zarobkowej od chwili wypadku z dnia 18 sierpnia 2004 r.

Okres, na który zasądzana jest renta, powinien odpowiadać prawdopodobnemu okresowi aktywności zawodowej poszkodowanego. W niniejszej sprawie datą końcową, do której należało przyznać powodowi prawo do renty, należało uznać osiągnięcie przez powoda wieku emerytalnego według zasad obowiązujących w Republice Federalnej Niemiec, tj. do osiągnięcia przez niego wieku 65 lat i 3 miesiące, co nastąpiło w październiku 2013 r. i co łączyło się z uzyskaniem przez powoda prawa do renty z tytułu osiągnięcia wieku od listopada 2013 r. Skoro powód w niniejszej sprawie wywodził swe prawo do renty z tytułu niezdolności świadczenia dotychczasowej pracy na podstawie umowy o pracę zawartej ze spółką (...), to należało przypuszczać, że wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego skorzystałby z prawa do przysługującego mu świadczenia emerytalnego
z ubezpieczenia społecznego, kończąc aktywność zawodową w spółce (...). Wniosek taki uzasadniają okoliczności niniejszej sprawy, z których wynika, że powód przed wypadkiem ograniczał sukcesywnie swoją aktywność w tej spółce, od okresu intensywnej pracy aż do oddania własności spółki i zarządzania nią swemu synowi, i w dacie wypadku praca w tej spółce była dla powoda już tylko zajęciem ubocznym (dodatkowym), w stosunku do różnych innych jego aktywności życiowych. Zakres szkody powoda z tytułu utraty zdolności do pracy zarobkowej, ze względu na sposób wyliczenia żądanej renty poprzez odniesienie jej do przewidywanych a utraconych zarobków w spółce (...), wyznacza wskazany wyżej okres przewidywanej aktywności zawodowej powoda w tej spółce.

Renta z tytułu niezdolności do pracy zarobkowej ma wyrównać różnicę między dochodami, jakie poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby zdarzenie szkodzące nie miało miejsca, a dochodami, jakie może on uzyskać po zdarzeniu szkodzącym. Wysokość dochodzonego świadczenia rentowego (nazywanego przez powoda za okres poprzedzający wniesienie pozwu odszkodowaniem z tytułu utraconych zarobków) powód określił
w wysokości różnicy pomiędzy rentą, którą otrzymywał po wypadku z ubezpieczenia społecznego a zarobkami, jakie osiągałby z tytułu umowy o pracę zawartej ze spółką (...) (z uwzględnieniem podwyżek wynagrodzenia, jakie wynikałyby z układów zbiorowych pracy), gdyby mógł świadczyć tę pracę nadal po wypadku. Różnica pomiędzy
hipotetycznym wynagrodzeniem, jakie powód osiągałby z tytułu wynagrodzenia za pracę
w spółce (...), a miesięcznymi świadczeniami wypłacanymi powodowi przez niemiecki organ rentowy kształtowała się następująco w przedziale czasu od września 2004 r. do października 2013 r.:

-

od 1 września 2004 r. do 31 stycznia 2006 r. – 803 Euro miesięcznie (1.423,43 Euro minus 620,43 Euro), co za cały ten okres (17 miesięcy) daje kwotę 13.651 Euro,

-

od 1 lutego 2006 r. do 31 maja 2010 r. – 767,42 Euro miesięcznie (1.423,43 Euro minus 656,01 Euro), co za okres 51 miesięcy (powód żądał skapitalizowanej renty
w tym okresie za 51 miesięcy, mimo że wskazany przedział czasowy zawiera w sobie 52 miesiące) daje kwotę 39.138,42 Euro,

-

od 1 czerwca 2010 r. do 30 kwietnia 2011 r. – 750,63 Euro miesięcznie (1.427,13 Euro minus 676,50 Euro), co za cały ten okres (11 miesięcy) daje kwotę 8.256,93 Euro,

-

od 1 maja 2011 r. do 30 czerwca 2011 r. – 975,78 Euro miesięcznie (1.652,28 Euro minus 676,50 Euro), co za cały ten okres (2 miesiące) daje kwotę 1.951,56 Euro,

-

od 1 lipca 2011 r. do 31 maja 2012 r. – 971,34 Euro miesięcznie (1.652,28 Euro minus 680,94 Euro), co za cały ten okres (11 miesięcy) daje kwotę 10.684,74 Euro,

-

od 1 czerwca 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. (1 miesiąc) – 1.009,44 Euro (1.690,38 Euro minus 680,94 Euro),

-

od 1 lipca 2012 r. do 31 października 2013 r. – 994,57 Euro miesięcznie (1.690,38 Euro minus 695,81 Euro), co za cały ten okres (16 miesięcy) daje kwotę 15.913,12 Euro.

Łączna wysokość renty wyrównawczej (odpowiadającej wynagrodzeniu za pracę utraconemu przez powoda) za wskazanym wyżej okres wynosi 90.605,21 Euro, co stanowi sumę wymienionych wyżej kwot. W orzecznictwie przyjmuje się, że renta za okres do daty wyrokowania powinna być zasądzona w formie skapitalizowanej. Z opisanych wyżej przyczyn Sąd uznał roszczenie powoda o zasądzenie renty za zasadne co do wskazanej sumy 90.605,21 Euro oraz za niezasadne w pozostałej części.

Wartość uzasadnionych na gruncie art. 444 § 1 i § 2 k.c. roszczeń odszkodowawczych (w tym roszczenia rentowego) powoda wymienionych powyżej w pkt. od 1 do 7 wyniosła 116.785,23 Euro (12.879,98 Euro + 8.080,04 Euro + 5.220 Euro + 90.605,21 Euro) i 3.840 zł. Sumy te zasądził od pozwanego na rzecz powoda w pkt. II sentencji wyroku na podstawie powołanych przepisów.

Oprócz powyższych należności głównych powodowi należą się również odsetki ustawowe z tytułu opóźnienia w ich zapłacie przez pozwanego. Stosownie do przepisów art. 481 § 1 i 2 k.c., za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, a jeżeli strony nie oznaczyły
z góry stopy odsetek, należą się odsetki ustawowe. Jeśli chodzi o roszczenia odszkodowawcze objęte pozwem, to w ocenie Sądu nie było podstaw do zasądzenia odsetek od nich od dnia złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, tj. od dnia 8 sierpnia 2007 r., jak żądano w pozwie. We wniosku tym sformułowano co prawda żądanie odszkodowawcze o zapłatę kwoty 688.000 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia (w tym dojazdów do szpitali oraz zakwaterowania członków rodziny powoda), utraty zysku i wynagrodzenia, kosztów przeróbki samochodu osobowego w celu dostosowania go do osoby niepełnosprawnej), ale żądanie to nie zostało skonkretyzowane na tyle, żeby ubezpieczyciel mógł ustalić, jakie dokładnie sumy i z jakiego tytułu na nie się składają, a ponadto nie dołączono do tego wniosku dowodów potwierdzających poniesienie takich wydatków przez powoda. Na podstawie wniosku o zawezwanie próby ugodowej nie można było ustalić zasadności tych roszczeń, wobec czego nie można postawić ubezpieczycielowi, że znalazł się w opóźnieniu
w ich zapłacie. Nie wiadomo też, czy i w jakim zakresie roszczenia takie były zgłoszone ubezpieczycielowi przez powoda w ramach procedury likwidacji szkody. W tej sytuacji Sąd uznał, że terminy do zaspokojenia przez pozwanego roszczeń odszkodowawczych powoda należy liczyć od doręczenia pozwanemu pism procesowych powoda składanych w niniejszej sprawie, w którym sformułowano już precyzyjnie roszczenia i przedstawiono dowody na ich poparcie. Odpis pozwu został doręczony pozwanemu 17 września 2010 r. Przy uwzględnieniu regulacji z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,
w myśl której ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie, Sąd uznał, że spełnienie przez pozwanego roszczeń odszkodowawczych sformułowanych w pozwie powinno nastąpić w terminie 30 dni, tj. do 16 października 2010 r., zatem opóźnienie pozwanego i związane z nim odsetki należy liczyć od 17 października 2010 r. Jeśli zaś chodzi o dodatkowe roszczenia sformułowane w piśmie procesowym z dnia 19 września 2013 r. rozszerzającym powództwo, to wynikały one z dodatkowych wydatków poniesionych przez powoda z tytułu kosztów leczenia po wniesieniu pozwu lub wiązały się z podwyższeniem żądanych świadczeń rentowych, a okoliczności sprawy uzasadniające roszczenia znane były pozwanemu już z pozwu. Dlatego Sąd uznał, że te dodatkowe roszczenia powinny być spełnione przez pozwanego w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu tego pisma. Pismo to zostało wysłane pełnomocnikowi pozwanego bezpośrednio przez pełnomocnika powoda pocztową przesyłką poleconą w dniu 19 września 2013 r. Nie został złożony do akt sprawy dowód doręczenia tego pisma, ale doświadczenie życiowe wskazuje, że przysyłka taka powinna być doręczone przez pocztę w ciągu tygodnia, tj. najpóźniej 26 września 2013 r. Termin do spełnienia zasadnych roszczeń sformułowanych w tym piśmie upłynął
10 października 2013 r., zatem pozwany znalazł się w opóźnieniu w ich zapłacie w dniu
11 października 2013 r., co rodziło obowiązek zapłaty odsetek z tytułu opóźnienia od tej daty.

Przy uwzględnieniu powyższych założeń Sąd zasądził odsetki z tytułu opóźnienia od kwoty 11.242,50 Euro, stanowiącej sumę uwzględnionych do zwrotu wydatków z tytułu kosztów leczenia żądanych pozwem (poz. 1-60 tabeli zamieszczonej w ustaleniach faktycznych), od kwoty 5.220 Euro z tytułu kosztów dostosowania łazienki, od kwoty 3.840 zł z tytułu kosztów zakwaterowania rodziny powoda podczas jego pobytu w szpitalu
w Polsce, kwoty 52,789,42 Euro tytułem skapitalizowanej renty żądanej w pozwie za okres od września 2004 r. do maja 2010 r. a także kwoty 3.753,15 Euro tytułem skapitalizowanych rat renty za okres od czerwca 2010 r. do października 2010 r. w wysokościach żądanych pierwotnie w pozwie (750,63 Euro x 5 miesięcy) – od dnia 17 października 2010 r., gdyż
w tej dacie pozwany znajdował się już w opóźnieniu w zapłacie tych świadczeń. Odsetki od kwoty 1.637,48 Euro, stanowiącej sumę uwzględnionych do zwrotu wydatków z tytułu kosztów leczenia zażądanych w piśmie procesowym z dnia 19 września 2013 r. (poz. 61-69 tabeli zamieszczonej w ustaleniach faktycznych) i od kwoty 8.080,04 Euro z tytułu zwrotu kosztów dojazdu do placówek medycznych należało zasądzić od dnia 11 października 2013 r., gdyż roszczenia te zostały po raz pierwszy zgłoszone (wskazane wyżej dodatkowe koszty leczenia) lub sprecyzowane w sposób, w który umożliwiał weryfikację ich zasadności (zwrot kosztów dojazdu), dopiero we wskazanym piśmie z dnia 19 września 2013 r. Jeśli zaś chodzi o odsetki z tytułu opóźnienia od pozostałych rat renty (żądanych za okres po październiku 2010 r.), to należało zasądzić je od dnia 11 każdego kolejnego miesiąca (względnie od
12 dnia, jeśli 10 dzień miesiąca, w którym powinna nastąpić zapłata, przypadał na dzień ustawowo wolny od pracy) – począwszy od listopada 2010 r. aż do października 2013 r. –
od kwot żądanych pierwotnie w pozwie tytułem rat renty. Jako że żądanie zasądzenia renty co do poszczególnych rat miesięcznych zostało podwyższone w piśmie procesowym z dnia
19 września 2013 r., to odsetki od nadwyżek pomiędzy zmienionymi (wyższymi) kwotami rat rentowych a pierwotnymi (żądanymi w pozwie) kwotami rat rentowych należało zasądzić od 11 (lub ewentualnie 12) dnia każdego miesiąca – począwszy od maja 2011 r. do września 2013 r. – analogicznie jak w przypadku rat w pierwotnej żądanej wysokości, przy uwzględnieniu, że: renta za okres od maja 2011 r. do czerwca 2011 r. została uwzględniona
w kwocie 975,78 Euro miesięcznie a pierwotnie była żądana w kwocie 767,42 Euro miesięcznie, zatem różnica pomiędzy zmienionym a pierwotnym żądaniem wynosiła 208,36 Euro miesięcznie; renta za okres od lipca 2011 r. do maja 2012 r. została uwzględniona
w kwocie 971,34 Euro miesięcznie a pierwotnie była żądana w kwocie 767,42 Euro miesięcznie, zatem różnica pomiędzy zmienionym a pierwotnym żądaniem wynosiła 203,92 Euro miesięcznie; renta za czerwiec 2012 została uwzględniona w kwocie 1.009,44 Euro
a pierwotnie była żądana w kwocie 767,42 Euro, zatem różnica pomiędzy zmienionym
a pierwotnym żądaniem wynosiła 242,02 Euro; renta za okres od lipca 2012 r. do marca
2013 r. została uwzględniona w kwocie 994,57 Euro miesięcznie a pierwotnie była żądana
w kwocie 767,42 Euro miesięcznie, zatem różnica pomiędzy zmienionym a pierwotnym żądaniem wynosiła 227,15 Euro miesięcznie.

Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę.

Zgodnie z art. 445 § 1 k.c., w wypadku uszkodzenia ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Celem zasądzenia zadośćuczynienia jest złagodzenie doznanej przez poszkodowanego krzywdy wyrządzonej deliktem. Przy ustalaniu rozmiaru krzywdy sąd musi uwzględniać wszystkie okoliczności danego zdarzenia, a zwłaszcza rodzaj obrażeń i związanych z nimi cierpień fizycznych i psychicznych, stopień kalectwa, poczucie nieprzydatności, konieczność korzystania ze wsparcia bliskich. ( vide: orz. SN z dnia 17.09.2010 r., II CSK 94/10, R.. (...) ). Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, z uwagi na jego kompensacyjny charakter, musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość dla poszkodowanego. Jego wysokość powinna być dostosowana do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, gdyż ma ono łagodzić krzywdę, a nie prowadzić do wzbogacenia poszkodowanego. Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sąd w szczególności sąd bierze pod uwagę trwałość i skutki wypadku lub okres trwania objawów chorobowych i ich nasilenie, jak i rodzaj oraz stopień winy sprawcy szkody i odczucie jej przez poszkodowanego ( orz. SN z dnia 30.11.1999 r.,
I CKN 1145/99, niepubl.).

Przy określaniu wysokości zadośćuczynienia należnego R. S. należało mieć na uwadze przede wszystkim charakter obrażeń ciała, jakich doznał na skutek wypadku, rozmiar związanych z nimi cierpień fizycznych i psychicznych oraz radykalne zmiany, jakie uszczerbek na zdrowiu wywołał w życiu powoda. Wskazać należy, że rozliczne obrażenia ciała, których powód doznał w wypadku, były bardzo poważne i wywołały bezpośrednie zagrożenie utraty życia przez powoda. Przez kilkanaście dni po wypadku powód znajdował się w śpiączce i nie było wiadome, czy będzie żył. Na skutek wypadku powód stracił nogę, wobec czego przy poruszaniu się korzysta obecnie z protezy nogi. Powód ma również zniekształconą i skróconą lewą kończynę górną, występują u niego przykurcze w stawie śródręczno-paliczkowym, brak ruchu zgięcia grzbietowego i dłoniowego lewej ręki (siła uchwytu lewej dłoni jest osłabiona). Ponadto u powoda występuje ograniczenie ruchu
w obręczy barkowej lewej, a także szereg blizn w obrębie lewej kończyny górnej, barku,
w okolicy łopatkowej. Nadto w wypadku powód doznał złamania obojczyka lewego, złamania trzonu żuchwy po stronie lewej, wstrząśnienia mózgu oraz urazu kręgosłupa
w odcinku szyjnym. Obrażenia ciała spowodowały konieczność długotrwałej hospitalizacji powoda i wielokrotnych zabiegów chirurgicznych oraz długotrwałej rehabilitacji, która trwa do dnia dzisiejszego i konieczna będzie w przyszłości. Całe życie powoda po wypadku skupiło się na walce o zminimalizowanie skutków zdrowotnych wypadku, odzyskaniu jak największego stopnia sprawności i przystosowaniu się do życia w zmienionej radykalnie sytuacji. Obrażenia ciała, jakich powód doznał w wypadku pozostawiły u niego trwały (nieodwracalny) uszczerbek na zdrowiu w wymiarze 95% w związku ze schorzeniami urazowo-ortopedycznymi i 70% w aspekcie psychologicznym. Na skutek wypadku u powoda nastąpiło obniżenie poczucia własnej wartości i atrakcyjności, poczucia sprawstwa
i dobrostanu psychicznego. Powód odczuwa też nadal stały ból fizyczny dodatkowo pogarszający jakość życia. W wyniku wypadku powód stał się osobą niepełnosprawną, utracił możliwość prowadzenia dotychczasowego satysfakcjonującego trybu życia: musiał zrezygnować z pracy zawodowej, z uprawiania sportów, z aktywności towarzyskiej, a przy wielu czynnościach życia codziennego stał się osobą uzależnioną od pomocy osób trzecich. Wypadek odcisnął więc ogromne piętno na życiu powoda, przekreślając możliwość wypełniania dotychczasowych ról i aktywności życiowych, które przynosiły mu satysfakcję
i czyniły jego życie szczęśliwym.

W tych okolicznościach należało stwierdzić należy, że krzywda powoda wywołana wypadkiem jest bardzo duża, zatem i rekompensata pieniężna należna mu z tytułu zadośćuczynienia powinna być w znacznej wysokości. Nadto wysokość zadośćuczynienia winna być odniesiona do realiów ekonomicznych miejsca zamieszkania powoda, tj. Republiki Federalnej Niemiec, po to by mogło ono spełnić należycie swą funkcję kompensacyjną
z punktu widzenia powoda. W kraju, w którym zamieszkuje powód ekonomiczny poziom życia społeczeństwa z pewnością jest wyższy niż w Polsce, co należało uwzględnić przy ustalaniu wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia pieniężnego. W ocenie Sądu, przy uwzględnieniu powyższych założeń i rozmiaru krzywdy odpowiednim zadośćuczynieniem dla powoda będzie kwota złotych polskich odpowiadająca równowartości 150.000 Euro. Taka suma zadośćuczynienia będzie adekwatna do krzywdy doznanej przez powoda w następstwie wypadku, wywołanej opisanymi cierpieniami fizycznymi
i psychicznymi, poważnym i trwałym upośledzeniem sprawności fizycznej oraz koniecznością zmiany prowadzonego do tego czasu aktywnego i satysfakcjonującego trybu życia. Jednocześnie suma ta dostosowana będzie do realiów niemieckich, w których funkcjonuje powód. Ze złożonej do akt publikacji „Wykazu wyroków” wydanych
w Niemczech (k. 1700-1703) wynika, że w sytuacjach uszkodzeń ciała podobnych do obrażeń, jakich doznał powód, sumy zadośćuczynienia przyznawane (w latach 90-tych XX wieku) przez sądy niemieckie były na poziomie 100.000 Euro (wyroki oznaczone nr (...) i nr (...)), zaś w przypadkach znacznie poważniejszych jeszcze skutków zdrowotnych, niż
w sytuacji powoda, zadośćuczynienia ustalane były (w bardziej współczesnych latach 2002-2005) na poziomie około 300.000 Euro (wyroki oznaczone nr (...) i nr (...)). Zatem kwota zadośćuczynienia ustalona dla powoda we wskazanej powyżej wysokości odpowiadać będzie realiom jego miejsca zamieszkania, stanowić będzie odczuwalne, znaczne przysporzenie finansowe, zatem będzie spełniać należycie swą funkcję kompensacyjną.

Jeszcze przed wszczęciem niniejszego procesu pozwany wypłacił powodowi tytułem zadośćuczynienia kwotę 50.000 Euro, do dopłaty pozostało więc jeszcze zadośćuczynienie odpowiadające w złotych polskich kwocie 100.000 Euro, co według kursu średniego NBP
z dnia zamknięcia rozprawy (11 stycznia 2017 r.), wynoszącego 4,3684 zł za 1 Euro, daje sumę 436.840 zł (100.000 Euro x 4,3684 zł / 1 Euro). Jako że w wyroku tutejszego Sądu
z dnia 10 września 2014 r. zasądzona została już prawomocnie z tytułu zadośćuczynienia kwota 181.420 zł, należało zasądzić na rzecz powoda potrzebną do uzupełnienia zadośćuczynienia kwotę 255.420 zł (436.840 zł minus 181.420 zł), a dalej idące roszczenia powoda oddalić.

Od kwoty tej powodowi należą się odsetki ustawowe z tytułu opóźnienia w jej zapłacie przez pozwanego, stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c. Orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego. Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia ma natomiast charakter zobowiązania bezterminowego. Przekształcenie się go w zobowiązanie terminowe może nastąpić w wyniku wezwania wierzyciela (pokrzywdzonego) skierowanego do dłużnika do spełnienia świadczenia ( vide: orz. SN z dnia 22.02.2007 r., I CSK 433/06, LEX nr 274209). Żądanie zapłaty zadośćuczynienia zostało zgłoszone przez powoda we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej datowanego na dzień 8 sierpnia 2007 r., skierowanego przeciwko pozwanemu do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie. W aktach brak było dowodu wykazującego datę doręczenia odpisu tego wniosku ubezpieczycielowi, ale nastąpiło to z pewnością przed terminem posiedzenia pojednawczego z dnia 19 października 2007 r., na którym obecny był pełnomocnik ubezpieczyciela. Podstawy tego roszczenia powoda musiały być przy tym znane pozwanemu z prowadzonego wcześniej postępowania likwidacji szkody. Należało zatem przyjąć, że pozwany w dniu 19 października 2007 r. znajdował się już
w opóźnieniu w spełnienia tego świadczenia i przyznać powodowi odsetki od tej daty.

Dlatego Sąd orzekł jak w pkt. III sentencji wyroku.

Zasądzone w niniejszym wyroku świadczenia ze wskazanych wyżej tytułów, wraz ze świadczeniami wypłaconymi już wcześniej powodowi przez pozwanego, mieszczą się
w granicach ukształtowanego na nowo w pkt. I sentencji wyroku zobowiązania pozwanego względem powoda. Jak już wskazano, przed wszczęciem niniejszej sprawy pozwany wypłacił powodowi z tytułu szkody na osobie, w przeliczeniu na złote polskie, łącznie sumę 205.014,22 zł (81.756 zł + 80.530 zł + 39.083 zł + 1.164,59 zł + 2.480,63 zł), a w toku procesu dodatkowo kwotę 181.420 zł. Zasądzone w pkt. II i III sentencji wyroku należności
w kwocie 116.785,23 Euro, która odpowiada kwocie 510.164,60 zł według kursu średniego Euro NBP z dnia zamknięcia rozprawy wynoszącego 4,3684 zł za 1 Euro, w kwocie 3.840 zł
i w kwocie 255.420 zł, dają sumę 769.424,60 zł. Łącznie należności wypłacone powodowi przez pozwanego i zasądzone przez Sąd w niniejszym wyroku wynoszą zatem 1.155.858,82 zł (205.014,22 zł + 181.420 zł + 769.424,60 zł), zaś wysokość sumy gwarancyjnej
z tytułu szkody na osobie w określonym na nowo zobowiązaniu, według średniego kursu Euro ogłaszanego przez NBP z dnia powstania szkody (4,442 zł za 1 Euro) wynosi 1.555.470 zł.

Roszczenie o ustalenie odpowiedzialności pozwanego na przyszłość.

Na uwzględnienie zasługiwało roszczenie powoda o ustalenie, że pozwane Towarzystwo (...) ponosi odpowiedzialność za szkody związane z wypadkiem powoda z dnia 18 sierpnia 2004 r., jakie mogą się ujawnić w przyszłości. Domagając się ustalenia prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. strona powodowa wykazać musi istnienie interesu prawnego. Interes prawny stanowi kryterium merytoryczne,
a jego brak skutkuje oddaleniem powództwa. Taki interes prawny występuje wówczas, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak
i prawnych, którą jest w stanie usunąć sądowy wyrok ustalający. W orzecznictwie przyjęto, że nie zachodzi z reguły interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., gdy zainteresowany może osiągnąć w pełni ochronę swych praw na innej drodze, zwłaszcza w drodze powództwa
o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych. ( tak SN w orz. z dnia 22.11.2002 r., IV CKN 1519/00, LEX nr 78333 i z dnia 04.01.2008 r., III CSK 204/07, M. S.. (...) ).

W sprawie o naprawienie szkody wynikającej z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia zasądzenie świadczenia odszkodowawczego nie wyłącza ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia. Nie wszystkie szkody na osobie powstają równocześnie ze zdarzeniem, które wywołało uszkodzenie ciała. Szkoda taka może mieć charakter rozwojowy i następstwa tego zdarzenia mogą ujawnić się nawet wiele lat po jego zaistnieniu. Następstw tych, zależnych od indywidualnych właściwości organizmu, przebiegu leczenia i rehabilitacji, rozwoju nauk medycznych czy innych czynników, nie sposób przewidzieć. Poszkodowany występując z powództwem o świadczenie nie jest w stanie określić wszystkich skutków zdarzenia, które mogą pojawić się w przyszłości. Ustalenie w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za skutki zdarzenia wywołującego szkodę na osobie pozwala wyeliminować lub przynajmniej złagodzić trudności dowodowe mogącego powstać
w kolejnym procesie odszkodowawczym z uwagi na upływ czasu pomiędzy wystąpieniem zdarzenia szkodzącego a dochodzeniem naprawienia szkody. Oznacza to, że powód
w procesie o naprawienie szkody na osobie ma co do zasady interes prawny pozwalający na skorzystanie z powództwa o ustalenie także wówczas, gdy jednocześnie żąda zasądzenia świadczenia. Pogląd taki zachowuje aktualność również pod rządem art. 442 ¹ § 3 k.c., który wyeliminował niebezpieczeństwo upływu terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie wcześniej, niż szkoda ta się ujawniła. ( vide orz. SN z 17.04.1970 r., III PZP 34/69, OSNC 1970/12/17; z 24.02.2009 r., III CZP 2/09, OSNC 2009/12/168; z 11.03.2010 r., IV CSK 410/09, LEX nr 678021).

W okolicznościach rozpatrywanej sprawy, pomimo upływu wielu lat od wypadku, powód nadal zmaga się z poważnymi dolegliwościami zdrowotnymi z nim związanymi. Przechodzi nadal zabiegi chirurgiczne związane z kikutem nogi, rehabilitację, przyjmuje leki. W tej sytuacji prawdopodobnym jest, że po stronie powoda powstaną kolejne wydatki będące skutkiem wypadku, związane z leczeniem, rehabilitacją lub innymi potrzebami powoda, których refundacji będzie mógł domagać się od pozwanego, do wysokości ukształtowanej na nowo sumy gwarancyjnej. Przesądzenie w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości zwolni powoda z obowiązku udowadniania istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, w razie powstania sporu w tym zakresie. Dlatego po stronie powoda występował interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości.

Mając to na uwadze Sąd orzekł jak w pkt. IV sentencji wyroku.

Dalej idące roszczenia powoda nieuwzględnione powyżej, zostały uznane przez Sąd za niezasadne, wobec czego Sąd w pkt. V sentencji wyroku oddalił powództwo w pozostałej części, na podstawie powołanych wyżej przepisów.

Koszty procesu.

Orzekając o kosztach procesu w pkt. VI sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powoda kosztami postępowania poniesionymi przez pozwanego, ze względu na zasadę słuszności. Wskazać tu należy, że wartość świadczeń zasądzonych od pozwanego na rzecz powoda w procesie (łącznie z zadośćuczynieniem zasądzonym w wyroku z dnia 10 września 2014 r., który w części uprawomocnił się) wyniosła 825.878,87 zł, na którą składają się: odszkodowanie i skapitalizowana renta do dnia wniesienia pozwu
w kwocie łącznej 348.810,10 zł (12.879,98 Euro + 8.080,04 Euro + 5.220 Euro + 52.789,42 Euro = 78.969,44 Euro x 4,3684 zł/Euro = 344.970,10 zł + 3.840 zł = 348.810,10 zł), renta przyszła (za okres po wniesieniu pozwu) za 12 miesięcy (wartość przedmiotu sporu w tym zakresie ustalona stosownie do art. 22 k.p.c.) w kwocie 40.228,77 zł (9.209,04 Euro x 4,3684 zł/Euro) i zadośćuczynienie w kwocie 436.840 zł. Wartość przedmiotu sporu określona została natomiast przez powoda po rozszerzeniu powództwa na kwotę 2.316.326 zł. Należało więc przyjąć, że powód wygrał sprawę w 35,65%, a przegrał w 65,35%, zaś w tym stosunku wygrał sprawę pozwany, co przekładałoby się na odpowiednie udziały w kosztach postępowania. Koszty procesu poniesione przez powoda wyniosły łącznie 27.505,07 zł, na co składają się uiszczona część opłaty od pozwu w kwocie 10.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego za I instancję w kwocie 7.200 zł i za II instancję w kwocie 5.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł, należności tłumacza
w kwocie łącznej 2.251,39 zł, należności biegłych w kwocie łącznej 2.636,68 zł. Powód wskazywał tu również na poniesione koszty dojazdu do Sądu w celu udziału w rozprawie
z dnia 8 maja 2012 r. i na badania przez biegłych w dniu 29 marca 2012 r. w wysokości łącznej 1.820 Euro, ale poniesienie kosztów dojazdu w takiej wysokości nie zostało w żaden sposób wykazane przez powoda, a nawet nie przedstawiono sposobu kalkulacji tej kwoty, zatem takie koszty nie mogły zostać uznane. Koszty procesu poniesione przez pozwanego wyniosły natomiast 112.600 zł, na co składają się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego za I instancję w kwocie 7.200 zł i za II instancję w kwocie 5.400 zł oraz opłata od apelacji od pierwszego wyroku w kwocie 100.000 zł. Gdyby stosować zasadę stosunkowego rozliczenia kosztów według art. 100 zd. 1 k.p.c., to powód musiałby zwrócić pozwanemu część poniesionych przez pozwanego kosztów postępowania. Odstępując od tej zasady na rzecz zasady słuszności z art. 102 k.p.c., Sąd miał na uwadze trudną sytuację zdrowotną i życiową, w jakiej powód znajduje się po wypadku, fakt, że powód był subiektywnie przekonany
o zasadności roszczeń w wysokości dochodzonej pozwem (zwłaszcza co do wysokości zadośćuczynienia) oraz fakt, że wysokość zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę nie da się ściśle wyliczyć i zależy w dużej mierze od swobodnego uznania sędziowskiego.

Nieuiszczone przez strony koszty sądowe wyniosły łącznie 191.611,92 zł, na co składa się część opłaty od pozwu w kwocie 90.000 zł, opłata od rozszerzenia powództwa
w kwocie 1.485 zł i opłata od apelacji powoda w kwocie 100.000 zł, od uiszczenia których powód był zwolniony, oraz wydatki na tłumacza w kwocie 39,09 zł i na biegłego w kwocie 87,83 zł. Ze względu na wskazany wyżej wynik sprawy, udział powoda w tych kosztach wynosi 65,35% a pozwanego 35,65%. Mając to na uwadze Sąd w pkt. VII sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 623) nakazał pobrać z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 68.309,65 zł (191.611,92 zł x 35,65%).

Sąd odstąpił natomiast w pkt. VIII sentencji wyroku od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych mając na uwadze opisane wyżej okoliczności związane z sytuacją zdrowotną i życiową powoda, w jakiej znalazł się on po wypadku.