Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - XXV Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący:	sędzia del. Michał Jakubowski
Protokolant:	sekretarz sądowy Karolina Knieć-Owczarek

po rozpoznaniu na rozprawie 02 listopada 2020 r. w Warszawie

sprawy z powództwa M. I. (1)

przeciwko W. I. (1)

o zapłatę

oraz z powództwa wzajemnego W. I. (1)

przeciwko M. I. (1)

o zapłatę

orzeka

1.  Powództwo oddala.

2.  Powództwo wzajemne oddala.

3.  Koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

4.  Nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sygn. akt XXV C 1001/17

UZASADNIENIE

M. I. (1) wystąpiła przeciwko W. I. (1) o zapłatę kwoty 129 167,00 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 10 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powódka jako podstawę żądania wskazała umowę sprzedaży nieruchomości położonej w I. przy ul. (...) z 21 października 2010 r., której współwłaścicielami w częściach ułamkowych jest powódka w udziale 5/6 oraz pozwany w udziale 1/6 części. Powódka wywodziła, że pozwany nie przekazał przysługującej powódce stosunkowej części zadatku ceny sprzedaży ww. nieruchomości, który został uiszczony w całości przez kupujących w kwocie 155 000,00 zł na rachunek bankowy pozwanego. Powódka ze względu na wielkość udziałów winna otrzymać kwotę 129 167,00 zł zaś pozwany 25 833,00 zł. Według powódki pozwany nie rozliczył się z otrzymanego zadatku (pozew z 31 maja 2017 r. – k. 4-9; replika na odpowiedź na pozew – k. 110-111; pismo procesowe z 08 stycznia 2019 r. – k. 341-346).

W. I. (1) wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zaprzeczył twierdzeniom powódki, wskazując, że powódka w § 3 ust. 1 umowy sprzedaży spornej nieruchomości z 07 grudnia 2010 r., pokwitowała odbiór kwoty 129 200,00 zł. Pozwany wskazywał, że strony zawarły ustne porozumienie dotyczące rozliczenia części spornego zadatku, które miało nastąpić przy kolejnych transakcjach z udziałem małżonków. Z ostrożności procesowej pozwany podniósł zarzut wygaśnięcia obowiązku wydania korzyści, gdyż zostały one zużyte na potrzeby rodziny. Do 2012 roku osobą która utrzymywała wspólne gospodarstwo domowe był wyłącznie pozwany, gdyż powódka nie pracowała (odpowiedź na pozew – k. 100-104; pismo procesowe z 02 stycznia 2018 r. – k. 117-118v; pismo procesowe z 19 marca 2020 r. – k. 446-458).

W. I. (1) w dniu 19 marca 2018 r. wystąpił przeciwko M. I. (1) z powództwem wzajemnym wnosząc o zapłatę kwoty 172 411,30 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej wzajemnej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wzajemny podnosił, że pozwana wzajemna nabyła na korzystnych warunkach do majątku osobistego lokal mieszkalny przy ul. (...) w W. za cenę 144 822,60 zł, rozłożoną na 10 corocznych rat w wysokości 14 482,26 zł. Nieruchomość ta została sprzedana za kwotę 616 000,00 zł. W latach 2006-2010 osobą która faktycznie ponosiła koszty zapłaty ceny sprzedaży był powód wzajemny, uiszczając na rzecz sprzedającego łącznie kwotę 72 411,30 zł. W dniu 08 sierpnia 2008 r. strony zawarły umowę sprzedaży udziału 2/6 części we współwłasności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym w I., na mocy której pozwana wzajemna nabyła od powoda wzajemnego 2/6 części tej nieruchomości za cenę 500 000,00 zł. Z tytułu ceny sprzedaży powód otrzymał od pozwanej jedynie 100 000,00 zł. W pozwie wzajemnym powód dochodzi części ceny sprzedaży udziału w wysokości 100 000,00 zł (pozew wzajemny – k. 123-125; replika na odpowiedź na pozew wzajemny – k. 236-239; pismo procesowe z 08 stycznia 2019 r. – k. 341-346).

M. I. (1) w odpowiedzi na pozew wzajemny wnosiła o oddalenie roszczenia W. I. (1) oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu związanych z powództwem wzajemnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana wzajemna zaprzeczyła, aby powód wzajemny spłacił zobowiązania z tytułu zapłaty ceny za lokal mieszkalny przy ul. (...) w W. w kwocie 72 411,30 zł. W umowie sprzedaży udziału 2/6 części nieruchomości w I. powód wzajemny oświadczył, że otrzymał od pozwanej wzajemnej całą cenę w kwocie 500 000,00 zł. Pozwana wzajemna dowodziła także, że spłata części ceny sprzedaży udziału, została rozliczona w sposób określony w piśmie procesowym z 18 grudnia 2018 r.

(odpowiedź na pozew wzajemny – k. 223-227; pismo procesowe z 18 grudnia 2018 r. – k. 256).

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 08 lipca 1994 r. M. I. (1) i W. I. (2) zawarli związek małżeński, pozostając w ustroju wspólności majątkowej (dowód: umowa majątkowa małżeńska z 28 lipca 2006 r. – k. 49).

Umową sprzedaży z 06 listopada 2000 r. małżonkowie I. nabyli do majątku wspólnego zabudowaną budynkiem mieszkalnym nieruchomość położoną w I., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie prowadzi KW nr (...) (dowód: §1 ust. 1 pkt 1 oraz §1 ust. 2 pkt 1 umowy sprzedaży z 08 sierpnia 2008 r. – k. 137-143).

M. I. (1) do 2012 r. nie pracowała zawodowo, zajmując się prowadzeniem domu i opieką nad wspólnymi dziećmi. Rodzinę utrzymywał W. I. (1) (dowód: (dowód: wyrok rozwodowy z 15 listopada 2019 r. wraz z pisemnym uzasadnieniem – k. 460-484; zeznania W. I. (1) w charakterze strony – k. 528).

W dniu 28 lipca 2006 r. małżonkowie I. zawarli umowę o rozdzielności majątkowej. Na mocy przedmiotowej umowy małżonkowie stali się współwłaścicielami nieruchomości w I. dla której prowadzona jest KW nr (...) w udziałach wynoszących po 1/2 części (§6) (dowód: umowa majątkowa z 28 lipca 2006 r. – k. 49-51).

W. I. (1) w okresie poprzedzającym zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, pracował od kilku lat na rzecz dewelopera (...) Sp. z o.o. w W., dysponując między innymi pełnomocnictwem do reprezentowania spółki (okoliczność bezsporna; dowód: umowa sprzedaży z 28 lipca 2006 r. – k. 126).

Na mocy umowy sprzedaży z 28 lipca 2006 r. M. I. (1) nabyła do majątku osobistego od spółki (...) Sp. z o.o. w W. reprezentowanej przez W. I. (1) własność lokalu mieszkalnego o powierzchni 52 m ^{( 2)} z miejscem postojowym w garażu podziemnym, położonego przy ul. (...) w W. za cenę 144 822,16 zł. Zapłata ceny sprzedaży nieruchomości miała nastąpić w następujący sposób: kwota 14 482,26 zł została uiszczona przy zawarciu umowy, a reszta ceny sprzedaży została rozłożona na 9 rat po 14 482,26 zł płatnych do 31 marca każdego roku począwszy od 2007 r. (dowód: umowa sprzedaży z 28 lipca 2006 r. lokalu przy ul. (...) – k. 126-131).

Powyższy lokal mieszkalny położony w W. (dzielnica B.) przy ul. (...) w 2007 roku (12 miesięcy), był wynajmowany przez (...) Sp. z o.o. w której pracował W. I. (1) za kwotę 2 500,00 zł miesięcznie. W. I. (1) w okresie zbliżonym do zapłaty czynszu najmu, zasilał rachunek bankowy M. I. (1) kwotami rzędu 1 000 – 1 500,00 zł, z których opłacany był między innymi czynsz do Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) oraz zaliczki podatku do urzędu skarbowego W. – B.. Z rachunku bankowego M. I. (2), na który wpływał czynsz najmu dokonywano transakcji w sklepach spożywczych, odzieżowych. Na rachunek bankowy M. I. (1) w 2007 roku, poza czynszem najmu lokalu przy ul. (...) oraz wpłatami W. I. (1), nie wpływały żadne inne przysporzenia majątkowe (dowód: wyciągi z rachunku M. I. (1) w (...) S.A. (...) za 2007 r. – k. 147-188 akt I C 727/18).

Przed kupnem przez M. I. (1) ww. lokalu mieszkalnego oraz zawarciem umowy najmu lokalu mieszkalnego przy ul. (...), przez cały 2006 r., W. I. (1) zasilał rachunek M. I. (1) kwotami rzędu 3 000,00 zł miesięcznie. Środki te były przeznaczane na utrzymanie wspólnego gospodarstwa domowego (dowód: wydruki z rachunku W. I. (1) za 2006 r. – k. 200-211 akt I C 727/18; protokół zeznań M. I. (2) w sprawie I Ns 343/07 – 00:58:57 – k. 246).

W dniu 18 stycznia 2008 r. M. I. (2) sprzedała lokal nr (...) położony w W. przy ul. (...) za cenę 615 000,00 zł (dowód: TREŚĆ KSIĘGI WIECZYSTEJ NR (...) – dostępna na stronie internetowej (...) protokół zeznań M. I. (2) w sprawie I Ns 343/07 – 01:18:05 – k. 246v zeznania W. I. (1) – k. 528).

Małżonkowie ustalili między sobą, że podzielą się uzyskaną ceną sprzedaży po 300 000,00 zł (dowód: zeznania W. I. (1) w charakterze strony – k. 528).

W dniu 07 lutego 2008 r. M. I. (1) dokonał na rzecz P. P. przelewu kwoty 300 000,00 zł oraz kwoty 100 000,00 zł (dowód: częściowy wydruk z rachunku – k. 297).

W dniu 07 lutego 2008 r. M. I. (1) zawarła z P. P. warunkową umowę sprzedaży części nieruchomości położonej w K.. Cena sprzedaży została ustalona na kwotę 300 000,00 zł. P. P. w §3 tej umowy, oświadczył, że całą cenę sprzedaży w kwocie 300 000,00 zł otrzymał.

Tego samego dnia (07 lutego 2008 r.) W. I. (1) zawarł z P. P. warunkową umowę sprzedaży części nieruchomości położonej w K., za cenę 100 000,00 zł. P. P. oświadczył, że otrzymał cenę sprzedaży (dowód: warunkowa umowa sprzedaży z 07 lutego 2008 r. – k. 347-352; rozwiązanie warunkowych umów sprzedaży z 28 kwietnia 2008 r. – k. 353-356).

W dniu 31 marca 2008 r. z rachunku bankowego M. I. (1) został dokonany na rzecz (...) Sp. z o.o. w W. przelew kwoty 28 964,52 zł tytułem spłaty II i III raty ceny sprzedaży lokalu przy ul. (...) w W.. Środki pieniężne użyte przez M. I. (1) do zapłaty ww. rat pochodziły od W. I. (1) (dowód: częściowy wyciąg z rachunku – k. 299; protokół zeznań M. I. (2) w sprawie I Ns 343/07 – 01:19:03 – k. 246v).

Obie powyższe warunkowe umowy sprzedaży nieruchomości w K. z 07 lutego 2008 r. zostały rozwiązane 28 kwietnia 2008 r. W § 2 umowy rozwiązującej ww. warunkowe umowy sprzedaży, W. I. (1) oświadczył, że otrzymał od P. P. zwrot kwoty 100 000,00 zł. M. I. (1) oświadczyła, że otrzymała od P. P. zwrot kwoty 300 000,00 zł. Faktycznie jednak żadne kwoty nie zostały zwrócone W. I. (1) i M. I. (1) (dowód: warunkowa umowa sprzedaży z 07 lutego 2008 r. – k. 347-352; rozwiązanie warunkowych umów sprzedaży z 28 kwietnia 2008 r. – k. 353-356; częściowo zeznania M. I. (1) w charakterze strony – k. 527v; zeznania w charakterze strony W. I. (1) – k. 528v).

W dniu 08 sierpnia 2008 r. małżonkowie I. zawarli umowę na mocy której W. I. (1) sprzedał M. I. (1) udział wynoszący 2/6 we współwłasności nieruchomości w I. dla której prowadzona jest KW nr (...) za cenę 500 000,00 zł. W §3 tej umowy, W. I. (1) oświadczył, że otrzymał umówioną cenę sprzedaży części udziałów od M. I. (2) (dowód: umowa sprzedaży z 08 sierpnia 2008 r. – k. 137-143).

W dniu 08 sierpnia 2008 r. M. I. (1) przelała na rachunek W. I. (1): kwotę 90 000,00 zł tytułem „transakcji kupna domu” oraz kwotę 10 000,00 zł na rzecz notariusza sporządzającego umowę z 08 sierpnia 2008 r. tytułem podatku od czynności cywilnoprawnych (okoliczność przyznana przez powoda wzajemnego; dowód: częściowo wydruk z rachunku bankowego M. I. (1) – k. 310; umowa sprzedaży z 08 sierpnia 2008 r. – k. 137-143).

M. I. (1) w roku 2008 przelewała na rzecz W. I. (1) kwoty od 600,00 zł do 4 000,00 zł. M. I. (1) na przedmiotowe przelewy powoływała się w sprawie z powództwa W. I. (1) wytoczonej przeciwko M. I. (1) przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie za sygn. akt 727/18. W wydanym w tej spawie wyroku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie nie uznał powyższych przepływów jako pożyczek między małżonkami, uznając je za zwykłe przepływy między małżonkami związane z prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego (dowód: wydruk z rachunku powódki – k.371-408; wyrok – k. 243, pisemne uzasadnienie wyroku – k. 252-261 akt I C 727/18).

W dniu 21 sierpnia 2008 r. W. I. (1) kupił od P. P. za cenę 400 000,00 zł nieruchomość położoną w K.. W §3 tej umowy sprzedający pokwitował odbiór ceny sprzedaży. Środki na kupno tej nieruchomości pochodziły od M. I. (1), stanowiąc realizację uzgodnień majątkowych małżonków (dowód: umowa sprzedaży z 21 sierpnia 2008 r. – k. 515-524; częściowo zeznania M. I. (1) w charakterze strony – k. 527v; zeznania w charakterze strony W. I. (1) – k. 528v).

W 2010 roku W. I. (1) sprzedał nieruchomość w K. i kupił nieruchomość w W., uzyskując dochody z najmu lokali mieszkalnych i usługowych (dowód: uzasadnienie wyroku rozwodowego stron – k. 465; częściowo zeznania W. I. (1) w charakterze strony – k. 528v).

Z rachunku bankowego M. I. (1) w dniu 27 lipca 2010 r. został dokonany na rzecz (...) Sp. z o.o. przelew kwoty 28 964,52 zł tytułem spłaty IV i V raty ceny sprzedaży lokalu przy ul. (...) w W.. Środki pieniężne na zapłatę powyższych rat pochodziły od W. I. (1) (dowód: częściowy wydruk z historii rachunku – k. 323; protokół zeznań M. I. (2) w sprawie I Ns 343/07 – 01:19:03 – k. 246v; zeznania w charakterze strony W. I. (1) – k. 528).

W dniu 21 października 2010 r. małżonkowie I., zawarli z małżonkami D., przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości położonej przy ul. (...) w I. dla której prowadzona jest KW nr (...), w której W. I. (1) przysługiwał udział wynoszący 1/6 części, a M. I. (1) udział wynoszący 5/6 części. Kupujący przekazali sprzedającym tytułem zadatku kwotę 155 000,00 zł, przelaną w całości na rachunek W. I. (1) (dowód: przedwstępna umowa sprzedaży z 21 października 2010 r. – k. 11-15)

Umowa sprzedaży powyższej nieruchomości została zawarta 07 grudnia 2010 r. W §3 tej umowy, małżonkowie I. oświadczyli, że zadatek otrzymany od kupujących, rozdzielili między sobą, stosownie do posiadanych udziałów, a M. I. (1) przekazano kwotę 129 167,00 zł. Pozostała część umówionej ceny sprzedaży tej nieruchomości została przelana na oddzielne rachunki bankowe W. I. (1) (232 200,00 zł) i M. I. (1) (1 162 800,00 zł). Otrzymaną od kupujących kwotę całego zadatku, W. I. (1) przeznaczył na zapłatę ceny kupna nieruchomości w I. (dowód: umowa sprzedaży z 07 grudnia 2010 r. – k. 17-31; zeznania M. I. (1) w charakterze strony – k. 526v; zeznania W. I. (1) w charakterze strony – k. 527v-528).

Małżonkowie I. za uzyskaną cenę sprzedaży ww. nieruchomości kupili drugi dom w którym wspólnie zamieszkali położony przy ul. (...) w I.. Małżonkowie I. dokonali kupna tej nieruchomości w udziałach – M. I. (1) 3/4 części a W. I. (1) 1/4 części. Zmiana proporcji udziałów w nieruchomości wspólnej, stanowiła wzajemne rozliczenie się małżonków z wcześniejszych ustaleń i przepływów majątkowych (dowód: częściowo protokół zeznań M. I. (1) w sprawie I Ns 343/07 – 01:02:40 – k. 246; częściowo wniosek o zniesienie współwłasności z 05 czerwca 2017 r. – k. 506-509; częściowo zeznania W. I. (1) w charakterze strony – k. 528).

Wyrokiem z 16 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie zasądził od M. I. (1) na rzecz (...) Sp. z o.o. w W. kwotę 28 964,52 zł tytułem zapłaty rat nr VI i VII (za lata 2011-2012) stanowiących część ceny sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w W. (dowód: wyrok – k. 122, pisemne uzasadnienie wyroku – k. 125-127 akt I C 1199/13).

Konflikt stron rozpoczął się w 2014 roku. W sierpniu 2015 r. W. I. (1) wystąpił przeciwko M. I. (1) z powództwem o rozwód. Małżeństwo stron zostało rozwiązane wyrokiem rozwodowym z 15 listopada 2019 r. (dowód: wyrok z 15 listopada 2019 r. wraz z pisemnym uzasadnieniem – k. 460-484).

Wyrokiem z 18 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie zasądził od M. I. (1) na rzecz W. I. (1) kwotę 17 618,76 zł. Suma ta stanowiła IX ratę ceny sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w W. (14 482,26 zł) wraz ze skapitalizowanymi odsetkami za opóźnienie (3 136,50 zł), którą to wierzytelność W. I. (1) nabył na podstawie umowy cesji od (...) Sp. z o.o. w W. (dowód: wyrok – k. 243, pisemne uzasadnienie wyroku – k. 252-261 akt I C 727/18; umowa przelewu wierzytelności z 28 września 2015 r. – k. 241-243).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dowodów z dokumentów urzędowych, prywatnych oraz wydruków z rachunków bankowych stron znajdujących się zarówno w aktach niniejszej sprawy jak i aktach sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie za sygn. akt I C 727/18 oraz I C 1199/13.

Wiarygodność włączonych do ustaleń faktycznych dokumentów, zważywszy na całokształt okoliczności niniejszej sprawny, w tym okoliczności potwierdzone częściowo przez same strony w pismach procesowych oraz zeznaniach w charakterze stron, w większości nie budziła zastrzeżeń Sądu. Treść oświadczeń woli stron zawarta w umowach powołanych w treści uzasadnienia w zakresie przekazywania poszczególnych świadczeń pieniężnych, została przez Sąd zweryfikowana, prowadząc w niektórych przypadkach do odmiennych ustaleń aniżeli wynikałoby to z oświadczeń wierzycieli.

W szczególności zostały obalone domniemania wynikające z oświadczeń zarówno M. I. (1) jak i W. I. (1) o pokwitowaniu spełnienia świadczeń pieniężnych w zakresie przekazania powódce części zadatku w kwocie 129 167,00 zł oraz zapłaty powodowi wzajemnemu pełnej ceny sprzedaży udziału w nieruchomości w kwocie 500 000,00 zł.

Pokwitowanie stanowi potwierdzenie spełnienia świadczenia przez dłużnika i z jego udzieleniem wiąże się domniemanie, że świadczenie zostało spełnione (art. 462 k.c.). Okazanie przez dłużnika pokwitowania wystawionego przez wierzyciela skutkuje przerzuceniem na tego ostatniego ciężaru obalenia domniemania związanego z posiadaniem pokwitowania poprzez udowodnienie, że dłużnik zobowiązania nie wykonał. Wierzyciel może próbować obalić domniemanie za pomocą wszelkich możliwych środków dowodowych, ponieważ pokwitowanie jako dokument prywatny stanowi jedynie dowód tego, że zawarte w nim oświadczenie pochodzi od osoby, która podpisała się na dokumencie (art. 245 k.p.c.).

W. I. (1) mimo odmiennych twierdzeń podnoszonych w pisemnym stanowisku procesowym, zeznając w charakterze strony przyznał, że nie przekazał M. I. (1) otrzymanej od kupujących części zadatku na poczet ceny sprzedaży nieruchomości. Z uwagi na pozostałe okoliczności sprawy, nie oznacza to jednak bynajmniej, że pozwany wzbogacił się kosztem powódki bez podstawy prawnej, co zostanie szerzej omówione w uzasadnieniu prawnym.

W przypadku pokwitowania zapłaty przez pozwaną wzajemną na rzecz powoda wzajemnego kwoty 500 000,00 zł tytułem zapłaty ceny sprzedaży udziału w nieruchomości w której wspólnie zamieszkiwały strony, Sąd także nie miał wątpliwości, że oświadczenie to nie było w pełni zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. W dniu zawarcia tejże umowy, powód wzajemny otrzymał od pozwanej wzajemnej wyłącznie kwotę 100 000,00 zł. Pozwana wzajemna do drugiej połowy 2012 roku nie pracowała zarobkowo. Wspólne gospodarstwo domowe było utrzymywane przez powoda wzajemnego. Jedynym przysporzeniem majątkowym pozwanej wzajemnej w roku 2008 była uzyskana cena sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w W. w wysokości 615 000,00 zł. Nie było zatem możliwe, aby pozwana z jednej strony przelała na rzecz zbywcy nieruchomości w K. kwotę 400 000,00 zł, przelała na rzecz powoda wzajemnego kwotę 100 000,00 zł (jako część ceny sprzedaży udziału w nieruchomości), zapłaciła w marcu 2008 r. raty w kwocie 28 964,52 zł za lokal przy ul. (...) i dodatkowo w tym samym roku spłaciła w całości powoda wzajemnego w pozostałej kwocie 400 000,00 zł (część ceny sprzedaży udziału w nieruchomości). Suma tych świadczeń opiewa bowiem na kwotę 928 964,52 zł. Jest zatem wyższa o ponad 300 000,00 zł aniżeli przysporzenie majątkowe uzyskane przez pozwaną wzajemną w 2008 roku i w latach poprzedzających (powód wzajemny utrzymywał pozwaną wzajemną oraz wspólne gospodarstwo domowe w latach poprzedzających, aż do połowy 2012 roku). Podważa to nie tylko oświadczenia zawarte w umowie sprzedaży udziałów w nieruchomości, ale także odmienne w swej treści zeznania M. I. (1) w charakterze strony, które uznać trzeba za niewiarygodne.

Ze względu na całokształt okoliczności sprawy, zasady doświadczenia życiowego i logiki, Sąd nie miał także wątpliwości, że środki pieniężne za pomocą których z rachunku bankowego M. I. (1) dokonano spłaty rat nr II-III, IV-V za lokal mieszkalny przy ul. (...) w W. zostały uprzednio przelane przez W. I. (1) na rachunek M. I. (1). Fakt ten został potwierdzony przez M. I. (1) w innym postępowaniu toczącym się między stronami i według Sądu nie może być w tym zakresie mowy o pomyłce.

Sąd w powyższym przekonaniu utwierdziły zeznania M. I. (1) w charakterze strony, które w wielu miejscach nie korelowały z pozostałym materiałem dowodowym oraz zasadami logiki. M. I. (1) utrzymywała, że pierwsza wpłata gotówkowa za nabycie lokalu mieszkalnego przy ul. (...) została sfinansowana z jej własnych środków. Rzecz jednak w tym, że pozwana wzajemna w 2006 roku nie dysponowała żadnymi własnymi środkami, skoro w okresie tym nie pracowała zawodowo. Z wydruku z rachunku bankowego pozwanej wzajemnej znajdującego się w załączonych aktach C 727/18, wynika, że pozwana wzajemna w 2006 roku otrzymywała od powoda wzajemnego co miesiąc kwotę około 3 000,00 zł, która była na bieżąco przez nią wykorzystywana na utrzymanie wspólnego gospodarstwa domowego. Analiza tego rachunku bankowego wskazuje na jeszcze jeden aspekt sprawy. M. I. (1), zeznając w charakterze strony, utrzymywała, że środki na zapłatę raty nr II i III uzyskała z czynszu najmu tego lokalu pobieranego przez dwa lata. Wskazać należy jednak, iż lokal przy ul. (...) był wynajmowany wyłącznie w 2007 roku, a czynsz najmu w kwocie 2 500,00 zł był pożytkowany przez pozwaną wzajemną na bieżące potrzeby. Powód wzajemny zasilał rachunek bankowy pozwanej wzajemnej o kwotę przeznaczaną za zapłatę czynszu do wspólnoty mieszkaniowej oraz odprowadzenia zaliczki na podatek za najem tego lokalu. Pozwana wzajemna otrzymywała w ogólnym rozrachunku, co miesiąc środki pieniężne w zbliżonej wysokości do tych z 2006 roku, które były przez pozwaną wzajemną na bieżąco pożytkowane. Skoro pozwana wzajemna nie pracowała w tym okresie, a czynsz najmu oraz wpłaty od powoda wzajemnego były wykorzystywane na bieżące potrzeby, nie jest możliwe, aby z pozyskanych środków na najem, pozwana wzajemna mogła odłożyć kwotę 28 964,52 zł na zapłatę raty nr II i III, co podważa wiarygodność zeznań M. I. (1) w charakterze strony.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał zeznania M. I. (1) za wiarygodne wyłącznie w zakresie w jakim korelują one z pozostałym materiałem dowodowym, zasadami doświadczenia życiowego i logiki. W przypadku przelewów z rachunku bankowego pozwanej wzajemnej na rachunek powoda wzajemnego, opiewających na kwoty od 600,00 zł do 4 000,00 zł (dokonanych w 2008 roku), Sąd nie dał wiary twierdzeniom oraz zeznaniom M. I. (1) w charakterze strony, jakoby kwoty te stanowiły spłatę powoda wzajemnego lub były to pożyczki. Już samo stanowisko procesowe pozwanej wzajemnej w tym zakresie jest sprzeczne z zeznaniami w charakterze strony. M. I. (1) w zależności od sytuacji, na przemian utrzymywała, że były to pożyczki między małżonkami, następnie, że była to forma spłaty powoda wzajemnego za sprzedaż udziału w części nieruchomości, mimo, że czynność ta miała miejsce w większości wpłat gotówkowych później aniżeli wpłaty na które powołuje się M. I. (1). Oba twierdzenia i zeznania są według Sądu niewiarygodne. Już samo to, iż M. I. (1) nie potrafiła jednoznacznie określić tytułu prawnego do tych przelewów świadczy, iż najprawdopodobniej były to typowe rozliczenia między małżonkami prowadzone w ramach wspólnego gospodarstwa domowego. Nie były to bowiem wysokie kwoty. Podzielić trzeba tym samym rozważania poczynione w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie w sprawie I C 727/18. Nadmienić trzeba, że W. I. (1) w latach 2006-2007 przelewał na rachunek M. I. (1) podobne kwoty, a nie podnosił, iż były to pożyczki lub środki z których małżonkowie mieliby się później rozliczyć.

Zeznania W. I. (1) w charakterze strony Sąd w przeważającej części uznał za wiarygodne. Korelowały bowiem w większości z pozostałym materiałem dowodowym, były logiczne, tworząc spójny obraz stosunków majątkowych małżonków w latach 2006-2010. Sąd nie dał wiary zeznaniom w charakterze strony W. I. (1) w zakresie w jakim utrzymywał, że strony nadal nie rozliczyły się w całości z wzajemnych przesunięć majątkowych. Zwrócić trzeba bowiem uwagę, że zważywszy na dotychczasowy sposób prowadzenia spraw majątkowych przez małżonków w latach 2006-2010, polegający na rozliczaniu nabywanych składników majątkowych i przesunięć w równych częściach, gdyby pozwana wzajemna obowiązana była jeszcze do jakiś świadczeń pieniężnych na rzecz powoda wzajemnego, stosowna korekta zostałaby dokonana w ramach ustalenia wysokości udziałów w kolejnej nieruchomości nabywanej przez małżonków, w której wysokość tychże została określona w stosunku 1/4 do 3/4.

Sąd zważył, co następuje.

Oba powództwa podlegały w całości oddaleniu.

Podstawą roszczeń dochodzonych przez powódkę przeciwko pozwanemu w kwocie 129 167,00 zł były przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. k.c.). Powódka utrzymywała, że pozwany nie rozliczył się z nią z pobranego od kupujących nieruchomość przy ul. (...) w I. części zadatku przypadającego z tytułu sprzedaży udziału powódki w tejże nieruchomości.

Zgodnie z art. 405 k.c. przesłankami bezpodstawnego wzbogacenia są, po pierwsze, uzyskanie przez daną osobę korzyści majątkowej kosztem innej osoby oraz, po drugie, brak podstawy prawnej do nabycia takiej korzyści. Ogólna formuła bezpodstawnego wzbogacenia jest tak szeroka, że pozwala ją rozumieć jako ogólną zasadę, że nikt nie powinien się bogacić bezpodstawnie kosztem drugiego a niezdolność czy niemożność dochowania zasad przewidzianych w ustawie, czy też ich niedoskonałość nie może prowadzić do akceptacji przesunięć majątkowych, czy też uzyskania korzyści pozbawionych uzasadnienia ekonomicznego czy też moralnego. Drugą przesłankę stanowi bezpodstawność, czyli brak dostatecznej przyczyny, jako najszerzej rozumianej podstawy prawnej lub społecznej wzbogacenia. Bezpodstawność prawna oznacza sytuację, w której wzbogacenie nie stanowi prawidłowego następstwa elementu uregulowanego w ramach istniejącego "pierwotnie" stosunku prawnego. Wzbogacenie jest bezzasadne nawet wtedy, kiedy nastąpiło w związku z określonym stosunkiem prawnym, czy zdarzeniem prawnym, ale nie stanowi jego prawidłowego, poprawnego następstwa, akceptowanego, oczekiwanego społecznie.

Wbrew zapatrywaniom pełnomocnika procesowego pozwanego, W. I. (1) posiada legitymację procesową bierną w ramach powyższej podstawy prawnej roszczenia powódki. Na podstawie umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości z 21 października 2010 r. kupujący zobowiązali się do zapłaty całości zadatku na rachunek bankowy pozwanego. Kupujący wywiązali się z tego zobowiązania, co pozwany potwierdził w swoich zeznaniach. W umowie sprzedaży z 07 grudnia 2010 r. sprzedający oświadczyli, że otrzymali umówioną kwotę zadatku, która została „rozdzielona” proporcjonalnie do sprzedawanych udziałów. Faktycznie pozwany nie przekazał powódce przysługującej jej części zadatku w kwocie 129 200,00 zł, co nie oznacza, że kupujący nie wywiązali się z obowiązku zapłaty sprzedającym umówionej ceny. Według Sądu zgoda wszystkich stron umowy przedwstępnej na zapłatę przez kupujących całego zadatku do rąk W. I. (1), wskazuje na istnienie porozumienia i zgody, co do tego, że rozliczy się on z tego zadatku z M. I. (1), co znalazło następnie potwierdzenie w §3 umowy sprzedaży z 07 grudnia 2010 r.

Z ustalonych okoliczności faktycznych wynika, że pomiędzy sprzedającymi – małżonkami I. występowały dodatkowe porozumienia w zakresie wzajemnych rozliczeń i przepływów majątkowych. Małżonkowie przyjęli zasadę, że w części dotyczącej lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w W., a także nieruchomości przy ul. (...) w I., będą się rozliczać z przepływów majątkowych w taki sposób, aby w ostatecznym rozrachunku uzyskali równe przysporzenia majątkowe do majątków osobistych (w związku ze zniesieniem wspólności ustawowej małżeńskiej).

O istnieniu tego rodzaju dodatkowych porozumień między małżonkami I. świadczą następujące okoliczności faktyczne.

1/ W dniu 26 lipca 2006 r. małżonkowie zawarli umowę wprowadzającą rozdzielność majątkową, na mocy której stali się współwłaścicielami nieruchomości położonej przy ul. (...) w I. w udziałach wynoszących po 1/2 części.

2/ Tego samego dnia M. I. (1) zawarła ze spółką w której pracował W. I. (1) umowę nabycia do majątku osobistego lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w W., nie tylko po bardzo niskiej cenie (niespełna 150 000,00 zł za 52,00 m ² wraz z miejscem postojowym w garażu podziemnym), ale również korzystnych warunkach spłaty. Nie ulega wątpliwości, że sama możliwość kupna na tak atrakcyjnych warunkach lokalu mieszkalnego od dewelopera, musiała być związana z bliżej nieujawnionymi rozliczeniami pomiędzy W. I. (2) a deweloperem, z którym współpracował pozwany. Nieco ponad rok później nieruchomość ta została wszakże sprzedana za ponad 600 000,00 zł, co nawet w przypadku konieczności wykończenia tego lokalu dawało bardzo wysoki zysk. Powódka która nie pracowała do 2012 roku nie posiadała własnych środków pieniężnych na pokrycie ceny kupna tego lokalu w 2006 roku, a także jego ewentualnego wykończenia. Pożytki uzyskiwane z najmu lokalu były pożytkowane przez powódkę na prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Pozwany opłacał czynsz i podatek związany z tymże lokalem, a powódce pozostawała miesięcznie do dyspozycji kwota zbliżona to tej którą otrzymywała w 2006 roku od powoda na prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Strony mimo, że zwarły umowę o rozdzielności majątkowej, nadal prowadziły de facto rozliczenia majątkowe takie jakby pozostawały we wspólności majątkowej.

3/ Ze środków uzyskanych ze sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ul. (...), zapłacona została cena sprzedaży nieruchomości w K. nabytych przez pozwanego do majątku osobistego za cenę 400 000,00 zł. Środki na kupno tej nieruchomości zostały przelane przez powódkę na rachunek sprzedającego oraz rachunek pozwanego w lutym 2008 r.

4/ Pozwany w sierpniu 2008 r. sprzedał powódce udział wynoszący 2/6 we współwłasności nieruchomości położonej przy ul. (...) w I. za cenę 500 000,00 zł. Powódka w dniu zawarcia umowy przelała na rzecz pozwanego kwotę 100 000,00 zł. Powódka w dniu zwarcia umowy sprzedaży nie posiadała środków na zapłatę pozostałej części ceny sprzedaży należnej pozwanemu (400 000,00 zł).

Na dzień zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości położonej przy ul. (...) w I., rozliczenia małżonków I. przedstawiały się w ten sposób, że powódka winna przekazać pozwanemu: połowę kwoty uzyskanej ze sprzedaży lokalu przy ul. (...) w W. – 300 000,00 zł, cenę sprzedaży udziału w nieruchomości przy ul. (...) w I. – 500 000,00 zł. Z kwoty 800 000,00 zł powódka przekazała pozwanemu świadczenie pieniężne w wysokości 500 000,00 zł (300 000,00 zł + 100 000,00 zł + 90 000,00 zł + 10 000,00 zł). Do rozliczenia pozostała kwota 300 000,00 zł, powiększona o ewentualne raty za lokal przy ul. (...).

Powyższe okoliczności sprawy oraz dalsze wydarzenia wskazują, że przelew całego zadatku na rachunek bankowy pozwanego, wynikał z wzajemnych rozliczeń majątkowych małżonków, zapłata przez kupujących całego zadatku na poczet ceny sprzedaży nieruchomości na rachunek bankowy pozwanego, stanowił swoistego rodzaju czynność mającą na celu zrównoważenie wzajemnych przepływów majątkowych między małżonkami, zgodnie z ich wcześniejszymi ustaleniami. Nawet jeżeli owe ustalenia ówczesnych małżonków miały charakter nieformalny, nie usankcjonowany prawnie należy przyjąć, iż ze względu na powołane wyżej okoliczności, wypełniona została dyspozycja art. 411 pkt 2 k.p.c. Strony w okresie dokonywania spornego przysporzenia majątkowego pozostawały w związku małżeńskim, który funkcjonował poprawnie, nic nie wskazywało, aby mógł się on zakończyć, zwłaszcza, że stronom powiększyła się wówczas rodzina (narodziny bliźniaczek). W tych okolicznościach żądanie zwrotu spornej części zadatku, mimo istnienia ewidentnych ustaleń majątkowych między małżonkami w dacie przysporzenia, co do sposobu rozliczeń majątkowych po ustanowieniu formalnej rozdzielności majątkowej, trzeba postrzegać jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Ze względu na całokształt okoliczności sprawy w podobny sposób do powyższego oceniać trzeba powództwo wzajemne wytoczone przez W. I. (2) przeciwko M. I. (2). Podstawą faktyczną do formułowania tychże roszczeń były twierdzenia powoda wzajemnego, iż w latach 2006-2010 osobą która faktycznie ponosiła koszty zapłaty ceny sprzedaży lokalu przy ul. (...) w W. był powód wzajemny, uiszczając na rzecz sprzedającego łącznie kwotę 72 411,30 zł. Na treść żądania powoda wzajemnego składała się także część nieuiszczonej według powoda wzajemnego ceny sprzedaży udziału 2/6 części we współwłasności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym w I. przy ul. (...) w kwocie 100 000,00 zł (z należnej kwoty 400 000,00 zł).

Pochylając się nad zasadnością powództwa wzajemnego, powtórzyć należy rozważania w zakresie ustaleń małżonków I., w zakresie rozliczeń majątkowych w latach 2006-2010. Uzupełnieniem do zaprezentowanych już argumentów, są dalsze okoliczności faktyczne w postaci nabycia przez małżonków kolejnej zabudowanej budynkiem mieszkalnym nieruchomości w I. przy ul. (...). Jak zaznaczono stan wzajemnych rozliczeń małżonków wskazywał w okresie nabywania przez strony tej nieruchomości na konieczność przesunięcia dalszych środków z majątku M. I. (1) do majątku W. I. (1). Wartość tych przesunięć majątkowych po uwzględnieniu części zadatku zatrzymanego przez powoda wzajemnego w październiku 2010 r. opiewała na kwotę około 170 000,00 zł zaś w przypadku doliczenia do tego środków na zapłatę rat na pokrycie ceny za lokal przy ul. (...), do wyrównania wzajemnego bilansu majątkowego, konieczne byłoby przesunięcie majątkowe opiewające na dalszą kwotę 72 411,30 zł.

Okoliczności faktyczne wskazują, że owe przesunięcie majątkowe, mające na celu zrównoważenie wzajemnych transferów majątkowych między małżonkami, realizację ich wcześniejszych ustaleń nastąpiło w momencie kupna przez strony nieruchomości przy ul. (...) w I.. Udział powoda wzajemnego we współwłasności tejże nieruchomości został zwiększony z 1/6 części do 1/4 części. Zważywszy na dotychczasowy sposób rozliczeń stron, przyjąć trzeba, iż w ramach ustalenia wysokości udziałów w nabytej nieruchomości, ówcześni małżonkowie definitywnie zakończyli rozliczanie przesunięć majątkowych zapoczątkowanych w lipcu 2006 roku. Gdyby żyjący w tamtym okresie w zgodzie małżonkowie, uznali, że do zbilansowania wzajemnych przepływów majątkowych konieczne są jakieś dodatkowe przysporzenia majątkowe na rzecz powoda wzajemnego, według Sądu, nastąpiłoby to poprzez zwiększenie udziału powoda wzajemnego w nabywanej nieruchomości przy ul. (...) w I..

W ocenie Sądu, mimo, że strony wystąpiły z oddzielnymi powództwami, roszczenia przez nie dochodzone pozostają w ścisłym związku ze sobą, muszą być postrzegane i rozliczane kompleksowo. Podstawy faktyczne obu roszczeń, mimo, że wywodzone z pojedynczych odrębnych czynności i zdarzeń prawnych, stanowią w istocie realizację ustaleń stron, w zakresie rozliczeń za przepływy majątkowe w latach 2006-2010, a ich zakończeniem jest ustalenie wysokości udziałów przysługujących stronom w prawie własności nieruchomości przy ul. (...) w I.. Strony nie podały ceny za jaką kupiły tą nieruchomość, ale zważywszy na cenę sprzedaży uzyskaną za poprzednią nieruchomość w I., mając na względzie, że strony dobrze prosperowały finansowo w tym okresie (powód wzajemny sprzedał nieruchomość w K., kupił kamienicę w W. z której pobierał pożytki) przyjąć trzeba logiczne założenie, że była to najprawdopodobniej bardzo zbliżona wartość. Strony nie miały bowiem ówcześnie uzasadnionych podstaw do tego aby obniżać swoją dotychczasową stopę życiową.

Z tego też względu Sąd uznał, że powództwo wzajemne podlegało oddaleniu w całości. Zdaniem Sądu, całokształt okoliczności sprawny wskazuje, że małżonkowie I., rozliczyli się ze wzajemnych przesunięć majątkowych dokonanych w latach 2006-2010. W tej sytuacji roszczenie powoda o zwrot dalszych przysporzeń majątkowych byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wynikającymi z art. 411 pkt 2 k.p.c., stanowiąc jednocześnie nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.).

Mając na względzie, iż oba powództwa zostały oddalone, strony poniosły identyczne koszty procesu (opłaty sądowe od pozwu – po 1 000,00 zł, opłaty skarbowe od pełnomocnictwa – po 17,00 zł, koszty zastępstwa procesowego w stawkach minimalnych po 5 400,00 zł), Sąd na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., dokonał ich wzajemnego zniesienia.

O kosztach sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie orzeczono na podstawie art. 113 u.k.s.c w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c. Na nieuiszczone koszty sądowe złożyły się opłata sądowa od pozwu oraz pozwu wzajemnego w kwotach przekraczających 1 000,00 zł, czyli w części w jakiej obie strony zostały zwolnione z kosztów sądowych. Mając na względzie zwolnienie stron w powyższym zakresie z kosztów sądowych, Sąd przejął je na rachunek Skarbu Państwa.

W powołanych świetle rozstrzygnięto, jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)