Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR del. Adam Mitkiewicz
Protokolant:	Martyna Sajdak

po rozpoznaniu w dniu 4 stycznia 2016 r. w Warszawie

sprawy z powództwa M. W. (1)

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda M. W. (1) na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 7217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt XXV C 1238/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 lipca 2015 r. powód M. W. (1) wniósł o ustalenie, że postanowienia umowy kredytowej nr (...) z dnia 10 maja 2007 roku łączącej go z pozwanym (...) Bank S.A. w W. dotyczące przeliczania kursów walut tj. § 6 pkt 1; § 9 pkt 2; § 10 pkt 3 ww. umowy są klauzulami niedozwolonymi w rozumieniu art. 385 ¹ kodeksu cywilnego i nie wiążą powoda; nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 4-6).

W uzasadnieniu powód wskazał, iż ww. postanowienia są klauzulami niedozwolonymi w rozumieniu art. 385 ¹§1 kodeksu cywilnego i na podstawie art. 385 § 2 k.c. nie wiążą powoda. Postanowienia te kształtują bowiem jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy.

Powód wskazał, że z przywołanych powyżej zapisów wynika, że bank jednostronnie i arbitralnie mógł ustalać kurs kupna i sprzedaży CHF. Wpływało to nie tylko na wysokość raty kredytu [§10 punkt 3], ale również na saldo w dniu wypłaty [§9 punkt 2]. W ocenie powoda bank wskazał w § 6 pkt 1 bardzo nieprecyzyjne kryteria ustalania kursów odnosząc się ogólnie do kursów międzybankowych oraz kursu średniego NBP.

W ocenie powoda niemal dwukrotny wzrost salda zadłużenia z powodu zastosowania klauzul indeksacyjnych znajduje się poza granicami właściwości kredytu.

Niekorzystne dla kredytobiorcy ukształtowanie umowy kredytowej poprzez wprowadzenie do niej klauzul indeksacyjnych może zdaniem powoda zostać także uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wprowadzenie tych klauzul powoduje nierównomierność obowiązków stron i narusza zasadę umów wzajemnych, do których należą umowy kredytowe, tj. zasadę ekwiwalentności świadczeń. Już samo ukształtowanie takiej umowy kredytowej zakłada nierówność kontraktową stron, ponieważ chroni jedynie bank przed wzrostem kursu walut obcych - w razie takiego wzrostu bank zawsze otrzyma wartość raty kredytu wskazaną we franku przeliczoną po aktualnym jego kursie. Kredytobiorca nie jest natomiast w żaden sposób chroniony.

Powód wskazał, iż przychylenie się przez Sąd do argumentacji zawartej w niniejszym pozwie stworzy prejudykat do wystąpienia przeciwko bankowi z pozwem o zapłatę.

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 listopada 2015 r., pozwany (...) Bank S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wskazał na brak interesu prawnego powoda do wytoczenia powództwa o ustalenie, ponadto na bezzasadność zarzutu dotyczącego abuzywności postanowień § 6 ust. 1, § 9 ust 2 i § 10 ust. 3 umowy kredytu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 10 maja 2007 roku powód M. W. (1) zawarł z (...) Bankiem S.A. w K. [poprzednikiem prawnym pozwanego] umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF ( umowa kredytu z dnia 10 maja 2007 roku – k. 9-19).

Celem kredytu było sfinansowanie nabycia nieruchomości gruntowej (nieruchomość położona w O., ul. (...), dla której X Wydział Ksiąg Wieczystych Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr (...)) składającej się z działek o numerach (...) o pow. 3 052,00 m ². Kwota kredytu wynosiła 392 546,42 złotych, co przy założeniu uruchomienia całości kredytu w dacie sporządzenia umowy stanowiło równowartość 177 382,02 CHF.

Kredyt wypłacono powodowi w dniu 28 maja 2007 roku ( zaświadczenie z dnia 24 grudnia 2013 roku – k.20).

Umowa kredytu została zmieniona:

a) aneksem nr l sporządzonym w dniu 9 września 2008 r.;

b) aneksem nr 2 sporządzonym w dniu 26 stycznia 2010 r. ( którym strony na nowo określiły jak będzie ustalana wysokość zobowiązania; określiły sposób przeliczania należności kredytowych);

c) aneksem nr 3 sporządzonym w dniu 26 marca 2012 r. ( aneks nr 1 – k. 75; aneks nr 2 – 76-77, aneks nr 3 – k. 78).

Niekorzystne zmiany kursu waluty generowały wzrost zadłużenia powoda w przeliczeniu na PLN oraz podwyższenie miesięcznych rat.

W 2014 roku powód, wobec coraz większych problemów ze spłatą kredytu, podjął decyzję o przeniesieniu własności nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie na rzecz banku.

Zgodnie z wyceną banku łączna wartość działek nr (...) wynosiła 382 000 zł ( pismo z dnia 28 lutego 2014 roku – k. 21).

W dniu 4 lipca 2014 roku strony zawarły umowę o świadczenie w miejsce wykonania [akt notarialny nr rep: (...)], na mocy której powód w celu zwolnienia siebie z obowiązku zwrotu części długu przeniósł na pozwaną prawo własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działki nr (...) ( umowa z dnia 4 lipca 2014 roku- k. 79-82).

Bank ponownie przeliczył zadłużenie wyrażone w CHF na PLN i przysłał pełnomocnikowi powoda informację o saldzie kredytu, z której wynikało że do spłaty pozostało 69 882,38 CHF tj. 245 315,11 PLN ( pismo banku z dnia 16 grudnia 2014 roku – k. 23).

Powyższe Sąd ustalił na podstawie powołanych odpisów dokumentów. Ich treść nie była kwestionowana przez strony. Stan faktyczny sprawy wynikający z ich treści nie był sporny.

Sąd oddalił wniosek zawarty w pkt 4 odpowiedz na pozew tj. o przesłuchanie świadków P. S. i M. W. (2) na wskazane tam okoliczności, bowiem wobec braku wykazania przez powoda interesu prawnego zbędnym było przeprowadzanie dowodu z przesłuchania tych świadków. Sąd oddalił także wniosek zawarty w 5 odpowiedzi na pozew z tego względu, że umocowanie A. W. do działania w imieniu powoda nie stanowiło okoliczności spornej, a zatem zobowiązanie powoda do złożenia do akt sprawy dokumentu pełnomocnictwa byłoby nieistotne dla rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powództwo skierowane przez powoda jest powództwem o ustalenie z art. 189 kpc.

Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Oznacza to, że powód w pierwszej kolejności winien wykazać swój interes prawny w żądaniu ustalenia. Uznaje się, że interes prawny zachodzi wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., sygn. akt II CSK 33/09, LEX nr 5157730). Interes prawny zachodzi wówczas, gdy istnieje niepewność danego prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Niepewność ta powinna być obiektywna, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes prawny wyraża się więc w usunięciu niepewności stanu prawnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1981 r., sygn. akt III CZP 17/81, Legalis nr 22576). Interes prawny może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Należy jednak podkreślić, że uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego trzeba pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej jego wykładni, konkretnych okoliczności danej sprawy i wreszcie tego, czy w drodze innego powództwa, zwłaszcza powództwa o świadczenie, strona może uzyskać pełną ochronę swoich praw. Wskazać należy, iż interes prawny powinien istnieć w chwili wytoczenia powództwa. Skoro jednak sąd wydaje wyrok, biorąc pod uwagę stan rzeczy w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.), można przyjąć, że interes prawny musi zaistnieć najpóźniej w chwili wydawania wyroku.

Przyjmuje się, że interes prawny nie istnieje, jeżeli można wytoczyć dalej idące powództwo pozwalające na ochronę praw powoda.

Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. na wstępie zobligowany był do zbadania czy powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia.

Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał jako interes prawny wytoczenia powództwa o ustalenie, to że w razie dokonania ustalenia jak w żądaniu pozwu strona powodowa będzie mogła posłużyć się wyrokiem ustalającym jako prejudykatem do wystąpienia przeciwko bankowi z pozwem o zapłatę. Powód zasygnalizował zatem, że zamierza skierować przeciwko pozwanej pozew o zapłatę.

Należy wskazać, iż o istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić tylko wówczas, jeżeli wyrok ustalający skutkować będzie jakąś korzystną dla powoda zmianą w jego sytuacji, polegającą na usunięciu lub wyjaśnieniu wątpliwości co do treści dotyczących jej stosunków prawnych, a osiągnięcie tego celu nie jest możliwe w inny sposób, np. w innym postępowaniu cywilnym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18 czerwca 2013 roku, I ACa 448/13, LEX nr 1342330).

W niniejszej sprawie niewątpliwie istnieje inny środek prawny, przy użyciu którego powód może uzyskać skuteczną ochronę prawną. Stronie powodowej przysługują dalej idące uprawnienia, tj. roszczenie o zapłatę, powód wskazał, że zamierza posłużyć się wyrokiem ustalającym jako prejudykatem do wystąpienia przeciwko bankowi z pozwem o zapłatę.

Powód nie ma zatem interesu prawnego w domaganiu się ustalenia, że zaskarżone postanowienia umowy kredytu nr (...) z dnia 10 maja 2007 roku łączącej go z pozwanym są klauzulami niedozwolonymi.

Odnosząc się do poszczególnych zaskarżonych postanowień umowy kredytowej:

Powód wniósł o ustalenie, że postanowienia umowy kredytowej nr (...) z dnia 10 maja 2007 roku łączącej go z pozwanym (...) Bank S.A. w W. dotyczące przeliczania kursów walut tj. § 6 pkt 1; § 9 pkt 2; § 10 pkt 3 ww. umowy są klauzulami niedozwolonymi w rozumieniu art. 385 ¹ kodeksu cywilnego i go nie wiążą.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).

Mając na uwadze powyższe, postanowienie § 6 pkt 1 umowy kredytu nie może zostać uznane za niedozwolone bowiem nie kształtuje praw i obowiązków stron umowy kredytu, a stanowi jedynie definicję bankowej tabeli kursów walut. W § 6 pkt 1 umowy kredytu wskazano „ Bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kursów - sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy”. Abuzywność tego postanowienia może być tylko oceniana w połączeniu z innymi postanowieniami umownymi które odnoszą się do tabel kursów walut.

W ocenie Sądu nie zachodzi również po stronie powoda interes prawny w żądaniu ustalenia, że postanowienie § 9 pkt 2 umowy kredytu jest niedozwolone i nie wiąże powoda. W myśl § 9 pkt 2 umowy kredytowej „ w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków”.

W ocenie Sądu uwzględnienie powództwa w tym zakresie nie wiązałoby się z żadną korzystną zmianą dla powoda. Unicestwienie tego postanowienia nie usunie stanu niepewności. W dniu 4 lipca 2014 roku strony zawarły bowiem umowę częściowego zwolnienia z długu w zamian za przeniesienie własności nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia umowy kredytu (umowa o świadczenie w miejsce wykonania), w której to umowie strony określiły wzajemne swoje stosunki oraz ustaliły aktualną wysokość zobowiązania. Ww. postanowienie służące do ustalania wysokości zobowiązania powoda wobec pozwanego zostało więc - jak słusznie wskazała pozwana – wyeliminowane z umowy kredytowej, bowiem ustalono nowe zasady przeliczenia zobowiązania powoda, powód nie ma wiec interesu w ustalaniu niezwiązania go postanowieniami, które nie rodzą dla niego już skutków prawnych.

W ocenie Sądu interes prawny po stronie powoda nie zachodzi także w żądaniu ustalenia za niedozwolone postanowienia § 10 pkt 3 umowy kredytu. Zgodnie z § 10 pkt 3 ww. umowy „ wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF - po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych do CHF obowiązującego w dniu spłaty”.

Ww. zapis nie jest już aktualny wobec zawarcia przez strony w dniu 26 stycznia 2010 r. aneksu nr (...) do umowy kredytu. W § 3 ww. aneksu ustalono, że „ Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF - po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalanego przez Narodowy Bank Polski, rozumianego jako kurs sprzedaży walut ustalany przez Narodowy Bank Polski obowiązujący w dniu poprzedzającym dzień wpływu środków na rachunek spłaty. W przypadku przemijającej przeszkody uniemożliwiającej zastosowanie kursu sprzedaży walut określonego w powyższy sposób, stosuje się ostatni obowiązujący kurs sprzedaży ogłoszony przez NBP. W przypadku braku możliwości zastosowania kursu sprzedaży walut w powyższy sposób z uwagi na trwałą przeszkodę, np. zaprzestanie publikacji kursów przez NBP, stosuje się kurs sprzedaży określony zgodnie z zapisami Regulaminu kredytu hipotecznego. Po wejściu Polski do strefy euro, w przypadku, gdy Narodowy Bank Polski zaprzestanie publikacji stosownego I kursu sprzedaż) EURCHF, spłata kredytu odbywać się będzie na podstawie rynkowego kursu sprzedaży EURCHF, dostępnego WM serwisie (...) około godziny 16:00 z dnia roboczego ustalania Tabeli, publikowanego przez Bank w stosownej tabeli kursowej i obowiązującego do spłat w kolejnym dniu roboczym”.

Strony zmieniły zatem treść postanowienia § 10 ust. 3 umowy kredytowej określając nowe zasady przeliczania zobowiązania. Przyjęto, że w zakresie ustalenia wysokości zobowiązania (a w konsekwencji miesięcznej raty) stosuje się kurs sprzedaży walut ogłoszony przez NBP. Mając powyższe na uwadze, ustalenie, że postanowienie § 10 ust. 3 umowy kredytu jest niedozwolone jest zatem bezprzedmiotowe; nie zmieni bowiem sytuacji powoda, nie usunie stanu niepewności.

Reasumując, powyższe powód nie ma interesu w wytoczeniu powództwa o ustalenie, jego interes może być realizowany w innym dalej idącym postępowaniu o zapłatę, jednocześnie nie ma też interesu prawnego bo ustalanie abuzywności kwestionowanych postanowień umownych jest bezprzedmiotowe, nie wywołują już one skutków prawnych dla powoda. Stwierdzenie braku interesu prawnego powoduje oddalenie powództwa z powodu jego bezzasadności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 roku, II CK 387/02, LEX Nr 391789; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 grudnia 2012 roku, III APa 15/12, LEX nr 1282764).

Dlatego też na mocy art. 189 k.p.c. powództwo podlegało oddaleniu.

Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Na koszty procesu składają się: wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 7200 zł - § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu; opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Z. (...)