Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XXV C 1651/20

Uzasadnienie postanowienia z 26 maja 2020 r.

wydanego w przedmiocie zabezpieczenia powództwa.

Powodowie H. i J. P. –domagali się ustalenia nieważności umowy kredytu indeksowanego do CHF (bliżej tam opisanej)oraz zasądzenia wpłaconych kwot jako nienależnego świadczenia. Ponadto wnieśli o zabezpieczenie roszczenia poprzez uprawnienie do zaprzestania spłat rat kapitałowo-odsetkowych z tytułu umowy kredytu od czerwca 2020 r. do dnia prawomocnego zakończenia postępowania.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 730 § 2 kpc sąd może udzielić zabezpieczenia zarówno przed wszczęciem postępowania jak i w jego toku. W myśl art. 730 ¹ § 1 kpc udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona postępowania, która uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w jego udzieleniu. Interes prawny występuje wówczas, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (730 ¹ § 2 kpc).

Powodowie uprawdopodobnili, że:

1.  w dniu 25 stycznia 2007 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego banku umowę kredytu indeksowanego do CHF (umowa k. 26), na podstawie której otrzymali od banku 329 354 zł;

2.  do dnia złożenia pisma zapłacili bankowi 363 295,88 zł;

3.  są konsumentami (wskazany w umowie cel kredytu to pokrycie części ceny nabycia nieruchomości oraz opłaty okołokredytowe), zaś w dostępnych Sądowi rejestrach publicznych brak jest informacji, aby w dacie zawarcia umowy prowadzili działalność gospodarczą).

Biorąc pod uwagę materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, należy przyjąć za uprawdopodobnione, że opisana w pozwie umowa jest nieważna. Wskazują na to niezależnie od siebie treść §9 ust. 2 oraz §10 ust. 3 umowy, które to postanowienia pozwalają pozwanemu bankowi na swobodne kształtowanie wysokości świadczenia należnego mu od powodów jako kredytobiorców. Tak ukształtowana umowa byłaby sprzeczna z art. 353(1) kc, naruszając naturę zobowiązania, a przez to nieważna z mocy art. 58 § 1 kc. (por. wyrok SA w Warszawie w sprawie zbliżonej VI ACa 361/18)

Do wniosku o nieważności prowadzi również rozważenie możliwości trwania umowy po usunięciu z niej spornych postanowień. W obecnym stanie orzecznictwa nie może być wątpliwości co do abuzywności tego rodzaju postanowień umownych – por. wyrok TSUE w sprawie C-260/18 oraz wyroki SN w sprawach III CSK 159/18 oraz I CSK 242/18). Po ich usunięciu pozostają elementy niezbędne dla trwania umowy kredytu – w szczególności wysokość odsetek zastrzeżonych według stawki LIBOR. Jednakże w ocenie Sądu Okręgowego tak umowa nie może być wykonywana ze względu na zakaz stosowania tego wskaźnika do wierzytelności wyrażonych w PLN.

Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej należy zwrócić uwagę na argument, który nie był dotąd podnoszony w sprawach zbliżonych.

Z dniem 1 stycznia 2018 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 – znane szerzej jako rozporządzenie BMR. Jest ono odpowiedzią na rozmaite nieprawidłowości wykryte przy ustalaniu wysokości stawki LIBOR i dotyczy również wskaźników referencyjnych na rynku polskim (np. WIBOR). Zgodnie z art. 29 ust. 1 tego rozporządzenia podmiot nadzorowany (w tym bank) może stosować w Unii wskaźnik referencyjny lub zestaw wskaźników referencyjnych, jeżeli wskaźnik referencyjny opracowuje administrator mający siedzibę lub miejsce zamieszkania w Unii i wpisany do rejestru, o którym mowa w art. 36, lub wskaźnik referencyjny, który wpisano do rejestru, o którym mowa w art. 36. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt. 3 lit c) i d) d stosowanie wskaźnika to bycie stroną umowy finansowej, dla której indeks lub kombinacja indeksów stanowią odniesienie jak i oferowanie stopy oprocentowania kredytu zgodnie z definicją zawartą w art. 3 lit. j) dyrektywy 2008/48/WE obliczonej jako spread lub marża ponad indeks lub kombinację indeksów i która jest stosowana wyłącznie jako odniesienie w umowie finansowej, której stroną jest kredytodawca. Z kolei umowa finansowa to w szczególności umowa o kredyt zdefiniowana umowę o kredyt zdefiniowaną w art. 4 pkt 3 dyrektywy 2014/17/UE (art. 1 ust. 1 pkt. 18) lit. b) rozporządzenia). Rozporządzenie BMR odnosi się również do umów finansowych zawieranych z udziałem konsumentów.

Zgodnie z art. 51 ust. 4a i 4 b rozporządzenia podmiot opracowujący indeks może nadal opracowywać istniejący wskaźnik referencyjny, który mogą stosować podmioty nadzorowane, do dnia 31 grudnia 2021 r., lub, jeżeli podmiot opracowujący indeks złoży wniosek o udzielenie zezwolenia lub rejestrację – do czasu odmowy udzielenia zezwolenia lub dokonania rejestracji, o ile taka nastąpi.

Należy jednak podkreślić, że ustawodawca europejski zwrócił uwagę na dwie okoliczności. Po pierwsze różne rodzaje wskaźników referencyjnych i różne sektory wskaźników referencyjnych mają różne właściwości, słabe strony oraz wiąże się z nimi różne ryzyko (motyw 33). Dlatego oświadczenie administratora wskaźnika wyraźnie i jednoznacznie definiuje rynek lub realia gospodarcze, których pomiar jest celem wskaźnika referencyjnego, oraz okoliczności, w jakich pomiar ten może stać się niewiarygodny (art. 27 ust. 1 akapit 4 lit. a) rozporządzenia). Po drugie wskaźniki referencyjne mogą stanowić odniesienie dla długookresowych instrumentów finansowych i umów finansowych, a w pewnych sytuacjach opracowywanie tego rodzaju wskaźników referencyjnych może nie być już dozwolone po wejściu w życie rozporządzenia, gdyż posiadają one właściwości, które nie mogą zostać dostosowane w taki sposób, by spełnione były wymogi niniejszego rozporządzenia. (motyw 63 preambuły).

Wskaźnik LIBOR spełnia oczywiście powołane wyżej wymogi. Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2017/2446 z dnia 19 grudnia 2017 r. zmieniającym rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/1368 ustanawiające wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 wskaźnik LIBOR został uznany za kluczowy wskaźnik referencyjny. Administrator tego wskaźnika I. A. ( (...)) z siedzibą w L. złożył stosowny wniosek zgodnie z art. 51 ust. 3 rozporządzenia, toteż nie ma przeszkód, aby stosować LIBOR zarówno w umowach zawartych po dniu wejścia w życie rozporządzenia BMR, jak i przed tą datą. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z motywem 5 preambuły powołanego rozporządzenia wykonawczego wskaźnik LIBOR jest obliczany jedynie dla 5 walut, w tym euro. Oświadczenie administratora złożone zgodnie z art. 27 rozporządzenia przewiduje, że LIBOR jest obliczany dla euro, dolara amerykańskiego (USD, franka szwajcarskiego (CHF) funta brytyjskiego (GBP) oraz jena japońskiego (JPY) – ( (...) Biorąc pod uwagę, że stosowanie wskaźnika nie wpisanego do rejestru prowadzonego na podstawie art. 36 rozporządzenia BMR jest zabronione, zaś zarejestrowany administrator określa sposób zastosowania tego wskaźnika, należy stwierdzić, że rozporządzenie zabrania również zastosowania stawki LIBOR jako wskaźnika referencyjnego dla wierzytelności wyrażonych w złotym polskim.

Dla sprawy niniejszej oznacza to, że umowa kredytu hipotecznego w PLN oprocentowana według wskaźnika LIBOR jest sprzeczna z powołanym rozporządzeniem, a zatem nieważna z mocy art. 58 § 1 kc.

Przenosząc ten wywód do roszczeń powodów należy stwierdzić, że roszczenie główne jest uprawdopodobnione w zakresie żądania ustalenia nieważności. Powodowie mają interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc w takim ustaleniu, ponieważ dopiero wskazanie tej okoliczności w wyroku sądu daje stronom umowy pełne zakończenie sporu – gwarantowane powagą rzeczy osądzonej. Wbrew tradycyjnemu rozumieniu tego przepisu możliwość dochodzenia zapłaty stanowczo nie jest wystarczająca.

Za uprawdopodobniony należy uznać interes prawny powoda w udzieleniu zabezpieczenia. Pozew ma na celu uniknięcie nienależnych wpłat na rzecz pozwanego banku wynikających ze skutecznie podważonej umowy. Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę wychodzi z założenia, że zwrot kwoty wypłaconej przez bank (albo jej równowartości) prowadzi do sytuacji, w której dalsze wpłaty stanowią bezpodstawne wzbogacenie banku – który to pogląd nie do końca prawidłowo jest określany mianem teorii salda (por. wyrok tut. Sądu XXV C 1597/17 dostępny na portalu orzeczeń). Uregulowanie stosunków między stronami na czas trwania procesu polegające na wstrzymaniu obowiązku spłaty rat, które z racji nieważności umowy nie są należne, pozwala na uniknięcie kolejnego procesu o ich zwrot. Taki proces należy traktować jako poważne utrudnienie realizacji celu postępowania. W sprawie niniejszej wysokość spłat dokonanych przez powodów osiągnęła już kwotę wypłaconego kredytu.

Równocześnie zakaz złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy czy o skierowaniu zawiadomienia do rejestru dłużników – pomimo przesłanek do stwierdzenia jej nieważności – ma na celu uniknięcie skutków związanych z potencjalnym potraktowaniem przez bank braku spłaty jako naruszenia warunków umowy, w szczególności rozpoczęcia windykacji pozasądowej i wpisania powoda na listy nierzetelnych dłużników. Zdaniem Sądu taki zakaz nie stanowi nadmiernego obciążenia pozwanego. W szczególności nie przekreśla prawa pozwanego do wytoczenia powództwa o zwrot wypłaconego kapitału na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu w razie nie podzielenia przez bank stanowiska Sądu. Natomiast w razie wydłużania się niniejszego postępowania do granic wyznaczonych okresem przedawnienia roszczeń z umowy kredytu nic nie będzie stało na przeszkodzie w ograniczeniu zabezpieczenia w tym zakresie.

Wskazany środek zabezpieczenia jest przewidziany w art. 755 § 1 pkt 1 kpc.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Z: (...)