Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Edyta Bryzgalska

Protokolant: sekretarz sądowy Weronika Kutyła

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. L. (1) i M. L. (2)

przeciwko W. K.

o wykonanie polecenia

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od M. L. (1) i M. L. (2) solidarnie na rzecz W. K. kwotę 5.417 zł (słownie: pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa;

III.  nakazuje zwrócić M. L. (1) i M. L. (2) łącznie ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1.062 zł (słownie: tysiąc sześćdziesiąt dwa złote) tytułem nadpłaconej opłaty od pozwu

Sygn. akt XXV C 1891/20

UZASADNIENIE

M. L. (1) i M. L. (2) pozwem z dnia 12 listopada 2019 r. (data nadania k.35) skierowanym przeciwko W. K. na mocy art. 64 k.c.
w zw. z art. 1047 k.p.c. wniosły o nakazanie pozwanemu wykonania polecenia testamentowego z § 7 pkt 2 testamentu notarialnego z dnia 19 grudnia 2014 r. Rep. A nr (...) poprzez złożenie przez pozwanego oświadczenia woli, na mocy którego pozwany przeniesie w drodze darowizny na rzecz każdej powódek po ½ części przysługujący pozwanemu udział 5/12 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. o powierzchni 62,90 m ². Ponadto powódki wniosły o zasądzenie na ich rzecz solidarnie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódki wskazały, że pozwany nie wykonał polecenia testamentowego zawartego w ważnym testamencie sporządzonym przez A. K. (1) – dziadka powódek. Podniosły, że są spadkobierczyniami A. K. (1) i są legitymowane czynnie do wystąpienia z powyższym żądaniem zgodnie z art. 985 k.c.

W. K. w odpowiedzi na pozew wniósł o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., ewentualnie o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie na swoją rzecz od powódek kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Wnosząc o oddalenie powództwa pozwany wskazał, że jest ono bezzasadne albowiem wskazany w poleceniu testamentowym udział 5/12 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu nabył w drodze darowizny dokonanej przez jego matkę – S. K., która była właścicielką tego udziału na skutek umowy o podział majątku wspólnego. Podniósł, że A. K. (1) (dziadek powódek i ojciec pozwanego) nie był w dacie sporządzania testamentu ani w dacie otwarcia spadku właścicielem przedmiotowego udziału, w konsekwencji nie mógł nim rozporządzać w testamencie. Polecenie testamentowe jest zatem niemożliwe do wykonania i sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego (odpowiedź na pozew k.60-65).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2021 r. Sąd odmówił odrzucenia pozwu (postanowienie k.137, uzasadnienie k.152-152v).

W toku dalszego postępowania oraz na rozprawie w dniu 2 marca 2022 r., na której zamknięto przewód sądowy strony podtrzymały dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (1) był dziadkiem M. L. (1) i M. L. (2) oraz ojcem W. K. (okoliczność bezsporna).

W dniu 23 lipca 2002 r. A. K. (1) wraz z żoną E. K. przed notariuszem A. K. (2) zawarli umowę majątkową małżeńską oraz umowę przeniesienia własności. Rozszerzona wspólność majątkowa objęła m.in. udział 5/6 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego
w W. przy ul. (...) (dowód: umowa k.75-79).

Aktem notarialnym z dnia 12 maja 2005 r. Rep. A nr (...) E. K. przeniosła w drodze darowizny przysługujący jej udział 5/6
w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego
w W. przy ul. (...) na J. K. i W. K. po połowie, tj. po 5/12 części (dowód: akt notarialny k.80-83).

Aktem notarialnym z dnia 24 października 2012 r. Rep. A nr (...) A. K. (1) darował udział 7/12 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) wnuczkom M. L. (1) i M. L. (2) po połowie, tj. każdej po 7/24 części (dowód: akt notarialny k.26-28, zaświadczenie ze spółdzielni z dnia 21.03.2016 r. k.34).

A. K. (1) zmarł w dniu 2 kwietnia 2015 r. Prawomocnym postanowieniem z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt I Ns 470/15, Sąd Rejonowy w Piasecznie stwierdził, że spadek po A. K. (1) na podstawie testamentu notarialnego
z dnia 19 grudnia 2014 r. sporządzonego przed notariuszem D. K., Rep. A nr (...) nabyli: syn J. K. w 341/1000 części, syn W. K. w 341/1000 części, żona E. K. w 34/1000 części, wnuczka M. L. (2) w 38/1000 części, wnuczka M. L. (1) w 38/1000 części, siostra E. C. w 113/1000 części, matka R. K. w 57/1000 części, brat R. K. w 38/1000 części (dowód: postanowienie Sądu Rejonowego
w P. wraz z uzasadnieniem k.545-546 i 550-557v akt I Ns 470/15, postanowienia
o sprostowaniu k.558, 628 i 640 akt I Ns 470/15, postanowienie Sądu Okręgowego
w W. z dnia 07.11.2017 r. dot. oddalenia apelacji k.610 akt I Ns 470/15).

W § 7 pkt 2 wyżej wymienionego testamentu notarialnego A. K. (1) – stosownie do art. 982 k.c. – nałożył na syna W. K. jako spadkobiercę obowiązek (polecenie) nieodpłatnego przekazania (darowania) przez W. K. po osiągnięciu pełnej zdolności do czynności prawnych swojego udziału 5/12 w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w W. przy ul. (...) w równych częściach ułamkowych na rzecz M. L. (1) i M. L. (2), tj. po 5/24 części na rzecz każdej z nich.

dowód: testament notarialny k.35-41 akt I Ns 470/15 , informacja o zarejestrowanym testamencie notarialnym k.25

Pozwany nie wykonał powyższego polecenia (bezsporne).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, uznanych przez Sąd za mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Treść tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu co do ich autentyczności, jak
i wiarygodności. Prawdziwość dokumentów nie była też kwestionowana przez strony.

Podstawę ustaleń faktycznych Sądu stanowiły uzupełniająco zeznania świadków S. W. oraz E. B., które Sąd uznał za wiarygodne. Były one bowiem spójne, jasne i logiczne oraz znajdowały potwierdzenie w dokumentach znajdujących się w aktach sprawy.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. oddalił wniosek o przesłuchanie świadków E. C. i J. K.. Istotne okoliczności sprawy zostały bowiem udowodnione za pomocą dowodu z dokumentów bądź były bezsporne pomiędzy stronami,
a odraczanie rozprawy w celu przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, którzy nie stawili się na rozprawie, powodowałoby jedynie zwłokę w rozpoznaniu sprawy. Za nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał również dokumenty znajdujące się
w aktach sprawy o sygn. II C 2249/16 i dlatego tez wniosek o przeprowadzenie dowodu
z tych dokumentów oddalił.

Sąd oddalił także wniosek o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. Zgodnie
z art. 299 k.p.c. Sąd może dopuścić dowód z przesłuchania stron, jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W sprawie wszystkie fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione za pomocą dokumentów i zeznań świadków. W tej sytuacji dowód ten Sąd uznał za zbędny.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Legitymacja czynna powódek nie budziła wątpliwości Sądu. Są one spadkobierczyniami A. K. (1), co wynika z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piasecznie z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt I Ns 470/15. Zgodnie z art. 985 k.c. są zatem uprawnione do żądania wykonania polecenia. Choć polecenie testamentowe nie kreuje stosunku obligacyjnego i nie czyni nikogo wierzycielem, lecz należy do długów spadkowych należy przyjąć dopuszczalność dochodzenia wykonania polecenia
w drodze przymusu państwowego.

Polecenie jako instytucja prawa spadkowego jest jednym z rozrządzeń testamentowych, a zatem jego skuteczne uczynienie wymaga dokonania tego w ważnym testamencie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23.02.2006 r., I ACa 890/05, OSA 2008, Nr 2, poz. 14). Polecenie sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego jest nieważne, co zasadniczo nie pociąga za sobą nieważności całego testamentu (art. 58 § 3 k.c.). Nieważne będzie również polecenie, którego przedmiotem jest obowiązek obiektywnie niemożliwy do wykonania, co uzasadnić można analogicznym stosowaniem art. 387 k.c.

Ważność testamentu będącego źródłem roszczenia powódek przesądził już Sąd Rejonowy w Piasecznie stwierdzając na jego podstawie nabycie spadku po A. K. (1). Obowiązkiem Sądu było zatem zbadanie ważności polecenia ewentualnie możliwości jego wykonania. W § 7 pkt 2 testamentu notarialnego A. K. (1) – stosownie do art. 982 k.c. – nałożył na syna W. K. jako spadkobiercę obowiązek (polecenie) nieodpłatnego przekazania (darowania) przez W. K. po osiągnięciu pełnej zdolności do czynności prawnych swojego udziału w wysokości 5/12 w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w W. przy ul. (...) w równych częściach ułamkowych na rzecz M. L. (1) i M. L. (2), tj. po 5/24 części na rzecz każdej z nich. W chwili sporządzania testamentu jak również w chwili otwarcia spadku A. K. (1) nie był właścicielem tego udziału. Nie był zatem uprawniony do rozporządzania nim zgodnie z naczelną zasadą prawa cywilnego nemo plus iuris transferre potest qaum ipse habet. W konsekwencji polecenie należy uznać za sprzeczne z prawem i naruszające zasady współżycia społecznego. Motywy jakimi kierował się spadkodawca i wzajemne rozliczenia pomiędzy członami rodziny są irrelewantne dla rozstrzygnięcia sporu. W. K. nabył swój udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu w drodze darowizny od matki E. K. i jest on jedynym uprawnionym w ramach swobody umów do rozporządzania tym prawem. W ocenie Sądu przedmiotowy zapis w testamencie jest sprzeczny z istotą polecenia i w ogóle z istotą rozrządzeń testamentowych. Rację ma zatem strona pozwana twierdząca, że gdyby możliwym było skuteczne dysponowanie (na podstawie polecenia testamentowego) jakimkolwiek składnikiem majątku, który faktycznie nie był własnością spadkodawcy, zarówno w chwili sporządzania testamentu, jak i w chwili spadkobrania, doszłoby do absurdalnej sytuacji,
w której każdy testator mógłby wpisać bliżej nieokreślony majątek, a potencjalny spadkobierca zyskałby podstawę prawną do prowadzenia względem osoby trzeciej postępowania mającego na celu wyegzekwowanie owego majątku. Zasadnym pozostaje więc pogląd, zgodnie z którym polecenie testamentowe, które w chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) jest niemożliwe do wykonania, a także polecenie o treści sprzecznej z prawem lub zasadami współżycia społecznego (zasadami moralnymi) jest bezwzględnie nieważne. Brak jest zatem podstaw do nakazania przez Sąd pozwanemu przeniesienia przez niego
w drodze darowizny na rzecz powódek przedmiotowego udziału.

Z powyższych względów żądanie pozwu oddalono.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu kosztami procesu obciążono w całości powódki
i zasądzono od nich na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r.) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Z uwagi na ustalenie przez Sąd wartości przedmiotu sporu na kwotę 178.750 zł, nakazano zwrócić powódkom kwotę 1.062 zł stanowiącą różnicę pomiędzy opłatą wniesioną 10.000 zł a opłatą należną 8.938,00 zł.