Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Tomasz Gal

Protokolant: sekr. sąd. Maja Stankiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 lipca 2018 roku w Warszawie

sprawy z powództwa J. H.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego W.w W., Dyrektorowi Zakładu Karnego nr 1 w S., Dyrektorowi Zakładu Karnego w Ł., Dyrektorowi Zakładu Karnego w R., Dyrektorowi Zakładu Karnego w W.

o zapłatę

orzeka:

1)  oddala powództwo,

2)  zasądza od J. H. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3)  przyznaje radcy prawnemu M. B. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 7.200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) powiększoną o należny podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23 % tytułem wynagrodzenia za udzielenie powodowi pomocy prawnej z urzędu

Sygn. akt XXV C 2479/17

UZASADNIENIE

Powód J. H. w pozwie z dnia 11 grudnia 2017 r. wniesionym tego samego dnia (k. 8) skierowanym przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 1.000.000 zł, o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności. Ponadto powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych i o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu powód podniósł, że kwoty stanowiącej przedmiot żądania domaga się tytułem zadośćuczynienia za długoletnie wynoszące 33 lata bezprawne naruszanie dóbr osobistych powoda podczas jego pobytów w jednostkach penitencjarnych. W tym zakresie powód wskazał, że na skutek braku zapewnienia powodowi jako osadzonemu odpowiednich warunków humanitarnych doszło do naruszenia jego godności ludzkiej i prawa do intymności. Zdaniem powoda stało się tak, ponieważ był umieszczany w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego była mniejsza niż 3 m 2, ponieważ nie miał zapewnionych odpowiednich posiłków na skutek ustalenia zaniżonej normy żywieniowej, ponieważ nie miał zapewnionej odpowiedniej opieki medycznej, co więcej został narażony na utratę zdrowia i życia oraz doznał uszczerbku na zdrowiu, ponieważ nie miał zapewnionych odpowiednich warunków do utrzymania higieny osobistej poprzez ograniczenie możliwości korzystania z kąpieli, ponieważ nie miał zapewnionego prawa do prywatności przy korzystaniu z urządzeń sanitarnych w celi, ponieważ wyposażenie celi było nieodpowiednie do liczby osadzonych, ponieważ ograniczano powodowie dostęp do prądu i światła, co uniemożliwiało powodowie rozwój osobisty i niemożność zaparzenia herbaty, ponieważ powód jako osadzony był wykorzystywany do przymusowej pracy i podczas jej wykonywania był poniżająco traktowany.

Jako podstawę prawną roszczenia powód wskazał przepisy art. 23 kc, 24 kc, 417 kc, 448 kc i art. 77 konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ( k. 2 - 7).

Postanowieniem z dnia 23 stycznia 2018 r. Sąd zwolnił powoda od kosztów sądowych i ustanowił pełnomocnika z urzędu (k. 17).

W piśmie z dnia 8 marca 2018 r. powód sprecyzował żądanie pozwu w ten sposób, że wskazał, że zgłoszone roszczenie wywodzi z zachowania następujących jednostek penitencjarnych, w których przebywał:

1)  Aresztu Śledczego W. w W., w którym przebywał w okresie od 6 sierpnia 1978 r. do dnia 19 grudnia 1978 r., w zakresie tej jednostki powód podniósł, że przebywał w celi, w której przebywało łącznie 100 osadzonych, podczas gdy pryczy było tylko 36,

2)  Zakładu Karnego nr 1 w S., w którym przebywał na początku lat 80 – tych XX wieku, w zakresie tej jednostki powód podniósł, że przebywał w czteroosobowej celi bez dostępu do jakichkolwiek urządzeń sanitarnych, w tym toalety, potrzeby fizjologiczne były załatwiane przez osadzonych do wiadra i otrzymywał jedynie 2, 5 l. wody na dobę na wszystkie potrzeby,

3)  Zakładu Karnego Ł. – Oddziału Zewnętrznego M., w którym przebywał w 1976 roku, w zakresie tej jednostki powód podniósł, że doznawał w niej nieludzkiego i poniżającego traktowania w ramach przymusowej pracy w godzinach od 5.00 do 20.00,

4)  Zakładu Karnego w R., w którym przebywał w latach 2006 – 2007, w zakresie tej jednostki powód podniósł, że był zmuszony w niej do spania na podłodze,

5)  Zakładu Karnego w W., w którym przebywał w latach 2012 – 2013, w zakresie tej jednostki powód podniósł, że był leczony w niej na zator żylny i na skutek braku zapewnienia podstawowej opieki medycznej został narażony na skutek w postaci amputacji nogi i dopiero przeniesienie do innej placówki i związana z tym, zmiana sposobu leczenia pozwoliła na uniknięcie tej amputacji, w wyniku powyższego powód doznał poważnych cierpień fizycznych i psychicznych.

Powód zaznaczył, że przebywając w w/w jednostkach penitencjarnych przebywał w niehumanitarnych warunkach bytowych, co spowodowało naruszenie jego godności ludzkiej i utratę zdrowia (zwyrodnienie kręgosłupa). Powód podtrzymał twierdzenia przedstawione w tym zakresie w pozwie (k. 29 – 31).

Pozwany Skarb Państwa w piśmie z dnia 30 marca 2018 r. stanowiącym odpowiedź na pozew wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanego.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości, zaprzeczył wszystkim twierdzeniom powoda. Zdaniem pozwanego jego zachowanie nie było bezprawne, pozwany nie naruszył żadnych dóbr osobistych powoda, powód miał zapewnione godne i zgodne z prawem warunki odbywania kary pozbawienia wolności. Według pozwanego powód nie udowodnił, aby poniósł jakąkolwiek krzywdę podczas pobytu we wskazanych jednostkach penitencjarnych. Dodatkowo pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda związanego z wykonywaniem wobec niego kary pozbawienia wolności za okres pobytu powoda w jednostkach penitencjarnych wskazanych przez powoda przed dniem 11 grudnia 2014 r. (k. 41 - 49).

Powód podtrzymał stanowisko w piśmie z dnia 30 kwietnia 2018 r., podnosząc dodatkowo odnośnie przedstawionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia zarzut nadużycia przez pozwanego prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 kc. W tym zakresie powód wskazał, że doznawał wieloletnich naruszeń dób osobistych podczas pobytu w zakładach karnych, miał ograniczony dostęp do informacji i nie miał świadomości prawnej i jego zdaniem w tych okolicznościach stawianie zarzutu przedawnienia roszczenia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dodatkowo powód podniósł, że termin przedawnie roszczenia o zadośćuczynienie zgodnie z art. 118 kc wynosi 10 lat (k.221 - 223).

Sąd na podstawie art. 67 § 2 kpc ustalił, że właściwymi reprezentantami strony pozwanej na płaszczyźnie materialnoprawnej są: Dyrektor Aresztu Śledczego W. w W., Dyrektor Zakładu Karnego nr 1 w S., Dyrektor Zakładu Karnego w Ł., Dyrektor Zakładu Karnego w R., Dyrektor Zakładu Karnego w W. (k. 265).

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie: informacji Zakładu Karnego w Ł. (k. 53 – 54), notatki służbowej (k. 55 - 57), informacji Zakładu Karnego w R. (k. 58 – 61), informacji o pobytach powoda w jednostkach penitencjarnych (k. 62 – 77), Zarządzeń Dyrektora Zakładu Karnego w R. (k. 78 – 80), informacji Zakładu Karnego w W. (k. 84 – 92), analizy stanu ładu, dyscypliny i nastrojów wśród osadzonych w Zakładzie Karnym w R. w 2006 r. i w 2007 r. (k. 122 – 143), dokumentacji medycznej dotyczącej powoda (k. 209 – 218, k. 234 - 243), wszystkich dokumentów zgromadzonych w teczce osobopoznawczej powoda (załącznik do akt – zob. k. 248 a.s.), wszystkich dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych powoda (załącznik do akt – zob. k. 251 a.s.) Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. H. przebywał w charakterze osoby pozbawionej wolności w następujących jednostkach penitencjarnych:

- w Zakładzie Karnym w Ł., Oddziale Zewnętrznym w M. w okresie od dnia 10 lipca 1976 r. do dnia 23 grudnia 1976 roku.

- w Areszcie Śledczym W. w W. w okresie od dnia 6 sierpnia 1978 r. do dnia 19 grudnia 1978 roku.

- w Zakładzie Karnym nr 1 w S. w okresie od dnia 20 listopada 1984 r. do dnia 5 sierpnia 1985 roku.

- w Zakładzie Karnym w R. w okresie od 16 lutego 2006 r. do 5 kwietnia 2006 r., następnie od 18 maja 2006 r. do 4 lipca 2006 r. oraz od 31 sierpnia 2006 r. do 19 lutego 2007 roku.

- w Zakładzie Karnym w W. w okresie od 5 września 2012 r. do 26 marca 2013 r. i następnie od 18 kwietnia 2013 r. do 14 maja 2013 r. oraz od 2 sierpnia 2017 r. do 3 października 2017 roku.

Warunki pobytu powoda w w/w jednostkach penitencjarnych były godziwe i zgodne z obowiązującymi normami. Powód nie był umieszczany w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego była mniejsza niż 3 m 2, powód miał zapewnione odpowiednie posiłki, powód miał zapewnioną odpowiednią opiekę medyczną, powód nie został narażony na utratę zdrowia i życia, nie doznał uszczerbku na zdrowiu, powód miał zapewnione odpowiednie warunki do utrzymania higieny osobistej, powód miał zapewnione prawa do prywatności przy korzystaniu z urządzeń sanitarnych w celi, wyposażenie celi było odpowiednie do liczby osadzonych, powodowi nie ograniczano dostępu do prądu i światła, powód jako osadzony nie był wykorzystywany do przymusowej pracy, powód nie był poniżająco traktowany.

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Sąd uznał za wiarygodne przedstawione w sprawie i w/w dokumenty, albowiem ich treść nie była kwestionowana przez strony procesu.

Sąd oddalił wnioski dowodowe powoda zawarte w pkt 3 ust. 1, 2, 3, 4 i 5 pisma powoda z dnia 8 marca 2018 r. w zakresie dotyczącym Aresztu Śledczego W., Zakładu Karnego nr 1 w S., Zakładu Karnego w Ł. (k. 265 v.). Sąd uznał, że przeprowadzenie dowodu z dokumentów objętych tymi wnioskami nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Wynika to z oceny roszczenia powoda, w tym oceny zarzutu przedawnienia przedstawionych poniżej przez Sąd.

Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego z dokumentów w zakresie w jakim jednostki penitencjarne, do których zwrócono się o ich nadesłanie, podały informację, że nie dysponują żądanymi przez Sąd dokumentami. W tym zakresie przeprowadzenie postępowania dowodowego nie było możliwe.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu powództwo nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

W przedmiotowej sprawie zasadniczym zagadnieniem jest ocena prawna przedstawionego stanu faktycznego, w szczególności kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego wobec powoda.

Sąd uznał, iż pozwany Skarb Państwa nie ponosi wobec powoda odpowiedzialność odszkodowawczej, albowiem roszczenie powoda jest niezasadne jako nieudowodnione. Ponadto pozwany podniósł skuteczny zarzut przedawnienia roszczenia.

Dla ustalenia istnienia odpowiedzialności odszkodowawczej jednego podmiotu wobec drugiego podmiotu istotne jest ustalenie czy zostały zrealizowane wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego wobec powoda, do których należą: zdarzenie, z którym system prawny wiąże obowiązek naprawienia szkody, szkoda i związek przyczynowy pomiędzy tym zdarzeniem a szkodą ( art. 361 kc).

Zdaniem Sądu przeprowadzone postępowanie wykazało, iż nie miało miejsca zdarzenie, z którym system prawny wiąże obowiązek naprawienia szkody. W tym miejscu należy podnieść, iż powód wskazał, iż domaga się zapłaty kwoty 1.000.000 zł z tytułu krzywdy (szkody niemajątkowej) doznanej przez powoda na skutek osadzenia w warunkach niegodnych, zagrażających życiu i zdrowiu. Zdaniem powoda odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności w takich warunkach doprowadziło do naruszenia dobra osobistego jakim jest godność człowieka i prawo do intymności.

W ocenie Sądu powód nie wykazał i nie udowodnił, mimo iż stosownie do treści art. 6 kc spoczywał na powodzie w tym zakresie ciężar dowodu, jako na podmiocie wywodzącym skutki prawne z przedstawionych twierdzeń, aby Skarb Państwa spowodował wytworzenie warunków pobytu powodowi jako osadzonemu, które naruszałyby dobra osobiste powoda. Powód nie wykazał i nie udowodnił, aby na skutek braku zapewnienia powodowi jako osadzonemu odpowiednich warunków humanitarnych doszło do naruszenia jego godności ludzkiej i prawa do intymności, albowiem powód nie udowodnił, aby powodowi nie zapewniono humanitarnych warunków odbywania kary. W szczególności powód nie udowodnił, aby był umieszczany w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego była mniejsza niż 3 m 2, aby nie miał zapewnionych odpowiednich posiłków na skutek ustalenia zaniżonej normy żywieniowej, aby nie miał zapewnionej odpowiedniej opieki medycznej, aby został narażony na utratę zdrowia i życia, aby doznał uszczerbku na zdrowiu, aby nie miał zapewnionych odpowiednich warunków do utrzymania higieny osobistej poprzez ograniczenie możliwości korzystania z kąpieli, aby nie miał zapewnionego prawa do prywatności przy korzystaniu z urządzeń sanitarnych w celi, aby wyposażenie celi było nieodpowiednie do liczby osadzonych, aby ograniczano powodowie dostęp do prądu i światła, aby powód jako osadzony był wykorzystywany do przymusowej pracy i podczas jej wykonywania był poniżająco traktowany.

Zachowanie się pozwanego w zakresie zapewnienia powodowi przestrzeni bytowej w celi nie naruszało przepisu art. 110 § 2 kkw. Osadzenie powoda w celi o powierzchni większej niż 3 m 2 przypadającej na jednego osadzonego nie nosiło znamion bezprawności. Należy zatem podkreślić, iż w tym zakresie działanie administracji penitencjarnej w stosunku do osadzonego powoda mieściło się w ramach wyznaczonych przez obowiązujący porządek prawny.

Niezależnie od powyższego należy podnieść, iż nawet gdyby było tak (czego Sąd nie ustalił, a czyni powyższe rozważania celem wyczerpania ich toku), iż doszłoby do osadzenia powoda w jednostce penitencjarnej w celi o powierzchni mniejszej niż 3 m 2 na jednego osadzonego to nie oznaczałoby automatycznie, iż miało miejsce naruszenie godności i intymności powoda. W tym zakresie należy w całości zaakceptować pogląd, iż także przepisy obowiązujące w Unii Europejskiej nie nakładają na państwa członkowskie, w tym przypadku na Rzeczpospolitą Polską, ujednolicenia normy powierzchni celi przypadającej na jednego skazanego. Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu także nie wskazał konkretnej normy powierzchni, której przekroczenie oznaczałoby automatycznie naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przeciwnie, z orzecznictwa tego Trybunału wynika, że powierzchnia celi przysługująca osadzonemu nie jest samoistną i wystarczającą przesłanką oceny czy doszło do naruszenia praw zagwarantowanych przez tę Konwencję (orzeczenie z 06.03.2001 r. D. przeciwko G. nr skargi 40907/08).

Zdaniem Sądu przy ustaleniu czy warunki pobytu w zakładzie karnym przekraczają zakres dolegliwości uzasadniających stwierdzenie, że nastąpiło naruszenie art. 3 cytowanej Konwencji, w szczególności czy doszło do naruszenia dóbr osobistych osoby osadzonej, należy posłużyć się kryterium kumulatywnej oceny zaistniałych warunków, czyli dokonać kompleksowej oceny warunków pobytu w miejscu odosobnienia.

W niniejszej sprawie Sąd ustalił, iż powód przebywał w celi w warunkach o powierzchni większej niż 3 m 2 na jednego osadzonego i taka powierzchnia sama w sobie nie naruszała godności lub innych dóbr osobistych powoda.

Tym samym powód nie wykazał, aby podczas pobytu w jednostkach wskazanych przez powoda dotknęły go dolegliwości, które wykraczają poza normalny zakres wynikający z istoty kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem Sądu, nie zachodzą podstawy do przypisania funkcjonariuszom państwowym zarzutu naruszenia prawa w stosunku do powoda, odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych powoda. W ocenie Sądu nie zachodzą zatem podstawy do zastosowania w niniejszej sprawie przepisów art. 23, 24 i 448 kc.

Powód ma rację co do zasady, że prawo do odbywania kary pozbawienia wolności w godnych warunkach mieści się w jednym z podstawowych dóbr osobistych, którym jest godność człowieka. Dobro to podlega ochronie przewidzianej w art. 24 i art. 448 k.c., art. 30, art. 40 i art. 41 ust. 4 Konstytucji, art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w R. w dniu 4 listopada 1950 r., art. 7 i 10 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w N. w dniu 19 grudnia 1966 roku. Uregulowania te wskazują, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu, a każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

Każde naruszenie dóbr osobistych jest bezprawne, chyba że pozwany wykaże istnienie okoliczności wyłączających bezprawność jego działania. Przewidziane w art. 24 § 1 k.c. domniemanie bezprawności naruszenia dóbr osobistych może być obalone, jeśli zostaną wykazane przez pozwanego okoliczności wyłączające bezprawność jego działania. Jednakże podstawą do przypisania danemu podmiotowi odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych jest ustalenie, że miało miejsce naruszenie dobra osobistego. Powód nie udowodnił tej zasadniczej okoliczności, co oznacza, że rozpatrywanie dalszych przesłanek tej odpowiedzialności jest bezprzedmiotowe.

Ma także rację powód co do zasady, że wynikający z art. 77 ust. 1 konstytucji RP i art. 417 k.c. obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej obejmuje także szkodę niemajątkową, o której mowa w art. 448 k.c. Z uwagi na to, że źródłem potencjalnej odpowiedzialności pozwanego jest szkoda, pozostająca w normalnym związku przyczynowym z wykonywaniem władzy publicznej, to odpowiedzialność ta oparta jest na przesłance bezprawności wskazanej w art. 77 ust. 1 Konstytucji i nie jest uzależniona od winy organu władzy publicznej.

Osadzenie skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w celach znajdujących się w stanie przedstawionym przez powoda mogłoby potencjalnie wiązać się z określonymi dolegliwościami i mogłoby stanowić naruszenie dóbr osobistych w postaci godności i prawa do intymności, a tym samym mogłoby ewentualnie uzasadniać odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 24 i 448 k.c.. Zgodnie z art. 30 konstytucji, przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona stanowi obowiązek władz publicznych. Obowiązek ten powinien być realizowany przez władze publiczne przede wszystkim wszędzie tam, gdzie państwo działa w ramach imperium, realizując swoje zadania represyjne, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka represji. Wymóg zapewnienia przez państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa, znajdującym wyraz w normach prawa międzynarodowego. Stanowi o tym wprost art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę międzynarodowego paktu praw osobistych i publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. głoszący, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Także art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stanowiący, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, wprowadza obowiązek władzy publicznej zapewnienia osobom osadzonym w zakładach karnych godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, nienaruszających godności ludzkiej. Łączy się z tym wynikający z art. 8 ust. 1 konwencji nakaz poszanowania życia prywatnego obywateli i ich prawa do intymności, co w odniesieniu do osób osadzonych w zakładach karnych oznacza obowiązek zapewnienia takich warunków bytowych i sanitarnych, w których godność ludzka i prawo do intymności nie doznają istotnego uszczerbku. Odpowiednikami powyższych norm prawa międzynarodowego są art. 40, 41 ust. 4 i art. 47 Konstytucji wprowadzające wskazane zasady na grunt prawa polskiego. Postulat humanitarnego traktowania zawiera także warunek prowadzenia działań wychowawczych i pomocowych, które przygotowują do życia na wolności oraz powstrzymują od powrotu do przestępstwa, a więc pozwalają zrealizować cele kary. Zapewnienie przez państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest także jednym z podstawowych wymagań demokratycznego państwa prawnego.

Przedstawiony powyżej pogląd znajduje potwierdzenie w ugruntowanym stanowisku Sądu Najwyższego i sądów powszechnych ( np. wyrok SN z dnia 19.10.2011 r., II CSK 721/10, Lex nr 1102655, wyrok SN z dnia 2.10.2007 r., II CSK 269/07, Lex nr Lex nr 440384, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7.04.2010 r., I ACa 222/10, LEX nr 628185, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24.11.2010 r., I ACa 881/10, LEX nr 756733).

Ma również racje powód co do zasady twierdząc, że potencjalną podstawą prawną w zakresie szkody niemajątkowej (krzywdy) jest przepis art. 448 kc, zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Krzywda ta polega na odczuwaniu cierpienia (ujemnych uczuć przeżywanych w związku z naruszeniem dobra osobistego). Zadośćuczynienie pieniężne ma na celu przede wszystkim złagodzenie tego cierpienia osoby poszkodowanej. Ustawa stwierdza jedynie, że sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia. Ze względu na niewymierność krzywdy określenie w konkretnym wypadku odpowiedniej sumy pozostawione zostało sądowi. Odpowiednia suma w rozumieniu omawianego przepisu nie oznacza jednak sumy dowolnej, określonej wyłącznie według uznania sądu, a jej prawidłowe ustalenie wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności mogących mieć w danym przypadku znaczenie. Zgodnie z dorobkiem judykatury określając wysokość zadośćuczynienia sąd powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a zwłaszcza stopień i czas trwania cierpień, trwałość skutków czynu niedozwolonego. Zadośćuczynienie powinno pozostawać w odpowiednim stosunku do rozmiarów krzywdy. Przy określaniu wysokości zadośćuczynienia podstawowe znaczenie ma stopień natężenia krzywdy i jej zakres czasowy.

Jednakże, jak już zostało to uprzednio podniesione, ciężar dowodu, że warunki w areszcie śledczym i zakładach karnych nie odpowiadały obowiązującym normom i że doszło do naruszenia dóbr osobistych, spoczywał na powodzie zgodnie z art. 6 kc (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 382/12, wyrok Sadu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2012 r., I CSK 248/12). Powód nie sprostał temu ciężarowi, a tym samym nie wykazał i nie udowodnił zaistnienia okoliczności faktycznych, które uczynił podstawą twierdzeń o przysługiwaniu ma roszczenia wobec pozwanego.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku, uznając iż powód nie jest co do zasady uprawniony do otrzymania zadośćuczynienia.

W ocenie Sądu przedstawiona powyżej argumentacja jest wystarczająca do rozstrzygnięcia sporu.

Niezależnie od powyższego należy podnieść, że nawet gdy powód wykazał, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w następstwie odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach niehumanitarnych to i tak roszczenie powoda nie mogłoby zostać uwzględnione, albowiem strona pozwana podniosła skuteczny zarzut przedawnienia roszczenia.

Ma rację pozwany, że zgodnie z art. 442 ^{( 1)} § 1 k.c. roszczenie powoda dotyczące wykonywania wobec niego kary pozbawienia wolności za okres pobytu powoda w jednostkach penitencjarnych wskazanych przed dniem 11 grudnia 2014 r. uległo przedawnieniu. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 11 grudnia 2017 r., a o hipotetycznej szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia powód wiedział już w czasie przebywania w jednostkach penitencjarnych. Przedawnieniu uległy roszczenia powoda związane z pobytem w jednostkach penitencjarnych za okres przed dniem 11 grudnia 2014 r. Według art. 442 ^{( 1)}§ 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 r., sygn. akt I CSK 653/09, uchwała pełnego składu sędziów Izby Cywilnej Sadu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r„ sygn. akt. III CZP 84/05, LEX 171726). Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia jest wystarczające do oddalenia powództwa bez potrzeby ustalenia, czy zachodzą wszystkie inne przesłanki prawnomaterialne uzasadniające jego uwzględnienie, a ich badanie w takiej sytuacji jest zbędne. W tym miejscu należy podnieść, że pozwany nie udowodnił, aby funkcjonariusze Skarbu Państwa dopuścili się co do zasady wobec powoda czynów zabronionych, a zatem tym bardziej powód nie wykazał, aby dopuścili się wobec powoda czynów stanowiących czynów zabronionych przez ustawę karną, co oznacza, że w sprawie niniejszej nie znajduje zastosowania termin przedawnienia roszczenia inny niż trzyletni. Ponadto z samych twierdzeń przedstawionych przez powoda wynika, że nawet gdyby powód wykazał, że jednostkach penitencjarnych wskazanych przez powoda (za wyjątkiem pobytu powoda w Zakładzie Karnym w R. i w Zakładzie Karnym w W.) doszło do takiego naruszenia dóbr osobistych powoda, że naruszenia te stanowiłyby zarazem przestępstwa (Sąd czyni to założenie jedynie teoretycznie dla wyczerpania toku rozważań) to z uwagi na odległy okres pobytu powoda w Areszcie Śledczym W., w Zakładzie Karnym nr 1 w S., w Zakładzie Karnym w Ł. jego roszczenie w tym zakresie i tak uległoby przedawnieniu, nawet przy uwzględnieniu potencjalnego dwudziestoletniego terminu przedawnienia (art. 442 (1) § 2 kc).

Skuteczne postawienie zarzutu przedawnienia oznacza, że wierzytelność powoda nawet gdyby istniała nie mogłaby być przymusowo dochodzona przed Sądem (art. 117 § 2 kc).

Jednocześnie Sąd nie podzielił poglądu powoda, iż zarzut przedawnienia roszczenia podniesiony przez pozwanego stanowi nadużycie prawa.

W ocenie Sądu jest możliwe co do zasady, aby strona powodowa wyjątkowo mogła powołać się na przepis art. 5 kc broniąc się tym samym przed zarzutem przedawnienia roszczenia zgłoszonym przez pozwanego. Jednakże Sąd uznał, iż okoliczności niniejszej sprawy nie uzasadniają przyjęcia takiego wyjątkowego rozwiązania, albowiem podniesienie przez pozwany Skarb Państwa zarzutu przedawnienia roszczenia nie może zostać uznane za nadużycie prawa podmiotowego pozwanego. W szczególności powód podnosząc zarzut nadużycia prawa, mimo spoczywającego na nim w tym zakresie obowiązku, nawet nie wskazał jakie zasady współżycia zostały naruszone przez pozwanego. Natomiast zdaniem Sądu nie ma takich zasad współżycia społecznego, które w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy zostałyby naruszone przez pozwanego poprzez podniesienia zarzutu przedawnienia.

Należy podkreślić, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.04.2003 r., I CKN 204/01, Lex nr 78814, wyrok Sadu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26.01.2004 r. , VI ACa 457/03, Wokanda 2005/4/40) dla oceny czy podniesiony zarzut przedawnienia nie nosi znamion nadużycia prawa konieczne jest rozważenie charakteru dochodzonego roszczenia, przyczyn opóźnienia i jego nadmierności.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż ani charakter dochodzonego roszczenia, ani przyczyna opóźnienia, ani też czas trwania opóźnienia nie uzasadniają poglądu, iż podnoszący zarzut przedawnienia Skarb Państwa nadużywa prawa podmiotowego. Wymaga zaznaczenia, iż roszczenie powoda jest klasycznym roszczeniem odszkodowawczym. W tym miejscu należy podkreślić, iż nie wystąpiła taka sytuacja, aby pozwany odwodził powoda od wytoczenia powództwa w celu stworzenia sobie możliwości powołania się w procesie na zarzut przedawnienia. Ponadto przedmiotowe opóźnienie jest zdaniem Sądu nadmierne.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, iż zarzut przedawnienia roszczenia zgłoszony przez pozwanego jest zasadny i skuteczny oraz że nie zachodzą w sprawie wyjątkowe okoliczności pozwalające na przyjęcie, iż zgłoszenie zarzutu przedawnienia stanowi nadużycie prawa. Pozwany Skarb Państwa podnosząc zarzut przedawnienia nie naruszył zasad współżycia społecznego.

Należy podnieść, że powód przebywał również w Zakładzie Karnym w W. w okresie od 2 sierpnia 2017 r. do 3 października 2017 r., ale powód tego okresu pobytu nie wywodzi roszczeń w niniejszej sprawie (k. 30).

Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w związku z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd zastosował zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, który powód przegrał w całości. Wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego wynosi kwotę 10.800 złotych. W ocenie Sądu trudna sytuacja finansowa powoda nie stanowi okoliczności uzasadniającej nieobciążenie powoda kosztami procesu w zakresie w jakim powód go przegrał. Brak jest podstaw do pozbawiania strony, która została zaangażowana w spór na skutek czynności powoda i spór ten wygrała częściowo, należnego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, tylko dlatego iż aktualnie powód znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej. Sąd podzielił stanowisko pozwanego, iż powód jako strona inicjująca spór powinien mieć świadomość ekonomicznych skutków podjętych czynności. Należy podkreślić, iż zwolnienie powoda od kosztów sądowych postanowieniem Sądu z dnia 23 stycznia 2018 r. w ogóle nie dotyczy kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez drugą stronę procesu. Na podstawie § 2 i § 8 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu Sąd przyznał pełnomocnikowi powoda z urzędu wynagrodzenie za udzielenie powodowi pomocy prawnej z urzędu.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Z/ (...)

16.07.2018 r.