Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Paweł Duda

Protokolant: sekretarz sądowy Patryk Kaniecki

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. F. i E. F.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i o zapłatę kwoty 195.938 zł, ewentualnie kwoty 41.088,55 EUR

oddala powództwo główne i powództwo ewentualne;

zasądza tytułem zwrotu kosztów postępowania od G. F. i E. F. na rzecz (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych), wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXV C 2676/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 28 czerwca 2023 r.

Powodowie G. F. i E. F. pozwem z dnia 5 sierpnia 2020 r., zmodyfikowanym następnie w pismach procesowych z 3 listopada 2022 r. i z 18 listopada 2022 r., skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., wnieśli ostatecznie o:

ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny zawarta w dniu 13 września 2011 r., o nr (...), pomiędzy powodami a (...) S.A. w W., jest nieważna,

zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 195.938 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, ewentualnie
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 41.088,55 EUR z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Na uzasadnienie powyższych żądań powodowie podali, że w dniu 6 września 2011 r. zawarli z pozwanym umowę o kredy konsolidacyjny dla osób fizycznych, indeksowany kursem waluty euro. W umowie brak jest określenia, w jaki sposób bank ustala stopę oprocentowania, bowiem brak jest definicji wskaźnika EURIBOR. Znajdujące się w umowie kredytu klauzule indeksacyjne wprowadzają mechanizm przeliczenia świadczeń stron na podstawie kursów waluty Euro z tabel kursowych banku, jednak w umowie nie określono zasad ustalania tych kursów przez bank, wobec czego bank może kształtować te kursy
w sposób dowolny, a w konsekwencji określać jednostronnie i arbitralnie wysokość świadczeń stron. Ponadto powodowie nie zostali poinformowani o ryzyku walutowym związanym z klauzulą waloryzacyjną. W związku z tym klauzule indeksacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i nie wiążą powodów, a ich wyeliminowanie z umowy sprawia, że umowa nie może być wykonywana, co prowadzi do jej nieważności. Ponadto umowa kredytu jest nieważna ze względu na jej sprzeczność z art. 69 Prawa bankowego, z naturą stosunku cywilnoprawnego wyrażoną w art. 353 ¹ k.c.
i z zasadami współżycia społecznego, bowiem w umowie nie doszło do określenia kwoty kredytu wypłacanej powodom ani zasad jego spłaty poprzez regulowanie rat kapitałowo-odsetkowych. W związku z nieważnością umowy kredytu powodowie dochodzą zwrotu wszystkich zapłaconych nienależnie na rzecz banku świadczeń.

(...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew
i w piśmie procesowym z 10 stycznia 2023 r., stanowiącym odpowiedź na modyfikacje powództwa, wniósł o oddalenie powództwa w całości, zarówno w zakresie roszczenia głównego, jak i ewentualnego.

Pozwany zaprzeczył, by zawarta przez strony umowa kredytu była sprzeczna
z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego lub by zawierała niedozwolone postanowienia umowne. Pozwany wskazał, że w związku z zawarciem umowy bank dopełnił względem powodów obowiązków informacyjnych, bowiem powodowie otrzymali odrębną informację o ryzyku walutowym i ryzyku zmiennej stopy procentowej, a także o stosowaniu przez bank własnych kursów wymiany walut. Umowa kredytu reguluje zasady określania stopy procentowej, zaś definicja EURIBOR znajduje się w Regulaminie. Bank nie ustalał kursu waluty indeksacyjnej w sposób dowolny, bowiem postanowienia umowy określają granice ustalania kursów własnych banku, przyjmując obiektywny, średni kurs NBP publikowany poprzedniego dnia roboczego oraz wprowadzają limit wysokości spreadu walutowego do poziomu 10%. Postanowienia dotyczące indeksacji kredytu do waluty Euro zostały indywidualnie uzgodnione przez strony. Celem indeksacji kredytu były umożliwienie kredytobiorcom pozyskanie finansowania oprocentowanego znacznie niżej niż w przypadku kredytu czysto złotowego, a w konsekwencji znaczne obniżenie kosztów oraz rat kredytu. Pozwany podniósł, że powodowie nie wykazali, że zawarli umowę jako konsumenci,
a okoliczności i treść umowy wskazują, że została ona zawarta w celu uzyskania finansowania zabezpieczonego hipoteką na nieruchomości w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Pozwany podniósł, że żądania powodów są nadużyciem prawa
w rozumieniu art. 5 k.c., w szczególności stoją w sprzeczności z zasadą pacta sunt servanda, bowiem ich uwzględnienie prowadziłoby do powstania bezpodstawnego wzbogacenia po stronie kredytobiorców kosztem banku. Pozwany zarzucił także brak interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia nieważności umowy. Z ostrożności procesowej, na wypadek podzielenia przez Sąd twierdzeń strony powodowej w przedmiocie nieważności umowy kredytu, pozwany podniósł zarzut zatrzymania na podstawie art. 497 k.c. do czasu zwrotu przez powodów uruchomionej kwoty kredytu w wysokości 358.289,60 zł albo zabezpieczenia roszczenia o zwrot tej kwoty. Pozwany podniósł także zarzut przedawnienia przynajmniej części roszczeń (w zakresie kwot uiszczonych przed 28 grudnia 2019 r.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małżonkowie G. F. i E. F. w 2009 zaciągnęli pożyczkę hipoteczną w (...) Bank S.A. w kwocie 257.821,80 zł na podstawie umowy pożyczki hipotecznej nr DK/P-H./ (...) z dnia 19 maja 2009 r. Środki z tej pożyczki zostały przeznaczone przez powodów na budowę domu jednorodzinnego. W 2011 r. powodowie potrzebowali środków finansowych na dokończenie budowy domu. W celu uzyskali kredytu powodowie zgłosili się do doradcy finansowego z (...) S.A., który zaoferował im kredyt indeksowanego kursem waluty Euro, którym powodowie spłacają wcześniejszą pożyczkę hipoteczną w (...) Banku S.A. oraz uzyskają dodatkowe środki na dokończenie budowy domu. Doradca finansowy informował powodów, że euro jest stabilną walutą.
W dniu 25 marca 2011 r. powodowie złożyli do Banku (...) S.A.

wniosek

o udzielenie kredytu hipotecznego w wysokości łącznej 370.000 zł, w tym 320.000 zł na spłatę (refinansowanie) kredytu mieszkaniowego w innym banku i 50.000 zł na dowolny cel konsumpcyjny, indeksowany do EUR, na okres 360 miesięcy. Powodowie podpisali przy wniosku oświadczenia dotyczące ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej i ryzyka walutowego, w których oświadczyli że:

Zostali poinformowani przez Bank o ryzyku związanym z oprocentowaniem wnioskowanego kredytu zmienną stopą procentową oraz są świadomi ponoszenia tego ryzyka w przypadku zaciągnięcia w/w zobowiązania; przedstawiono im symulację wysokości rat kredytu obrazującą wpływ niekorzystnej dla nich zmiany stopy procentowej na wysokość miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych.

Zostali poinformowani przez Bank, że Bank w celu określenia własnego kursu kupna

i sprzedaży waluty obcej w Tabeli kursów walut dla kredytów, stosuje odchylenie od średniego kursu danej waluty, określonego przez Narodowy Bank Polski. Różnica pomiędzy kursem kupna waluty a kursem sprzedaży waluty wynosi maksymalnie 10% od wartości obu kursów waluty. Różnica ta stanowi spread walutowy. Wysokość kursu kupna waluty obcej ma wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu wyrażonego w walucie indeksacji bowiem wysokość udzielonego kredytu zostaje przeliczona na walutę indeksacji po kursie kupna tej waluty z dnia uruchomienia kredytu, według obowiązującego w tej dacie w Banku kursie kupna waluty obcej, określonego w Tabeli kursów dla kredytów. W związku z powyższym, w przypadku gdy w okresie obowiązywania umowy kredytu nastąpi deprecjacja (osłabienie) złotego względem waluty obcej, do której indeksowany jest kredyt, spowoduje to, że kwota zadłużenia z tytułu kredytu, jak również należna rata kapitałowo-odsetkowa albo odsetkowa będą wyższe po przeliczeniu na złote.

Zostali poinformowani przez Bank o warunkach udzielenia kredytu zarówno

w walucie, w jakiej uzyskują dochód, w złotych jak i w walucie obcej. Przedstawiono im symulację rat kwot i kosztów kredytu wg aktualnych kursów walut stosowanych przez Bank oraz kosztów w przypadku niekorzystnej zmiany kursów i spreadu walutowego; są świadomi ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem zobowiązania w walucie innej niż źródło dochodu i że zmiany kursów walut oraz spreadu walutowego mogą mieć wpływ na wysokość płaconej przez nich raty kredytu w całym okresie kredytowania.

Bank przedstawił im ofertę kredytu w złotych oraz kredytu w złotych indeksowanego do waluty obcej i po zapoznaniu się z tymi ofertami oraz informacjami wymienionymi wyżej dokonują wyboru i decydują się zaciągnąć kredyt indeksowany do waluty obcej. (…) mając pełną świadomość ryzyka walutowego związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty innej niż osiągany dochód oraz ryzykiem spreadu walutowego.

Zostali poinformowani przez Bank i są świadomi ryzyka zmiany, w trakcie trwania umowy kredytu, cen rynkowych zabezpieczenia spłaty kredytu, które zostanie ustanowione zgodnie z wymaganiami Banku i że Bank ma prawo, na zasadach określonych w umowie kredytu zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu.

umowa pożyczki hipotecznej nr(...) z 19.05.2009 r. – k. 148-151, wniosek

o kredyt – k. 73-76, Informacja Banku (...) S.A. dla wnioskodawcy o ryzyku walutowym dla kredytu oraz ryzyku i skutkach zmian cen rynkowych zabezpieczeń – k. 79, Informacja Banku (...) S.A. dla wnioskodawcy o ryzyku

o kredyt – k. 73-76, (...) Banku (...) S.A. dla wnioskodawcy o ryzyku walutowym dla kredytu oraz ryzyku i skutkach zmian cen rynkowych zabezpieczeń – k. 79, (...) Banku (...) S.A. dla wnioskodawcy o ryzyku

i skutkach związanych ze zmienną stopą procentową dla kredytu oraz zmianą cen rynkowych zabezpieczeń – k. 79v., częściowe

przesłuchanie powodów G. F. – k. 121-122 i E. F. – k. 122)

W dniu 13 września 2011 r. G. F. i E. A. (kredytobiorcy) oraz Bank (...) S.A. zawarli umowę Kredyt Konsolidacyjny
nr (...). indeksowanego do EUR, sporządzoną 28 maja 2010 r.

Kwota kredytu określona została na 370.000 zł, indeksowana do EUR (§ 1 ust. 1 pkt 1 umowy), a cel kredytu: refinansowanie kredytów i pożyczek (nie mieszkaniowych) – kwota 320.000 zł, dowolny cel – kwota 50.000 zł (§ 1 ust. 1 pkt 2 umowy). W umowie postanowiono, że w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej kwota kredytu określona w pkt. 1 zostanie przeliczona na walutę indeksacji i zadłużenie z tytułu umowy będzie określone w walucie indeksacji. Zasady dotyczące przeliczania wysokości kredytu oraz kwoty spłaty i stosowanych przez bank kursów walut obcych oraz spreadu walutowego zawiera załącznik nr 6 do niniejszej umowy (§ 1 ust. 1 pkt 3 umowy).

Jako docelowy właściciel nieruchomości kredytowej wskazani zostali w umowie G. F. i E. F. (§ 1 ust. 1 pkt 6 umowy).

Marża kredytu określona została na 3,70% w stosunku rocznym, marża kredytu jest stała w całym okresie kredytowania, z zastrzeżeniem treści pkt. 9 (§ 1 ust. 1 pkt 8 umowy). Marża dodatkowa, zwiększająca marżę kredytu do czasu prawomocnego wpisu hipoteki na rzecz Banki do księgi wieczystej wynosi 1,20% w stosunku rocznym (§ 1 ust. 1 pkt 9 umowy). Stopa referencyjna EURIBOR 3M dla EUR z dnia 05.09.2011 r. i aktualna na dzień sporządzenia umowy przez Bank określona została na 1,543% w stosunku rocznym (§ 1 ust. 1 pkt 10 umowy), zaś roczna zmienna stopa procentowa (suma marży kredytu i stopy referencyjnej) na dzień sporządzenia umowy przez bank wynosi 5,243% (§ 1 ust. 1 pkt 11 umowy).

Kredytowaną nieruchomość (przedmiot kredytowania) stanowiła nieruchomość stanowiąca działkę ewidencyjną nr (...) w G., przy ul. (...), zabudowana domem mieszkalnym jednorodzinnym (§ 1 ust. 2 umowy).

Jako zabezpieczenie spłaty kredytu przewidziano w umowie hipotekę kaucyjną na w/w nieruchomości do sumy 740.000 zł oraz przystąpienie do ubezpieczenia nieruchomości udzielanego przez towarzystwo ubezpieczeniowe, z którym Bank zawarł umowę grupowego ubezpieczenia oraz w którym Bank jest uprawnionym do świadczenia ubezpieczeniowego lub cesja na Bank przysługującej kredytobiorcy wierzytelności z indywidualnej posiadanej przez kredytobiorcę umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych żywiołów (zdarzeń losowych (§ 1 ust. 4 umowy).

Zgodnie z umową, Bank uruchomi kredyt w transzach, I transza – kwota podana
w zaświadczeniu (...) Banku S.A. stanowiąca wysokość całkowitego zadłużenia z tytułu kredytu (...)na rachunek bankowy wskazany w zaświadczeniu, II transza – pozostała kwota stanowiąca różnicę pomiędzy kwotę kredytu a kwotami udzielonymi na wskazane ww. cele na rachunek bankowy wskazany w dyspozycji uruchomienia kredytu
z przeznaczeniem na dowolny cel konsumpcyjny (§ 1 ust. 7 pkt 1-3 umowy).

W umowie wskazano, że kredyt zostanie wypłacony przez Bank w złotych lub, na wniosek kredytobiorcy wyrażony w dyspozycji uruchomienia, w walucie do jakiej kredyt jest indeksowany z zastrzeżeniem, że waluta indeksacji jest zgodna z walutą finansowanej transakcji (celem finansowania). W przypadku uruchomienia kredytu lub wypłaty części kredytu w walucie indeksacji kwota kredytu / części kredytu jest najpierw przeliczana
z waluty polskiej na walutę indeksacji. Zasady dotyczące przeliczania wysokości kredytu, kwoty wypłaty oraz kwoty spłaty i stosowanych przez Bank kursów walut obcych oraz spreadu walutowego zawiera załącznik nr 6 do niniejszej umowy (§ 4 ust. 6 umowy).

Zgodnie z umową, kredyt jest oprocentowany według rocznej zmiennej stopy procentowej, określonej w części I umowy, w § 1 ust. 1, równej stopie referencyjnej dla lokat 3-miesięcznych (określonej w części I umowy), powiększonej o marżę kredytu stałą w całym okresie kredytowania (§ 5 ust. 1 i 2 umowy).

Według umowy, spłata należności z tytułu kredytu następuje z rachunku bankowego kredytobiorcy służącego m.in. do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu wskazane w części I umowy – w § 1 ust. 1, poprzez obciążenie tego rachunku przez Bank kwotami należności, w terminach płatności (§ 7 ust. 4 umowy). W przypadku, gdy spłata kredytu indeksowanego do waluty obcej następuje w PLN (złoty polski), przeliczenie raty wyrażonej w walucie obcej na złote następuje według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, obowiązującego w Banku w dniu faktycznej spłaty (obciążenia rachunku) raty zgodnie z Tabelą przy czym bierze się pod uwagę ostatnią Tabelę tego dnia
(§ 7 ust. 5 umowy). W przypadku, gdy rata kredytu indeksowanego do waluty obcej następuje w tej walucie obcej (walucie indeksacji) kredytobiorca zobowiązany jest zapewnić na rachunku bankowym wystarczającą kwotę środków w walucie obcej (walucie indeksacji) do pokrycia wymagalnych należności Banku z tytułu kredytu (§ 7 ust. 6 umowy).

W umowie wskazano, że w sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie mają postanowienia Regulaminu, który stanowi integralną część umowy. Kredytobiorcy oświadczyli, że otrzymali, zapoznali się i akceptują treść Regulaminu oraz zobowiązali się przestrzegać jego postanowień, a także potwierdzili dotyczące ich zobowiązania, oświadczenia i zapewnienia w nim zawarte (§ 15 ust. 1 umowy).

Integralna część umowy stanowiły również załączniki nr 1 do 6 (§ 15 ust. 9 umowy).

( Umowa Kredyt Konsolidacyjny nr (...) z 13.09.2011 r. – k. 81-87).

Załącznik nr 4 do umowy stanowiła „Informacja o ponoszeniu ryzyka walutowego”,
w której wskazano, że:

Miesięczna rata wynosi 2.056 zł przy kursie 4,0147 złotych za 1 EUR i wysokości zmiennej stopy procentowej 5,24% – na dzień sporządzenia umowy [stawka % dla waluty indeksowanej].

Miesięczna rata kredytu wynosi 2.594 zł, przy założeniu, że zmienna stopa oprocentowania wynosi 5,71% a kwota kredytu wynosi 120% kwoty kredytu, tj. 444.000 zł – na dzień sporządzenia umowy.

Różnica pomiędzy miesięczna ratę kredytu wyliczoną dla najwyższego kursu złotego do waluty indeksacji z w okresie ostatnich 12 pełnych miesięcy [31.08.2010-31.08.2011] a miesięczną ratą kredytu wyliczoną dla najniższego kursu złotego do waluty indeksacji w okresie ostatnich 12 pełnych miesięcy [31.08.2010-31.08.2011] wynosi 180 zł [rata w złotych dla najwyższego kursu minus rata w złotych dla najniższego kursu].

Miesięczna rat kredytu wynosi 2.239 zł przy założeniu, że nastąpiła zmiana spreadu walutowego w wysokości odpowiadającej różnicy między maksymalnym
i minimalnym spreadem walutowym w okresie od 06.09.2010 r. do 06.09.2011 r. [minimalny spread walutowy 8,60% - maksymalny spread walutowy 8,89%].

( Załącznik nr 4 do umowy – Informacja o ponoszeniu ryzyka walutowego – k. 91v.)

Załącznik nr 5 do umowy stanowiło „Oświadczenie Kredytobiorcy”, w którym powodowie oświadczyli m.in., że są świadomi obciążeń związanych z udzielonym kredytem oraz że mają świadomość, że wysokość raty kredytowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosi 2.525 zł może ulec zwiększeniu w wyniku zmiany oprocentowania lub zmiany kursów walut ( Załącznik nr 5 do umowy – Oświadczenie Kredytobiorcy – k. 91).

W Załączniku nr 6 do umowy – „Zasady funkcjonowania kredytu indeksowanego do waluty obcej”, wskazano m.in., że:

Udzielenie przez Bank kredytu w walucie polskiej indeksowanego do waluty obcej oznacza, że: kredyt jest udzielany w walucie polskiej, kredyt jest uruchamiany (wypłacany) w walucie polskiej, kredyt jest spłacany w walucie polskiej, kwota udzielonego kredytu (wyrażona w walucie polskiej) jest przeliczana na walutę indeksacji w dacie uruchomienia (wypłaty) kredytu, zadłużenie kredytobiorcy z tytułu kredytu wobec banku jest wyrażone w walucie indeksacji.

Bank dokonuje przeliczenia uruchomione kwoty kredytu, o której mowa w par. 1
ust. 1 I części umowy po kursie kupna waluty obcej, określonej w Tabeli na moment dokonania uruchomienia kredytu przez Bank.

(…)

Bank określa wysokość kursu kupna i sprzedaży waluty indeksacji kredytu, który ma zastosowanie do przeliczenia kwoty uruchamianego kredytu i obliczania należności
z tytułu rat kredytu i odsetek w sposób następujący:

3.1 Bank bazuje na średnim kursie danej waluty ogłaszanym w poprzednim dniu roboczym przez Narodowy Bank Polski, który określony jest zgodnie z § 2 pkt. 1 i 2 Uchwały Nr 51/2002 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września
2002 r. w sprawie sposobu wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut obcych.

3.2 Do określenia własnego kursu kupna i sprzedaży waluty w Tabeli Bank stosuje odchylenie od średniego kursu danej waluty, określanej przez Narodowy Bank Polski. Różnica pomiędzy kursem kupna waluty a kursem sprzedaży waluty wynosi maksymalnie 10% od wartości obu kursów waluty. Różnica ta stanowi spread walutowy.

Wysokość kursu kupna z dnia uruchomienia kredytu ma wpływ na wyrażenie wysokości zadłużenia z tytułu zaciąganego kredytu w walucie indeksacji.

Należności pozostające do spłaty z tytułu rat kredytu i odsetek określone są
w harmonogramie w walucie indeksacji i w dacie spłaty podlegają przeliczeniu na złote według obowiązującego w tej dacie kursu sprzedaży waluty obcej określonej
w Tabeli.

Wysokość comiesięcznych należności wynikających z kwoty zaciągniętego kredytu uzależniona jest od wysokości zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu, okresu kredytowania, kursu sprzedaży waluty indeksacji kredytu, który zależy od wysokości spreadu walutowego stosowanego przez Bank, wysokości oprocentowania kredytu.

(…)

Kredyt może być wypłacony w walucie indeksacji na warunkach określonych
w umowie, z tym że również w takim przypadku kwota udzielonego kredytu wyrażona w walucie polskiej jest przeliczana na walutę indeksacji, zgodnie z zasadami określonymi wyżej.

Kredytobiorca ma możliwości zmiany waluty, w której dokonuje spłaty, z PLN na walutę, w której kredytu jest indeksowany. Spłata należności z tytułu kredytu może nastąpić z prowadzonego w Banku rachunku bankowego kredytobiorcy prowadzonego w walucie indeksacji, po złożeniu wniosku o zmianę waluty spłaty kredytu oraz podpisania aneksu do umowy zmieniającego rachunek spłaty kredytu. Wpłata na rachunek prowadzony w walucie indeksacji waluty PLN oznacza przeliczenie przez Bank po kursie sprzedaży aktualnej waluty indeksacji, zgodnie z obowiązującym
w tym dniu kursem wg Tabeli.

( Załącznik nr 6 do umowy – Zasady funkcjonowania kredytu indeksowanego do waluty obcej – k. 92).

Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez Bank (...) S.A., który znajdował zastosowanie do przedmiotowej umowy kredytu, definiował „stopę referencyjną” jako stopę, od której zmienności zależy wysokość zmiennej stopy procentowej zgodnie z umową, określoną m.in. jako EURIBOR – stopa procentowa według której banki są gotowe udzielać pożyczek w euro innym bankom w strefie euro; indeks przy nazwie oznacza okres jakiego dotyczy stopa np. 6M – sześć miesięcy; stopa EURIBOR ustalana jest w dni robocze i publikowana na stronie EURIBOR w R. Monitor Money Rates Service o godzinie 11.00 czasu obowiązującego w B.. Jeśli stopa referencyjna przestanie być podawana na stronie R. Monitor Money Rates Service w powyższy sposób, wówczas Bank, działając w dobrej wierze, wyznaczy możliwie zbliżony, inny sposób wyznaczania stopy referencyjnej. „Tabela kursów walut dla Kredytów / Pożyczek Hipotecznych, Tabela” określona została natomiast jako Tabela kursów walut w Banku zawierająca kursy kupna i sprzedaży walut obcych stosowanych dla Kredytów / Pożyczek Hipotecznych. Tabela może ulegać zmianie w trakcie dnia roboczego, kolejne tabele
w trakcie dnia są oznaczane datą, godziną, minutą ogłoszenia. Tabela jest publikowana na stronie internetowej Banku i w Oddziałach Banku (§ 2 Regulaminu).

W Regulaminie przewidziano, że uruchomienie kredytu / pożyczki nastąpi zgodnie
z warunkami opisanymi w umowie (§ 6 ust. 1 Regulaminu) oraz że w przypadku kredytu / pożyczki udzielonego w walucie obcej kapitał, odsetki oraz inne zobowiązania z tytułu kredytu / pożyczki spłacane będą w złotych jako równowartość kwoty podanej w walucie obcej przeliczonej wg. kursu zgodnego z Tabelą kursów walut obcych dla Kredytów / Pożyczek Hipotecznych lub w walucie indeksacji kredytu / pożyczki poprzez obciążenie rachunku bankowego kredytobiorcy przeznaczonego do spłaty kredytu / pożyczki; sposób spłaty określa umowa (§ 8 ust. 2 Regulaminu).

( Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez Bank (...) S.A. – k. 26-29).

Przedmiotowa umowa kredytu hipotecznego została zawarta przez strony według standardowego wzorca umownego stosowanego przez bank. Postanowienia umowy dotyczące mechanizmu indeksacji walutowej nie były negocjowane pomiędzy stronami. W dacie zawarcia spornej umowy kredytu G. F. prowadził działalność gospodarczą handlową, w postaci kiosków (...), zaś E. F. nie pracowała, pomagała mężowi w działalności gospodarczej, jeżeli były taka potrzeba. Dom, którego budowę powodowie sfinansowali z przedmiotowego kredytu i z pożyczki hipotecznej, sfinansowanej przedmiotowym kredytem, wykorzystywany jest przez powodów na ich własne cele mieszkaniowe. Dom te nie był nigdy wynajmowany, powód nie prowadził działalności gospodarczej w tym domu (

wniosek o kredyt – k. 73-76, wydruk informacji z (...)

k. 103-104,

przesłuchanie powodów G. F. – k. 121-122 i E. F. – k. 122).

Z tytułu kredytu udzielonego na podstawie przedmiotowej umowy bank wypłacił środki w kwotach 308.289,66 zł w dniu 21 października 2011 r. celem refinansowania pożyczki hipotecznej nr (...) w (...) Banku S.A. oraz 50.000 zł
w dniu 17 listopada 2011 r. na dowolny cel. Powodowie pozostają we wspólności majątkowej małżeńskiej, spłacają przedmiotowy kredyt w walucie euro począwszy od 21 października 2011 r. i do 8 lutego 2022 r. zapłacił na rzecz banku tytułem rat kredytowych (kapitału, odsetek kapitałowych, odsetek karnych) łącznie 42.577,42 euro (przy uwzględnieniu zwróconych przez bank odsetek w kwocie 86,24 euro, po wpisie hipoteki) (dyspozycje uruchomienia kredytu – k. 95-95v. i 99-99v., historia kredytu – k. 31-33, 129-142, potwierdzenie zwrotu odsetek – k. 161, przesłuchanie powodów G. F. –
k. 121-122 i E. F. – k. 122).

Powodowie na podstawie wiadomości z mediów uzyskali informacje o możliwej niezgodności z prawem umów kredytów indeksowanych kursem waluty obcej,
w związku z czym w 2020 r. skonsultowali zawartą przez nich umowę kredytu z prawnikiem
z kancelarii prawnej. Prawnik poinformował powodów o roszczeniach, jakich mogą dochodzić w związku z zawarciem spornej umowy kredytu (przesłuchanie powodów G. F. – k. 121-122 i E. F. – k. 122).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne obiektywne dowody z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Zeznania powodów G. F. i E. F. Sąd uznał za wiarygodne w tej części, w której powodowie przedstawili fakty związane z celem zaciągnięcia przedmiotowego kredytu, brakiem negocjowania warunków umowy w zakresie postanowień określających zasady indeksacji walutowej, ze spłatą kredytu i uzyskaniem wiedzy o możliwej niezgodności z prawem spornej umowy kredytu. Zeznania powodów
w tym zakresie były zgodne z dowodami z dokumentów lub z doświadczeniem życiowym (co do braku możliwości negocjacji tego rodzaju umów z bankiem), spójne i logiczne, zatem nie budziły wątpliwości. Za niewiarygodną Sąd uznał natomiast tę część zeznań powodów,
w której powodowie wskazali, że nie tłumaczono im, w jaki sposób bank ustala kursy
w tabelach kursowych, gdyż w tym zakresie zeznania powoda pozostają w ewidentnej sprzeczności z treścią podpisanych lub parafowanych przez powodów dokumentów zarówno na etapie składania wniosku kredytowego (k. 79), jak i przy zawieraniu umowy (k. 92).

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. pominął dowody z zeznań świadków M. I., A. D. i T. T., zgłoszone przez stronę pozwaną. Osoby te nie brały udziału w zawarciu spornej umowy kredytu, wobec czego nie mogły mieć wiedzy w przedmiocie okoliczności jej zawarcia, w tym informacji przekazanych powodom w procesie zawierania umowy. Natomiast fakty związane z procedurami stosowanymi przez bank przy zawieraniu tego rodzaju umów oraz zasadami tworzenia przez pozwany bank Tabel kursowych nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
W szczególności jeśli o kwestię ustalania kursów walut w wewnętrznych tabelach kursowych banku, to istotna tu była nie praktyka banku, lecz obowiązujące w tym zakresie regulacje umowne, decydujące o dowolności banku lub jej braku w tym zakresie.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe,
w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy pomiędzy powodami
a poprzednikiem prawnym pozwanego banku (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r., nr 72, poz. 665,
z późn. zm.), przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:
1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony,
4) zasady i termin spłaty kredytu, 4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów
i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych
z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,
10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Ponadto w art. 69 ust. 3 Prawa bankowego postanowiono, że w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie
i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, ale także z natury zobowiązania.

Domagając się ustalenia prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. powód wykazać musi istnienie interesu prawnego. Interes prawny stanowi kryterium merytoryczne, a jego brak skutkuje oddaleniem powództwa. Dopiero dowiedzenie przez powoda interesu prawnego otwiera sądowi drogę do badania prawdziwości twierdzeń o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje bądź nie istnieje. Taki interes prawny występuje wówczas, gdy ma miejsce niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych, którą jest w stanie usunąć sądowy wyrok ustalający. Chodzi tu o sytuację, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. W orzecznictwie przyjęto, że nie zachodzi z reguły interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., gdy zainteresowany może osiągnąć w pełni ochronę swych praw na innej drodze, zwłaszcza w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych ( tak SN w orz. z dnia 22.11.2002 r., IV CKN 1519/00, LEX nr 78333 i z dnia 04.01.2008 r., III CSK 204/07, M. Spół. 2008/3/51 ). Ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa następuje wtedy przesłankowo w sprawie
o świadczenie. Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda, że dane prawo lub stosunek prawny rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując
o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa ( vide orz. SN z 27.06.2001 r., II CKN 898/00, Legalis nr 277455).

W ocenie Sądu, powodowie mają interes prawny w ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytu hipotecznego, bowiem ewentualne uwzględnienie tego żądania określiłoby treść wzajemnego stosunku prawnego na gruncie zawartej przez strony umowy. Jako że pomiędzy stronami istnieje spór co do ważności umowy, która formalnie wiąże i powinna być wykonywana, to jedynie sądowy wyrok ustalający może uregulować sytuację prawną stron, kończąc spór w przedmiocie związania stron umową, w tym
w szczególności co do obowiązku dalszego płacenia rat kredytowych. Skutku takiego nie byłoby w stanie wywołać zasądzenie zwrotu nawet całości świadczeń zapłaconych przez powodów na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu, gdy takie orzeczenie sądowe wiązałoby strony jedynie co do przeszłych, już zapłaconych rat kredytowych. Powodom nie przysługuje zatem dalej idące roszczenie niż roszczenie o ustalenie nieważności umowy, które pozwoliłoby uregulować sytuację prawną stron na przyszłość, kończąc spór w zakresie związania umową.

Podstawą materialnoprawną roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. k.c.). W myśl art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zobowiązanie
z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powstaje przy zaistnieniu trzech przesłanek. Po pierwsze, korzyść musi być uzyskana bez podstawy prawnej, co ma miejsce, gdy u jej podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna. Po drugie, korzyść musi mieć wartość majątkową, możliwą do określenia
w pieniądzu. Po trzecie, korzyść musi być uzyskana kosztem innej osoby, co oznacza istnienie powiązania pomiędzy wzbogaceniem po jednej stronie, a zubożeniem po drugiej stronie. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne, o którym mowa w art. 410 k.c. Świadczenie jest nienależne w sytuacjach określonych w art. 410 § 2 k.c., w tym również w przypadku, gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia lub gdy podstawa świadczenia odpadła. Sytuacje kwalifikowane jako świadczenie nienależne zakładają uzyskanie korzyści majątkowej w następstwie świadczenia, czyli zachowania zmierzającego do wykonania zobowiązania.

W ocenie Sądu, na gruncie okoliczności faktycznych niniejszej sprawy nie było podstaw do stwierdzenia, że umowa kredytu zawarta przez strony jest nieważna. Nie budzi wątpliwości, w stanie prawnym obowiązującym w dacie zawierania przedmiotowej umowy, dopuszczalność konstruowania umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej. Odwołać tu się należy do poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14 ( OSNC 2016/11/134),
w którego uzasadnieniu Sąd Najwyższy opisał konstrukcję umowy kredytu bankowego indeksowanego i potwierdził jednoznacznie jej dopuszczalność. W szczególności Sąd Najwyższy wskazał, że jest to umowa na podstawie której „Bank wydaje kredytobiorcy określoną sumę kredytową w złotych, przy czym jej wysokość jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty (np. euro) w dniu wydania (indeksowanie do waluty obcej po cenie kupna). Ustalenie takie następuje też w celu określenia wysokości rat kredytowych, do których kredytobiorca będzie zobowiązany w okresie trwania stosunku kredytowego. W dniu płatności konkretnych rat, taka rata jest przeliczana zgodnie z umową na złote stosownie do kursu danej waluty, tj. po kursie jej sprzedaży kontrahentowi banku. (…) Tak ujęta umowa kredytu indeksowanego mieści się oczywiście w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego). Nie ma zatem podstaw do twierdzenia, że w obrocie prawnym doszło do wykształcenia się jakiegoś odrębnego, oryginalnego typu umowy bankowej, powiązanej
w sposób szczególny z kursem złotego do walut obcych w chwili wydania i zwrotu sumy kredytowej i tym samym zakładającej szczególny sposób określania wysokości zadłużenia kredytobiorcy w stosunku kredytowym. W zakresie umowy kredytu indeksowanego także dochodzi do wydania sumy kredytu kredytobiorcy i zwrotu wykorzystanej sumy kredytu
z reguły w ratach kredytowych w dłuższym odcinku czasowym. Dla kredytobiorcy istotne znaczenie ma z reguły wysokość rat spłacanych w poszczególnych okresach ich spłat. Kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku
z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej, gdyż suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu hipotecznego może mieć inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu, ale taka wykorzystana suma – w całości lub części – może mieć inną (wyższą) wartość rynkową
w okresie spłaty kredytu”. Podobny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w wyroku z dnia 14 lipca 2017 r., sygn. akt II CSK 803/16 ( OSNC 2-18/7-8/79) w odniesieniu do kredytu denominowanego stwierdzając, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana
w pieniądzu krajowym; zastrzeżenie takie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, przez co nie powoduje zmiany waluty wierzytelności. Wskazać należy także, że Sąd Najwyższy w wyroku z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14 ( Biul. SN z 2015 r., nr 5), odwołując się do przepisów zawartych w ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 165, poz. 984), wskazał, że „ideą dokonania nowelizacji Prawa bankowego ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. było utrzymanie funkcjonujących na rynku kredytów denominowanych według nowych zasad (…) Ustawodawca wprowadził narzędzie prawne pozwalające wyeliminować z obrotu postanowienia umowne zawierające niejasne reguły przeliczania należności kredytowych, zarówno na przyszłość, jak i w odniesieniu do wcześniej zawartych umów w części, która pozostała do spłacenia”.

Wreszcie odwołać się należy do art. 4 powołanej wyżej ustawy, zgodnie z którym,
w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b Prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Skoro przepis ten wprost potwierdza stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą do umów zawartych wcześniej, to nielogicznym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego są nieważne. Wprowadzenie konieczności określenia zasad ustalania kursów walut do treści umowy kredytowej oznacza potwierdzenie dopuszczalności indeksacji kwoty udzielonego kredytu.

Zwrócić trzeba nadto uwagę, że obowiązująca obecnie ustawa z 23 marca 2017 r.
o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U. z 2017 r., poz. 819) jednoznacznie dopuszcza – choć z pewnymi ograniczeniami – zawieranie umów kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej (art. 6 i art. 10 pkt 7 tejże ustawy) wraz ze wszystkimi konsekwencjami, jakie może to mieć dla ustalenia wysokości zobowiązania konsumenta. Oczywiście przepisy tej ustawy nie znajdują zastosowania do umów zawartych przez strony, jednakże pozwalają na ocenę dopuszczalności określonej konstrukcji w systemie prawa.

W tej sytuacji stwierdzić należy, że wprowadzenie do umowy kredytu bankowego postanowień dotyczących indeksacji kwoty kredytu mieści się w granicach swobody umów
i nie stanowi naruszenia art. 69 ustawy Prawo bankowe. Sporna umowa zawiera wszystkie elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu bankowego. W art. 69 ust. 2 Prawa bankowego wskazano, jakie niezbędne (obligatoryjne) postanowienia powinny być ujawnione w umowie kredytu bankowego. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w treści art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zatem stanowią je zobowiązanie banku do wydania kredytobiorcy określonej sumy pieniężnej oraz zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu wykorzystanej sumy kredytu i zapłacenia odsetek kapitałowych ( tak SN w orz. z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134). Wymogi powyższe zostały spełnione
w przypadku zawartej przez strony umowy – zawiera one wymienione wyżej elementy przedmiotowo istotne. Treść umowy w pierwotnym kształcie wskazuje, że jest to umowa kredytu złotowego, gdyż bank zobowiązał się w niej oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę pieniężną wyrażoną w złotych. Złoty polski stanowił zarówno walutę, w której określono wysokość kapitału kredytu, jak i walutę, w której przez czas wykonywania umowy spełniane są świadczenia stron – zarówno wypłata kredytu, jak i późniejsza jego spłata.

W umowie strony określiły kwotę kredytu, walutę kredytu, przeznaczenie kredytu, okres kredytowania, terminy i zasady jego zwrotu przez kredytobiorcę przy zastosowaniu klauzuli indeksacyjnej, a także oprocentowanie kredytu. Indeksacja kredytu kursem waluty Euro stanowiła jedynie dodatkowe postanowienie umowne, nie zmieniające charakteru kredytu. Mechanizm indeksacji związany jest ze sposobem określenia wysokości zobowiązań stron i nie prowadzi do braku określenia tych zobowiązań. Umowa nie może być uznana za nieważną ze względu na fakt, że jej postanowienia przewidują przeliczanie świadczeń stron, tj. kwoty środków wypłacanych przez bank, określonych w umowie w złotych polskich, na Euro według kursu kupna walut obowiązującego w Banku – określonego przez Bank w Tabeli kursów walut dla kredytów, w momencie uruchomienia kredytu (§ 1 ust. 3 umowy i pkt 3 załącznika nr 6 do umowy). Postanowienia te nie prowadzą do sprzeczności umowy kredytu
z art. 69 Prawa bankowego ani z naturą stosunku prawnego wyrażoną w art. 353 ¹ k.c. Przywołane postanowienia umowne nie sprawiają bowiem, że świadczenia stron umowy kredytu pozostają nieoznaczone, skoro kwota kredytu została określona dokładnie w złotych polskich, a w umowie określono zasady wyznaczania rat kapitałowo-odsetkowych, w oparciu o określone w umowie oprocentowanie wyznaczane według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu i zasady jego zmiany zostały przy tym określone w umowie
w sposób nie budzący wątpliwości. Wskazano bowiem, że roczna zmienna stopa procentowa, na którą składa się suma marży kredytu i stopy referencyjnej, na dzień sporządzenia umowy wynosi 5,243%, określono marżę kredytu – stałą w całym okresie kredytowania w wysokości 3,70% w stosunku rocznym (oraz marżę dodatkową zwiększającą marżę kredytu do czasu prawomocnego wpisu hipoteki na rzecz banku w wysokości 1,20% w stosunku rocznym), oraz podano, że stopę referencyjną stanowi EURIBOR 3m dla EUR, która na dzień sporządzenia umowy wynosi 5,243% w stosunku rocznym (§ 1 ust. 1 pkt. 8-11 umowy).
W Regulaminie znajdującym zastosowanie do umowy kredytu zdefiniowano zaś jednoznacznie stopę referencyjną EURIBOR, podając przy tym miejsce, gdzie jest publikowany (§ 2 Regulaminu). Zasady wyznaczania i zmian wysokości oprocentowania kredytu zostały odniesione do obiektywnych wskaźników.

W ocenie Sądu przedmiotowej umowy kredytu w całości, bądź zawartych w niej klauzul indeksacyjnych, nie można uznać za sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego, wyrażoną w art. 353 ¹ k.c., ze względu na przyznanie bankowi w umowie uprawnienia do określenia kursów waluty indeksacyjnej w wewnętrznych tabelach kursowych banku, na podstawie której określane są saldo kredytu podlegającego spłacie i wysokość rat kredytowych.

Odnosząc się do tej kwestii wskazać trzeba po pierwsze, że prawo banku do wyznaczania kursów walut na potrzeby transakcji walutowych dokonywanych przez bank,
w tym na potrzeby przeliczeń w kredytach powiązanych z kursem waluty obcej, znajduje swoją podstawę w treści art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego, który stanowi, że bank obowiązany jest ogłaszać w miejscu wykonywania czynności, w sposób ogólnie dostępny, stosowane kursy walutowe. W ocenie Sądu, uprawnienie banku do ustalania ceny waluty, w tym spreadu walutowego (różnicy między kursem kupna i sprzedaży waluty), oraz stosowanie jej na potrzeby rozliczeń stron czynności bankowych, jest zgodne z praktyką rynkową i co do zasady nie powinno być kwestionowane. Bankowi przysługuje tu pewna dowolność, jednak limitowana jest ona przez mechanizmy rynkowe, które bank musi uwzględniać
w prowadzonej przez siebie działalności, w ramach konkurencyjnego rynku finansowego, na którym działa. Marża banku stosowana przy ustaleniu kursów kupna i sprzedaży walut nie może być zatem nieograniczona, bo wówczas bank nie mógłby w istocie prowadzić racjonalnej, konkurencyjnej działalności gospodarczej na rynku finansowym, ale musi być dostosowana do realiów rynkowych. Zwrócić trzeba też uwagę, że kurs średni walut publikowane przez Narodowy Bank Polski, uznawany powszechnie jako wskaźnik obiektywny, niezależny od woli banku, wyznaczany jest na podstawie zapytań do banków pełniących funkcję dealera rynku pieniężnego o stosowane przez nich kursy kupna
i sprzedaży, otrzymane wartości są uśredniane poprzez zsumowanie kursu kupna i sprzedaży z danego banku i dzielone przez dwa, a następnie uzyskane w ten sposób wartości są uśredniane w stosunku do wszystkich banków uwzględnianych przy tych wyliczeniach. Mechanizm wyznaczania kursów średnich przez bank centralny oparty jest więc na kursach rynkowych, stosowanych przez banki komercyjne. Kurs średni NBP nie jest jednak kursem rynkowym, w przeciwieństwie do kursów poszczególnych banków stosowanych
w dokonywanych czynnościach bankowych. Nie można więc na gruncie art. 353 ¹ k.c. kwestionować w ogólności uprawnienia banku do stosowania do przeliczeń walutowych
w umowach kredytów indeksowanych kursów banku, poprzez odesłanie do kursów walut
z tabel kursowych, twierdząc, że uprawnienie takie pozostaje w sprzeczności z naturą stosunku zobowiązaniowego.

Po drugie, w załączniku nr 6 do umowy kredytu (stanowiącym jej integralną część) opisano zasady określania przez bank wysokości kursów kupna i sprzedaży waluty indeksacji kredytu w ten sposób, że bank bazuje na kursie średnim danej waluty ogłaszanym
w poprzednim dniu roboczym przez Narodowy Bank Polski, dla określenia kursu kupna
i sprzedaży w Tabeli bank stosuje odchylenie od średniego kursu danej waluty określanej przez Narodowy Bank, a różnica pomiędzy kursem kupna waluty a kursem sprzedaży waluty wynosi maksymalnie 10% od wartości obu kursów (pkt 4.3.1. i 4.3.2 Regulaminu).
W analizowanym przypadku brak jest podstaw do uznania, żeby zastrzeżone w umowie uprawnienie banku do ustalania kursów wymiany waluty indeksacyjnej było niczym nieograniczone – skoro zastrzeżono w Regulaminie maksymalny poziom spreadu walutowego, czyli różnicę między kursem kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej, który bank musiał uwzględnić bank przy wyznaczaniu kursów walut we własnych tabelach kursowych (oprócz wskazanych wcześniej kryteriów rynkowych). W konsekwencji nie można było uznać, by takie uprawnienie banku wykraczało poza zasadę swobody umów wyrażoną w art. 353 ¹ k.c., tj. by naruszało naturę zobowiązania umownego, bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawowe lub zasady współżycia społecznego. Nie było zatem podstaw do uznania klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie, ani tym bardzie całej umowy kredytu, za nieważne.

Umowy kredytu zawartej przez strony nie można uznać za nieważną ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Sankcja nieważności czynności prawnej
z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) może znaleźć zastosowanie, gdy jedna ze stron nadużyła swej silniejszej pozycji kontraktowej, kształtując treść umowy w sposób rażąco (znacząco) niekorzystny dla kontrahenta. Odnoszone jest to także do przypadków, w których rażąca dysproporcja dotyczy głównych świadczeń stron. Uznanie umowy za nieważną ze względu na te zasady może nastąpić w wypadkach wyjątkowych, posiadających mocne uzasadnienie aksjologiczne ( por. orz. SN z 28.01.2016 r., I CSK 16/15, MonPrBank 2017/13/35). Powodowie nie wykazali, by podczas zawierania umowy znajdowali się w jakiejś nietypowej sytuacji, w szczególności by działali
w warunkach konieczności finansowej. Właściwości osobiste powodów również nie wskazują na wykorzystanie przewagi kontraktowej banku poprzez wprowadzenie do umowy mechanizmu indeksacji walutowej. Choć powodowie powoływali się na brak zrozumienia warunków ekonomicznych spornej umowy kredytu w kontekście istnienia ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, to wskazać trzeba, że z racji posiadanego wykształcenia i doświadczenia życiowego oraz w związku
z przekazanymi im przez bank przed zawarciem umowy informacjami co do ryzyk związanych z kredytem – kwestia możliwych zmian na przestrzeni czasu kursów waluty euro w stosunku do waluty polskiej i konsekwencji tego faktu dla zobowiązań z tytułu kredytu musiała być powodom znana. Nie sposób przyjąć, by fakt wprowadzenia do umowy kredytu mechanizmu indeksacji walutowej doprowadził do ukształtowania sytuacji prawnej powodów w sposób tak dalece niekorzystny w stosunku do sytuacji pozwanego, który nakazywałyby uznać całą umowę za nieuczciwą czy kolidującą z dobrymi obyczajami. Jak już wyżej wskazano na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego konstrukcja kredytu indeksowanego kursem waluty obcej nie jest sama w sobie sprzeczna z prawem, jak też nie można wykluczyć jej stosowania nawet w umowach zawieranych z konsumentami. Na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy nie było podstaw do postawienia wniosku, że wprowadzenie do umowy mechanizmu indeksacji walutowej miało chronić przede wszystkim interesy banku kosztem interesów kredytobiorców. Zwrócić należy uwagę, że kredyt indeksowany pozwalał
w ówczesnych realiach rynkowych na zaoferowanie kredytobiorcom znacznie niższego oprocentowania, niż w przypadku klasycznych kredytów złotowych. Będące konsekwencją indeksacji kredytu kursem waluty euro niższe oprocentowanie kredytu skutkowało znacznie niższymi ratami kredytowymi niż w przypadku klasycznych kredytów złotowych, zarówno
w dacie zawarcia spornej umowy kredytu, jak i obecnie (zwłaszcza w sytuacji znacznych podwyżek w ostatnim czasie stawki referencyjnej WIBOR stosowanej przy oprocentowaniu kredytów złotowych). Dlatego, w ocenie Sądu, nie można bankowi zarzucić nielojalnego postępowania względem powodów.

Sporna umowa kredytu nie stanowi instrumentu finansowego (swapa walutowo-procentowego) ze względu na zastosowaną w niej indeksację. Kredytobiorca, zawierając umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej, zawiera umowę kredytową oprocentowaną według ściśle określonej stopy procentowej z zastrzeżeniem, że odsetki będą naliczane od kwoty wyrażonej w CHF stanowiącej równowartość pożyczonej mu kwoty w złotych. Transakcja CIRS, czyli swap walutowo-procentowy, jest to natomiast transakcja polegająca na wymianie między kontrahentami wartości nominalnej pożyczki oraz jej oprocentowania
w jednej walucie na wartość nominalną pożyczki wraz z oprocentowaniem w innej walucie. W rzeczywistości jedynym „tożsamym skutkiem” transakcji jest fakt, że zarówno kredytobiorca jak i strona transakcji CIRS, zobowiązana do zapłaty odsetek od waluty obcej, wystawia się na ryzyko kursowe. W wypadku kredytu nie jest to jednakże wynikiem wymiany obowiązków zapłaty odsetek, a wynikiem określenia wysokości zobowiązania
w walucie obcej. Nie ma tu zatem podstaw do doszukiwania się konstrukcji jakiegokolwiek instrumentu finansowego. Treść stosunku prawnego łączącego bank z kredytobiorcą określa treść zawartej umowy, ewentualnie zgodny zamiar stron, jeżeli umowa go nie odzwierciedla. Wszelkie próby wywodzenia, wbrew treści umowy kredytu, że jest to jakakolwiek inna umowa czy wręcz instrument finansowy trzeba uznać za skazane na niepowodzenie.

Wskazać należy, że kwestia możliwości traktowania kredytu walutowego jako instrumentu finansowego była poddana pod ocenę Trybunału Sprawiedliwości (UE)
w sprawie C-312/14, w wyniku pytania prejudycjalnego zadanego przez sąd węgierski na gruncie sprawy (...) Bank (...). przeciwko M. L. i M. L.. Stanowisko Trybunału w tym zakresie zostało wyrażone w wydanym w tej sprawie orzeczeniu z dnia 3 grudnia 2015 r. Orzeczenie to zapadło na gruncie pytań postawionych przez sąd odsyłający, mających rozbudowaną treść, lecz sprowadzających się do kwestii: Czy kredyt walutowy przewidujący w swojej konstrukcji wypłatę środków po znanym kursie,
a następnie spłatę po kursie przyszłym (nieznanym) jest w istocie „skomplikowanym instrumentem finansowym”? Czy taki instrument finansowy podlega regulacji tzw. dyrektywy MIFID i czy w związku z tym bank był zobowiązany do dokonania czynności wymaganych tą dyrektywą? Czy obejście przez bank wymogów dyrektywy MIFID oznacza, że umowa zawarta z klientem jest nieważna?

Trybunał rozstrzygając w przedmiocie zadanych mu pytań sprowadził poddaną jego ocenie kwestię do udzielenia odpowiedzi na pytanie: „Czy transakcje dokonywane przez instytucję kredytową, polegające na wymianie kwot denominowanych w walucie obcej na walutę krajową, w celu obliczenia kwot kredytu i zwrotu kredytu, zgodnie z postanowieniami umowy kredytu dotyczącymi kursów wymiany, mogą zostać zakwalifikowane do usług inwestycyjnych i działalności inwestycyjnej w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39” (akapit 53 orzeczenia Trybunału). Odpowiadając na takie pytanie Trybunał stwierdził, iż transakcje wymiany, które są wyłącznie dodatkowe wobec udzielenia
i zwrotu kredytu konsumenckiego denominowanego w walucie obcej, to jest ograniczają się do wymiany, na podstawie kursu kupna lub sprzedaży danej waluty obcej, kwot kredytu i rat wyrażonych w tej walucie (waluta rozliczeniowa) na walutę krajową (waluta płatnicza) nie stanowią usług inwestycyjnych ani działalności inwestycyjnej w rozumieniu dyrektywy MIFID I. Trybunał wskazał w szczególności, że: „Jedyną funkcją takich transakcji jest posłużenie za sposoby wykonania istotnych zobowiązań płatniczych z umowy kredytu, czyli udostępnienie kapitału przez kredytodawcę i zwrot tego kapitału wraz z odsetkami przez kredytobiorcę. Celem tych transakcji nie jest realizacja inwestycji, gdyż konsument zamierza wyłącznie uzyskać fundusze na nabycie dobra konsumpcyjnego lub świadczenie usługi, a nie na przykład zarządzać ryzykiem kursowym czy spekulować kursami wymiany walut obcych” (akapit 57 orzeczenia). Odwołując się do stanowiska Trybunału wyrażonego w przywołanym orzeczeniu wskazać należy, że konstrukcja umowy kredytu indeksowanego łączącej strony, wbrew opinii powodów, jest prosta: jej celem było uzyskanie przez powodów funduszy na sfinansowanie zakupu mieszkania. Nie sposób tu więc doszukiwać się jakiegokolwiek skomplikowanego instrumentu finansowego.

W dalszej kolejności, klauzule indeksacyjne znajdujące się w przedmiotowej umowie kredytu poddać należało ocenie pod kątem spełnienia przesłanek z art. 385 ¹ k.c., ze względu na zarzuty powoda co do ich niedozwolonego charakteru w rozumieniu przywołanego przepisu i wywodzone z zarzucanej bezskuteczności tych klauzul skutki w postaci nieważności umowy kredytu.

Przypomnieć trzeba, że w sprawie niniejszej kwestię indeksacji kredytu regulowały następujące postanowienia umowne:

§ 1 ust. 1 pkt 3 umowy (dotyczący przeliczania wypłacanej kwoty kredytu) o treści: „W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej kwota kredytu określona
w pkt. 1 zostanie przeliczona na walutę indeksacji i zadłużenie z tytułu umowy będzie określone w walucie indeksacji. Zasady dotyczące przeliczania wysokości kredytu oraz kwoty spłaty i stosowanych przez bank kursów walut obcych oraz spreadu walutowego zawiera załącznik nr 6 do niniejszej umowy”;

§ 7 ust. 5 umowy (dotyczący przeliczania spłacanych rat kredytowych) o treści:
„W przypadku, gdy spłata kredytu indeksowanego do waluty obcej następuje w PLN (złoty polski), przeliczenie raty wyrażonej w walucie obcej na złote następuje według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, obowiązującego w Banku w dniu faktycznej spłaty (obciążenia rachunku) raty zgodnie z Tabelą przy czym bierze się pod uwagę ostatnią Tabelę tego dnia”.

Zastosowanie faktycznie miało jednak tylko pierwsze z przywołanych postanowień umownych (§ 1 ust. 1 pkt 3), a nie znajdowało zastosowania drugie z tych postanowień (§ 7 ust. 5), bowiem w umowie (w § 1 ust. 1 pkt 19) zastrzeżono, że walutą spłaty kredytu jest EUR (euro) i w takiej walucie powodowie spłacali kredyt od początku obowiązywania umowy. Zarzuty powodów dotyczące § 7 ust. 5 umowy kredytu nie mogły mieć zatem żadnego praktycznego znaczenia.

Z art. 385 ¹ § 1 k.c. wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne: zawarte zostały
w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest: gdy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienie umowne określa główne świadczenia stron
i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Powodowie zawarli sporną umowę kredytu jako konsumenci. W myśl art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Środki
z kredytu zostały przeznaczone na wykończenie domu powodów oraz na refinansowanie wcześniejszej pożyczki hipotecznej, wykorzystanej na budowę domu wykorzystywanego na własne potrzeby mieszkaniowe powodów. Cel kredytu świadczy zatem o tym, że nie był on związany z żadną działalności gospodarczą czy zawodową powodów, lecz służył finansowaniu potrzeb mieszkaniowych powodów. Bank zawierał natomiast przedmiotową umowę jako przedsiębiorca w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, która polega m.in. na udzielaniu kredytów.

Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez powoda postanowień umownych dotyczących indeksacji kredytu był również oczywisty. Artykuł 385 ¹ § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez „rzeczywisty wpływ” należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Fakt, że konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on
w praktyce oddziaływać. Innymi słowy, należy badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę. Do tego, by skutecznie wykazać fakt, że klauzula była uzgodniona
z konsumentem, nie wystarcza opatrzenie kontrolowanego postanowienia wzmiankami typu: „wyrażam zgodę”, „przyjmuję własnoręcznym podpisem” (vide orz. Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z 06.03.2013 r., VI ACa 1241/12, LEX nr 1322083). W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta.

Z przesłuchania powodów wynika, że umowa kredytu została zawarta według standardowego wzorca banku i jej postanowienia odnoszące się do indeksacji kredytu nie były przedmiotem negocjacji. Skoro klauzule indeksacyjne są częścią wzorca umowy stosowanego przez bank, znajdującego zastosowanie do większej ilości umów kredytu, to ich treść nie podlegała negocjacjom. Fakt, że powodowie sami wnioskowali o udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej euro w żadnym razie nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu treści postanowień dotyczących indeksacji. Z materiału dowodowego wynika, że powodowie wyrazili zgodę na udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej euro. Wybór rodzaju kredytu musiał być zatem elementem indywidualnych uzgodnień. Nie miało to natomiast miejsca w przypadku pozostałych postanowień umownych dotyczących mechanizmu indeksacji, w tym zwłaszcza sposobu ustalania kursów waluty indeksacyjnej. Powodowie wyrazili zgodę na indeksację, jednakże sposób tej indeksacji nie został z nimi indywidualnie uzgodniony. Zgoda na zawarcie umowy kredytu zawierającej klauzule indeksacyjne nie jest bynajmniej tożsama z faktem indywidualnych negocjacji w przedmiocie treści tych konkretnych klauzul.

W ocenie Sądu, w analizowanym przypadku należy przyjąć, że klauzule indeksacyjne określają główne świadczenia stron umowy kredytu. Z treści art. 69 ust. 1 Prawa bankowego wynika, że w umowie kredytu bankowego wypłata kredytu (oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy) stanowi zasadnicze świadczenie kredytodawcy, zaś zwrot kwoty wykorzystanego kredytu i zapłata wynagrodzenia, na które składają się odsetki i prowizja, stanowi zasadnicze świadczenie kredytobiorcy.

Przy dokonywaniu oceny pojęcia głównego świadczenia stron w umowie kredytu nie można pominąć kryteriów przedstawionych przez Trybunał Sprawiedliwości
w wyrokach z 20 września 2017 r. w sprawie A. (C-186/16), w jego punktach
34-41, z 14 marca 2019 r. w sprawie D. (C-118/17), w jego punktach 48 i 52,
z 30 kwietnia 2014 r., w sprawie K. i K. R. (C-26/13) i z wyroku
z 3 października 2019 r. w sprawie D. (C-260/18), wydawanych w odniesieniu do umów kredytu o podobnym charakterze jak będąca przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Trybunał Sprawiedliwości wskazał w przywołanych orzeczeniach, że:

• Za warunki umowne mieszczące się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy” należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (pkt 35 wyroku C-186/16
  i powołane tam orzecznictwo).

• Warunki, które wykazują charakter posiłkowy względem warunków definiujących samą istotę stosunku umownego, nie mogą być objęte pojęciem „głównego przedmiotu umowy” (punkt 36 wyroku C-186/16, pkt 50 wyroku C-26/13).

• Poprzez umowę kredytową kredytodawca zobowiązuje się głównie udostępnić kredytobiorcy określoną kwotę pieniężną, zaś kredytobiorca – głównie spłacać tę sumę w przewidzianych terminach, zasadniczo z odsetkami. Świadczenia podstawowe tej umowy odnoszą się zatem do kwoty pieniężnej, która musi być określona w stosunku do waluty wypłaty i określonej spłaty. W konsekwencji (…) okoliczność, że kredyt musi zostać spłacony w określonej walucie, nie ma związku z posiłkowym sposobem płatności, lecz związana jest z samym charakterem zobowiązania dłużnika, przez co stanowi podstawowy element umowy kredytowej (pkt 37 wyroku C-186/16).

• Wyrażenie „określenie głównego przedmiotu umowy” obejmuje wprowadzony do zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem umowy kredytu denominowanego
  w walucie obcej warunek, który nie był przedmiotem indywidualnych negocjacji, zgodnie z którym to warunkiem do celów obliczenia rat kredytu stosowany jest kurs sprzedaży wspomnianej waluty, jedynie pod warunkiem, że zostanie ustalone, iż wspomniany warunek określa podstawowe świadczenie w ramach danej umowy, które jako takie charakteryzuje tę umowę, przy czym ustalenia tego powinien dokonać sąd odsyłający (pkt 59 wyroku C-26/13).

• Art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu tego przepisu obejmuje warunek umowny ujęty w umowie o kredyt w walucie obcej, który nie był indywidualnie negocjowany i na mocy którego kredyt należy spłacić w tej samej walucie obcej co waluta, w której został on zaciągnięty, w wypadku gdy warunek ten określa podstawowe świadczenie charakteryzujące tę umowę (pkt 41 wyroku C-186/16).

• W odniesieniu do klauzul umownych dotyczących ryzyka kursowego z orzecznictwa Trybunału wynika, iż takie klauzule w zakresie, w jakim określają główny przedmiot umowy kredytu, wchodzą w zakres stosowania art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 i nie są jedynie poddawane ocenie w zakresie, w jakim właściwy sąd krajowy uważa, po zbadaniu każdego przypadku z osobna, że klauzule te zostały sporządzone przez przedsiębiorcę w jasny i zrozumiały sposób (pkt 48 wyroku C-118/17).

• Tymczasem w tej sprawie – jak już wspomniano w pkt 48 niniejszego wyroku – klauzula ryzyka walutowego określa główny cel umowy (pkt 51 wyroku C-118/17).

• Klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, takiej jak ta w postępowaniu głównym (pkt 44 wyroku C-260/18).

Na gruncie powyższych zasad należy uznać, że postanowienia dotyczące indeksowania kwoty kredytu, tj. przeliczania kwot wyrażonych w różnych walutach, określają podstawowe świadczenia w ramach zawartej umowy i charakteryzują tę umowę jako podtyp umowy kredytu – umowę o kredyt indeksowany do waluty obcej. Postanowienia dotyczące wprowadzenia indeksacji nie ograniczają się do posiłkowego określenia sposobu zmiany wysokości świadczenia kredytobiorcy w przyszłości, ale wprost świadczenie to określają. Bez przeprowadzenia przeliczeń wynikających z indeksacji nie doszłoby do ustalenia wysokości kapitału podlegającego spłacie (wyrażonego w walucie obcej). Nie doszłoby też do ustalenia wysokości odsetek, które zobowiązany jest zapłacić kredytobiorca, skoro odsetki te naliczane są, zgodnie z konstrukcją umowy, od kwoty wyrażonej w walucie obcej. Świadczenie odsetkowe kredytobiorcy nie jest określone w żaden inny sposób niż poprzez zastosowanie mechanizmu indeksacji. Nie istnieje żadne pierwotne określenie tej części świadczenia, które uległoby jedynie podwyższeniu w wyniku dokonanych przeliczeń (umowa nie przewidywała przyjęcia za podstawę naliczania odsetek – kwot wyrażonych w złotych); przeciwnie, to ich dokonanie dopiero pozwala na określenie podstawy naliczania oprocentowania. Zwrócić też trzeba uwagę, że to postanowienia wprowadzające mechanizm indeksowania kwoty kredytu przesądzają o wprowadzeniu do umowy kredytu jej istotnego elementu, jakim jest obciążenie kredytobiorcy ryzykiem kursowym (walutowym).

Dlatego też w ramach umowy będącej przedmiotem sporu w niniejszej sprawie za postanowienia określające główne świadczenia stron uznać należy całość postanowień składających się na wprowadzenie do umowy mechanizmu przeliczeń walutowych, jak
i określenie zasad ich przeprowadzenia. Główne świadczenia stron określa zatem zarówno przeliczenie kwoty kredytu wykorzystanej w złotych polskich na kwotę w walucie Euro, tj. ustalenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, a następnie ustalanie wysokości poszczególnych świadczeń kredytobiorcy spełnianych w złotych na podstawie kwoty ustalonej w Euro, jak i postanowienia służące przeprowadzeniu tych przeliczeń, tj. wskazanie na zastosowanie kursów kupna i sprzedaży oraz zasad ustalania wysokości kursów. Klauzule indeksacyjne decydują wszak o głównych świadczeniach kredytobiorcy określając, w jakiej wysokości świadczenia te mają być spełnione ( por. orz SN z 04.04.2019 r., III CSK 159/17, Legalis nr 1892834 i z 09.05.2019 r., I CSK 242/18, Legalis nr 1966950).

Fakt, że klauzule przeliczeniowe stanowią główne świadczenia stron nie oznacza, iż postanowienia, które składają się na klauzulę waloryzacyjną zawartą w umowie kredytu, nie podlegają kontroli pod kątem ich abuzywności. Postanowienia określające główne świadczenia stron nie podlegają bowiem takiej kontroli jedynie pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Takie rozwiązanie ustawowe, wywodzące się z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, opiera się na założeniu, zgodnie z którym postanowienia określające główne świadczenia stron zazwyczaj odzwierciedlają rzeczywistą wolę konsumenta, gdyż do ich treści strony przywiązują z reguły największą wagę. W związku z tym zasada ochrony konsumenta musi ustąpić ogólnej zasadzie autonomii woli obowiązującej w prawie cywilnym. Wyłączenie spod kontroli nie może jednak obejmować postanowień nietransparentnych, gdyż w ich przypadku konsument nie ma możliwość łatwej oceny rozmiarów swojego świadczenia i jego relacji do rozmiarów świadczenia drugiej strony. Z tą ostatnią sytuacją mamy do czynienia w przypadku analizowanych klauzul przeliczeniowych. Interpretując art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 w podobnym kontekście, Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że „wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym
w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był
w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego
z tej umowy konsekwencje ekonomiczne” (wyrok z 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. przeciwko (...), C-26/13, pkt 75, podobnie wyrok z 20 września
2017 r., A. i in. przeciwko (...) SA, C-186/16, pkt 45). Na gruncie przedmiotowej umowy kredytu istnieją podstawy do przyjęcia, że klauzule indeksacyjne znajdujące się w przedmiotowej umowie kredytu mogły nie być do końca jasne (jednoznaczne) dla kredytobiorcy, gdyż na ich podstawie kredytobiorca w momencie zawierania umowy kredytu nie był w stanie jednoznacznie oszacować kwoty w euro, na jaką zostanie przeliczona suma z tytułu udzielonego kredytu, wypłacana w złotych. Stało się tak dlatego, że zawarte jest w nich odwołanie do kursów waluty obowiązujących w banku na moment dokonania uruchomienia kredytu przez bank, którego konkretna wysokość nie została w umowie podana.

Należało zatem ocenić kwestionowane postanowienia umowne w świetle pozostałych przesłanek ich abuzywności, tj. sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta.

W sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy. Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do wyobrażeń o uczciwych, rzetelnych działaniach stron, a także do zaufania, lojalności, jak również – w stosunkach
z konsumentami – do fachowości. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi ( tak M. Bednarek, w: System Prawa Prywatnego. Tom 5. Prawo zobowiązań – część ogólna, 2013, s.766). Dobre obyczaje, do których odwołuje się art. 385 ¹ k.c. stanowią przykład klauzuli generalnej, której zadaniem jest wprowadzenie możliwości dokonania oceny treści czynności prawnej w świetle norm pozaprawnych. Chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem, itp. Przez dobre obyczaje w znaczeniu określonym art. 385 ¹ § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Należy przy tym mieć na uwadze, że pojęcie sprzeczności z dobrymi obyczajami stanowi przeniesienie na grunt Kodeksu cywilnego użytego w art. 3 ust. 1 dyrektywy pojęcia sprzeczności z wymogami dobrej wiary. Powołany przepis przewiduje, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją
w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodując znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Równocześnie preambuła dyrektywy zawiera w motywie 16 istotne wskazówki interpretacyjne pozwalające ustalić pożądane zachowania zgodne z wymogami dobrej wiary. Przy dokonywaniu oceny działania
w dobrej wierze będzie brana pod uwagę zwłaszcza siła pozycji przetargowej stron umowy,
a w szczególności, czy konsument był zachęcany do wyrażenia zgody na warunki umowy
i czy towary lub usługi były sprzedane lub dostarczone na specjalne zamówienie konsumenta; sprzedawca lub dostawca spełnia wymóg działania w dobrej wierze, jeżeli traktuje on drugą stronę umowy w sposób sprawiedliwy i słuszny, należycie uwzględniając jej prawnie uzasadnione roszczenia.

Również przy interpretacji kolejnej z wymaganych dla stwierdzenia abuzywności postanowienia umownego przesłanek – rażącego naruszenia interesów konsumenta – odwołać należy się do treści przepisów dyrektywy. W ich świetle uzasadnione jest twierdzenie, że rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce, jeżeli postanowienia umowy poważnie
i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, wprowadzając nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Jednak nie wyczerpuje to zakresu, w którym może dojść do naruszenia interesów konsumenta. Chodzi bowiem nie tylko o interesy ekonomiczne, ale też związane ze zdrowiem konsumenta, jego czasem zbędnie traconym, dezorganizacją toku życia, doznaniem przykrości, zawodu, wprowadzeniem w błąd, nierzetelnością traktowania ( tak: Cz. Żuławska w: Komentarz do Kodeksu cywilnego red. G. Bieniek, Księga trzecia. Zobowiązania, Warszawa 2003, s. 137 i M. Bednarek w: System Prawa Prywatnego Tom 5 Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2013, s. 767). Zwrócić należy przy tym uwagę, że o ile ustawodawca posłużył się w art. 385 ¹ k.c. pojęciem rażącego naruszenia interesów konsumenta, co może wskazywać na ograniczenie treści stosowania przepisów do przypadków skrajnej nierównowagi interesów stron, to w treści art. 3 ust.1 dyrektywy ta sama przesłanka została określona jako wymóg spowodowania znaczącej nierównowagi wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. W tej sytuacji konieczność wykładni art. 385 ¹ k.c. w świetle wymogów dyrektywy rodzi konieczność złagodzenia kryteriów stawianych skutkom postanowienia, których zaistnienie pozwalać będzie na stwierdzenie jego niedozwolonego charakteru. Tradycyjne stopniowanie, w którym za rażące uznaje się sytuacje skrajne, nadzwyczajne, ustąpić musi konieczności odnoszenia się jedynie do znamienia znaczącej nierównowagi, jako wypełniającej już kryteria rażącego naruszenia.

Podkreślić należy, że stosownie do art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające
w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz. Urz. UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany
z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem,
w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może być abuzywne bądź tracić taki charakter jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niej uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi konsumenta możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

Oceniając przez pryzmat powyżej opisanych przesłanek kwestionowane przez powodów postanowienia umowne przewidujące indeksację kredytu, powtórzyć należy, że sama konstrukcja indeksacji nie jest niedozwolona. Jak już wyżej wskazano, na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego, konstrukcja indeksacji kredytu nie jest sprzeczna
z prawem, jak też nie można wykluczyć jej stosowania w umowach zawieranych
z konsumentami. W ocenie Sądu, na gruncie przywołanych wyżej reguł, brak jest podstaw
w niniejszej sprawie do uznania kwestionowanych przez powodów klauzul indeksacyjnych za niedozwolone postanowienia umowne.

Zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i kursem sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu, a następnie wysokości rat kredytowych, nie powinno być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta. Mechanizm taki jest zrozumiały, skoro przy udzielaniu kredytu indeksowanego kursem Euro bank musi zapewnić sobie finansowanie (zabezpieczenie) udzielonego kredytu poprzez zaciągnięcie zobowiązań w tej samej walucie obcej, a więc zobligowany jest nabyć tę walutę na rynku, najczęściej poprzez zawarcie na rynku międzybankowym odpowiedniej transakcji SWAP. Uzasadnia to zastosowanie kursu kupna waluty euro do ustalenia wysokości zobowiązania (salda kredytu) w tej walucie w momencie wypłaty kredytu. Natomiast przy spłacie kredytu bank w celu zrównoważenia wierzytelności i zobowiązań zobligowany jest do dokonania operacji odwrotnej, czyli do zapewnienia odpowiedniej kwoty w złotych polskich w celu wykupu zobowiązania w euro, co uzasadnia zastosowanie do przeliczenia świadczenia kredytobiorcy kursu sprzedaży. Mechanizm taki został przy tym szczegółowo przedstawiony powodom w procesie zawierania umowy kredytu – opisany zarówno w załącznikach do wniosku kredytowego, jak i w załączniku nr 6 do umowy kredytu, w których wskazano jednoznacznie, że uruchomienie kredytu następuje wg kursu kupna waluty indeksacyjnej ustalonego przez bank, a spłata rat kredytu następuje wg. kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej ustalonego przez bank, wyjaśniono pojęcie spreadu walutowego i określono jego maksymalną wysokość. Niezależnie od tego – jak już wcześniej wskazano, w przypadku przedmiotowej umowy zastosowanie miało wyłącznie przeliczenie walutowego uruchamianej kwoty kredytu, natomiast nie miały miejsce przeliczenia przy spłacie rat kredytowych, bowiem raty te zostały określone w harmonogramie spłaty w euro i były (zgodnie z umową) spłacane w tej samej walucie.

Postanowienia umowne wprowadzające indeksację kredytu kursem waluty obcej nie są nieuczciwe z tej przyczyny, że przewidują zastosowanie kursów waluty z Tabeli kursów walut dla kredytów, obowiązujących w pozwanym banku. Jak już wcześniej wskazano,
w załączniku nr 6 do umowy kredytu wskazano bowiem, że przy ustalaniu kursów kupna
i sprzedaży w tabelach kursowych bank bazuje na średnim kursie danej waluty ogłaszanych
w poprzednim dniu roboczym przez Narodowy Bank Polski i stosuje odchylenie od średniego kursu NBP, ale zastrzeżono, że różnica pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty wynosić może maksymalnie 10%. Ponadto, w celu zachowania odpowiedniego poziomu konkurencyjności na rynku przy ustalaniu wysokości kursów kupna i sprzedaży walut obcych bank nie mógł abstrahować od warunków rynkowych. Wobec odwołania się w przywołanym dokumencie do kursów średnich NBP waluty i zastrzeżenie maksymalnego poziomu spreadu walutowego (różnicy pomiędzy kursami kupna i sprzedaży waluty wyznaczanymi przez bank), w powiązaniu z realiami rynkowymi (zasadą konkurencyjności) w jakich funkcjonuje każdy bank, należy uznać, że na gruncie zawartej przez strony umowy bank nie uzyskał uprawnienia do dowolnego wyznaczania kursów waluty indeksacyjnej, lecz musiał to robić
w granicach określonych w załączniku nr 6 do umowy. Takie zasady wyznaczania kursów kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej zostały przy tym jasno zakomunikowane kredytobiorcom poprzez podanie przytoczonych wyżej informacji w załączniku nr 6 do umowy. Nie było więc tak, żeby treść kwestionowanych postanowień umożliwiała bankowi dowolne kształtowanie sytuacji powodów w zakresie wysokości ich zobowiązań wobec banku i by naruszona została równowaga kontraktowa pomiędzy stronami umowy.

Wbrew twierdzeniom powodów, w procesie zawierania umowy kredytu udzielono im rzetelnych informacji o ryzyku walutowym (kursowym) wiążącym się z zawarciem umowy kredytu indeksowanego kursem waluty euro. W cytowanych już wcześniej zapisach wniosku kredytowego (część: „Oświadczenia dotyczące ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej i ryzyka walutowego”) oraz „Informacji Banku (...) S.A. dla Wnioskodawcy
o ryzyku walutowym dla Kredytu oraz ryzyku i skutkach zmian cen rynkowych zabezpieczeń” – podpisanych przez powodów przy składaniu wniosku kredytowego – wskazano m.in., że w przypadku, gdy w okresie obowiązywania umowy kredytu nastąpi deprecjacja (osłabienie) złotego względem waluty obcej, do której indeksowany jest kredyt, spowoduje to, że kwota zadłużenia z tytułu kredytu, jak również należna rata kapitałowo-odsetkowa albo odsetkowa będą wyższe po przeliczeniu na złote. W dokumentach tych wyjaśniono należycie istotę ryzyka walutowego, wynikającego z możliwej zmiany kursu waluty indeksacyjnej w czasie obowiązywania umowy kredytu. Zwrócić też trzeba uwagę, że powodowie zawierali sporną umowę kredytu w czasie, kiedy nastąpiły istotne wzrosty kursów walut obcych w stosunku do waluty polskiej (co miało miejsce w latach 2009-2011).
Wobec tego w chwili zawarcia umowy kredytu powodowie winni liczyć się z tym, że może nastąpić istotne umocnienie waluty euro w stosunku do waluty polskiej, a w konsekwencji istotny wzrost wartości ich zobowiązań wobec banku – zarówno wysokości salda kredytu (całego zadłużenia z tytułu kredytu), jak i wysokości rat kredytowych w przeliczeniu na złote polskie.

W tej sytuacji nie można postawić bankowi zarzutów odnoszących się do naruszenia obowiązków informacyjnych względem powodów. Wręcz przeciwnie, na gruncie realiów istniejących w okresie zawierania umowy kredytu trzeba uznać, że bank wywiązał się należycie z obowiązków informacyjnych, ostrzegając powodów przed ryzykiem wiążącym się
z zaciągnięciem kredytu indeksowanego kursem waluty obcej i jego możliwych, istotnych konsekwencjach dla wysokości zobowiązań powoda. Przekazane powodom w procesie zawierania umowy kredytu informacje wskazywały na występowanie ryzyka walutowego (kursowego) wynikającego ze zmienności kursu waluty indeksacyjnej i pozwalały na zrozumienie, że w przypadku niekorzystnej zmiany relacji waluty polskiej do waluty euro zadłużenie powodów wobec banku (zarówno ogólne saldo kredytu, jak i raty kredytowe wyrażone w walucie polskiej) wzrosnąć stosownie do skali zmian kursów. Powodom uświadomiono zatem w procesie zawierania umowy kredytu fakt występowania ryzyka kursowego i jego ekonomiczne konsekwencje. Dlatego nie można bankowi zarzucić nielojalnego postępowania względem powodów poprzez naruszenie obowiązków informacyjnych.

W świetle powyższego nie było podstaw do uznania, by kwestionowane przez powoda klauzule, wprowadzające mechanizm zobowiązań stron umowy kredytu kursem waluty euro, były nieuczciwe – sprzeczne z dobrymi obyczajami, by rażąco naruszały interesy powodów jako konsumentów i by stanowiły niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Wobec tego znajdujące się w umowie klauzule indeksacyjne, a w szczególności klauzula zawarta w § 1 ust. 1 pkt 3 umowy, nie może być uznana za bezskuteczną wobec powodów, ze skutkiem upadku umowy kredytu w całości. Skutek taki byłby oczywistą konsekwencją uznania powyższego postanowienia umownego za klauzulę abuzywną, bezskuteczną wobec kredytobiorców, gdyż nie dałoby się wówczas określić salda kredytu ani wysokości rat kredytowych, które – zgodnie z umową – powinny być wyrażone w euro,
a w rezultacie nie dałoby się umowy wykonywać, zgodnie z wyrażoną w niej wolą stron. Jednakże, z przyczyn wyżej opisanych, Sąd uznał za niezasadne zarzuty powodów co do abuzywności i bezskuteczności klauzul przewidujących indeksację kredytu.

W rezultacie stwierdzić należy, że skoro klauzule przewidujące mechanizm indeksacji kredytu nie stanowią klauzul abuzywnych i umowa kredytu łącząca strony nie jest nieważna, to nie zasługiwały na uwzględnienie dochodzone pozwem żądania – o ustalenie nieważności umowy kredytu i o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych przez powodów na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu. W szczególności bank nie pobrał od powodów żadnej części rat kredytowych bez podstawy prawnej, zatem nie stał się bezpodstawnie wzbogacony kosztem powodów, w rozumieniu art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. W tej sytuacji nie było podstaw do ustalenia nieważności umowy kredytu na podstawie art. 189 k.p.c. ani orzeczenia zwrotu spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego świadczeń na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Wobec bezzasadności powództwa, wyłącznie dla porządku zwrócić trzeba uwagę, że niesłuszny był podniesiony przez pozwanego zarzut sprzeczności żądań powodów z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 5 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub
z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Przepis ten nie mógłby
w rozpatrywanej sprawie stanowić podstawy do oddalenia powództwa. Podkreślić trzeba, że pozwany jest przedsiębiorcą prowadzącym profesjonalną działalność w zakresie bankowości, a banki od lat traktowano jako „instytucje zaufania publicznego”. Wobec tego przy konstruowaniu umów kredytowych bank winien dołożyć staranności, aby postanowienia umowne były zgodne z prawem, nie zawierały regulacji niejasnych lub niejednoznacznych. Gdyby więc zachodziły podstawny do uznania klauzul umownych za nieuczciwe, to nie można by zarzucić powodowi, że narusza zasady współżycia społecznego dochodząc roszczeń związanych ze stosowaniem przez bank nieuczciwych klauzul umownych.

Z tych wszystkich przyczyn Sąd oddalił powództwo w całości – zarówno co do żądania o ustalenia, jak i co do żądania o zapłatę (zarówno głównego jak i ewentualnego), na podstawie powołanych przepisów.

Orzekając o kosztach postępowania Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Powodowie, jako przegrywający sprawę, obowiązani są zwrócić pozwanemu koszty zastępstwa procesowego w stawce podstawowej wynoszącej 5.400 zł, ustalonej na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 265), ponieważ sprawa niniejsza była sprawą typową, nie wymagającego zwiększonego nakładu pracy pełnomocnika procesowego.