Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Anna Ogińska-Łągiewka

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W.

przeciwko M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w Z.

o zapłatę

1.  zasądza od M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w Z. na rzecz Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, nie większe jednak niż odsetki maksymalne, liczone od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty od kwoty 2.350.000,00 zł (dwa miliony trzysta pięćdziesiąt tysięcy złotych) z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w Z. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000,00 zł (trzy miliony siedemset pięćdziesiąt tysięcy złotych);

2.  zasądza od M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w Z. na rzecz Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. kwotę 529.060.39 zł (pięćset dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćdziesiąt złotych 39/100) wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP , nie większe jednak niż odsetki maksymalne, liczone od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w Z. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000,00 zł (trzy miliony siedemset pięćdziesiąt tysięcy złotych);

3.  zasądza od M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w Z. na rzecz Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. kwotę 116.305 zł (sto szesnaście tysięcy trzysta pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w Z. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000,00 zł (trzy miliony siedemset pięćdziesiąt tysięcy złotych);

4.  nakazuje pobrać od M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w Z. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1.015,91 zł (jeden tysiąc piętnaście złotych 91/100) z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w Z. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000,00 zł (trzy miliony siedemset pięćdziesiąt tysięcy złotych);

5.  przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe w kwocie 18.155,04 zł (osiemnaście tysięcy sto pięćdziesiąt pięć złotych 04/100).

Sygn. akt XXV C 3110/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 października 2014 r. (data nadania) powódka Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa (...) wniosła o zasądzenie od pozwanego M. S. na jej rzecz kwoty 2.898.767,03 złotych wraz z odsetkami karnymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia powództwa od dnia wniesienia powództwa (tj. 16 października 2014 r.) do dnia zapłaty. Powódka wskazała, że dochodzone przez nią roszczenie wynika z umowy pożyczki, udzielonej pozwanemu M. S. przez powódkę na podstawie umowy z dnia 22 stycznia 2013 r. w kwocie 2.500.000 zł. Pozwany spłacił w terminie tylko jedną ratę, następnie wpłaty dokonywał nieterminowo, zaś od maja 2014 roku dokonywał sporadycznych wpłat w wysokości poniżej 1.000 złotych, które nie pokrywało nawet bieżących odsetek. Powódka podniosła, że w kwietniu i czerwcu 2014 roku wzywała pozwanego do zapłaty zaległości, a wobec ich nie uregulowania wypowiedziała umowę pożyczki. (pozew – k. 2-3)

W odpowiedzi na pozew pozwany M. S. wniósł o odrzucenie pozwu z powodu rażącego zawyżenia wysokości przedmiotu sporu, przedstawienia w pozwie nieprawidłowych informacji dotyczących spłaty zobowiązań ratalnych i naruszenia przepisów dotyczących warunków udzielania kredytów konsumenckich. Pozwany wskazał, że od podpisania umowy pożyczki spłacał raty w należnych kwotach i terminach, podnosił ponadto, że powódka udzieliła pozwanemu dozwolonej karencji w spłacie zobowiązań ratalnych w terminie od 31 grudnia 2013 roku do dnia 20 maja 2014 r. Pozwany zakwestionował także wysokość dochodzonego przez powódkę roszczenia wskazując, że powódka bez podstawy prawnej i bez zgody pozwanego dokonała kapitalizacji odsetek od kwoty głównej. (odpowiedź na pozew – k. 40-41v)

W piśmie z dnia 9 marca 2015 r. (data nadania) powódka sprecyzowała, że na dochodzoną kwotę składa się: 2.500.000 zł jako należność główna, 389.880 zł jako odsetki zwykłe naliczone zgodnie z umową od należności głównej i 8.886,31 zł jako koszty upomnień. (pismo powódki z 9.03.2015 r. – k. 57-60)

W piśmie z dnia 29 kwietnia 2015 r. (data prezentaty) pozwany sprecyzował swoje stanowisko w sprawie wnosząc o oddalenie powództwa z uwagi na działanie powódki w warunkach wyzysku i z naruszeniem przepisów, zakazujących praktyki lichwiarskiej. (pismo pozwanego z 29.04.2015 r. – k. 82-86)

Postanowieniem z dnia 2 września 2015 r. na wniosek powódki, Sąd Okręgowy wezwał Fundację (...) z siedzibą w M. na podstawie artykułu 194 § 3 k.p.c. do wzięcia udziału w sprawie po stronie pozwanych. (wniosek powódki – k. 160-161; postanowienie – k. 173)

Na rozprawie w dniu 9 grudnia 2015 r. powódka sprecyzowała, że wnosi o zasądzenie od pozwanych żądanej pozwem kwoty in solidum, z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika rzeczowego do nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Pozwana Fundacja (...) wskazała zaś, że kwota 2.350.000 zł jest kwotą bezsporną, zaś żądanie zapłaty ponad tę kwotę jest bezpodstawne. (protokół z rozprawy z dnia 9.12.2015 r. – k. 207-209)

Na rozprawie w dniu 21 grudnia 2015 r. pozwany M. S. uznał roszczenie co do kwoty 2.350.000 zł. (protokół z rozprawy z dnia 21.12.2015 r. – k. 220)

Wyrokiem częściowym z dnia 21 grudnia 2015 r., sygn. IV C 1138/14 Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) w G. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej (...) w W. kwotę 2.350.000 zł z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) w G. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej numer (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim, Wydział Ksiąg Wieczystych do kwoty 3.750.000 złotych. Wyrok częściowy jest wyrokiem prawomocnym. (wyrok częściowy z dnia 21.12.2015 r. – k. 223)

Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie sygn. IV C 1138/14 uzupełnił w/w wyrok częściowy z dnia 21 grudnia 2015 r. w ten sposób, że nadał mu rygor natychmiastowej wykonalności. (postanowienie – k. 250)

Postanowieniem z dnia 3 lipca 2017 roku, wydanym w sprawie X GU 1010/17 Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy, X Wydział Gospodarczy orzekł o ogłoszeniu upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej (...) . (postanowienie – k. 482)

Wyrokiem z dnia 23 sierpnia 2017 r. sygn. akt IV C 1138/14 Sąd Okręgowy w Warszawie:

6.  zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w G. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie większe jednak niż odsetki maksymalne, liczone od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty od kwoty 2.350.000 zł z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w G. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł;

7.  zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w G. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. 548.766,31 zł wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie większe jednak niż odsetki maksymalne, liczone od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w G. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł;

8.  zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w G. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. 108.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w G. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł;

9.  nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa kasa Sądu Okręgowego w Warszawie od pozwanych M. S. i Fundacji (...) z siedzibą w G. 3.516,78 zł z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) z siedzibą w G. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł. (wyrok – k. 494-496)

Na skutek apelacji wniesionej od w/w wyroku z dnia 23 sierpnia 2017 r. przez pozwaną Fundację (...), wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. V ACa 1631/17 Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie począwszy od 22 grudnia 2015 r. i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu, sąd drugiej instancji wskazał na nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 2 k.p.c., poczynając od daty następującej po dniu wydania wyroku częściowego, z uwagi na brak prawidłowego umocowania pełnomocnika działającego w imieniu pozwanego M. S.. (apelacja pozwanej – k. 523-524; k. 573-575; wyrok z dnia 18.04.2015 r. – k. 602; uzasadnienie wyroku – k. 606-619)

Na skutek zażalenia powoda na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. V ACa 1631/17, postanowieniem z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt I CZ 17/19, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i pozostawił rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał na nieważność postępowania toczącego się przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie z uwagi na dopuszczenie do udziału w postępowaniu w imieniu pozwanych podmiotu nieupoważnionego do występowania w charakterze pełnomocnika procesowego. (zażalenie powoda – k. 626-630; postanowienie z dnia 6.03.2019 r., sygn. I CZ 17/19 z uzasadnieniem – k. 678-679)

W związku z powyższym, po ponownym rozpoznaniu apelacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2017 r., wyrokiem z dnia 11 września 2019 r. wydanym pod sygnaturą akt V ACa 382/19, Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2017 r., sygn. IV C 1138/14, zniósł postępowanie począwszy od 22 grudnia 2015 r. i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu, sąd drugiej instancji wskazał na nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 2 k.p.c., poczynając od daty następującej po dniu wydania wyroku częściowego, z uwagi na brak prawidłowego umocowania pełnomocnika działającego w imieniu pozwanego M. S.. (wyrok z dnia 11 września 2019 r. – k. 695; uzasadnienie – k. 705-720)

W piśmie procesowym z dnia 30 grudnia 2019 r. (data nadania) powód podtrzymał powództwo w zakresie zasądzenia na jego rzecz od pozwanych kwoty 548.767,03 zł wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty, odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty od kwoty 2.350.000 zł oraz zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa według norm przepisanych. (pismo powoda z dnia 30.12.2019 r. – k. 740-749)

W piśmie procesowym z dnia 13 lutego 2020 r. (data nadania) pozwany M. S. wniósł o oddalenie powództwa w dochodzonym przez powoda zakresie i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podtrzymał stanowisko dotyczące nieprawidłowego obliczenia przez powoda zobowiązania pozwanego ponad kwotę 2.350.000 zł, objętą wyrokiem częściowym. Pozwany wskazał na zasadność stosowania w odniesieniu do niniejszej sprawy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 22 stycznia 2013 r. Podniósł on nadto abuzywność postanowień pobranych na podstawie tabeli prowizji i opłat (...), wprowadzonej na podstawie uchwały Zarządu (...) z dnia 23 lipca 2013 r., a dotyczących pobierania przez powoda kosztów windykacji w kwocie 6.330,03 zł i 13.376,31 zł. Odnosząc się do prowizji w kwocie 150.000 zł pozwany wskazał, że roszczenie powoda w tym zakresie również jest bezpodstawne z uwagi na to, że kwota prowizji została już potrącona przez powoda z kwoty udzielonego powodowi kredytu. Ponadto, pozwany podniósł, że pozwany nie otrzymał od powoda Cennika Usług i Opłat (...) na etapie zawierania umowy, a co więcej, że § 7 ust. 3 umowy jest postanowieniem abuzywnym. W ocenie pozwanego za abuzywne uznać należy także postanowienia § 4 ust. 1, § 8 i § 17 ust. 1 umowy, dotyczące oprocentowania pożyczki. (pismo pozwanego z 13.02.2020 r. – k. 757-768)

W piśmie procesowym z dnia 26 czerwca 2020 r. (data nadania) pozwana Fundacja (...) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwana podzieliła twierdzenia i zarzuty podniesione przez pozwanego M. S.. (pismo pozwanej z dnia 26.06.2020 r. – k. 797-800)

Strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w dalszym toku postępowania i przed zamknięciem rozprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 grudnia 2012 r. M. S. złożył w oddziale Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej (...) wniosek o przyznanie kredytu na cel mieszkaniowy w wysokości 2.500.000 zł. We wniosku wskazał, że kredyt ma być zabezpieczony poprzez weksel oraz hipotekę, zaś jej spłata rozłożona ma być na 120 rat z orientacyjną datą spłaty w dniu 5 listopada 2022 roku. M. S. wskazał ponadto, że od dnia 1 stycznia 2010 roku zatrudniony jest o umowę o pracę zawartą na czas określony do dnia 31 grudnia 2022 roku w (...) K. K. na stanowisku informatyka, uzyskując miesięczne wynagrodzenie w wysokości 25.480 złotych netto, a nadto uzyskując dochód z innych źródeł w wysokości 18.200 zł miesięcznie. (wniosek o przyznanie pożyczki – k. 31)

Po zbadaniu przedłożonej przez pozwanego dokumentacji i przeprowadzeniu oceny jego zdolności kredytowej, powód podjął decyzję o udzieleniu M. S. pożyczki zgodnie z wnioskiem. (raport z BIK – k. 119; deklaracje PIT pozwanego – k. 120-121v; potwierdzenie przelewu do US – k. 125; umowa o dzieło wraz z rachunkami i aneksem – k. 126-136; uchwała nr 1 z dnia 29.11.2012 r. – k. 299-211; formularz produktowy – k. 312;zeznania świadka B. W. – k. 208)

W dniu 22 stycznia 2013 r. M. S. jako pożyczkobiorca oraz (...) jako pożyczkodawca zawarli umowę pożyczki zabezpieczonej hipoteką nr (...), na mocy której (...) udzielił M. S. pożyczki w wysokości 2.500.000 zł (§ 1 ust. 4 umowy) na okres od 22 stycznia 2013 r. do 22 stycznia 2023 r. (§ 1 ust. 3 umowy). Pożyczka przeznaczona była na cel mieszkaniowy i spłatę zobowiązań (§ 1 ust. 2 umowy). Pożyczkodawca miał otrzymać w gotówce kwotę 1.987.928,12 zł, zaś kwota 362.011,80 zł zostać przelana na rachunek bankowy z przeznaczeniem na spłatę zobowiązań pożyczkodawcy, wyszczególnionych w treści umowy (§ 2 ust. 2 umowy).

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy, pożyczka oprocentowana jest według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd (...) wynoszącej w dniu zawarcia umowy 15,00% w skali roku. Stopa procentowa może ulegać zmianom w okresie trwania umowy pożyczki w przypadku zmiany co najmniej jednego z następujących parametrów:

a.  stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego

b.  rentowności bonów skarbowych, obligacji Skarbu Państwa

c.  oprocentowania lokat międzybankowych (stawek WIBOR/WIBID)

d.  wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym GUS

oraz w zakresie wynikającym ze zmian tych parametrów. Maksymalna stopa procentowa nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. W myśl ust. 2, w przypadku zmiennej stopy procentowej o każdej zmianie oprocentowania (...) informuje pożyczkobiorcę oraz poręczycieli przed jej dokonaniem: listem poleconym/listem zwykłym/pocztą elektroniczną na wskazany przez pożyczkobiorcę/poręczyciela adres. Do informacji dla pożyczkobiorcy załącza się nowy harmonogram spłaty pożyczki.

Zasady spłaty pożyczki określone zostały w § 5 umowy, zgodnie z którym całkowity koszt do zapłaty wynosi 2.500.000 zł (ust. 1), zaś pożyczkobiorca obowiązany był do spłaty pożyczki z należnymi odsetkami do dnia 22 stycznia 2023 r. (ust. 2). §5 ust. 4 umowy przewidywał kolejność zaliczania wpłat dokonanych przez pożyczkobiorcę i tak wpłaty te miały być zaliczone w takiej kolejności: 1. koszt windykacji, w tym opłata za upomnienie, wezwanie do zapłaty, 2. prowizje i opłaty, 3. odsetki od kapitału przeterminowanego, a od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy na odsetki jak od należności przeterminowanych od całości należności przeterminowanych, 4. wymagalne odsetki za okres obrachunkowy, 5. kapitał przeterminowany, 6. odsetki naliczone od wpłaty oraz 7. kapitał. W § 5 ust. 5 zawarto odesłanie do stanowiącego załącznik do umowy zestawienia zawierającego terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów pożyczek, a to z uwagi na udzieloną karencję w spłacie pożyczki.

W § 7 ust. 1 wskazano, że wartość odsetek na dzień zawarcia umowy została wskazana w harmonogramie spłaty pożyczki, stanowiącym załącznik nr 2 do umowy. Nadto, w ust. 2 wskazano, że pożyczkobiorca zobowiązany jest do poniesienia następujących kosztów: prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 150.000 zł oraz koszty za dwa udziały członkowskie w kwocie 60 zł. Podano przy tym, że koszty te nie ulegną zmianie w trakcie trwania umowy.

Zgodnie z § 7 ust. 3 umowy, wysokość pozostałych opłat i prowizji określa Tabela Prowizji i Opłat, która stanowi załącznik nr 3 do umowy. (...) uprawniony jest do zmiany wysokości pobieranych opłat i prowizji w następujących przypadkach:

a.  wzrostu wskaźników (miesięcznych, kwartalnych, półrocznych i rocznych) cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez GUS

b.  wzrostu cen energii

c.  wzrostu cen usług pocztowych i telekomunikacyjnych, z których korzysta (...) przy wykonywaniu czynności

oraz w zakresie wynikającym ze zmian tych parametrów. O każdej zmianie wysokości Tabeli (...) informuje w sposób, o jakim mowa w § 4 ust. 2.

W § 8 umowy ustalono roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, która na dzień zawarcia umowy wynosiła 23%. Zmiana wysokości ww. stopy następuje w przypadku zmiany stopy kredytu lombardowego przez Narodowy Bank Polski, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. O wysokości stopy procentowej kredytu lombardowego (...) informuje poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności.

Zgodnie z § 9 ust. 1 umowy, w przypadku zaległości w spłacie pożyczki, pożyczkobiorca będzie zobowiązany do uiszczenia na rzecz (...) opłat za czynności windykacyjne określonych w Tabeli Prowizji i Opłat, które na dzień zawarcia umowy wynoszą:

a.  przypomnienie telefoniczne – 5 zł

b.  wezwanie/powiadomienie pożyczkobiorcy/poręczyciela – 35 zł

c.  przedsądowe wezwanie do zapłaty – 50 zł

d.  przedsądowe wezwanie do poręczyciela – 40 zł

e.  zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy pożyczki do pożyczkobiorcy – 50 zł

f.  zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy pożyczki do poręczyciela – 40 zł.

Pożyczkobiorca dokonując zapłaty zaległości zobowiązany jest powiększyć spłacaną kwotę o kwoty należnych opłat wynikających z dokonanych przypomnień, wezwań lub powiadomień (ust. 2).

W myśl § 9 ust. 3 umowy, w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki należność z tego tytułu staje się w dniu następnym należnością przeterminowaną. Od niespłaconego w całości lub w części kapitału, a od dnia wniesienia powództwa od całości zadłużenia, pobierane są odsetki wg stopy procentowej, o jakiej mowa w § 8 umowy. (...) przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki w trybie i na warunkach o jakich mowa w § 14 umowy. Po upływie terminu wypowiedzenia umowa ulegnie rozwiązaniu, co oznacza postawienie pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności i konieczność spłaty całości zadłużenia w terminie zakreślonym przez (...). W przypadku braku spłaty w ww. terminie, (...) może skierować sprawę na drogę postępowania sądowego.

Jako zabezpieczenie pożyczki pożyczkodawca miał ustanowić hipotekę umowną do kwoty 3.750.000 zł na miejscu pierwszym na rzecz pożyczkodawcy na prawie własności nieruchomości gruntowej, zabudowanej, położonej we wsi Z. gmina G., oznaczonej jako działka gruntowa o numerze ewidencyjnych (...) o powierzchni 67.500 metrów kwadratowych, dla której Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim prowadził księgę wieczystą numer (...). Nieruchomość ta w dacie zawierania umowy pożyczki stanowiła własność M. S.. Ponadto strony przewidziały, iż zabezpieczeniem umowy pożyczki ma być umowa ubezpieczenia składników majątkowych, stanowiących zabezpieczenie spłat pożyczki, zawarta z (...) S.A. i kwota 400.000 złotych, jak również wystawiony przez pożyczkodawcę weksel in blanco opatrzony klauzulą nie na zlecenie lub inną równoważną (§ 10 umowy).

Zgodnie z § 14 umowy (...) zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy z 30-dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całej pożyczki wraz z odsetkami w stan natychmiastowej wykonalności w przypadku między innymi nie zapłacenia przez pożyczkobiorcę zgodnie z terminem określonym w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej 2 okresy płatności, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania.

W § 15 ust. 1 umowy zawarte zostało oświadczenie pożyczkobiorcy, że otrzymał Regulamin (załącznik nr 1), harmonogram spłaty pożyczki (załącznik nr 2), Tabelę prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów (załącznik nr 3), wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy (załącznik nr 4), dyspozycję spłaty pożyczki (załącznik nr 5). Pożyczkobiorca oświadczył przy tym, że zapoznał się z treścią Regulaminu oraz zobowiązuje się do jego stosowania. Ponadto w ust. 2 pożyczkobiorca oświadczył, że przed zawarciem umowy został mu doręczony wzorzec umowy (Regulamin udzielania pożyczek i kredytów Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej (...) oraz wzór umowy pożyczki).

W myśl § 17 ust. 1 umowy, zmiana umowy wymaga formy pisemnej, pod rygorem nieważności. Zmiana oprocentowania, o której mowa w § 4 (w przypadku oprocentowania zmiennego) i § 8 umowy nie stanowią zmiany umowy. Ponadto, pożyczkobiorca oświadczył, że przed zawarciem niniejszej umowy został mu doręczony wzorzec umowy (Regulamin udzielania pożyczek i kredytów Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) oraz wzór umowy pożyczki. W § 17 ust. 3 umowy wskazano, że w sprawach nieuregulowanych umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego, przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim oraz inne powszechnie obowiązujące przepisy prawa. (umowa pożyczki zabezpieczonej hipoteką nr (...) – k. 24-27)

Wraz z zawarciem umowy M. S. złożył także pisemne oświadczenie, że przed zawarciem umowy (...) udzielił mu wyjaśnień, dotyczących: przeprowadzenia przez (...) oceny ryzyka kredytowego, na podstawie którego (...) rozpoznał złożony wniosek, kosztów związanych z zawarciem umowy, ryzyka zmiany stopy procentowej oraz możliwości zmiany całkowitego kosztu kredytu pożyczki, skutkach braku płatności jak też ryzyka zmiany zabezpieczeń spowodowanych między innymi obniżeniem zdolności kredytowej. M. S. oświadczył także, że przed zawarciem umowy otrzymał formularz informacyjny na trwałym nośniku. (oświadczenia – k. 27-27v; zeznania świadka B. W. – k. 208)

Do wypłaty środków z tytułu pożyczki doszło tego samego dnia. (wydruk operacji – k. 14)

W dniu 22 stycznia 2013 r. dnia M. S., jako właściciel wskazanej w treści umowy nieruchomości położonej we wsi Z. złożył także przed notariuszem oświadczenie ustanowienia na niej hipoteki umownej na sumę hipoteki 3.700.000 złotych, jako zabezpieczenie spłaty pożyczki odsetek, prowizji, innych kosztów i należności ubocznych, wynikających z umowy numer (...) z dnia 22 stycznia 2013 roku. Jako wierzyciela wskazał (...). (wypis z księgi wieczystej nr (...) – k. 170-171)

M. S. zawarł umowę pożyczki zabezpieczonej hipoteką nr (...) jako konsument. Część środków uzyskanych z pożyczki została przeznaczona na spłacenie rodzinnych zobowiązań, m.in. trzech pożyczek w (...) Funduszu (...). (zeznania świadka K. S. – k. 865; przesłuchanie pozwanego M. S. – k. 915-916)

Zgodnie z treścią harmonogramu spłat pożyczki, stanowiącego załącznik do umowy, spłata pożyczki miała nastąpić w 117 ratach, płatnych comiesięcznie do 22 dnia każdego miesiąca, poczynając od 22 maja 2013 r. (przy przyjęciu 89-dniowej karencji) a kończąc w dniu 22 stycznia 2023 r. Wysokość 116 rat miała być równa i wynosić 42.226,04 zł, zaś ostatnia rata wynosić miała 42.225,93 zł. Pierwsze osiem rat przeznaczonych miało być w całości na zapłatę odsetek, na spłatę kapitału głównego miała być przeznaczona natomiast część każdej raty, poczynając od raty dziewiątej. (harmonogram spłaty pożyczki z dnia 22.01.2013 r. – k. 29-30)

Do końca 2013 r. M. S. dokonał następujących wpłat z tytułu spłaty pożyczki: 13 maja 2013 roku dokonał wpłaty 42.226,04 zł, czyli tyle ile wynikało z harmonogramu umowy, 21 czerwca, czyli przed datą harmonogramu umowy, dokonał wpłaty 25.000 zł, następna wpłata w dniu 23 lipca 2013 roku wyniosła 20.000 zł, 24 lipca 2013 r.- 22.200 zł, 22 sierpnia 2013 r. - 20.000 złotych, 26 sierpnia 2013 r. - 8.000 złotych, 26 sierpnia 2013 roku - 2.226,04 złotych, 2 września 2013 r. - 12.000 zł, 23 września 2013 r. - 3.500 zł 24 września 2013 r. - 9.900 zł, 22 października 2013 r. - 12.000 zł, 22 października 2013 r. - 10.000 zł, 23 października 2013 r.- 6.670 zł 19 listopada 2013 r. - 2.000 zł, 4 grudnia 2013 r. - 20.000 zło, 4 grudnia 2013 r. – 10.250 złotych, 5 grudnia 2013 r. - 10.000 zł, 19 grudnia 2013 r. - 2.000 zł, 27 grudnia 2013 r. - 3.000 zł, 27 grudnia 2013 r. - 2.000 zł i 31 grudnia 2013 r. - 2.000 zł. (wydruk operacji od dnia 22.01.2013 r. do 9.10.2014 r. – k. 14-19; potwierdzenia przelewów – k. 42-46)

W dacie zawarcia umowy pożyczki obowiązywała uchwała nr 10 Zarządu (...) z dnia 15 grudnia 2011 r. wprowadzająca „Cennik usług i opłat (...)”, obowiązujący od dni 18 grudnia 2011 r. W cenniku tym wskazano, że w przypadku pożyczek i kredytów udzielanych od 18 grudnia 2011 r. oprocentowanie ustalane jest indywidualnie, zaś prowizja wynosi do 6,00%. (uchwała nr 10 Zarządu (...) z dnia 15 grudnia 2011 r. wraz z „Cennikiem usług i opłat (...)” – k. 750-753)

W dacie zawarcia umowy obowiązywała również uchwała nr 3 10 Zarządu (...) z dnia 17 kwietnia 2012 r. wprowadzająca „Tabelę prowizji i opłat (...)”, obowiązującą od dnia 05 maja 212 r., a zawierającą m.in. Tabelę opłat windykacyjnych, przewidującą pobieranie następujących opłat:

1.  Opłata za wezwanie do zapłaty wysłane do kredytobiorcy - 35,00 zł

2.  Opłata za wezwanie do zapłaty wysłane do poręczyciela - 35,00 zł

3.  Opłata za wniosek o potrącanie raty kredytu lub pożyczki z wynagrodzenia wysłany do kredytobiorcy- 35,00 zł

4.  Opłata za wniosek o potrącanie raty kredytu lub pożyczki z wynagrodzenia wysłany do poręczyciela - 35,00 z1

5.  Opłata za renegocjację pożyczki/kredytu z przesunięciem spłaty do jednego miesiąca- 1,00% kwoty salda lecz nie mniej niż 20,00 zł

6.  Opłata za renegocjację pożyczki/kredytu z przesunięciem spłaty od dwóch do trzech miesięcy = 2,00% kwoty salda lecz niemniej niż 30,00 zł

7.  Opłata za zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy kredytowej wysłane do kredytobiorcy 50,00 zł

8.  Opłata za zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy kredytowej wysłane do poręczyciela- 40,00 zł

9.  Opłata za przedsądowe wezwanie do zapłaty wystane do kredytobiorcy- 50,00 zł

10.  Opłata za przedsądowe wezwanie do zapłaty wysłane do poręczyciela - 40,00 zł

11.  Opłata za monit telefoniczny - 5,00 zł

12.  Opłata za wydanie odpisu umowy pożyczkowej/ kredytowej - 20,00 zł

13.  Opłata za zmianę, na wniosek klienta, poręczyciela w trakcie trwania umowy pożyczki/kredytu - 50,00 zł

14.  Opłata za sporządzenie na wniosek klienta aneksu do umowy pożyczki/kredytu - 100,00 zł

15.  Opłata za zmianę sposobu zabezpieczenia w trakcie trwania umowy pożyczki/ kredytu - 200,00 zł.

16.  Opłata za sporządzenie i wystanie na życzenie klienta analizy spłat pożyczki/ kredytu - 100,00 zł.

17.  Opłata za monit telefoniczny — sms- 2,00 zł

18.  Każdorazowa opłata za obsługę zadłużenia przekazanego do firmy windykacyjnej i jego windykację:

- sprawy przed wypowiedzeniem umowy – 15% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej

- sprawy po wypowiedzeniu umowy - 20,00% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej.

Usługi windykacyjne na rzecz (...) na podstawie umowy z dnia 28 sierpnia 2012 r. świadczyła firma (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.. (uchwała nr 3 z dnia 17.04.2012 r. wraz z Tabelą prowizji i opłat (...) – k. 778-782; umowa o świadczenie usług windykacyjnych z dnia 29.08.2012 r. – k. 783-793)

Pismem z dnia 21 października 2013 roku (...) powołując się na utrzymujące się przeterminowanie pożyczki wezwał M. S. do dostarczenia dokumentów niezbędnych do oceny zdolności kredytowej pożyczkobiorcy a mianowicie aktualnego zaświadczenia o zarobkach i zatrudnieniu za okres poprzednich trzech miesięcy, wyciągów z rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, gdzie widnieją przelewy z tytułu wynagrodzenia za pracę, jak również kopii złożonego zeznania podatkowego za 2012 rok. W dniu 13 października 2013 r. M. S. dostarczył dokumenty, poświadczające aktualnie osiągane przezeń dochody. (wezwanie z dnia 21.10.2013 r. – k. 140; pismo pozwanego z 13.12.2013 r. – k. 142-142v)

Pismem z dnia 13 listopada 2013 r. (...) poinformował M. S., iż dział ryzyka i monitoringu Kasy dokonał analizy jego zdolności kredytowej stwierdzając, iż brak jest jego zdolności kredytowej k co do spłaty zobowiązań w wysokości 42.226,04 zł miesięcznie, w związku z powyższym (...) zażądał ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń w postaci poręczenia w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisma. (pismo z dnia 13.11.2013 r. – k. 141)

Pismem z dnia 13 grudnia 2013 r. M. S. poinformował powoda, że opóźnienie w płatności ostatnich rat kredytu spowodowane było okresowym opóźnieniem w odzyskaniu zainwestowanych środków w rodzinną firmę usług motoryzacyjnych, poprosił także o wycofanie żądania dodatkowego zabezpieczenia w postaci poręczenia. W piśmie z dnia 14 grudnia 2013 roku M. S. poprosił zaś o trzymiesięczne zawieszenie płatności rat pożyczki, poczynając od grudnia 2013 r. (pismo pozwanego z dnia 13.12.2013 r. – k. 142; pismo pozwanego z dnia 14.12.2013 r. – k. 139)

Uchwałą z dnia 7 stycznia 2014 roku zarząd (...) wyraził zgodę na podpisanie aneksu do umowy, o czym M. S. został poinformowany pismem z dnia 10 stycznia 2014 r. W treści pisma wskazano, że termin spłaty rat zostaje odroczony do dnia 22 kwietnia 2014 r/, jednakże podpisanie aneksu spowoduje zwiększenie wysokości pozostałych rat a to wobec doliczenia do nich kwoty pozostałej zaległości na dzień 10 stycznia 2014 r., to jest kwoty 81.756,27 zł oraz odroczonych rat, które pierwotnie miały być płatne w okresie od stycznia do marca 2014 r. Poinformowano także M. S., że aneks podlega jednorazowej opłacie w wysokości 100 złotych. (pismo z dnia 10.01.2014 r. – k. 138)

W dniu 24 stycznia 2014 r. M. S. złożył w oddziale (...) wniosek o restrukturyzację pożyczki poprzez odroczenie płatności pożyczki do 22 kwietnia 2014 r. z powodu problemów pożyczkobiorcy ze ściągnięciem należności od kontrahentów. (wniosek z dnia 24.01.2014 r. – k. 136-137)

W związku z powyższym, w dniu 24 stycznia 2014 r. (...) i M. S. podpisali aneks do umowy pożyczki z dnia 22 stycznia 2013 r., na mocy którego zmodyfikowali harmonogram ratalnych spłat pożyczki. Zgodnie z modyfikowanym harmonogramem saldo pożyczki wyniosło na dzień podpisania umowy 2.500.000 zł, naliczono odsetki 120.968,56 zł, zaś kwota do spłaty wynosiła 2.621.008,79 zł. Pożyczkodawca wstrzymał obowiązek spłaty pożyczki na okres trzech miesięcy. Od tej pory zadłużenie z tytułu odsetek jak również rat, które pierwotnie miały być płatne w okresie od stycznia do marca 2014 r., zostało rozdzielone pomiędzy poszczególne pozostałe do spłaty raty. Kolejne 12 rat miało zostać uiszczone w terminie od dnia 22 kwietnia 2014 r. i wynosić miały po 45.582,71 zł. Rata od 12 do 23 miała być przeznaczona w całości na spłatę odsetek, natomiast raty od raty nr 24 płatnej od dnia 22 kwietnia 2015 r., miały być przeznaczone częściowo na spłatę kapitału pożyczki. Wysokość rat od 13 do 116 wynosić miała 45.542,71 zł, zaś wysokość ostatniej 117 raty płatnej dnia 22 stycznia 2023 roku miała wynosić 45.543,39 zł. (aneks nr (...) do umowy pożyczki – k. 68; zaktualizowany harmonogram spłaty pożyczki – k. 69-70)

Po podpisaniu aneksu do umowy pożyczki M. S. dokonał następujących wpłat z tytułu spłaty: dnia 20 maja 2014 r. - 1.000 zł, w kwietniu nie dokonał żadnej wpłaty, dnia 22 maja 2014 r. - 1.000 zł, 18 czerwca 2014 r. - 2.500 zł, 16 lipca 2014 r.- 1.000 zł, 22 sierpnia 2014 r. - 500 zł, 3 września 2014 r. - 600 zł, 12 listopada 2014 r.- 600 zł, 9 grudnia 2014 r. - 300 zł, 17 grudnia 2014 r.- 400 zł i 9 stycznia 2014 r. - 300 zł. (wydruk operacji od 22.01.2013 r. do 9.10.2014 r. – k. 14-19; wydruk operacji od 22.01.2013 r. do 6.03.2013 r. – k. 61-66)

Wobec braku zapłaty pierwszej raty po okresie zawieszenia spłaty pożyczki w przewidzianym terminie do 22 kwietnia 2014 roku, pismem z dnia 30 kwietnia 2014 r. (...) wezwał M. S. do zapłaty w terminie siedmiu dni kwoty 45.622,71 zł, na którą składają się kwota 45.542,71 zł tytułem odsetek umownych oraz 80 zł tytułem kosztów wezwania. W treści pisma wskazano, że wezwanie ma związek z opóźnieniem w spłacie pożyczki. (wezwanie do zapłaty z 30.04.2014 r. – k. 23)

Następnie, pismem z dnia 23 czerwca 2014 r. (...) wezwał M. S. do zapłaty w terminie siedmiu dni kwoty 145.634,40 zł, na którą składają się kwota 134.718,13 zł tytułem odsetek umownych oraz 10.916,31 zł tytułem opłaty za upomnienie. W treści pisma wskazano, że wezwanie ma związek ze zwłoką w spłacie pełnych rat pożyczki, za co najmniej dwa okresy płatności jak również zastrzeżono, iż w przypadku nieuregulowania należności w zakreślonym terminie zarząd (...) podejmie decyzję o wypowiedzeniu umowy. (wezwanie do zapłaty z 23.06.2014 r. – k. 22)

W związku z brakiem uregulowania zadłużenia przez pozwanego, uchwałą nr 30 z dnia 8 lipca 2014 r. zarząd (...) postanowił wypowiedzieć umowę pożyczki udzielonej M. S., wskazując że pożyczkobiorca nie dokonał wpłaty ponad dwóch rat pożyczki pomimo wysłanych wezwań do zapłaty. Pismem z tego samego dnia doręczonym M. S. w dniu 26 lipca 2014 r. (...) poinformował go o treści podjętej uchwały, wskazując że termin wypowiedzenia wynosi 30 dni od dnia doręczenia pisma. Wskazano przy tym, iż na dzień 8 lipca 2014 r. kwota zadłużenia wynosi 145.634,44 zł, zaś do całkowitej spłaty pożyczki na dzień 7 lipca 2014 roku pozostało 2.798.468,26 zł. (okoliczności bezsporne; uchwała nr 30 – k. 21; wypowiedzenie umowy – k. 20)

W dniu 24 lipca 2013 r. M. S. skierował do (...)-u (...) pismo, zatytułowane „Wniosek o ugodę w spłacie zaległości”, w którym poprosił między innymi o podanie salda zadłużenia w projekcji na 29 sierpnia 2013 r., uznanie proponowanej wpłaty 10.000 zł jako woli spłaty zaległości, czasowe obniżenie raty miesięcznej do czasu pozyskania środków refinansowych na spłatę całości pożyczki. W odpowiedzi z dnia 29 lipca 2014 r. (...) odrzucił propozycję zawarcia ugody, wskazując, że zgodnie z obowiązującą w Kasie procedurą restrukturyzacji kolejna ugoda może być zawarta dopiero po spłacie sześciu kolejnych rat, wynikających z nowego harmonogramu spłaty, podczas gdy M. S. od dnia 22 kwietnia 2014 r. nie spłacił w całości ani jednej raty pożyczki. (wniosek o zawarcie ugody – k. 72-73; odpowiedź pozwanego – k. 74)

Na podstawie umowy darowizny z dnia 23 kwietnia 2015 r., sporządzonej w formie aktu notarialnego, repertorium akt (...), Fundacja (...) z siedzibą w G. stała się współwłaścicielem w 1/45 części nieruchomości gruntowej położonej we wsi Z., na której ustanowiona była hipoteka zabezpieczająca wierzytelność, wynikającą z umowy pożyczki zawartej między M. S. a (...). (wypis z księgi wieczystej nr (...) – k. 168)

W dniu 01 lipca 2015 r. powód skierował do Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego wezwanie do zapłaty w terminie 7 dni kwoty zadłużenia wynoszącej na dzień 01 lipca 2015 r. 2.898.767,03 zł, w tym 2.500.000 zł kapitał, 289.880,72 zł odsetki umowne, 8.886,31 zł koszty upomnień. Wezwanie to zostało doręczone Fundacji w dniu 13 lipca 2015 r. (wezwanie do zapłaty z 01.07.2015 r. – k. 162; potwierdzenie odbioru –k. 163)

Prowizja dla przedmiotowej pożyczki została ustalona w wysokości 6% i wynosiła 150.000 zł. Wysokość ta była zgodna z obowiązującym Cennikiem usług i opłat (...) wprowadzonym uchwałą nr 10 Zarządu (...) z dnia 15 grudnia 2011 r. i była prawidłowa. (opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J. – k. 842-845)

Naliczone przez powoda opłaty za windykację wynosiły:

1.  01.07.2013 r. – opłata ze wezwanie do zapłaty 10 zł

2.  30.08.2013 r. – opłata ze wezwanie do zapłaty 40 zł

3.  22.10.2013 r. – opłata ze wezwanie do zapłaty 40 zł

4.  20.05.2014 r. – opłata ze wezwanie do zapłaty 80 zł

5.  22.05.2014 r. – opłata ze wezwanie do zapłaty10 zł

6.  23.06.2014 r. – opłata ze wezwanie do zapłaty 40 zł

7.  08.07.2014 r. – opłata od zawiadomienia o wypowiedzeniu umowy 70 zł

8.  11.12.2013 r. – windykacja terenowa 15% od kwoty 42.200,20 zł, tj. 6.330,03 zł

9.  16.06.2014 r. – windykacja terenowa 15% od kwoty 89.175,42 zł, tj. 13.376,31 zł

Opłaty za wezwania do zapłaty i za wypowiedzenie umowy zostały naliczone w wysokości zgodnej z Tabelą prowizji i opłat (...), stanowiącej załącznik do uchwały nr 5 Zarządu (...) z dnia 23 lipca 2013 r.

Opłaty za windykację terenową stanowiły 15% kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej. W przypadku windykacji z dnia 11 grudnia 2013 r., suma rat należnych powodowi wynosiła 295.582,08 zł, a kwota spłat 253.382,08 zł, w związku z czym kwota zaległa wynosiła 42.200,20 zł.. Opłata za windykację wynosiła zatem 6.330,03 zł (15% x 42.200,20 zł). W przypadku windykacji z dnia 16 czerwca 2014 r. suma rat należnych powodowi wynosiła 428.893,74 zł, a kwota spłat 257.962,05 zł, w związku z czym kwota zaległa wynosiła 170.931,69 zł. Po pomniejszeniu o kwotę windykowaną w dniu 11 grudnia 2013 r., kwota do windykacji na dzień 16 czerwca 2014 r. wynosiła 128.731,49 zł. Powód przekazał do windykacji jedynie kwotę 89.175,42 zł, w związku z czym opłata za windykację wynosiła 13.376,31 zł (15% x 89.175,42 zł). Opłata za windykację była prawidłowa. (opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J. – k. 842-845; uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J. – k.887-888)

Zgodnie z harmonogramem nr 1 pozwany powinien od stycznia 2014 r. spłacać wraz z odsetkami kapitał pożyczki. W wyniku zmiany harmonogramu aneksem do umowy, spłata kapitału została odroczona do 22 kwietnia 2015 r. Zmiana spowodowała, że wymagalne były jedynie odsetki naliczone od całkowitej kwoty pożyczki, tj. 2.500.000 zł. Wysokość należnych odsetek od pożyczki została naliczona według wzoru: „saldo zadłużenia * ilość dni w okresie * stopa procentowa /365”.

W okresie od 22 stycznia 2013 r. do 08 października 2014 r. stopa procentowa zgodnie z umową wynosiła 15%. W tym okresie najniższa wartość stopy kredytu lombardowego wynosiła 4%, a czterokrotność tej stopy wynosiła 16%.

Od 09 października 2014 r. stopa procentowa dla pożyczki wynosiła 12%. W okresie od 09 października 2014 r. do 16 października 2014 r. stopa kredytu lombardowego wynosiła 3%, a czterokrotność tej stopy wynosiła 12%. Umowne oprocentowanie pożyczki w okresie od 22 stycznia 2013 r. do 16 października 2014 r. nie przekroczyło czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Oprocentowanie umowne było prawidłowe i zgodne z § 4 ust. 1 umowy oraz art. 359 k.c.

Kwota odsetek umownych naliczonych za okres od dnia uruchomienia pożyczki do dnia 16 października 2014 r. wynosiła 647.842,47 zł. Pozwany dokonał spłat w kwocie 269.072,08 zł, z czego 11.110,03 zł zostało pobrane na opłaty windykacyjne. Tytułem odsetek pozwany spłacił 257.962,05 zł (269.072,08 zł – 11.110,03 zł). Zaległość pozwanego z tytułu niespłaconych odsetek umownych wynosiła 389.880,42 zł (647.842,47 zł – 257.962,05 zł).

W sumie na dzień 16 października 2014 r. zaległość pozwanego wynosiła 2.898.766,73 zł, w tym: z tytułu kapitału 2.500.000 zł, z tytułu odsetek 389.880,42 zł, z tytułu nieopłaconego wezwania do zapłaty z 23 czerwca 2014 r. i zawiadomienia o wypowiedzeniu umowy 110 zł oraz z tytułu niespłaconych kosztów windykacji 8.776,31 zł. (opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J. – k. 842-845)

W sytuacji, w której wszystkie opłaty windykacyjne nie powinny być naliczone i pobrane, należność powoda od pozwanego wynosiłaby 2.878.770,39 zł, w tym z tytułu kapitału 2.500.000 zł i z tytułu odsetek 378.950,39 zł. Kwota odsetek wynika z różnicy kwoty odsetek naliczonych w wysokości 647.842,47 zł i kwoty wpłat pozwanego w wysokości 269.072,08 zł.

W sytuacji, w której nie powinny być pobrane i naliczone opłaty windykacyjne naliczone od kwot zgłoszonych do windykacji terenowej, ale pozwany był zobowiązany do poniesienia kosztów monitów i wezwań do zapłaty to należność powoda od pozwanego wynosiłaby 2.879.060,39 zł, w tym z tytułu kapitału 2.500.000 zł i z tytułu odsetek 379.060,39 zł. Kwota odsetek wynika z różnicy kwoty odsetek naliczonych w wysokości 647.842,47 zł i kwoty wpłat pozwanego w wysokości 268.782,08 zł. (uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J. – k.887-888)

Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przedstawionych powyżej dowodów: dokumentów, zeznań świadków B. W. i K. S., opinia główna i uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J., jak również zeznania pozwanego M. S..

Podkreślenia wymaga to, że okoliczności faktycznie niniejszej sprawy w przeważającym zakresie nie były między stronami sporne, zaś spór między stronami koncentrował się w przeważającej mierze wokół charakteru i oceny zgodności z prawem postanowień zawartych w umowie łączącej strony.

Niemniej jednak wskazać należy, że podstawę ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie stanowiły w głównej mierze wymienione powyżej dokumenty, którym Sąd dał wiarę w całości. W ocenie Sądu brak jest podstaw do podważania zawartości lub autentyczności ww. dokumentów uznanych przez Sąd za wiarygodny materiał dowodowy, mogący stanowić podstawę dla poczynienia prawidłowych ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie.

Sąd dał również wiarę zeznaniom świadka B. W., dotyczącym okoliczności zawarcia przez strony przedmiotowej umowy pożyczki, albowiem jej zeznania korespondowały z informacjami zawartymi w dokumentach (wniosku kredytowym, umowie pożyczki czy też podpisanych przez pozwanego oświadczeniach). Sąd uwzględnił również zeznania świadka K. S., szczególnie co do sposobu wykorzystania przez pozwanego M. S. części środków pochodzących z pożyczki. Zeznania w/w świadka nie wniosły jednak istotnych dla rozstrzygnięcia faktów. W tym miejscu jedynie nadmienić należy, że dowód z zeznań świadka obejmował wyłącznie pytania skierowane do niego przez powoda i pozwanego M. S., albowiem pozwana Fundacja złożyła listę pytań do świadka z istotnym uchybieniem terminu zakreślonego jej na dokonanie tej czynności przez Sąd.

Sąd posiłkował się także opinią (główną i uzupełniającą) biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów K. J., sporządzoną na okoliczność wysokości zobowiązania strony pozwanej względem powoda. Opinie biegłej zostały przyjęte przez Sąd bez zastrzeżeń, gdyż zostały one sporządzone zgodnie ze zleceniem Sądu, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych. W ocenie Sądu opinie biegłej są rzetelne. Zostały one sporządzone przez nią w oparciu o wiedzę fachową. Powołana biegła to kompetentna osoba, posiadająca odpowiednie w tym kierunku specjalistyczne wykształcenie i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Z tego względu Sąd przyjął opinie biegłej za bezstronny i wiarygodny dowód w sprawie.

Wskazać także należy, że na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek pozwanego M. S. (pkt 3 pisma z dnia 13 lutego 2020 r. - k. 759) i pozwanej Fundacji (...) (pkt 3 pisma z dnia 26 czerwca 2020 r.– k. 798) o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego w pozostałym zakresie (pkt 3 pisma M. S. z dnia 13 lutego 2020 r. - k. 759 oraz pkt 3 pisma Fundacji (...) z dnia 26 czerwca 2020 r.– k. 798), uznając ten dowód za nieistotny dla rozstrzygnięcia oraz zmierzający do przedłużenia postępowania.

Jednocześnie wskazać należy, że z uwagi na to, że Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 11 września 2019 r., V ACa 382/19 uchylając wydany w niniejszej sprawie wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2017 r., sygn. akt IV C 1138/14, zniósł postępowanie od dnia 22 grudnia 2015 r. z uwagi na nieważność postępowania, Sąd pominął wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego T. W. oraz wniosek strony pozwanej do dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego J. F., które to dowody przeprowadzone zostały w zakresie nieważnego postępowania podlegającego zniesieniu (art. 235 ² § 1 pkt 4 k.p.c.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającym zakresie.

W sprawie niniejszej powód Syndyk masy upadłości (...) w upadłości dochodził od pozwanych in solidum M. S. i Fundacji (...) roszczenia o zapłatę należności powoda jako pożyczkodawcy względem strony pozwanej z tytułu umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką nr (...), zawartej z pozwanym M. S.. Roszczenie powoda opiewało na łączną kwotę 2.898.767,03 zł wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia powództwa to jest od dnia 16 października 2014 roku do dnia zapłaty, przy czym na kwotę tę składały się: 2.500.000 zł - jako należność główna (kapitał pożyczki), 389.880 zł - jako odsetki zwykłe naliczone zgodnie z umową od należności głównej oraz 8.886,31 zł - jako koszty windykacyjne. W sprawie niniejszej kluczowe było to, że w związku z uznaniem przez pozwanych roszczenia co do kwoty 2.350.000 zł kapitału pożyczki, wyrokiem częściowym z dnia 21 grudnia 2015 r. wydanym pod sygnaturą akt IV C 1138/14, Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) w G. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej (...) w W. kwotę 2.350.000 zł z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) w G. jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej numer (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim, Wydział Ksiąg Wieczystych do kwoty 3.750.000 złotych, a wyrok ten jest prawomocny.

Stąd przedmiotem rozstrzygnięcia (i sporu) na obecnym etapie postępowania objęte były: składająca się na należność główną dochodzoną przez powoda prowizja w kwocie 150.000 zł, odsetki naliczone od należności głównej oraz koszty windykacyjne, jak również dochodzone przez powoda odsetki od zasądzonej już wyrokiem częściowym kwoty 2.350.000 zł. Roszczenie powoda w w/w zakresie było kwestionowane przez stronę pozwaną, która podważała wysokość dochodzonego przez powoda roszczenia, powoływała się na zawarcie umowy pożyczki w okolicznościach wyzysku, kwestionowała możliwość kapitalizacji przez powoda odsetek od kwoty głównej, a ponadto wskazywała na abuzywność postanowień dotyczących opłat za czynności windykacyjne oraz oprocentowania, jak również prowizji od udzielonej pożyczki, która w ocenie pozwanego została już przez powoda potrącona.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów wywiedzionych przez stronę pozwaną wskazać należy, co następuje.

Analizując w pierwszej kolejności stanowisko strony pozwanej co do niezasadności dochodzenia przez stronę powodową zapłaty kwoty 150.000 zł tytułem prowizji, podnieść wymaga, że Sąd żadnego z wysuniętych przez pozwanych w tym zakresie zarzutów nie podziela.

Okolicznością bezsporną w toku niniejszego postępowania było to, że na podstawie umowy pożyczki z dnia 22 stycznia 2013 r., powód udzielił M. S. pożyczki w łącznej kwocie 2.500.000 zł na okres do 22 stycznia 2023 r. (§ 5 ust. 1 i 2 umowy). Jednocześnie w § 7 ust. 2 umowy wskazano, że pożyczkobiorca zobowiązany jest do poniesienia kosztów prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 150.000 zł (oraz kosztów za dwa udziały członkowskie w kwocie 60 zł), przy czym podano, że koszty te nie ulegną zmianie w trakcie trwania umowy. Co istotne, w myśl § 2 ust. 2 umowy, pożyczkobiorcy w gotówce miała zostać wypłacona kwota 1.987.928,12 zł, zaś kwota 362.011,80 zł miała zostać przelana na rachunek bankowy z przeznaczeniem na spłatę zobowiązań pożyczkodawcy, wyszczególnionych w treści umowy. W/w kwota prowizji została zaś pobrana przez powoda. Przedmiotowa pożyczka przeznaczona była na cel mieszkaniowy i spłatę zobowiązań wskazanych w umowie (§ 1 ust. 2 umowy). W dacie zawarcia umowy pożyczki obowiązywała uchwała nr 10 Zarządu (...) z dnia 15 grudnia 2011 r. wprowadzająca „Cennik usług i opłat (...)”, obowiązujący od dnia 18 grudnia 2011 r. W cenniku tym wskazano, że w przypadku pożyczek i kredytów udzielanych od 18 grudnia 2011 r. prowizja wynosi do 6,00%.

W odniesieniu do prowizji (jej wysokości) pozwany M. S. powoływał się w pierwszym rzędzie na instytucję wyzysku uregulowaną w art. 388 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy (§ 1). Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy (§ 2).

Analiza okoliczności sprawy i zgromadzonego materiału dowodowego doprowadziła Sąd do przekonania o braku podstaw do uznania, aby wymienione powyżej przesłanki wyzysku zostały w niniejszej sprawie spełnione. Strona pozwana w żaden sposób nie wykazała, jakoby M. S. zawierając przedmiotową umowę pożyczki znajdował się w przymusowym położeniu, które wymuszało na nim zaciągnięcie pożyczki na cel mieszkaniowy (zakup mieszkania) i spłatę zobowiązań wskazanych w umowie (restrukturyzację zadłużenia). Brak jest również podstaw do stwierdzenia, jakoby pozwany w chwili zawierania umowy pożyczki był osobą niedołężną czy niedoświadczoną, nierozumiejącą konstrukcji instytucji pożyczki oraz znaczenia podpisywanych umów. Z zaoferowanego przez stronę pozwaną materiału dowodowego w żadnym zakresie powyższe okoliczności nie wynikają.

Na uwzględnienie nie zasługuje również stanowisko strony pozwanej co do tego, aby zastrzeżona w umowie wysokość prowizji od udzielenia pożyczki w rażącym stopniu przewyższała wartość świadczenia powoda, tj. aby była wygórowana. Nie można bowiem tracić z pola widzenia to, że udzielona pozwanemu pożyczka opiewała na kwotę 2.500.000 zł i udzielona była na okres 20 lat. Porównując zatem wysokość świadczenia strony powodowej do wysokości świadczenia pozwanego z tytułu prowizji jednoznacznie stwierdzić należy, że prowizja wynosząca 150.000 zł stanowiła jedynie niewielki procent kwoty pożyczki (dokładnie 6%). Mając na uwadze nieznaczne oprocentowanie umowy pożyczki, okres na który pożyczka została udzielona oraz ryzyko istniejące po stronie pożyczkodawcy nie sposób przyjąć, aby kwota prowizji jawiła się w tych okolicznościach jako rażąco wygórowana. Z doświadczenia życiowego wynika, że przedmiotowa umowa łącząca strony postepowania udzielona została pozwanemu przez powoda na warunkach niezwykle korzystnych, zwłaszcza w porównaniu do ofert kredytów bankowych, albowiem banki zasadniczo w przypadku pożyczek czy kredytów opiewających na tak znaczne kwoty i z tak długim okresem kredytowania, naliczają prowizje w dużo wyższym stosunku procentowym do kwoty kapitału pożyczki lub też rekompensują ponoszone przez siebie ryzyko wysokim oprocentowaniem.

Co więcej, zgodnie z art. 388 § 2 k.c., uprawnienia wyzyskanego podmiotu do zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego mu świadczenia lub unieważnienia umowy kredytu, wygasają z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy. Zauważyć należy, że pozwany aż do czasu zainicjowania niniejszego postępowania sądowego przez powoda, nigdy (nawet w odpowiedzi na kierowane do niego przez powoda wezwania do zapłaty) nie powoływał się na to, aby przedmiotowa umowa pożyczki zawarta została w okolicznościach wyzysku jego osoby. Stąd, podniesienie powyższego zarzutu przez pozwanego Sąd poczytuje jako przywołane wyłącznie na potrzeby niniejszego postępowania, zgodnie z przyjętą przez pozwanego taktyką procesową.

Za niezasadny uznać należało także zarzut pozwanego co do tego, że wobec tego, iż prowizja została już przez powoda potrącona (albowiem o kwotę prowizji pomniejszona została kwota wypłacona pożyczkobiorcy), roszczenie powoda w tym zakresie uległo zaspokojeniu. Podkreślić jednak należy, że przedmiotowa prowizja wchodzi w skład całkowitego kosztu kredytu, do którego poniesienia zobowiązany jest pożyczkobiorca. Powód wprawdzie pobrał przedmiotową prowizję, jednak nastąpiło to ze środków, które de facto należały właśnie do powoda a nie pozwanego. Powód potrącił prowizję z udzielonej pożyczki w momencie zawarcia umowy właśnie z uwagi na to, że pozwany nie posiadał własnych środków do opłacenia prowizji. Pozwany pożyczkobiorca jest zatem zobowiązany do zwrotu (zrekompensowania) pożyczkodawcy tej kwoty.

Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W ocenie Sądu poczynione w toku niniejszego postępowania ustalenia jednoznacznie przemawiają za tym, iż pozwany M. S. zawarł z powodem przedmiotową umowę pożyczki działając jako konsument. Wynika to zarówno z samej umowy pożyczki, w której pozwany występował jako osoba fizyczna, faktu nieprowadzenia przez niego w dacie zawarcia umowy działalności gospodarczej tylko zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, jak również z celu zawarcia umowy (cele mieszkaniowe oraz refinansowanie zobowiązań pozwanego). Fakt zawarcia przedmiotowej umowy w charakterze konsumenta wynika również z zeznań świadka K. S. oraz przesłuchania powoda M. S.. Co także kluczowe, posiadanie przez pozwanego statusu konsumenta przy zawieraniu przedmiotowej umowy pożyczki nie był kwestionowany przez powoda w toku niniejszego postępowania.

W tym miejscu wskazać należy, że niezasadne są twierdzenia strony pozwanej co do kwalifikowania umowy zawartej przez strony jako umowy w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.). Wprawdzie w dacie zawarcia umowy pożyczki z dnia 22 stycznia 2013 r. ustawa ta obowiązywała, jednak zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Tymczasem, umowa pożyczki stanowiąca przedmiot niniejszego postępowania udzielona została na kwotę 2.500.000 zł, a więc kwotę istotnie przewyższającą 255.550 zł, w związku z tym ustawa ta co do zasady nie ma zastosowania do umowy zawartej z pozwanym M. S.. Niemniej jednak, zważyć należy, że zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy pożyczki), w zakresie umów o kredyt zabezpieczony hipoteką oraz pożyczki zabezpieczonej hipoteką stosuje się zawarte w tej ustawie przepisy art. 22, art. 23, art. 29, art. 35, art. 35a i art. 46. Wyłącznie zatem w tym zakresie przedmiotowa ustawa jest w niniejszej sprawie stosowana. W myśl art. 22 (w zw. z art. 23) ustawy, kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką jest zobowiązany podać konsumentowi, na trwałym nośniku wymienione w tym artykule informacje dotyczące udzielanej pożyczki. Wymóg ten w sprawie niniejszej został przez powoda spełniony, czego dowodem jest złożone przez M. S. pisemne oświadczenie o tym, że przed zawarciem umowy (...) udzielił mu wyjaśnień, dotyczących: przeprowadzenia przez (...) oceny ryzyka kredytowego, na podstawie którego (...) rozpoznał złożony wniosek, kosztów związanych z zawarciem umowy, ryzyka zmiany stopy procentowej oraz możliwości zmiany całkowitego kosztu kredytu pożyczki, skutkach braku płatności jak też ryzyka zmiany zabezpieczeń spowodowanych między innymi obniżeniem zdolności kredytowej. M. S. oświadczył także, że przed zawarciem umowy otrzymał formularz informacyjny na trwałym nośniku (oświadczenia – k. 27-27v). W ocenie Sądu spełniony został również wymóg art. 29 ustawy (zawarcie umowy pożyczki na piśmie, sformułowanie jej w sposób jednoznaczny i zrozumiały oraz doręczenie jej egzemplarza konsumentowi). Zdaniem Sądu zawarta przez strony umowa wypełnia również wymogi wskazane w art. 35 ustawy, wobec czego brak jest podstaw do zastosowania art. 46 ustawy (jednocześnie podnieść należy, że strona pozwana nie podnosiła zarzutu i nie powoływała się na jakiekolwiek uchybienia w tym zakresie). Art. 35a ustawy nie znajduje zaś w niniejszej sprawie zastosowania, z uwagi na to, że udzielona przez powoda pożyczka nie była indeksowana ani denominowana do waluty obcej.

Podsumowując powyższe, Sąd nie znalazł podstaw do stwierdzenia, aby w okolicznościach niniejszej sprawy doszło do naruszenia przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, które miałoby wpływ na dochodzone przez powoda roszczenie.

Strona pozwana powołała się w niniejszym postępowaniu na abuzywność postanowień umownych dotyczących zarówno prowizji (§ 7 ust. 3 umowy), oprocentowania pożyczki (§ 4 ust. 1, § 8 i § 17 ust. 1 umowy), jak również opłat za czynności windykacyjne (postanowienie zawarte w Tabeli opłat i prowizji dotyczące 15% kosztów windykacyjnych).

Regulację dotyczącą abuzywności postanowień umownych reguluje art. 385 ¹ k.c. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest: gdy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Jak już wskazano powyżej, wątpliwości Sądu nie budzi to, że przedmiotowa umowa pożyczki została zawarta między powodem a pozwanym M. S., działającym jako konsument.

Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez powoda postanowień umownych dotyczących prowizji, oprocentowania czy windykacji również był zdaniem Sądu oczywisty. Artykuł 385 ¹ § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez „rzeczywisty wpływ” należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Fakt, że konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. Innymi słowy, należy badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę. Do tego, by skutecznie wykazać fakt, że klauzula była uzgodniona z konsumentem, nie wystarcza opatrzenie kontrolowanego postanowienia wzmiankami typu: „wyrażam zgodę”, „przyjmuję własnoręcznym podpisem” (vide orz. Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 06.03.2013 r., VI ACa 1241/12, LEX nr 1322083). W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń i doświadczenia życiowego wynika, że przedmiotowa umowa pożyczki zawarta została według standardowego wzorca stosowanego przez powoda i jej postanowienia odnoszące się do prowizji, oprocentowania czy kosztów windykacji nie były przedmiotem negocjacji. Powód nie dowiódł zaś twierdzeń przeciwnych, mimo, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał właśnie na nim. Okoliczność, że pozwany M. S. sam zawnioskował o udzielenie mu pożyczki w żadnym razie nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu treści w/w postanowień. Pozwany wyraził wprawdzie zgodę na przedmiotowe zapisy, jednak brak jest jakichkolwiek dowodów, że przedmiotowe postanowienia zostały z nim indywidualnie uzgodnione, a nie przyjęte przez powoda według wzorca umownego i obowiązujących w jego strukturach standardów i zasad. Zgoda na zawarcie umowy pożyczki zawierającej przedmiotowe postanowienia dotyczące wysokości prowizji, oprocentowania czy kosztów windykacji nie są bynajmniej tożsame z faktem indywidualnych negocjacji w przedmiocie treści tych konkretnych klauzul.

W tym miejscu należało rozważyć, czy kwestionowane przez stronę pozwaną postanowienia umowne odnoszą się do głównych świadczeń stron, albowiem zakwalifikowanie ich do takiej kategorii wyklucza możliwość badania ich pod kątem abuzywności. Pojęcie głównego świadczenia należy rozumieć wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów przedmiotowo istotnych umowy (tak SN w orz. z 08.06.2004 r., I CK 635/03, LEX nr 846573). W ocenie Sądu, mając na uwadze to, że umowa łącząca strony postępowania jest umową pożyczki zabezpieczonej hipoteką oraz mając na uwadze regulację art. 35 ustawy o kredycie konsumenckim, znajdującą zastosowanie w niniejszej sprawie, przyjąć należało, że odpowiednie zastosowanie w zakresie ustalenia essentiala negotii umowy pożyczki znajduje art. 69 ust. 1 prawa bankowego. Tym samym, uznać należało, że głównym świadczeniem pożyczkodawcy w sprawie niniejszej było udostępnienie pożyczkobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej, zaś za świadczenie główne pożyczkobiorcy uznać należy zwrot otrzymanych środków pieniężnych oraz uiszczenie opłat z tytułu oprocentowania i z tytułu prowizji (art. 69 ust. 2 pkt 2, 5 i 9 prawa bankowego, stosowane odpowiednio). W związku z tym, w ocenie Sądu postanowienia umowne dotyczące prowizji oraz oprocentowania pożyczki uznać należy za główne świadczenia strony pozwanej w umowie łączącej strony. Co także istotne, postanowienia te zostały w ocenie Sądu zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Stąd, zdaniem Sądu możliwość stwierdzenia abuzywności w przypadku tych postanowień jest wyłączona na podstawie art. 385 ¹ § 1 zd. 2 . Inaczej zaś sytuacja przedstawia się w przypadku postanowień dotyczących opłat za czynności windykacyjne. Zdaniem Sądu, postanowień takich nie sposób uznać za określające główne świadczenia strony z umowy pożyczki. Są to postanowienia poboczne, o drugorzędnym znaczeniu. Klauzule te nie stanowią bowiem z pewnością essentialia negotii umowy pożyczki, a bez nich umowa ta zawiera wszystkie elementy przedmiotowo istotne i może obowiązywać.

Niemniej jednak, nawet gdyby przyjąć, że wszystkie z kwestionowanych przez stronę pozwaną postanowień nie dotyczą głównych świadczeń stron lub dotyczą głównych świadczeń stron, ale sformułowane zostały w sposób niejednoznaczny (tzn. prowizja, oprocentowanie), ocenie podlegała ocena kwestionowanych postanowień umowne w świetle pozostałych przesłanek ich abuzywności, tj. sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta.

W sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy. Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do wyobrażeń o uczciwych, rzetelnych działaniach stron, a także do zaufania, lojalności, jak również – w stosunkach z konsumentami – do fachowości. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi (tak M. Bednarek, w: System Prawa Prywatnego. Tom 5. Prawo zobowiązań – część ogólna, 2013, s.766). Dobre obyczaje, do których odwołuje się art. 385 ¹ k.c. stanowią przykład klauzuli generalnej, której zadaniem jest wprowadzenie możliwości dokonania oceny treści czynności prawnej w świetle norm pozaprawnych. Chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem, itp. Przez dobre obyczaje w znaczeniu określonym art. 385 ¹ § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Należy przy tym mieć na uwadze, że pojęcie sprzeczności z dobrymi obyczajami stanowi przeniesienie na grunt Kodeksu cywilnego użytego w art. 3 ust. 1 dyrektywy pojęcia sprzeczności z wymogami dobrej wiary. Powołany przepis przewiduje, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodując znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Równocześnie preambuła dyrektywy zawiera w motywie 16 istotne wskazówki interpretacyjne pozwalające ustalić pożądane zachowania zgodne z wymogami dobrej wiary. Przy dokonywaniu oceny działania w dobrej wierze będzie brana pod uwagę zwłaszcza siła pozycji przetargowej stron umowy, a w szczególności, czy konsument był zachęcany do wyrażenia zgody na warunki umowy i czy towary lub usługi były sprzedane lub dostarczone na specjalne zamówienie konsumenta; sprzedawca lub dostawca spełnia wymóg działania w dobrej wierze, jeżeli traktuje on drugą stronę umowy w sposób sprawiedliwy i słuszny, należycie uwzględniając jej prawnie uzasadnione roszczenia.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma zaś miejsce, jeżeli postanowienia umowy poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, wprowadzając nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Jednak nie wyczerpuje to zakresu, w którym może dojść do naruszenia interesów konsumenta. Chodzi bowiem nie tylko o interesy ekonomiczne, ale też związane ze zdrowiem konsumenta, jego czasem zbędnie traconym, dezorganizacją toku życia, doznaniem przykrości, zawodu, wprowadzenia w błąd, nierzetelności traktowania (tak: Cz. Żuławska w: Komentarz do Kodeksu cywilnego red. G. Bieniek, Księga trzecia. Zobowiązania, Warszawa 2003, s. 137 i M. Bednarek w: System Prawa Prywatnego Tom 5 Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2013, s. 767). Zwrócić należy przy tym uwagę, że o ile ustawodawca posłużył się w art. 385 ¹ k.c. pojęciem rażącego naruszenia interesów konsumenta, co może wskazywać na ograniczenie treści stosowania przepisów do przypadków skrajnej nierównowagi interesów stron, to w treści art. 3 ust.1 dyrektywy 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz. Urz. WE z 1993 r., L. 95, s. 29), ta sama przesłanka została określona jako wymóg spowodowania znaczącej nierównowagi wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. W tej sytuacji konieczność wykładni art. 385 ¹ k.c. w świetle wymogów dyrektywy rodzi konieczność złagodzenia kryteriów stawianych skutkom postanowienia, których zaistnienie pozwalać będzie na stwierdzenie jego niedozwolonego charakteru.

Podkreślić należy, że stosownie do art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz. Urz. UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony i czy jedna ze stron skorzystała z zastrzeżonego na jej korzyść postanowienia. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi konsumenta możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zakwestionowanego przez stronę pozwaną postanowienia umownego dotyczącego prowizji, wskazać należy, że postanowieniem tym był § 7 ust. 3 umowy pożyczki w brzmieniu: „ Wysokość pozostałych opłat i prowizji określa Tabela Prowizji i Opłat, która stanowi załącznik nr 3 do umowy. (...) uprawniony jest do zmiany wysokości pobieranych opłat i prowizji w następujących przypadkach:

a. wzrostu wskaźników (miesięcznych, kwartalnych, półrocznych i rocznych) cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez GUS

b. wzrostu cen energii

c. wzrostu cen usług pocztowych i telekomunikacyjnych, z których korzysta (...) przy wykonywaniu czynności oraz w zakresie wynikającym ze zmian tych parametrów. O każdej zmianie wysokości Tabeli (...) informuje w sposób, o jakim mowa w § 4 ust. 2.”

Strona pozwana upatrywała abuzywności w/w postanowienia w przyznaniu powodowi dowolności zmiany opłat i prowizji w dowolnie wybranym przez niego momencie, co świadczyć miało o nierównowadze kontraktowej stron i naruszeniu interesów konsumenta.

Zważyć jednak należy, że ocena naruszenia przez dane postanowienie umowne dobrych obyczajów i rażącego naruszenia interesów konsumentów musi być dokonywana w odniesieniu do całokształtu okoliczności zawarcia umowy, jak również innych postanowień. Wskazania wymaga przy tym, że strona pozwana istotnie „wyrwała” przedmiotową klauzule umowną z kontekstu całokształtu postanowienia dotyczącego prowizji. W § 7 ust. 2 umowy wskazano bowiem wprost, że pożyczkobiorca zobowiązany jest do poniesienia następujących kosztów: prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 150.000 zł oraz kosztów za dwa udziały członkowskie w kwocie 60 zł, przy czym wskazano, że koszty te nie ulegną zmianie w trakcie trwania umowy. Skoro zatem ustalona w umowie pożyczki wysokość prowizji była stała przez cały okres trwania umowy, to dla wysokości prowizji, którą zobowiązany był uiścić pozwany na rzecz powoda nie ma żadnego wpływu możliwość dokonywania przez powoda zmian w Tabeli Prowizji i Opłat, o której mowa w § 7 ust. 3 umowy. Brak jest zatem podstaw do stwierdzenia, jakoby zaskarżony przez stronę pozwaną przepis miał jakiekolwiek znaczenie dla istnienia i wysokości jej zobowiązania w zakresie prowizji za udzielenie pożyczki. Nie sposób zatem mówić o naruszeniu przez w/w postanowienie interesów pozwanego M. S. jako konsumenta i to w sposób rażący. Jedynie na marginesie wskazać należy, że w ocenie Sądu z uwagi na to, że możliwości wprowadzania przez powoda zmian do Tabeli opłat i prowizji, która nie jest uzależniona jedynie od arbitralnej woli samego powoda ale od wskaźników obiektywnych (wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez GUS, wzrostu cen energii, wzrostu cen usług pocztowych i telekomunikacyjnych) nie sposób uznać za sprzeczną z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającą interesy konsumentów. Wskazane przez pozwanych postanowienie nie stanowi w ocenie Sądu klauzuli abuzywnej.

Przechodząc do podważanych przez pozwanych postanowień dotyczących oprocentowania wskazać należy, że obejmowały one:

a) § 4 ust. 1 umowy, w myśl którego: „ Pożyczka oprocentowana jest według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd (...) wynoszącej w dniu zawarcia umowy 15,00% w skali roku. Stopa procentowa może ulegać zmianom w okresie trwania umowy pożyczki w przypadku zmiany co najmniej jednego z następujących parametrów:

a. stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego

b. rentowności bonów skarbowych, obligacji Skarbu Państwa

c. oprocentowania lokat międzybankowych (stawek WIBOR/WIBID)

d. wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym GUS oraz w zakresie wynikającym ze zmian tych parametrów. Maksymalna stopa procentowa nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.”.

b) § 8 umowy, o treści: „ Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosi czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, na dzień zawarcia umowy wynosi ona 23%. Zmiana wysokości ww. stopy następuje w przypadku zmiany stopy kredytu lombardowego przez Narodowy Bank Polski, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. O wysokości stopy procentowej kredytu lombardowego (...) informuje poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności.”

c) § 17 ust. 1 umowy: „ Zmiana umowy wymaga formy pisemnej, pod rygorem nieważności. Zmiana oprocentowania, o której mowa w § 4 (w przypadku oprocentowania zmiennego) i § 8 umowy nie stanowią zmiany umowy.”

W tym miejscu po pierwsze podkreślić należy, że wyroki dotyczące postanowień umownych wydane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odniesieniu do innych klauzul umownych, stosowanych przez inne podmioty, a nie dotyczące bezpośrednio umowy łączącej strony oraz powoda nie wiążą Sądu w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem Sądu brak jest podstaw do uznania, jakoby § 4 ust. 1 umowy o treści przytoczonej powyżej stanowił klauzulę abuzywną. Wbrew stanowisku strony pozwanej, przepis ten nie umożliwia powodowi zmiany oprocentowania w sposób arbitralny czy uzależniony od wskaźników jednostronnie ustalanych przez powoda, bez wpływu konsumenta. Zmiana oprocentowania w trakcie trwania umowy uzależniona została od współczynników mających charakter obiektywny, których parametry są niezależne od działania stron umowy. Jednocześnie, w przepisie tym wprost wskazano, że zmiany oprocentowania możliwe są wyłącznie w zakresie wynikającym ze zmian wskazanych parametrów, a ponadto zastrzeżono, że maksymalna stopa procentowa nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. W ocenie Sądu, tak sformułowanego przepisu nie sposób uznać za pozostający w sprzeczności z dobrymi obyczajami i wprowadzający nierównowagę stron umowy z rażącym naruszeniem interesów konsumenta.

Sąd nie podzielił także twierdzeń pozwanych o abuzywności § 8 umowy, dotyczącego oprocentowania przeterminowanego. Wskazać należy, że również w tym zakresie, zmiana rocznej stopy oprocentowania uzależniona została od parametru obiektywnego, niezależnego od powoda, tj. zmiany stopy kredytu lombardowego przez Narodowy Bank Polski, przy czym zastrzeżono, że maksymalna stopa procentowa nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Brak zatem w tym przypadku możliwości arbitralnej zmiany oprocentowania uzależnionej wyłącznie od woli powoda, która wpływałaby na nierównowagę stron i poszkodowanie konsumenta. Co istotne, także samą wysokość rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego określona jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, wynosząca na dzień zawarcia umowy 23% uznać należy za zgodną z prawem i dobrymi obyczajami. Brak w tym wypadku pokrzywdzenia konsumenta i to w stopniu rażącym.

Brak jest także podstaw do uznania za abuzywne § 17 ust. 1 umowy w zakresie w jakim przewiduje on, że zmiany oprocentowania, o których mowa w § 4 i § 8 umowy nie stanowią zmiany umowy. Wobec uzależnienia zmian oprocentowania od wskazanych powyżej obiektywnych wskaźników niezależnych od stron umowy, nie ma podstaw do uznania, iż wynikająca z nich zmiana oprocentowania stanowić miałaby zmianę umowy, do której zawarcia wymagana byłaby zgoda obydwu stron umowy. Brak wymogu zawarcia umowy zmieniającej umowę pożyczki w tym zakresie nie stanowi o naruszeniu dobrych obyczajów czy interesów konsumenta.

Podsumowując, w ocenie Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, aby zaskarżone przez stronę pozwaną postanowienia umowne dotyczące oprocentowania umowy pożyczki (jej zmiany) naruszały dobre obyczaje i prowadziły do rażącego naruszenia interesów konsumenta – pożyczkobiorcy. Postanowienia te nie stanowią klauzul abuzywnych.

Odnosząc się zaś do wskazywanego przez stronę pozwaną postanowienia dotyczącego wysokości opłat windykacyjnych, wskazać należy, że w ocenie pozwanych za abuzywne uznać należy postanowienie zawarte w Tabeli opłat i prowizji przewidujące możliwość pobierania przez powoda opłaty windykacyjnej w wysokości 15% od kwoty zadłużenia przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej. Sąd podzielił stanowisko pozwanych w tym zakresie.

Zgodnie z § 9 ust. 1 umowy, w przypadku zaległości w spłacie pożyczki, pożyczkobiorca będzie zobowiązany do uiszczenia na rzecz (...) opłat za czynności windykacyjne określonych w Tabeli Prowizji i Opłat, które na dzień zawarcia umowy wynoszą:

a. przypomnienie telefoniczne – 5 zł

b. wezwanie/powiadomienie pożyczkobiorcy/poręczyciela – 35 zł

c. przedsądowe wezwanie do zapłaty – 50 zł

d. przedsądowe wezwanie do poręczyciela – 40 zł

e. zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy pożyczki do pożyczkobiorcy – 50 zł

f. zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy pożyczki do poręczyciela – 40 zł.

Pożyczkobiorca dokonując zapłaty zaległości zobowiązany jest powiększyć spłacaną kwotę o kwoty należnych opłat wynikających z dokonanych przypomnień, wezwań lub powiadomień (ust. 2).

Jednocześnie, zważyć należy, że w dacie zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki u powoda obowiązywała uchwała nr 3 10 Zarządu (...) z dnia 17 kwietnia 2012 r. wprowadzająca „Tabelę prowizji i opłat (...)”, obowiązującą od dnia 05 maja 212 r., a zawierającą m.in. Tabelę opłat windykacyjnych, przewidującą pobieranie następujących opłat:

1. Opłata za wezwanie do zapłaty wysłane do kredytobiorcy - 35,00 zł

2. Opłata za wezwanie do zapłaty wysłane do poręczyciela - 35,00 zł

3. Opłata za wniosek o potrącanie raty kredytu lub pożyczki z wynagrodzenia wysłany do kredytobiorcy- 35,00 zł

4. Opłata za wniosek o potrącanie raty kredytu lub pożyczki z wynagrodzenia wysłany do poręczyciela - 35,00 z1

5. Opłata za renegocjację pożyczki/kredytu z przesunięciem spłaty do jednego miesiąca- 1,00% kwoty salda lecz nie mniej niż 20,00 zł

6. Opłata za renegocjację pożyczki/kredytu z przesunięciem spłaty od dwóch do trzech miesięcy = 2,00% kwoty salda lecz niemniej niż 30,00 zł

7. Opłata za zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy kredytowej wysłane do kredytobiorcy 50,00 zł

8. Opłata za zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy kredytowej wysłane do poręczyciela- 40,00 zł

9. Opłata za przedsądowe wezwanie do zapłaty wystane do kredytobiorcy- 50,00 zł

10. Opłata za przedsądowe wezwanie do zapłaty wysłane do poręczyciela - 40,00 zł

11. Opłata za monit telefoniczny - 5,00 zł

12. Opłata za wydanie odpisu umowy pożyczkowej/ kredytowej - 20,00 zł

13. Opłata za zmianę, na wniosek klienta, poręczyciela w trakcie trwania umowy pożyczki/kredytu- 50,00 zł

14. Opłata za sporządzenie na wniosek klienta aneksu do umowy pożyczki/kredytu - 100,00 zł

15. Opłata za zmianę sposobu zabezpieczenia w trakcie trwania umowy pożyczki/ kredytu - 200,00 zł.

16. Opłata za sporządzenie i wystanie na życzenie klienta analizy spłat Pożyczki/ kredytu - 100,00 zł.

17. Opłata za monit telefoniczny — sms- 2,00 zł

18. Każdorazowa opłata za obsługę zadłużenia przekazanego do firmy windykacyjnej i jego windykację:

- sprawy przed wypowiedzeniem umowy – 15% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej

- sprawy po wypowiedzeniu umowy - 20,00% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej.

Przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu była abuzywność w/w postanowienia zawartego w pkt 18 Tabeli prowizji i opłat (...), uprawniająca powoda do pobrania od pożyczkobiorcy opłaty za czynności windykacyjne w wysokości 15% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej.

W sprawie niniejszej bezsporne było to, że powód faktycznie w zakresie czynności windykacyjnych względem pozwanego M. S. korzystał z usług firmy windykacyjnej (...) sp. z o.o. z siedzibą we W., na podstawie umowy z dnia 28 sierpnia 2012 r., jak również to, że podmiot ten przeprowadził względem pozwanego czynności windykacji terenowej w dniu 11 grudnia 2013 r. (której koszt ustalony został przez powoda na kwotę 6.330.03 zł) oraz w dniu 16 czerwca 2014 r. (której koszt ustalony został przez powoda na kwotę 13.376,31 zł). Co przy tym istotne, jak wskazała biegła sądowa, w/w opłaty z tytułu czynności windykacyjnych zostały ustalone przez powoda w sposób prawidłowy zgodnie ze wskazaną powyżej Tabelą prowizji i opłat.

Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela stanowisko strony pozwanej co do tego, że przedmiotowy pkt 18 Tabeli prowizji i opłat (...), uznać należy za niedozwoloną klauzulę umowną.

W tym miejscu podkreślić należy, że sankcją przewidzianą przez ustawodawcę za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego jest obowiązek zapłaty przez dłużnika odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). W ocenie Sądu zatem, w sytuacji, w której pożyczkodawca nalicza od pożyczkobiorcy odsetki od zadłużenia przeterminowanego (tak jak w niniejszym przypadku - § 8 umowy w zw. z § 9 ust. 3 umowy), obciążanie pożyczkobiorcy dodatkowo kosztami windykacyjnymi określonymi procentowo od wysokości windykowanego zadłużenia, uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami dodatkowe „ukaranie” dłużnika za powstałą po jego stronie zaległość.

Sąd podziela przy tym w pełni stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. VI ACa 1526/12 (Legalis), w którym wskazał on, że działalność windykacyjna stanowi zwykłą część działalności każdego banku (w niniejszym przypadku Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej), zaś koszty tej działalności należą do kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, które to koszty są przerzucane na konsumenta. Jak słusznie wskazał przy tym Sąd Apelacyjny, koszty działalności windykacyjnej pokrywane powinny być z odsetek za uchybienia w płatności poszczególnych rat kredytu, bowiem na tym polega właśnie ryzyko gospodarcze, że nie wiadomo z góry, ilu konsumentów nie będzie spłacało swych kredytów. Niewątpliwie, działalność windykacyjna jako część działalności pożyczkodawcy powinna być dla niego opłacalna, ale nie może przy tym naruszać rażąco interesów klienta. W ocenie Sądu, jeżeli powód jako pożyczkodawca zdecydował się na podejmowanie dalszych czynności windykacyjnych niż czynności w tym zakresie typowe i niezbędne (kierowanie do pozostającego w opóźnieniu pożyczkobiorcy monitów, wezwań do zapłaty czy telefonów), a polegających na skorzystaniu z usług profesjonalnej firmy windykacyjnej, pobierającej za tego typu usługi stosowne wynagrodzenie w celu prowadzenia czynności windykacji terenowej, to ciężar (koszt) świadczonych przez tę firmę usług winien obciążać powoda, a nie konsumenta. Koszty te powód winien pokrywać z pobieranych już od pożyczkobiorcy dodatkowych kosztów wynikających z przeterminowanego zadłużenia (odsetki karne).

Ponadto, w ocenie Sądu, pobierane przez powoda od klienta opłaty za podejmowane czynności windykacyjne winny być wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty. W przypadku takim jak w omawianej sprawie, ustalenie z góry, iż opłata za czynności windykacji terenowej ma niejako charakter stały wynoszący zawsze 15% windykowanej kwoty, uznać należy za nieadekwatne i nie odpowiadające kosztom realnie ponoszonym w związku z tym przez pożyczkodawcę.

Zauważyć przy tym należy, że postanowienie o podobnym brzmieniu jak omawiane, zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 września 2008 r., sygn. XVII AmC 13/08, pod numerem (...). Postanowienie uznane przez w/w Sąd za abuzywne miało treść: „ Koszty wzywania do zapłaty w przypadku opóźnienia w zapłacie należności (par. 4 ust. 6 Regulaminu) wynoszą 10 zł (kwota nie podlega VAT). Koszty procedury windykacyjnej wynoszą 15% kwoty netto windykowanej należności (kwota nie podlega VAT ).”.

Zauważyć także należy, że ani w umowie ani w Tabeli opłat i prowizji nie określono zasad (warunków, częstotliwości) z jaką powód był uprawniony do przekazywania należności do windykacji przez zewnętrzną firmę windykacyjną. Tym samym, klient – konsument nie miał wiedzy ani pewności co do tego w jakich okolicznościach pożyczkodawca będzie podejmował względem niego przedmiotowe czynności windykacyjne, związane każdorazowo z pobieraniem opłaty stanowiącej 15% windykowanej kwoty. Powód jako pożyczkodawca posiadał w tym zakresie swobodną i autonomiczną decyzję i de facto mógł kierować określone kwoty do windykacji firmie zewnętrznej nawet kilka razy w tygodniu lub miesiącu, każdorazowo generując powstanie po stronie konsumenta obowiązek pokrycia kosztu 15% windykowanej kwoty.

W tym miejscu wskazać należy, że strona pozwana podnosiła abuzywność postanowień dotyczących opłat za czynności windykacyjne wyłącznie w zakresie opłaty za czynności windykacji zewnętrznej w wysokości 15% windykowanej kwoty. Pozwani nie przedstawili zaś argumentacji dotyczącej abuzywności pozostałych opłat windykacyjnych (ani tego czy i które opłaty i w jakiej wysokości są przez nich kwestionowane) pobranych od nich przez powoda, w związku z czym nie podlegały one badaniu przez Sąd.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że postanowienie zawarte w pkt 18 Tabeli prowizji i opłat (...), wprowadzonej uchwałą nr 3 Zarządu (...) z dnia 17 kwietnia 2012 r., przewidujące możliwość pobierania przez powoda od pożyczkobiorcy opłaty windykacyjnej w postaci każdorazowej opłaty za obsługę zadłużenia przekazanego do firmy windykacyjnej i jego windykację w przypadku sprawy przed wypowiedzeniem umowy w wysokości 15% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej, a w przypadku sprawy po wypowiedzeniu umowy w wysokości 20,00% od kwoty przekazanej do obsługi firmie windykacyjnej, uznać należy za naruszające dobre obyczaje, a tym samym za klauzulę niedozwoloną.

Skutkiem stwierdzenia abuzywności postanowienia umownego zgodnie z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. jest brak związania konsumenta takim postanowieniem, a zatem wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia ze stosunku umownego łączącego strony, z jednoczesnym związaniem stron umową w pozostałym zakresie. Jak już bowiem wskazano powyżej, opłaty za czynności windykacyjne nie stanowią essentialia negotii umowy pożyczki, w związku z czym ich wyeliminowanie z umowy nie ma wpływu na byt prawny umowy pożyczki jako takiej.

W związku z brakiem związania stron postanowieniem pkt 18 Tabeli prowizji i opłat (...), brak jest podstaw do dochodzenia przez pozwanego względem powodów opłat za czynności windykacji terenowej, wynoszących 6.330,03 zł tytułem windykacji terenowej w dniu 11 grudnia 2013 r. oraz 13.376,31 zł tytułem windykacji terenowej w dniu 16 czerwca 2014 r.)

Odnosząc się jeszcze w tym miejscu do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu braku związania jej wysokością prowizji z uwagi na brak otrzymania przez pozwanego M. S. Cennika Usług i Opłat (...), określającego wysokość prowizji, wskazać należy, że nie zasługiwał on na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy), ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.

Nie ulega wątpliwości Sądu to, że w dacie zawarcia przez strony przedmiotowej umowy pożyczki u powoda obowiązywała uchwała nr 10 Zarządu (...) z dnia 15 grudnia 2011 r. wprowadzająca „Cennik usług i opłat (...)”, obowiązujący od dni 18 grudnia 2011 r. W cenniku tym wskazano, że w przypadku pożyczek i kredytów udzielanych od 18 grudnia 2011 r. oprocentowanie ustalane jest indywidualnie, zaś prowizja wynosi do 6,00%. Istotnie, brak jest dowodu na to, aby dokument przedmiotowego cennika jako taki został doręczony pozwanemu przed zawarciem umowy. W § 15 ust. 1 umowy zawarte zostało bowiem oświadczenie pożyczkobiorcy co do tego, że otrzymał on Regulamin (załącznik nr 1), harmonogram spłaty pożyczki (załącznik nr 2), Tabelę prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów (załącznik nr 3), wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy (załącznik nr 4), dyspozycję spłaty pożyczki (załącznik nr 5). W oświadczeniu tym nie wymieniono w/w „Cennika usług i opłat (...)”. Niemniej jednak podkreślić należy, że podpisując umowę pożyczki, pozwany złożył oświadczenie (k. 27-27v) o tym, że przed zawarciem umowy powód udzielił mu wyjaśnień, dotyczących m.in. kosztów związanych z zawarciem umowy oraz, że przed zawarciem umowy otrzymał formularz informacyjny na trwałym nośniku. Nie ulega wątpliwości Sądu to, że wysokość prowizji stanowi koszt związany z zawarciem umowy, w związku z czym przyjąć należy, że wysokość prowizji objęta była udzieloną powodowi informacją. Tym bardziej, że informacja o wysokości prowizji (6%) zawarta jest w formularzu produktu sporządzonym przez powoda dla M. S. (k. 312). Co więcej, zauważyć należy, że wysokość prowizji, do zapłaty której zobowiązany jest pozwany określona została wprost w § 7 ust. 2 umowy jako stała kwota 150.000 zł, która nie podlegała zmianom. W umowie nie zawarto odniesienia do przedmiotowego Cennika ani Tabeli opłat i prowizji. Pozwany w § 15 ust. 1 umowy oraz § 17 ust. 1 umowy oświadczył zaś, że przed zawarciem umowy został mu doręczony Regulamin oraz wzór umowy pożyczki. Zdaniem Sądu zatem, brak doręczenia pozwanemu przedmiotowego (...) nie ma znaczenia dla związania stron ustaloną przez nie w umowie wysokością prowizji, tym bardziej, że jak wynika z opinii biegłego sądowego (o czym w dalszej części uzasadnienia), prowizja ta ustalona została zgodnie z tym cennikiem.

Podsumowując powyższe, w ocenie Sądu brak jest podstaw do zakwestionowania istnienia po stronie powodowej roszczenia o zapłatę przez pozwanych kwoty 150.000 zł tytułem prowizji za udzielenie pożyczki. Postanowienia dotyczące prowizji są w ocenie Sądu ważne i wiążące strony postępowania. Jednocześnie, jak wskazała biegła sądowa, wysokość prowizji została ustalona przez powoda w sposób prawidłowy.

Za zasadne należało uznać również co do zasady roszczenie powoda obejmujące odsetki. Postanowienia umowne również w tym zakresie uznać należało za ważne i wiążące strony niniejszego postępowania. W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 359 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy), odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (§ 1). Jednocześnie w myśl § 2, maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (§ 2 ²), a postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (§2 ³).

Jak wskazała biegła sądowa, zgodnie z harmonogramem nr 1 pozwany powinien od stycznia 2014 r. spłacać wraz z odsetkami kapitał pożyczki. W wyniku zmiany harmonogramu aneksem do umowy, spłata kapitału została odroczona do 22 kwietnia 2015 r. Zmiana spowodowała, że wymagalne były jedynie odsetki naliczone od całkowitej kwoty pożyczki, tj. 2.500.000 zł. Wysokość należnych odsetek od pożyczki została naliczona według wzoru: „saldo zadłużenia * ilość dni w okresie * stopa procentowa /365”. Co przy tym istotne, w okresie od 22 stycznia 2013 r. do 08 października 2014 r. stopa procentowa zgodnie z umową wynosiła 15%. W tym okresie najniższa wartość stopy kredytu lombardowego wynosiła 4%, a czterokrotność tej stopy wynosiła 16%. Od 09 października 2014 r. natomiast stopa procentowa dla pożyczki wynosiła 12%. W okresie od 09 października 2014 r. do 16 października 2014 r. stopa kredytu lombardowego wynosiła 3%, a czterokrotność tej stopy wynosiła 12%.

Tym samym, jednoznacznie wskazać należy, że umowne oprocentowanie pożyczki w okresie od 22 stycznia 2013 r. do 16 października 2014 r. nie przekroczyło czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Oprocentowanie umowne było prawidłowe i zgodne z § 4 ust. 1 umowy oraz art. 359 k.c. Tym samym Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania wysokości oprocentowania stosowanego przez pozwanego.

Jak wskazała biegła sądowa, kwota odsetek umownych naliczonych za okres od dnia uruchomienia pożyczki do dnia 16 października 2014 r. wynosiła 647.842,47 zł. Pozwany dokonał zaś spłat w kwocie 269.072,08 zł, z czego 11.110,03 zł zaliczono na pobrane na opłaty windykacyjne. Niemniej jednak, podkreślić należy, że wobec tego, iż Sąd uwzględnił zarzut pozwanych dotyczący abuzywności wspomnianych powyżej naliczonych przez powoda opłat za czynności windykacji terenowej, dochodzone przez powoda roszczenie podlegało pomniejszeniu o te koszty.

Przy dokonywaniu obliczeń należnego powodowi roszczenia Sąd oparł się na wnioskach wynikających z opinii uzupełniającej biegłej sądowej, albowiem Sąd nie posiada w tym zakresie wiadomości specjalnych. Biegła ta wprost wskazała natomiast, że w sytuacji, w której nie powinny być pobrane i naliczone opłaty windykacyjne naliczone od kwot zgłoszonych do windykacji terenowej, należność powoda od strony pozwanej wynosi 2.879.060,39 zł, w tym z tytułu z tytułu kapitału 2.500.000 zł i z tytułu odsetek 379.060,39 zł. Mając bowiem na uwadze to, że zgodnie z poczynionymi ustaleniami należne powodowi odsetki wynosiły 647.842,47 zł, zaś uiszczone przez pozwanego spłaty (bez pomniejszenia o spłaty zaliczone na poczet opłat windykacyjnych z tytułu czynności terenowych) wynosiły 268.782,08 zł, niespłacona kwota należności odsetkowej wynosi 379.060,39 zł (647.842,47 zł - 268.782,08 zł).

W tym miejscu należało także wskazać na niezasadność podnoszonego przez pozwanego zarzutu dotyczącego niedopuszczalnej kapitalizacji odsetek w związku z dochodzeniem przez powoda zapłaty od dochodzonej kwoty roszczenia również odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu) jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W myśl § 2 natomiast, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

W myśl zaś art. 482 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu) od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. A przy tym, w myśl § 2, przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.

Mając na uwadze powyższe, brak jest podstaw do podzielenia stanowiska pozwanych i uznania, że dochodzone przez powoda roszczenie odsetkowe narusza zakaz anatocyzmu określony w art. 482 k.c.

Tym samym, podsumowując powyższe, Sąd w punkcie pierwszym wyroku zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie większe jednak niż odsetki maksymalne, liczone od dnia wniesienia pozwu - 16 października 2014 r. do dnia zapłaty od kwoty 2.350.000 zł z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł.

Rozstrzygnięcie takie wynikało z tego, że wyrok częściowy wydany w niniejszej sprawie w dniu 21 grudnia 2015 r. (sygn. IV C 1138/14) obejmował wyłącznie kwotę roszczenia głównego uznanego przez pozwanych w kwocie 2.350.000 zł, zaś nie odnosił się do dochodzonego przez powoda roszczenia odsetkowego. Początkowa kwota naliczania odsetek wskazana przez powoda nie została zaś zakwestionowana przez pozwanych.

W punkcie drugim natomiast, mając na uwadze poczynione powyżej rozważania, Sąd zasądził od pozwanych M. S. i Fundacji (...) na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą w W. kwotę 529.060.39 zł (na którą złożyła się kwota 150.000 zł należności głównej tytułem prowizji oraz kwota 379.060,39 zł tytułem należności odsetkowej) wraz z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie większe jednak niż odsetki maksymalne, liczone od dnia 16 października 2014 r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł.

W tym miejscu wskazać należy, że odpowiedzialność pozwanego M. S. jako dłużnika osobistego z tytułu zaciągniętej pożyczki i odpowiedzialność pozwanej Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego, będącego współwłaścicielem nieruchomości obciążonej hipoteką dla zabezpieczenia wierzytelności pożyczkodawcy, jest odpowiedzialnością in solidum (tzw. solidarność niewłaściwa), co oznacza, że powód ma wobec pozwanych roszczenie o to samo świadczenie, ale na podstawie odrębnych stosunków prawnych. Do odpowiedzialności in solidum stosuje się przy tym odpowiednio przepisy o zobowiązaniach solidarnych. Tym samym zaspokojenie powodów przez jednego z pozwanych zwolni drugiego – co znalazło swój wyraz w sentencji orzeczenia. Ponadto egzekucja prowadzona w stosunku do pozwanej Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego może być skierowana wyłącznie do obciążonej hipoteką nieruchomości. W konsekwencji należało – w trybie art. 319 k.p.c. – zastrzec w wyroku odpowiednie ograniczenie odpowiedzialności tej pozwanej Fundacji, określając także jako granicę odpowiedzialności wysokość ujawnionej w księdze wieczystej sumy hipotecznej.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., w myśl którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. W związku z tym, że powód wygrał niniejsze postępowanie w 99,32% (wartość przedmiotu sporu 2.898.767,03 zł, zaś łączna wartość uwzględnionego roszczenia wynosiła 2.879.060,39 zł), Sąd postanowił obciążyć pozwanych w całości kosztami postępowania.

Tym samym, Sąd zasądził od pozwanych na rzecz powoda łączną kwotę 116.305 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł. Zasądzona na rzecz powoda kwota obejmowała: opłatę od pozwu w kwocie 100.000 zł, koszty zastępstwa procesowego przed sądem pierwszej instancji wraz z opłatą skarbową – 7.217 zł (§ 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r.), opłatę od zażalenia wniesionego do Sądu Najwyższego na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. V ACa 1631/17 – w kwocie 5.488 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym w kwocie 3.600 zł (§ 13 ust. 1 pkt 2 w/w Rozporządzenia.

Ponadto, Sąd nakazał pobrać od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie łączną kwotę 1.015,91 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa, obejmującą koszty wynagrodzenia biegłego sądowego K. J., z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego oraz z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej Fundacji (...) jako dłużnika rzeczowego do przedmiotu hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim IV Wydział Ksiąg Wieczystych, do kwoty 3.750.000 zł.

Jednocześnie, Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe w łącznej kwocie 18.155,04 zł, obejmujące koszty opinii biegłych sądowych w kwocie 3.661,04 zł poniesione tymczasowo ze środków Skarbu Państwa, dowód z których przeprowadzony został w okresie zniesionego postępowania, jak również nieuiszczoną przez pozwaną Fundację opłatę od apelacji w kwocie 14.494 zł, od poniesienia której pozwana została zwolniona (k. 553).

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań, orzeczono jak w sentencji wyroku.