Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

Powód Ł. Ć. pozwem przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. wniósł o uchylenie uchwały nr (...) zwyczajnego walnego zgromadzenia (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy w części ponad kwotę (...) zł oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu. Ewentualnie, z ostrożności procesowej, powód wniósł o uchylenie w całości ww. uchwały.

W uzasadnieniu wskazano, że zaskarżoną uchwałą walne zgromadzenie zdecydowało o przeznaczeniu całego zysku wypracowanego przez pozwanego na kapitał zapasowy. Powód jako akcjonariusz (...) S.A. głosował przeciwko uchwale i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu. Uchwała zdaniem powoda narusza art. 422 § 1 k.s.h., ponieważ jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i została podjęta w celu pokrzywdzenia akcjonariuszy mniejszościowych. Godzi także w interes spółki notowanej na rynku publicznym. W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, że spółka pomimo dobrych wyników i stabilnej sytuacji nigdy nie wypłaciła dywidendy, natomiast członkowie zarządu, a jednocześnie akcjonariusze większościowi, uzyskują zarobki powyżej standardów rynkowych. Pozwana spółka jest dystrybutorem (...), notowanym od 2007 r. na giełdzie papierów wartościowych w W.. Kapitał zakładowy dzieli się na (...) akcji zwykłych, z czego (...) posiada L. W. pozostający we wspólności ustawowej z małżonkę J. W.. Małżonkowie stanowią również dwuosobowy zarząd (...) S.A. W roku obrotowym 2021/22 spółka wypracowała (...) zł zysku netto, co było wynikiem niemal identycznym jak rok wcześniej. Ponadto pozwana spółka nigdy nie odnotowała straty, a finansowanie aktywów od czasu debiutu na (...) w przeważającej części pochodzi z kapitału własnego. Co więcej, (...) S.A. jest liderem pod względem sprzedaży na rynku (...) paczkowanych w Polsce.

Jednakże od momentu debiutu na (...) pozwana nigdy nie wypłaciła dywidendy. Według utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego wypłata dywidendy stanowi przejaw dobrego obyczaju. O ile sytuacja spółki na to pozwala, a wypłata dywidendy jej nie szkodzi, akcjonariusze jako współwłaściciele majątku powinni uzyskiwać z niego wymierne korzyści. Brak wypłaty dywidendy w takiej sytuacji stanowi naruszenie zasad lojalności i uczciwości kupieckiej. Do uzupełniających przesłanek można zaliczyć: brak dywidendy w sytuacji jednoczesnego korzystania z zysków przez większościowego akcjonariusza na innej podstawie prawnej (np. wysokie wynagrodzenia za członkostwo w zarządzie), transfer między spółką a członkami zarządu wbrew art. 377 k.s.h. oraz brak możliwości uzyskania innych, wymiernych korzyści z posiadanych akcji niż dywidenda. W niniejszej sprawie akcjonariusze większościowi pełnią w pozwanej spółce funkcje członków zarządu pobierając za to wynagrodzenie, które w stosunku do innych spółek notowanych na (...) są co najmniej hojne. Ocena gospodarowania środkami akcjonariuszy obejmuje także nabycie we wrześniu 2022 r. przez spółkę od członków zarządu domu jednorodzinnego. Powód wskazał również, że w sprawie występuje dodatkowy element znany z orzecznictwa, tj. niewypłacanie dywidendy jako sposób na skłonienie mniejszości do sprzedaży akcji po cenie dużo niższej niż ekonomicznie rozumiana wartość godziwa spółki, na co wskazuje historyczny przebieg notowań spółki oraz wezwania do nabyci akcji, po cenie nie odzwierciedlającej w ocenie powoda ceny godziwej, stanowiącej w praktyce tą samą kwotę, którą uiścili kilkanaście lat wcześniej płacąc za akcję. Z powyższych względów zdaniem powoda stały brak wypłaty dywidendy narusza dobre obyczaje, zasadę lojalności i godzi w interes spółki jako podmiotu notowanego na (...). Powyższe stanowi również w ocenie powoda o pokrzywdzeniu akcjonariuszy mniejszościowych, bowiem tylko akcjonariusze większościowi czerpią, w części nieuzasadnione, korzyści z partycypacji w spółce, poprzez wynagrodzenie pobierane jako członkowie zarządu (pozew k. 3-9).

Pozwana złożyła odpowiedź na pozew, w której wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwana spółka zaprzeczyła, że była w stanie wypłacić dywidendę z zysku netto za rok obrotowy 2021/2022 oraz, iż wynagrodzenie zarządu zawiera w sobie ukrytą dywidendę, a transakcja zakupu przez spółkę nieruchomości w W. była nieuzasadniona gospodarczo i przeprowadzona z naruszeniem procedur korporacyjnych oraz art. 377 k.s.h., a także, że akcjonariusze spółki nie posiadają żadnych możliwości uzyskania wymiernych korzyści z posiadanych akcji spółki innych niż wypłata dywidendy. Przedmiotowa uchwała w ocenie pozwanej nie jest ani sprzeczna z dobrymi obyczajami, ani nie została podjęta w celu pokrzywdzenia akcjonariusza, lecz wynika z charakteru prowadzonej przez spółkę działalności i koniecznością ochrony jej interesów. Stanowisko, że sama wypłata dywidendy stanowi przejaw dobrego obyczaju, jest w ocenie pozwanej błędne i sprowadza się do pozbawienia walnego zgromadzenia możliwości podjęcia uchwały o przekazaniu zysku w całości na kapitał zapasowy. W szczególności, gdy (jak miało to miejsce w niniejszej sprawie), zysk przelewany jest na kapitał zapasowy w celu zaspokojenia bieżących potrzeb spółki, w tym zobowiązań kredytowych oraz planów inwestycyjnych, mające zapewnić jej istotną przewagą konkurencyjną. Pozwana spółka od lat poczyniła znaczne nakłady aby sprostać rosnącym wymogom sieci handlowych, zapewnić zdolności produkcyjne i magazynowe, zapewnić nowoczesność produkcji oraz minimalizować koszty produkcji. Dlatego konsekwentnie od wielu lat pozwana przekazuje zyski na poczet kapitału zapasowego.

Pozwana wskazała również, że pomimo corocznego przekazywania całego zysku netto z lat ubiegłych na poczet kapitału zapasowego, nadal nie jest w stanie zmniejszyć zapotrzebowania na kredyt obrotowy. Istotną przyczyną takiej sytuacji jest specyfika działalności spółki, która musi utrzymywać odpowiedni wysoki stan magazynowy, by sprostać zamówieniom od kontrahentów. Tymczasem pomimo wciąż rosnących przychodów ze sprzedaży w przeciągu ostatnich 5 lat kalendarzowych, zysk netto pozwanej wykazuje tendencję spadkową, co przeczy twierdzeniom powoda, że dotychczasowa sytuacja finansowa pozwanej jest wystarczająco dobra, by wypłacić dywidendę. Powód w swoich wywodach pominął ww. kwestię, która ma istotny wpływ na rzeczywiste możliwości finansowych spółki. W ocenie pozwanej w niniejszej sprawie nie może być mowy również o pokrzywdzeniu powoda jako akcjonariusza mniejszościowego, w szczególności, że pozostali drobni akcjonariusze nie głosowali przeciw uchwale o przeznaczeniu zysku zgodnie z rekomendacją zarządu, zarówno co do zysku za rok obrotowy 2021/22, jak i wcześniej. Nie bez znaczenia jest również fakt, że prawie 80% kwoty przeznaczonej na wypłatę dywidendy trafiłoby do akcjonariusza większościowego, który niejako „zrzekł” się tych pieniędzy, przeznaczając je na rozwój spółki, co również ma przełożenie na sytuacje akcjonariuszy mniejszościowych. Ponadto powód nabywając akcję, miał wiedzę jak kształtuje się polityka dywidendowa spółki, czyli, że w pierwszej kolejności zarząd będzie przeznaczał zysk na potrzeby spółki w celu jej rozwoju i dotychczas nie głosował przeciwko. Co więcej, nad funkcjonowaniem pozwanej na rynku kapitałowym czuwa Komisja Nadzoru Finansowego, która nigdy nie zarzuciła spółce żadnych nieprawidłowości w tym zakresie, a twierdzenia powoda w zakresie jakoby brak dywidendy był ukrytym sposobem na sqeeze-out i delisting, nie mają żadnego znaczenia w kontekście rozstrzygania sprawy o uchylenie zaskarżonej uchwały i są bezpodstawne. Tak samo jak zarzuty dotyczące zakupu przez pozwaną nieruchomości od członków zarządu, gdyż wszystkie procedury korporacyjne zostały zachowane, przy czy ta okoliczność również nie ma w ocenie pozwanej związku z przedmiotem sporu, ponieważ zakup nie został dokonany ze środków pochodzących z zysku zatrzymanego w spółce za rok 2020/2021 (odpowiedź na pozew k. 46-70).

Postanowieniem z dnia 14 wrześnie 2023 r. Sąd postanowił rozpoznać niniejszą sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych, zgodnie z wnioskiem powoda (k. 109).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest dystrybutorem (...) notowanym od 2007 r. na giełdzie papierów wartościowych w W.. Kapitał zakładowy dzieli się na (...) akcji zwykłych, z czego (...) posiada L. W. pozostający we wspólności ustawowej z małżonką J. W.. Małżonkowie stanowią również dwuosobowy zarząd. Ponadto (...)akcji należy do samej spółki w wyniku skupu. Niecały (...) akcji pozostaje w rękach akcjonariatu mniejszościowego.

(...) S.A. nigdy nie odnotowała straty. W kolejnych okresach sprawozdawczych wielokrotnie występowały przesłanki zaistnienia nadpłynności finansowej. Finansowanie aktywów od czasu debiutu na (...) w przeważającej części pochodzi z kapitału własnego. (...) S.A. jest liderem pod względem sprzedaży na rynku (...) paczkowanych w Polsce. Od momentu debiutu na (...) spółka nigdy nie wypłaciła dywidendy, a cały wypracowany zysk był przeznaczany na zwiększenie kapitału zapasowego.

Uposażenie zarządu (...) S.A. składa się z części stałej i zmiennej (w wysokości 10% zysku operacyjnego), ustalonej przez radę nadzorczą. W latach 2020/21 i (...) zysk netto wynosił (...) zł w każdym roku, a wynagrodzenie zarządu wyniosło odpowiednio (...) zł oraz (...) zł.

Od 2015 r. Ł. Ć. jest akcjonariuszem (...) S.A. posiadającym(...)w liczbie reprezentującej ok. 1,5% kapitału zakładowego spółki i ok. 1,5% ogólnej liczby głosów. Pozostali akcjonariusze mniejszościowi posiadają łącznie ok. 17% kapitału zakładowego (...) S.A. (dowód: odpis z KRS dla (...) S.A. k. 72-75, wydruk ze stanem akcji z jednego z rachunków maklerskich powoda k. ; syntetyczne zestawienia bilansu i rachunku zysków za ostatnie 17 lat obrotowych k. 19-20, pliki z pełnymi sprawozdaniami finansowymi spółki, notami, sprawozdaniami zarządu i opiniami biegłego rewidenta za ostatnie 17 lat obrotowych, plik ze sprawozdaniem rady nadzorczej za rok 2021/22 oraz Regulamin Rady Nadzorczej k. 180- 309; wydruk stron ze sprawozdań z wynagrodzeniami zarządu i rady nadzorczej za 4 lata obrotowe oraz pendrive k. 25; sprawozdania finansowe (...) S.A. od 2007 r. oraz raporty z kontroli KNF k. 357-648 oraz pendrive k. 94v; opinia biegłego sądowego k. 1032-1044).

W roku obrotowym 2021/22 (...) S.A. wypracowała (...) zł zysku netto. Suma aktywów na dzień 30 czerwca 2021 r. wynosiła (...) tys. zł i była ośmiokrotnie wyższa od sumy aktywów w pierwszym roku działalności spółki. Majątek spółki pokryty był w 29% majątkiem trwałym i w 71% majątkiem obrotowym. Kapitały własne spółki zwiększył się 18-krotnie. Wszystkie wskaźniki finansowe (...) S.A. wskazywały na bardzo dobrą i stabilną kondycję finansową.

W sprawozdaniu finansowym (...) S.A. za okres 2021/2022, dotyczącym działalności spółki od dnia 11 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r., bilans wykazuje po stronie aktywów i pasywów sumę (...)tys. zł. Sprawozdanie było badane przez biegłego rewidenta, który nie zgłosił zastrzeżeń do udostępnionych dokumentów. Jednocześnie w opinii z badania ww. sprawozdania, biegły rewident zwrócił uwagę na znaczącą koncentrację sprzedaży do jednego odbiorcy oraz ryzyko nierozpoznanej utraty wartości zapasów. Zarząd (...) S.A. przedstawił w tych kwestiach swoje stanowisko, nie znajdując istotnych zagrożeń działalności spółki w dającej się przewidzieć przyszłości (dowód: sprawozdanie finansowe za okres 2021/2022 k. 184-221; sprawozdanie biegłego rewidenta k. 180-183; opinia biegłego sądowego k. 1032-1044; fakty bezsporne).

Podczas zwyczajnego walnego zgromadzenia (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. przyjęto m.in. uchwały nr (...) o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy. Ł. Ć. głosował przeciwko uchwale, a następnie wniósł sprzeciw do protokołu. Uprzednio zgłaszał projekty uchwał o wypłacie dywidendy, jak również o przerwie w obradach (dowód: protokół z zgromadzenia z dnia 16 grudnia 2022 r. k. 12-14; fakty bezsporne).

Rada Nadzorcza (...) S.A. w swojej „Ocenie sprawozdania finansowego (...) S.A. i sprawozdania Zarządu z działalności (...) S.A. za rok obrotowy 2021/2022 oraz wniosku Zarządu Spółki w sprawie podziału zysku netto (...) S.A. za rok obrotowy 2021/2022” wskazała, że: „Sprawozdania Rady Nadzorczej (...) S.A za rok obrotowy 2021/2022", pisząc: „mając na uwadze realizowaną od początku działalności przedsiębiorstwa strategię organicznego rozwoju Spółki, a także dynamicznie rosnącą skalę jej działalności, plany inwestycyjne na rok 2022/2023, a także dodatkowe ryzyka związane z wojną w Ukrainie, pandemią koronawirusa, a także niekorzystną sytuacją makroekonomiczną, uważa za uzasadniony wniosek Zarządu Spółki w sprawie przeznaczenia całej kwoty zysku netto osiągniętego przez Spółkę (...) S.A. w roku obrotowym 2021/2022 w wysokości (...) zł” (dowód: sprawozdania rady nadzorczej (...) S.A za rok obrotowy 2021/2022 k. 260-269).

W 2022 r. (...) S.A. zakupiła od L. W. i J. W. dom jednorodzinny w miejscowości W., po otrzymaniu stosownych zgód korporacyjnych, tj. zgody Rady Nadzorczej z uwagi na konflikt interesów, celem utworzenia w nim archiwum spółki (dowód: uchwała zarządu z dnia 22 sierpnia 2022 r. wraz z załącznikiem k. 88-92; uchwała z 31 sierpnia 2022 r. k. 93-94).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dokumentów i wydruków złożonych do akt niniejszej sprawy. Autentyczność przedstawionych dokumentów i wydruków nie była kwestionowana, a jednocześnie żadna ze stron procesu nie żądała złożenia ich oryginałów. Aczkolwiek dokumenty te w większości stanowiły dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. oraz inne środki dowodowe w rozumieniu art. 309 k.p.c., to stosownie do treści art. 233 k.p.c. Sąd, dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów uznał je za wiarygodne. Ponadto wiele faktów było bezspornych pomiędzy stronami, w tym przyjęcie uchwały nr (...) podczas zwyczajnego walnego zgromadzenia (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. w sprawie przeznaczenia całego zysku spółki w kwocie (...) zł na kapitał zapasowy, głosowanie przez powoda przeciwko uchwale i zgłoszenie sprzeciwu do protokołu. Bezspornym był również fakt, że akcjonariusz większościowy (L. W.) wraz z małżonką wchodzą w skład dwuosobowego zarządu (...) S.A.t, jak również to, że spółka nigdy nie wypłacała dywidendy.

Podstawą ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie były również dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu finansów i księgowości, w której biegły miał za zadanie określić zasadności, z punktu widzenia zarządzania, planowania i gospodarki finansowej przedsiębiorcy, decyzji o przeznaczeniu zysku osiągniętego przez (...) S.A. w roku obrotowym trwającym od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. w całości na kapitał zapasowy, w szczególności czy brak wypłaty dywidendy był uzasadniony sytuacją spółki i czy jej wypłata akcjonariuszom spowodowałaby zagrożenie dla kontynuacji działalności. Sąd zastrzegł również w postanowienia z dnia 2 kwietnia 2023 r. (k. 994), że w przypadku ustalenia możności wypłaty dywidendy, biegły powinien ustalić także czy jej przedmiotem miałby być cały wypracowany zysk w tym okresie, czy też jego część z oznaczeniem w tym przypadku konkretnej wysokości.

Biegły J. P. w opinii z dnia 24 stycznia 2025 r. (k. 1032-1044), opracowanej na podstawie materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy oraz dokumentacji dotyczącej pozwanej spółki złożonej do sądu rejestrowego, wskazał, że analiza sprawozdań finansowych spółki za lata 2006 – 2021 wykazuje znaczący wzrost przychodów ze sprzedaży. We wszystkich rocznych okresach rozrachunkowych pozwana spółka osiągała zysk netto w przedziale od (...) zł do (...) zł. Wskaźnik rentowności sprzedaży wynosił od 1,0 do 10,3% (mediana 4,5%). Suma aktywów na dzień 30 czerwca 2021 r. wynosiła (...) tys. zł i była ośmiokrotnie wyższa od sumy aktywów w pierwszym roku działalności spółki. Majątek spółki pokryty był w 29% majątkiem trwałym i w 71% majątkiem obrotowym. Kapitały własne Spółki zwiększyły się 18-krotnie. W całym rozpatrywanym okresie nie wystąpiło zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania spółki. Osiągnięte wskaźniki oceny ekonomicznej (szczegółowo przedstawione w opinii) świadczą o bardzo dobrej, stabilnej, kondycji finansowej. Płynność finansowa była zachowana na bezpiecznym poziomie i umożliwiała prawidłowe funkcjonowanie podmiotu. Pozytywne są również oceny spółki w notowaniach (...). Biegły odniósł się również szczegółowo do wyników przedstawionych w sprawozdaniu finansowym (...) S.A. za okres 2021/2022, dotyczącym jej działalności od dnia 11 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r., w którym bilans aktywów i pasywów wyniósł (...)tys. zł, a rachunek zysków i strat wykazał zysk netto w wysokości (...) tys. zł.

Następnie biegły dokonał analizy wskaźnika rentowności, płynności finansowej, sprawności działania oraz zadłużenia. W celu zminimalizowania ewentualnego występowania efektu sezonowości wyliczanych wskaźników w poszczególnych latach, dokonano porównania wskaźników za okres 2021/2022 z uzyskanymi w dwóch wcześniejszych okresach rozliczeniowych 2019/2020 oraz 2020/2021. Ponadto biegły dokonał porównania wskaźników uzyskanych przez spółkę z wynikami innych spółek branży spożywczej notowanych na (...), ze szczególnym uwzględnieniem wypłacanych dywidend. W ocenie biegłego działalność spółki pod względem ekonomicznym nie była zagrożona przez cały okres prowadzenia działalności gospodarczej. W analizowanym okresie wyniki finansowe stawiają (...) S.A. wśród najistotniejszych, pod wglądem wielkości sprzedaży i uzyskiwanej rentowności, przedsiębiorstw branży spożywczej. Co do kredytów bankowych biegły wskazał, że dzień 30 czerwca 2022 r. wykazano zadłużenie kredytowe w wysokości (...)tys. zł, z czego (...) tys. zł to kredyty w rachunku bieżącym, których wysokość ulega zmianie. Kwota zapłaconych odsetek kredytowych wskazuje, że średnioroczne zadłużenie kredytowe było znacznie niższe. Do analizy wypłacalności przedsiębiorstwa, dokonywanej na potrzeby określenia ryzyka kredytowego, wykorzystywany jest między innymi wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem (...), który dla pozwanej spółki kształtuje się na bardzo wysokim poziomie. Biegły odnotował również, że (...) S.A. prowadzi planowaną i wyważoną politykę inwestycyjną. Udział wydatków odtworzeniowych i rozwojowych utrzymywany jest na poziomie ok. 30% wypracowywanego zysku brutto.

Odpowiadając na pytania Sądu biegły J. P. wskazał, że decyzja o przeznaczeniu zysku osiągniętego przez (...) S.A. w roku obrotowym trwającym od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r., w całości na kapitał zapasowy spełnia wymogi formalne i znajduje uzasadnienie ekonomiczne. Jednak zdaniem biegłego decyzja podjęta jest w sposób świadczący o wysokim stopniu asekuracji. Wskaźniki płynności finansowej są dla spółki bardzo korzystne. W kolejnych okresach sprawozdawczych wielokrotnie występowały przesłanki zaistnienia nadpłynności finansowej. Sytuacja ta umożliwia przeznaczenie części zysku netto na wypłatę dywidendy. W związku z powyższym biegły wskazał, że wypłata dywidendy w proporcji do 50% wykazanego zysku netto nie spowodowałaby zagrożenie dla kontynuacji działalności pozwanej spółki.

W ustnej opinii uzupełniającej biegły J. P. podtrzymał swoją opinię w sprawie, wskazując, że sezonowość działalności spółki została odzwierciedlona w opinii, ponieważ biegły analizował cały rok obrotowy. To, że nie pokrywa się on z rokiem kalendarzowym, jest decyzją spółki i nie ma wpływu na ww. zjawisko. (...) S.A. są tak dobre, że 50% jest możliwe do przekazania bez szkody dla spółki (protokół k. 1100-1101 oraz CD k. 1102).

W ocenie Sądu opinię biegłego w powyższym zakresie należało uznać za spójne, jasne i logiczne. Biegły odpowiedział na postawione w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu tezy w sposób wyczerpujący, szczegółowo opisując metodologię oraz wskaźniki brane pod uwagę podczas analizy sytuacja finansowej pozwanej spółki za lata 2006 – 2021. J. P. w sposób precyzyjny i bardzo dokładny dokonał analizy wszystkich współczynników ekonomicznych, w oparciu o dokumenty sprawdzań finansowych. Z tego względu Sąd uznał ustalenia biegłego za w pełni przydatne dla sprawy i zgodził się z wyciągniętym przez niego wnioskiem, że wypłata dywidendy w wysokości połowy zysku netto za rok obrotowy 2021/2022 nie spowoduje problemów dla rozwoju pozwanej spółki. Jednocześnie, należy podkreślić, że opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, wtedy gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne, nie może być natomiast sama być źródłem materiału faktycznego sprawy ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 1969 r., ICR 140/69, OSNCP 1970, nr 5, poz. 85).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości, tj. co do uchylenia uchwały nr (...) Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy (...) spółki akcyjnej w W. z dnia 16 grudnia 2022 r. o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy Spółki w części ponad (...) zł.

W niniejszym postępowaniu, powód domagał się uchylenia uchwały nr (...) zwyczajnego walnego zgromadzenia (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy w części ponad kwotę (...) zł. Ewentualnie, z ostrożności procesowej, na wypadek przyjęcia przez Sąd za niedopuszczalne uchylenia uchwały w części, powód wniósł o uchylenie w całości uchwały nr (...). Stan faktyczny był w niniejszej sprawie w większości bezsporny, również w zakresie legitymacji czynnej powoda do wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały.

Zgodnie bowiem z art. 422 § 2 pkt 2 k.s.h. prawo do wytoczenia ww. powództwa przysługuje akcjonariuszowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu. Wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariusza akcji niemej. Jednocześnie zgodnie z art. 424 § 1 k.s.h. powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Natomiast w przypadku spółki publicznej, do której zalicza się pozwanej spółka (notowana na (...) od 2007 r.), termin do wniesienia powództwa wynosi miesiąc od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż trzy miesiące od dnia powzięcia uchwały (art. 424 § 2 k.s.h.).

Bezspornym było, że zachowany został powołany wyżej termin na złożenie powództwa. Pozew w niniejszej sprawie został bowiem wniesiony dnia 28 grudnia 2022 r. (data stempla pocztowego k. 26), czyli 12 dni po podjęciu zaskarżonej uchwały. Ponadto nie ulegało wątpliwości sądu, że powód jest czynnie legitymowany do wniesienia powództwa jako akcjonariusz, który głosował przeciwko zaskarżonej uchwale, po powzięciu której zażądał zaprotokołowania sprzeciwu.

Jednocześnie bezsporne było pomiędzy stronami, że zwyczajne walne zgromadzenie (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. zostało poprawnie zwołane, a uchwała nr (...) została podjęta zgodnie zarówno z przepisami powszechnie obowiązującymi, jak również statutem spółki. Natomiast powód twierdził, że podjęcie uchwały o przeznaczeniu zysku na kapitał zapasowy, w sytuacji, w której spółka znajduje się w bardzo dobrej kondycji finansowej oraz nigdy nie wypłacała swoim wspólnikom dywidendy, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz zmierza do pokrzywdzenia akcjonariuszy mniejszościowych. W szczególności, że akcjonariusze większościowy czerpią korzyści w postaci wypłacania na ich rzecz jako członkom zarządu wysokich wynagrodzeń.

Strona pozwana stała natomiast na stanowisku, że podjęcie zaskarżonej uchwały nie naruszało dobrych obyczajów ani praw powoda jako akcjonariusza mniejszościowego i było w pełni zasadne z punktu widzenia sytuacji finansowej spółki. Zaprzeczyła również, że wynagrodzenie członków zarządu jest wygórowane i stanowi obejście przepisów o dywidendzie, a także, iż doszło do transferu środków z majątku spółki na rzecz członków zarządu i naruszenia art. 377 k.s.h. w związku z nabyciem od L. W. i J. W. nieruchomości.

Stanowisko powoda zasługiwało na uwzględnienie w części dotyczącej naruszenia dobrych obyczajów (zasady lojalności i dobrych zwyczajów kupieckich) oraz pokrzywdzenia akcjonariusza mniejszościowego poprzez podjęcie zaskarżonej uchwały o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy w części ponad kwotę (...) zł. Sytuacja finansowa (...) S.A. pozwalała bowiem na przeznaczenie co najmniej połowy wypracowanego przez rok obrotowy zysku, co w całości potwierdził przeprowadzony w sprawie dowód z opinii biegłego.

Zgodnie z art. 422 § 1 k.s.h. uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Powyższe oznacza, że w celu uchylenia uchwały muszą być spełnione kumulatywnie dwie alternatywne przesłanki:

a) uchwała musi być sprzeczna z umową spółki i jednocześnie godzić w interesy spółki;

b) uchwała musi być sprzeczna z umową spółki i jednocześnie mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika;

c) uchwała musi być sprzeczna z dobrymi obyczajami i jednocześnie godzić w interesy spółki;

d) uchwała musi być sprzeczna z dobrymi obyczajami i mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Zatem aby uwzględnić powództwo wytoczone na podstawie ww. przepisu o uchylenie uchwały sprzecznej z dobrymi obyczajami, jednocześnie taka uchwała musi godzić w interesy spółki lub mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika. Jednocześnie poprawność podjęcia uchwały z punktu widzenia przepisów Kodeku spółek handlowych oraz statutem spółki nie oznacza, że uchwała nie narusza dobrych obyczajów. Zgodzić się w tym miejscu należy z poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r. (sygn. akt IV CK 607/04, Legalis nr 254158), iż sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami występuje wówczas, gdy w obrocie handlowym może być ona uznana za nieetyczną. Chodzi przy tym jednak raczej nie o ocenę z punktu widzenia etyki przeciętnego, uczciwego człowieka, lecz o oceny nastawione na zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania spółki pod względem ekonomicznym. Kwestie formalne związane z podjęciem danej uchwały, nie mogą być zatem brane pod uwagę w tym aspekcie. Sąd orzekający podziela ww. pogląd, jednocześnie stojąc na stanowisku, że podczas oceny przesłanki naruszenia dobrych obyczajów, należy również badać ewentualne naruszenie praw akcjonariusza.

Zgodnie art. 347 k.s.h. akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, który został przeznaczony przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom.

Zgodnie z poglądem podnoszonym w orzecznictwie, które sąd podziela w całości, prawo do dywidendy jest jednym z najważniejszych uprawnień akcjonariuszy, a uprawnienie to ma szczególne znaczenie w przypadku akcjonariuszy nie korzystających z zysków w spółce w inny sposób. Narusza zasadę lojalności i dobre zwyczaje kupieckie podejmowanie uchwały wyłączającej prawo akcjonariuszy do dywidendy w sytuacji, gdy spółka jest w dobrej sytuacji finansowej, a z zysku spółki korzystają większościowi akcjonariusze będący jednocześnie członkami jej organów lub pracownikami, bez uwzględnienia słusznych interesów akcjonariuszy mniejszościowych. Taka uchwała, naruszając zasadę równouprawnienia akcjonariuszy, prowadzi do pokrzywdzenia akcjonariuszy mniejszościowych poprzez umniejszenie ich praw (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 czerwca 2023 r., sygn. akt I AGa 389/21, LEX nr 3626143).

Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 kwietnia 2021 r. (sygn. akt V CSK 25/21, LEX nr 3174804), wskazując, że: „uchwała walnego zgromadzenia przeznaczająca cały zysk roczny na kapitał zakładowy może być kwalifikowana jako krzywdząca akcjonariusza w relacji do spółki, jeśli powoduje długotrwałe wyłączenie zysku z podziału, w sytuacji, w której kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy są już bardzo znaczne, a brak oznak dekoniunktury w branży, który usprawiedliwiałby dalsze kumulowanie środków w spółce. Podobnie może być kwalifikowane przyjęcie strategii rozwoju spółki, której następstwem jest stałe przeznaczanie zysku na cele rozwojowe, przeinwestowanie lub transferowanie zysku do innych spółek, w których pozostali akcjonariusze nie mają akcji, ewentualnie przyznanie dywidendy tylko niektórym akcjonariuszom”.

(...) S.A. od momentu wejścia na giełdę, tj. od 2007 r. nie wypłaciła dywidendy. Zysk z każdego roku obrotowego był przekazywany w całości na kapitał rezerwowy. Jednocześnie sytuacja finansowa spółki oraz jej pozycja na rynku była dobra i spółka odnotowywała wzrost sprzedaży oraz udziału w rynku. Jak ustalił biegły J. P., również w roku obrotowym od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r., kondycja finansowa (...) S.A. był stabilna, a wypłata dywidendy, jakiej żądał powód nie zachwieje sytuacją spółki, w tym nie zablokuje jej planów rozwojowych. Co więcej, zarząd pozwanej spółki sam wskazywał w sprawozdaniu finansowym za okres 2021/2022, że nie znajduje istotnych zagrożeń działalności spółki w dającej się przewidzieć przyszłości. Zatem twierdzenia strony pozwanej dotyczące rzekomej potrzeby przeznaczenia całego zysku na kapitał zapasowy w związku z sytuacją finansową spółki, nie znalazł potwierdzenia w ustalonym przez sąd stanie faktycznym. Interes pozwanej spółki nie uzasadniał zatem wstrzymania po raz kolejny wypłaty dywidendy. Dlatego w ocenie sądu doszło do naruszenia dobrych obyczajów poprzez uniemożliwienie akcjonariuszom korzystania z ich podstawowego prawa, jakim jest czerpanie korzyści z zysków spółki.

Ponadto, w ocenie sądu doszło do pokrzywdzenia praw powoda jako akcjonariusza mniejszościowego, gdyż akcjonariusz większościowy niezależnie od braku dywidendy, może czerpać zyski z pozwanej spółki poprzez wypłatę wynagrodzenia za zasiadanie w zarządzie (...) S.A. osobiście oraz pośrednio przez swoją małżonkę, z która łączy go współwłasność ustawowa małżeńska. Podkreślenia wymaga, iż zgodnie ze stanowiskiem judykatury, wyrażonym m.in. w powołanym przez powoda wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 lipca 2018 r. (sygn. VII AGa 1395/18, LEX nr 2553034) nie jest, co do zasady, rolą sądu ocena, czy wysokość wynagrodzenia członka zarządu jest adekwatna do jego zakresu obowiązków. Te kwestie spółka ustala autonomicznie. Jednakże sam fakt, że akcjonariusz większościowy ma możliwość otrzymywać ze spółki stałe źródło dochodu, w przeciwieństwie do akcjonariuszy mniejszościowych, którzy rokrocznie pozbawiani są dywidendy, stanowi przejaw ich pokrzywdzenia. Bez znaczenia jest przy tym, jak dotychczas głosowali akcjonariusze mniejszościowi, skoro L. W. posiada większość głosów, co pozwala mu podejmować samodzielnie uchwały. Jedynym zatem środkiem obrony swoich praw przez akcjonariuszy mniejszościowych (w tym powoda) jest w takim przypadku powództwo o uchylenie uchwały.

Walne zgromadzenie akcjonariuszy może bowiem co do zasady cały zysk przeznaczyć na kapitał zapasowy lub rezerwowy albo też podzielić go częściowo między akcjonariuszy i kapitał zapasowy lub rezerwowy. Nie ma wobec tego podstaw do stwierdzenia nieważności takiej uchwały. Jednakże, wbrew stanowisku strony pozwanej, decyzja o zaniechaniu wypłaty dywidendy nie może zostać podjęta przez walne zgromadzenie w sposób dowolny, ze względu na wagę dla akcjonariuszy uprawnienia do dywidendy. Tak wskazał m.in. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 13 stycznia 2022 r. (sygn. akt I AGa 158/20, LEX nr 3337565), podnosząc, że „stopień dyskrecjonalnej władzy walnego zgromadzenia w zakresie przeznaczenia zysku nie oznacza jednak dowolności; uchwała nie może bowiem naruszać ani zasady równouprawnienia akcjonariuszy, ani w inny sposób krzywdzić wspólników, zwłaszcza mniejszościowych. Nie ma wątpliwości, że prawo do udziału w zysku rocznym jest obok prawa poboru akcji, prawa głosu oraz uprawnienia do tzw. kwoty likwidacyjnej jednym z trzech najważniejszych uprawnień udziałowych w spółce akcyjnej. Z tego względu prawo do dywidendy podlega swoistej ochronie prawnej przewidzianej w art. 422 § 1 KSH”.

W związku z powyższym w ocenie sądu zachodziły przesłanki uchylenia uchwały nr (...) zwyczajnego walnego zgromadzenia (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy w części ponad kwotę (...) zł na podstawie art. 422 § 1 k.s.h.

Jednocześnie możliwość uchylenia uchwały w części nie budziła wątpliwości sądu. Możliwość taką zaaprobował również Sąd Najwyższy, jeżeli tylko niektóre postanowienia naruszają prawo (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2019 r., sygn. akt II CSK 62/18, Legalis nr 1921579; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2007 r., V CSK 350/07, Legalis nr 156426), w szczególności, gdy powód sam tak zakreśla żądanie. Powyższe nie było również kwestionowane przez stronę pozwaną.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał powództwo w całości za zasadne, wobec czego w pkt. I wyroku na podstawie art. 422 § 1 i 2 k.s.h. uchylił uchwałę nr (...) zwyczajnego walnego zgromadzenia (...) S.A. z dnia 16 grudnia 2022 r. o przeznaczeniu zysku za rok obrotowy od 1 lipca 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. na kapitał zapasowy w części ponad kwotę (...) zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Powód wygrał sprawę w całości i należne mu były od pozwanej spółki koszty opłaty sądowej od pozwu w kwocie 5 000,00 zł, koszty zastępstwa procesowego według stawki minimalnej na podstawie § 8 pkt 22 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie w wysokości (1 080,00 zł) oraz kwota 2 744,95 zł uiszczona z zaliczki wpłaconej przez powoda na wynagrodzenie biegłego sądowego. Łącznie należne powodowi od pozwanej koszty wyniosły 8 841,95 zł, które Sąd zasądził w pkt. II wyroku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).

Ponadto powód wpłacił zaliczkę na poczet opinii biegłego w kwocie 5 000,00 zł, z czego wykorzystana została wyłącznie kwota 2 744,95 zł. W związku z czym Sąd w pkt. III sentencji wyroku nakazał zwrot ze Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz powoda kwotę 2 255,05 zł.

sędzia Grzegorz Babiński

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

sędzia Grzegorz Babiński