Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, że pozwany (...)z siedzibą w S. (R. W.) ma zapłacić na jego rzecz kwotę 3.500.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

1) w wysokości 20.998,14 zł za okres od dnia 19 czerwca 2020 r. do dnia 27 czerwca 2023 r.;

2) od kwoty 3.500.000,00 zł od dnia 28 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty.

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że powód dochodzi zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, celem którego była ochrona polskiego rynku pracy i zapewnienie polskim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w polskiej gospodarce wywołanych pandemią COVID-19. Krąg beneficjentów tego programu został zawężony do podmiotów zarejestrowanych i prowadzących działalność gospodarczą w Polsce, a udzielane wsparcie miało charakter częściowo zwrotnych subwencji finansowych i stanowiło pomoc publiczną w rozumieniu polskich i unijnych przepisów. Pomimo tego pozwany zdecydował się na udział w programie, chociaż jest przedsiębiorcą zagranicznym, zarejestrowanym w innym państwie członkowskim, zaś działalność na terenie Polski wykonuje wyłącznie w oparciu o oddział, który nie ma zdolności do zaciągania zobowiązań w swoim imieniu i na swoją rzecz. Powód w toku następczego monitoringu zasadności udzielenia i wykorzystania subwencji finansowej ustalił, że pozwany nie jest i nigdy nie mógł być beneficjentem programu, co oznacza, że składając wniosek złożył nieprawdziwe oświadczenie. Niezwłocznie po wykryciu tej nieprawidłowości, powód wezwał pozwanego do zwrotu bezprawnie przyznanej pomocy publicznej, jednakże środki nie zostały zwrócone.

Z powyższych względów powód wskazał, że jego żądanie jest w pełni uzasadnione w świetle dokumentów regulujących udzielanie wsparcia w ramach programu, w tym umowy subwencji (§ 3 ust. 6) oraz regulaminu (§ 11 ust. 13). Ponadto jako ewentualną podstawę dochodzonego roszczenia powód wskazał przepisy o nienależnym świadczeniu (art. 405-410 k.c.), wskazując, że pozwany nie utracił w trakcie wykonywania umowy prawa do otrzymania subwencji, ale możliwość ubiegania się o te środki nie przysługiwała mu od samego początku. Jednocześnie w przypadku uznania, że umowa pomiędzy stronami została zawarta w imieniu i na rzecz działającego w Polsce oddziału pozwanego, to przedmiotowa umowa musiałaby zostać uznana za nieważną, zgodnie z art. 14 § 1 k.c., a pozwany byłby zobowiązany do zwrotu pełnej kwoty uzyskanej subwencji, jako uzyskanej bez podstawy prawnej (art. 405 k.c.). Natomiast fakt, że uprzednio powód wydał decyzję umorzeniową jest w jego ocenie irrelewantny i nie wpływa na uprawienie do żądania zwrotu całości wypłaconej subwencji. Skoro bowiem nigdy nie powinno dojść do zawarcia umowy z pozwanym, to tym bardziej skutków prawnych nie mogą wywoływać wszelkie wydane na jej podstawie oświadczenia lub decyzje.

Co do wysokości dochodzonego roszczenia powód wskazał, że na mocy postanowień regulaminu pozwany był zobowiązany do zwrotu subwencji w terminie 14 dni roboczy od daty jej otrzymania. Dlatego roszczenie powoda stało się wymagalne z dniem 19 czerwca 2020 r. i od tego dnia powód naliczał odsetki ustawowe za opóźnienie. Jednocześnie pomiędzy 27 sierpnia 2021 r. a 27 czerwca 2023 r. pozwany dokonał 21 wpłat o łącznej wysokości 875.145,70 zł, a każda wpłata była księgowana na poczet aktualnego roszczenia odsetkowego. Do momentu ostatniej wpłaty całe roszczenie odsetkowe powoda zostało zaspokojone, dlatego w niniejszym postępowaniu strona powodowa domaga się zapłaty pozostałej części kapitału (w kwocie 3.500.000,00 zł) wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następującym po dniu ostatniej wpłaty, tj. 28 czerwca 2023 r. (pozew, k. 3-17).

Sąd uznał, że nie zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (zarządzenie, k. 95).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany zaprzeczył, że uzyskał subwencję finansową nienależnie, gdyż w jego ocenie był uprawniony do wzięcia udziału w programie i prawidłowo oświadczył, iż przysługuje mu status beneficjenta. Dlatego powodowi nie przysługuje zwrot subwencji z wyjątkiem zwróconej uprzednio części. Pozwany spełniał wszystkie z przesłanek udziału w programie i wbrew twierdzeniom powoda uzyskanie subwencji finansowej nie stanowiło świadczenia nienależnego, bowiem zawarł z powodem umowę po uprzednim przeprowadzeniu procesu weryfikacji i to nie tylko w czasie zawierania umowy, ale również podczas sprawdzania kolejnych oświadczeń związanych z rozliczeniem subwencji finansowej. Pozwany zaprzeczył również, że przyznanie mu przez powoda subwencji finansowej doprowadziło do naruszenia zasad udzielania pomocy publicznej na gruncie przepisów prawa polskiego i europejskiego. W szczególności, że całość uzyskanej subwencji finansowej przeznaczył na działalność prowadzoną na terenie Polski. Natomiast twierdzenia powoda, jakoby stosunek między stronami umowy subwencji finansowej można określić jako równorzędny jest nadużyciem i nie ma pokrycia w metodzie udzielania i rozpatrywania wniosków o udzielenie subwencji, gdyż powód realizował program jako zadanie publiczne powierzone przez Radę Ministrów.

Co więcej, pozwany wskazał, że wszelkie oświadczenia zawarte w umowie składał zgodnie z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym oraz po uzyskaniu informacji od przedstawiciela banku w zakresie możliwości kwalifikacji przedsiębiorcy zagranicznego prowadzącego działalność gospodarczą na terenie Polski w formie oddziału do udziału w programie. Taką możliwość dopuszczał również sam powód, który na prowadzonej przez siebie stronie internetowej wskazał, że przedsiębiorca zagraniczny prowadzący działalność gospodarczą w Polsce za pośrednictwem oddziału zarejestrowanego na terytorium Polski może ubiegać się o wsparcie w ramach programu, pod warunkiem, że posiada rezydencję podatkową na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a jego główny beneficjent rzeczywisty nie posiada rezydencji podatkowej w tzw. raju podatkowym. W ocenie pozwanego, powód jako podmiot wykonujący władzę publiczną w ramach realizacji programu, powinien być odpowiedzialny za zapewnienia, które składa i związany swoją interpretacją przepisów regulaminu. Ponadto powód w dniu 28 czerwca 2021 r. wydał decyzję w sprawie zwolnienia pozwanego z obowiązku zwrotu części kwoty subwencji finansowej (75%), co w ocenie pozwanego jest równoznaczne (zgodnie z zapisami regulaminu) z utratą przez powoda prawa kontroli złożonych oświadczeń.

W zakresie zarzutów dotyczących braku osobowości prawnej oddziału przedsiębiorcy zagranicznego, strona pozwana wskazała, że oddział zagraniczny jest de facto przedłużeniem działalności zagranicznego przedsiębiorcy. Zgodnie z polskim prawem przedsiębiorca zagraniczny może zawierać umowy poprzez oddział, co nie różni się w sposób zasadniczy od zawierania umowy poprzez pełnomocnika. Ponadto z ostrożności procesowej, na wypadek uznania przez Sąd, że roszczenie powoda jest zasadne, pozwany podniósł zarzut błędnego wyliczenia odsetek ustawowych, które powinny być liczone od daty odbioru wezwania do zapłaty. Pozwany poniósł również zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda, gdyż żądanie zwrotu udzielonej subwencji finansowej po ponad 3 latach od zawarcia umowy, wydatkowaniu otrzymanych środków na cele związane z działalnością gospodarczą na terenie kraju i po przeprowadzeniu weryfikacji złożonego oświadczenia o rozliczeniu, jest skrajnie nieetycznym zachowaniem, które nie powinno zasługiwać na ochronę Sądu (odpowiedź na pozew, k. 103-131).

W dalszych pismach procesowych oraz na rozprawach strony postępowania podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Polski Fundusz Rozwoju Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej jako: PFR) jest spółką Skarbu Państwa, powołana do realizacji m.in. rządowych programów udzielania wsparcia finansowego na podstawie programów tworzonych przez Radę Ministrów (dowód: fakty bezsporne oraz odpis z KRS nr (...) k. 21-27).

(...) z siedzibą w S. jest przedsiębiorcą zagranicznym zarejestrowanym w Republice W. którego akt rejestrowe prowadzi Izba Handlowa w P. pod nr: (...). Na terenie Polski podmiot ten działa w formie oddziału, pod firmą (...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce (dowód: fakty bezsporne oraz odpis z KRS nr (...) k. 54-57).

W związku z Komunikatem Komisji Europejskiej określającym tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (Dz. U. UE. 2020/C 91 I/01 z 20 marca 2020 r.), Polska podjęła działania legislacyjne zmierzające do uregulowania zasad udzielania pomocy. Zgodnie z art. 21a, dodanym do ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (Dz.U. z 2020 r. poz. 2011 ze zm.), Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, mogła powierzyć PFR realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1, lub w formach bezzwrotnych. (art. 21a ust. 1).

Na podstawie ww. art. 21a ustawy o systemie instytucji rozwoju, Rada Ministrów podjęła 27 kwietnia 2020 r. uchwałę nr 50/2020 w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” (dalej jako: Program). Zasady realizacji Programu przez PFR określał Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Dla Małych i Średnich Firm”, przyjęty przez PFR w dniu 13 kwietnia 2021 r., wchodzący w życie 28 kwietnia 2021 r. (dalej jako: Regulamin). Regulamin ten zastąpił poprzednio obowiązujące wersje regulaminu Programu, stosownie do § 15 ust. 1 Regulaminu obowiązującego do dnia 28 maja 2020 r., w którym wskazano, że Regulamin może ulec zmianie. O zmianach Regulaminu Beneficjenci mieli być informowani poprzez zamieszczanie przez PFR odpowiedniej informacji pod adresem www.pfrsa.pl zawierającej zestawienie zmian Regulaminu.

Zgodnie z § 1 ust. 2 Regulaminu Beneficjent oznaczał, na potrzeby określenia podmiotu uprawnionego do udziału w Programie, przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP wnioskującego do PFR o udzielenie Subwencji Finansowej, lub któremu PFR udzielił Subwencji Finansowej.

Zgodnie z § 3 ust. 6 Regulaminu, w przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu całości lub części Subwencji Finansowej.

Zgodnie z § 10 ust. 2 Regulaminu, o udział w Programie mogli ubiegać się Beneficjenci będący osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność do nabywania praw i obowiązków we własnym imieniu, wykonujący działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, w każdym wypadku pod warunkiem posiadania przez Beneficjenta statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP.

Zgodnie z § 10 ust. 8 lit. g) Regulaminu, w Programie mógł wziąć udział wyłącznie Beneficjent, który posiadał rezydencję podatkową na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, działalność gospodarcza Beneficjenta została zarejestrowana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w Krajowym Rejestrze Sądowym albo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz jego Główny Beneficjent Rzeczywisty nie posiada rezydencji w Raju Podatkowym, przy czym zakwalifikowanie Beneficjenta do udziału w Programie pomimo braku spełnienia powyższych przesłanek było możliwe w razie zobowiązania się Beneficjenta, w przypadku braku nieposiadania przez Beneficjenta rezydencji podatkowej na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, do przeniesienia rezydencji podatkowej na teren Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz, w przypadku posiadania przez głównego Beneficjenta Rzeczywistego Beneficjenta rezydencji podatkowej w Raju Podatkowym, do spowodowania, że Główny Beneficjent Rzeczywisty Beneficjenta przeniesie rezydencję podatkową na teren Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w obu przypadkach w terminie 9 miesięcy od dnia udzielania Subwencji Finansowej.

Zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu zawarcie przez Beneficjenta Umowy Subwencji Finansowej było wymogiem koniecznym dla otrzymania Subwencji Finansowej, jednakże nie gwarantowało jej otrzymania w przypadku braku spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych lub w sytuacji niepozyskania przez PFR Kwoty Finansowania Programowego. Udzielenie przez PFR Subwencji Finansowej w ogólności, a także w określonej wysokości, było uzależnione od spełnienia przez Beneficjenta wszystkich Warunków Programowych.

Zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu, w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

Zgodnie z § 13 ust. 1 Regulaminu Beneficjent potwierdzał, że zrozumiał i przyjmuje zasady rozpatrywania przez PFR Wniosków przyznanie Finansowania Programowego, które zostały wskazane w Regulaminie, jak również potwierdzał, że zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalnia go od zapoznania się z całokształtem przepisów prawa i postanowień Dokumentów Finansowania dotyczących Finansowania Programowego

W § 13 ust. 3 Regulaminu wskazano, że Beneficjent przyjmował do wiadomości i akceptował, że niektóre aspekty Programu mają charakter uznaniowy lub ocenny, w związku z tym odpowiednia decyzja będzie podejmowana przez PFR, lub podmiot, za pośrednictwem którego PFR realizuje Program, na zasadzie racjonalnej uznaniowości (dowód: fakty bezsporne oraz Regulamin k. 32-52; regulamin obowiązujący do dnia 28 maja 2020 r. k. 284-300; fakty znane Sądowi z urzędu: www.pfrsa.pl, https://pfr.pl/artykul/zmiana-regulaminu-ubiegania-sie-o-udzial-w-programie-rzadowym-tarcza-finansowa-pfr-dla oraz https://pfr.pl/program/tarcza-finansowa-dla-firm#paragraph- (...)).

W trakcie opracowywania Programu (jeszcze przed jego wejściem w życie) na stronie internetowej PFR w formularza Q&A, tj. „Najczęściej zadawane pytania” znajdowała się informacja, że „przedsiębiorca zagraniczny prowadzący działalność gospodarczą w Polsce za pośrednictwem oddziału zarejestrowanego na terytorium Polski może ubiegać się o wsparcie w ramach Programu, pod warunkiem, że posiada rezydencję podatkową na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a jego główny beneficjent rzeczywisty nie posiada rezydencji podatkowej w tzw. raju podatkowym”. Takie informacje mogły też być przekazywane przez przedstawicieli banków współpracujących z PFR. Jednocześnie na pierwszej stronie formularza Q&A znajdowało się zastrzeżenie o treści: „Zwracamy jednocześnie Państwa uwagę, że Kwestionariusz ma charakter ogólny i nie stanowi porady prawnej, zaś ostateczna ocena sytuacji przedsiębiorcy będzie dokonywana w oparciu o całokształt okoliczności jego konkretnie dotyczących, z uwzględnieniem postanowień regulaminu Programu, jaki zostanie mu przedstawiony do akceptacji przed przystąpieniem do procedury udzielenia wsparcia w ramach Programu, oraz regulacji wewnętrznych PFR” (dowód: fakty bezsporne oraz wyciąg z dokumentu „Najczęściej zadawane pytania. Wersja 18.05.2020” k. 208 oraz k. 226-227).

Cały proces zawierania umowy pomiędzy PFR a Beneficjantami odbył się drogą elektroniczną za pośrednictwem bankowości elektronicznej, w sposób zautomatyzowany.(...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce za pośrednictwem formularza aplikacyjnego, złożył wniosek o przyznanie Subwencji Finansowej. Po wprowadzeniu danych w formularzu wniosku, w bankowości elektronicznej został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej, który następnie został podpisany przez obie strony (w tym przez (...) Bank (...) S.A. działający w imieniu PFR). W związku z powyższym w dniu 27 maja 2020 r. doszło do zawarcia Umowy Subwencji nr (...) pomiędzy PFR a (...)S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce (dalej jako: Umowa Subwencji).

Zgodnie z § 2 ust. 8 Umowy PFR po zawarciu umowy miał zweryfikować na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez Przedsiębiorcę i złożone oświadczenia.

Zgodnie z § 2 ust. 7 Umowy Subwencji PFR miał podjąć decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, jeśli przedstawione przez przedsiębiorcę dane przy zawieraniu Umowy znajdą potwierdzenie w informacjach uzyskanych przez PFR z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określone w umowie oraz oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę będą prawdziwe.

Zgodnie z § 3 ust. 6 Umowy Subwencji do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez Przedsiębiorcę, PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem Umowy przez Przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w niniejszej Umowie PFR mógł podjąć decyzję o zwrocie przez Przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa miała stać się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia Przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający Przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR.

Zgodnie z § 9 ust. 4 Umowy Subwencji Decyzja PFR o wypłacie subwencji finansowej, podjęta zarówno przy zawieraniu niniejszej Umowy, jak i w następstwie odwołania złożonego przez Przedsiębiorcę, konkretyzowała stosunek zobowiązaniowy pomiędzy PFR a Przedsiębiorcą w zakresie wysokości wypłaconej subwencji finansowej.

W § 11 ust. 4 Umowy Subwencji wskazano, że prawa i obowiązki PFR oraz Przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone zostały także w Regulaminie, dostępnym na stronie internatowej PFR (pod konkretnie podanym adresem), a Przedsiębiorca oświadczył, iż zapoznał się z tym Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść.

W§ 11 ust. 5 Umowy Subwencji wskazano, że Regulamin stanowi integralną część Umowy, o ile strony w Umowie nie ustalą odmiennie swoich praw i obowiązków. Treść Regulaminu mogła być w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalana przez Przedsiębiorcę ze wskazanej wyżej strony internatowej.

Następnie dnia 28 maja 2020 r. PFR podjął decyzję o wypłacie (...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce Subwencji Finansowej w kwocie 3.500.000,00 zł. Środki zostały wypłacone 29 maja 2020 r. (dowód: fakty bezsporne oraz Umowa Subwencji k. 59-66; decyzja o wypłacie subwencji k. 68; potwierdzenie przelewu k. 70).

W dniu 2 czerwca 2021 r. (...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce złożył oświadczenie o rozliczeniu Subwencji Finansowej. Natomiast w dniu 28 czerwca 2021 r. PFR podjął decyzję w sprawie zwolnienia Beneficjenta z obowiązku zwrotu Subwencji Finansowej w wysokości 75%. Pozostałą do zapłaty wartość subwencji w wysokości 875.145,70 zł PFR rozłożył na 24 miesięcznych rat płatnych w wysokości i terminach określonej w harmonogramie z dnia 28 czerwca 2021 r. Środki zostały zwrócone zgodnie z ww. harmonogramem w okresie od dnia 27 sierpnia 2021 r. do dnia 27 czerwca 2023 r. (dowód: fakty bezsporne oraz oświadczenie o rozliczeniu subwencji k. 72-73; decyzja z dnia 28 czerwca 2021 r. k. 75; harmonogram spłat k. 77)

Następnie PFR na podstawie § 3 ust. 6 Umowy rozpoczął weryfikację oświadczeń składanych przez Beneficjentów, w trakcie której ustalił, że (...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub ust. 2 Prawa Przedsiębiorców, ale osobą zagraniczną, o której mowa w art. 4 ust. 3 ww. ustawy, a działalność gospodarczą na terenie Polski wykonuje jedynie w formie oddziału przedsiębiorcy zagranicznego. Tym samym nie spełnia definicji Beneficjenta w rozumieniu § 1 ust. 2 Regulaminu i nie był uprawniony do ubiegania się o Subwencję Finansową.

Z powyższych względów pismem z dnia 14 września 2023 r. PFR wezwał (...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce do zwrotu całej otrzymanej na podstawie Umowy Subwencji kwoty Subwencji Finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w terminie 7 dni. Wezwanie zostało doręczone adresatowi dnia 22 września 2023 r.

Pismem z dnia 7 listopada 2023 r. (...) S.P.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce odmówił zwrotu otrzymanej Subwencji Finansowej wskazując m.in., że prowadząc działalność gospodarczą w formie oddziału na terytorium Polski jest traktowany jako przedsiębiorca w świetle Prawa przedsiębiorców. Co więcej, uprzednio PFR nie miał zastrzeżeń do formy prawnej Beneficjanta (dowód: fakty bezsporne oraz wezwanie do zapłaty k. 79-80; odpowiedź na wezwanie k. 82-83).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dokumentów i wydruków złożonych do akt niniejszej sprawy, które zgodnie z art. 243 ² k.p.c. stanowią dowód w sprawie bez wydawania odrębnego postanowienia. Autentyczność przedstawionych dokumentów i wydruków nie była kwestionowana, a jednocześnie żadna ze stron procesu nie żądała złożenia ich oryginałów. Aczkolwiek dokumenty te w większości stanowiły dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. oraz inne środki dowodowe w rozumieniu art. 309 k.p.c., to stosownie do treści art. 233 k.p.c. Sąd, dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów uznał je za wiarygodne.

Ponadto, w związku z brakiem doręczenia do akt sprawy aktualnego w dacie zawarcia Umowy Subwencji Regulaminu, Sąd dopuścił z urzędu dowód ze strony internetowej PRF na fakt treści ww. regulaminu (protokół k. 310-311 oraz CD k. 313). Natomiast strona pozwana cofnęła wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków M. Ż. i M. G. oraz przesłuchania stron z ograniczeniem do strony pozwanej (protokół k. 276-277 oraz CD k. 278).

Należy również wskazać, że stan faktyczny był w całości bezsporny pomiędzy stronami. Spór dotyczył wyłącznie faktu prawidłowości udzielenia pozwanemu subwencji w ramach Programu oraz dopuszczalność żądania przez powoda zwrotu z tego tytułu całej wypłaconej subwencji wraz z odsetkami.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako zasadne podlegało uwzględnieniu w całości, tj. co do kwoty 3 500 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  w kwocie 20 988,14 zł wyliczonymi za okres od dnia 19 czerwca 2020 r. do dnia 27 czerwca 2023 r.;

b)  od kwoty 3 500 000 zł od dnia 28 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty.

W niniejszym postępowaniu, strona powodowa domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 3.500.000,00 zł tytułem zwrotu nienależnie udzielonej subwencji finansowej w ramach rządowego programu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, na podstawie § 11 ust. 13 Regulaminu, wskazując, że pozwany nie spełniał definicji Beneficjenta, a co za tym idzie uzyskał subwencję nienależnie. Jako ewentualną podstawę dochodzonego roszczenia powód wskazał ponadto przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Natomiast strona pozwana kwestionowała uprawnienie powoda do żądania zwrotu całości subwencji po wydaniu decyzji o częściowym jej umorzeniu, w sytuacji gdy pozwany spełniał przesłanki udziału w Programie. Pozwany powołał się również na szereg okoliczności związanych z udzielaniem przez PFR pomocy publicznej oraz wprowadzenie go przez powoda w błąd w związku ze zmianą interpretacji definicji Beneficjenta. Ponadto pozwany zakwestionował datę naliczenia odsetek oraz podniósł zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda, w związku z dochodzonym roszczeniem.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd Okręgowy w niniejszym składzie podziela pogląd zawarty w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2020 r. (sygn. akt V SA/Wa 619/21, Legalis nr 2564886), zgodnie z którym z postanowień umownych dotyczących Programu (w tym Regulaminu) „wynika, iż przy podejmowaniu decyzji przez PFR w przedmiocie wypłaty subwencji od początku procedury mamy do czynienia z uregulowaniem stosunków pomiędzy przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję, a PFR w oparciu przepisy prawa cywilnego, a nie administracyjnego. Procedura powyższa rozpoczyna się bowiem od zawarcia umowy subwencyjnej w warunkach swobody umów. Czynności zatem związane z przyznawaniem przedmiotowej subwencji mają wyłącznie zatem formę cywilnoprawną. Nie ma żadnego powodu, aby decyzje PFR w przedmiocie wypłaty subwencji traktować, jak chce tego strona, za decyzje mające swoje źródło w przepisach administracyjnoprawnych. Argumenty o braku negocjacji czy też wpływu na treść umowy nie oznaczają, że stosunek zawierany w ramach danej umowy staje się stosunkiem administracyjnoprawnym. Wiele podmiotów obrotu prawnego zawierając umowy o charakterze cywilnym nie dopuszcza negocjacji ich treści. Nie oznacza to, że stosunek oparty na takiego rodzaju umowach przestaje mieć charakter cywilnoprawny”.

Dlatego nie było wątpliwości, że Umowa Subwencji miała charakter czynności cywilnoprawnej, pomimo, że świadczenie PFR w stosunku do Beneficjenta nie odpowiadało żadne świadczenie wzajemne. Środki w ramach Programu były wypłacane ze środków publicznych, gdyż PFR jest państwową osobą prawną, której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Jednakże kwestia braku wyposażenia PFR (przez ustawę lub przez porozumienie wydane na podstawie przepisów ustawy) w kompetencję do podejmowania czynności o charakterze władczym, w tym również wydawania decyzji administracyjnych został przesądzony w orzecznictwie sądów administracyjnych (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt I GSK 1154/21, Legalis nr 2630463).

Jednocześnie nie ulegało wątpliwości Sądu, że PFR udzielał subwencji finansowej przedsiębiorcom w ramach delegacji zadań publicznych, tj. na podstawie art. 21a ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (Dz.U. z 2020 r. poz. 2011 ze zm.), co jest w pełni dopuszczalne i determinuje interpretacji z punktu widzenia prawa cywilnego. Postanowienia Umowy Subwencji i Regulaminu podlegają zatem reżimowi prawa zobowiązań. Umowa zawarta między stronami były umową nienazwaną, zawartą w ramach swobody umów. Z uwagi na brak świadczenia po stronie Beneficjenta w zamian za otrzymane przez PFR środki, należy jaką zakwalifikować jako umowę pod tytułem darmym. Jednocześnie z uwagi na cywilnoprawny charakter stosunku nawiązanego pomiędzy stronami na podstawie Umowy Subwencji, zarzuty strony pozwanej dotyczące rzekomego braku legitymacji do dochodzenia zwrotu subwencji nie zasługiwały na uwzględnienie. PFR jako podmiot zawierający Umowy Subwencji z jednostką pozwanego był w pełni uprawiony do dochodzenia roszczeń z nią związanych. Również na gruncie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, powodowi (jako podmiotowi, który wypłacił na rzecz pozwanego środki), przysługiwała legitymacja czynna do wytoczenia niniejszego powództwa.

Z powyższego wynika również, że zasadność roszczenia powoda należy oceniać w świetle postanowień Umowy Subwencji oraz Regulaminu, przy czym w ocenie Sądu doszło do skutecznej zmiany treści Regulaminu względem tego obowiązującego w dacie zawarcia Umowy Subwencji. Regulamin przyjęty przez PFR w dniu 13 kwietnia 2021 r., który wszedł w życie z dniem 28 kwietnia 2021 r. zastąpił poprzednio obowiązujące wersje regulaminu Programu, stosownie do § 16 ust. 1 regulaminu obowiązującego do dnia 28 maja 2020 r., w którym wskazano, że Regulamin może ulec zmianie. O zmianach Regulaminu Beneficjanci mieli być informowani poprzez zamieszczanie przez PFR odpowiedniej informacji pod adresem www.pfrsa.pl zawierającej zestawienie zmian Regulaminu. Zgodnie z ustalonymi faktami, tj. strony internetowej powoda (dowód przeprowadzony na rozprawie – k. 310) zmiany zostały obwieszone w powyżej opisany sposób, z związku z czym skutecznie weszły w życie. Dlatego w niniejszej sprawie zastosowanie znajdował początkowo Regulamin obowiązujący od dnia 28 kwietnia 2021 r. a kolejne zmiany także odnosiły skutek, chodzi o wprowadzenie regulacji § 11 ust. 13 i 14 Regulaminu.

Ponadto Sąd ustalił, że pozwany nigdy nie spełniał definicji Beneficjenta określonej w § 1 ust. 2 Regulaminie (również w wersji Regulaminu obowiązującej do dnia 28 maja 2020 r.), oznaczającą przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo Przedsiębiorców. Wyraźnie w ww. definicji nie spełniali zatem przedsiębiorcy zagraniczni (niezależnie od formy prowadzonej na terenie Polski działalności gospodarczej), gdyż nie wskazano art. 4 ust. 3 Prawa Przedsiębiorców odnoszącego się do zasad podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne. Co za tym idzie pozwany, a tym bardziej jego oddział, nie był uprawniony do uczestnictwa w programie. Już samo zawarcie umowy przez oddział zagranicznego przedsiębiorcy, który nie ma osobowości prawnej wskazuje na nieważność (nieskuteczność umowy).

Zgodnie z bowiem art. 3 pkt 4 Prawa Przedsiębiorców, oddział stanowi wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. W świetle powyższego, oddział przedsiębiorcy zagranicznego wyposażony jest jedynie w samodzielność organizacyjną, natomiast nie posiada możliwości prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek – działalność oddziału stanowi część działalności gospodarczej przedsiębiorcy zagranicznego. Oddział nie jest przedsiębiorcą i nie posiada odrębnej od przedsiębiorcy osobowości prawnej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. akt II GSK 184/20, Legalis nr 2834835). Natomiast zgodnie z § 10 ust. 2 Regulaminu o udział w programie mogły się ubiegać podmioty, które mają zdolność nabywania praw i obowiązków we z własnym imieniu, czego nie można powiedzieć o oddziale zagranicznym przedsiębiorcy.

Z związku z powyższym oświadczenie pozwanego o spełnieniu definicji Beneficjenta były nieprawdziwe, a powód był uprawiony do dochodzenia zwrotu całej udzielonej pozwanemu subwencji, zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu, w którym wskazano, że w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 Dni Roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

W sprawie nie było przy tym sporu, iż mimo że to oddział zawarł umowę, to jednak spółka zagraniczna skorzystała z subwencji, a co za tym idzie to ona ma obowiązek dokonać jej zwrotu.

Nieprawdziwość oświadczenia należy bowiem badać pod kątem zgodności z obiektywnymi faktami. Nie ma potrzeby odwoływania się do świadomości składającego oświadczenie, czy zdawał on sobie sprawę z braku spełnienia przesłanek definicji Beneficjenta. Nieprawdziwość danych wskazana w § 11 ust. 13 Regulaminu nie zakłada bowiem intencji podmiotu wnioskującego o subwencję (wyłudzenia środków z Programu), lecz wyłącznie podanie danych i złożenie oświadczeń niezgodnych ze stanem faktycznym. Brak bowiem dodatkowych uregulowań umownych w tym zakresie. Ponadto wina lub brak zawinienia nie jest przy tym istotny, gdyż dochodzone przez powoda roszczenie nie ma charakteru odszkodowawczego.

Jednocześnie zarzuty pozwanego dotyczące braku możliwości dokonywania następczej kontroli danych i oświadczeń Beneficjentów nie zasługiwał na uwzględnienie. Po pierwsze celem Programu była ochrona polskiego rynku pracy i zapewnienie polskim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w polskiej gospodarce wywołanych pandemią COVID-19. Aby zapobiec negatywnym skutkom pandemii na rynek, wypłata środków musiała następować szybko. Z tego względu procesu udzielania subwencji był w dużej mierze zautomatyzowany, a dopiero później miała zostać prowadzona weryfikacja, na co zresztą wskazywały powołane w stanie faktycznym regulacje umowne. Dlatego udzielenie subwencji miało w dużym mierze charakter warunkowy. Wskazują na to odpowiednie postanowienia Regulaminu oraz § 3 ust. 6 zd. 1 Umowy Subwencji, zgodnie z którym do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez Przedsiębiorcę, PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej Umowy przez Przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. Ponadto w przedmiotowego postanowienia nie wynika, że wydanie decyzji o umorzeniu części środków jest równoznaczne z całkowitym zwrotem subwencji. Dlatego zarzut braku możliwości weryfikacji danych i oświadczeń Beneficjenta to złożeniu takiego oświadczenia, Sąd uznał za chybiony. Jeśli kwestia umorzenia mogła być także weryfikowana, to siłą rzeczy jej zakwestionowanie powodowało, iż nie dochodzi do zwrotu subwencji. Zresztą w sensie językowym zwrot to zapłata przez beneficjenta, co z kolei w przypadku umorzenia nie następuje.

Sytuacja więc jest niejako odwrócona, aniżeli przy typowej umowie cywilnoprawnej, gdzie z założenia strony składają oświadczenia o charakterze definitywnym, dysponując pełnymi informacjami. Z uwagi na sytuację epidemiczną, nagłość, konieczność zapewnienia szybkich wypłat celem ochrony sytuacji gospodarczej, weryfikację odłożono na późniejszy czas. Zdaniem sądu w tej sytuacji nie ma podstaw do stosowania instytucji np. wad oświadczenia woli (np. złożonego pod wpływem błędu), albowiem umowa przewidywała taką sytuację. Zdaniem sądu, biorąc pod uwagę darmowy charakter umowy, takowa konstrukcja jest zgodna z zasadą swobody umów w rozumieniu art. 353 ¹ k.c. Czynności prawne nieodpłatne nie powinny bowiem korzystać z tak restrykcyjnej ochrony jak czynności odpłatne.

Należy również wskazać, że zawarcie przez Beneficjenta umowy subwencji było wymogiem koniecznym dla otrzymania subwencji finansowej, jednakże nie gwarantowało jej otrzymania w przypadku braku spełniania przez Beneficjenta warunków programowych lub w sytuacji nie pozyskania przez PFR kwoty finansowania programowego. Udzielenie przez PFR subwencji finansowej oraz określenie jej wysokości było uzależnione od spełnienia przez podmiot wszystkich punktów programowych (§ 11 ust. 10 Regulaminu). Czynności związane z finansowania były co do zasady podejmowane przez PFR z wykorzystaniem bankowości elektronicznej. W § 13 ust. 3 Regulaminu wskazano również, że Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że niektóre aspekty Programu mają charakter uznaniowy lub ocenny, w związku z tym odpowiednia decyzja będzie podejmowana przez PFR, lub podmiot, za pośrednictwem którego PFR realizuje Program, na zasadzie racjonalnej uznaniowości.

W uwagi na powyższe, w ocenie Sądu również zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda, dotyczący dochodzenia zwrotu udzielonej subwencji finansowej po ponad 3 latach od zawarcia umowy, okazał się bezzasadny. Zgodnie bowiem z przytoczonymi powyżej postanowieniami Umowy Subwencji i Regulaminu, powód był uprawniony do dokonywania następczej weryfikacji składanych przez Beneficjentów oświadczeń i danych zawartych we wnioskach. Dokonanie zatem weryfikacji nie można uznać (jak twierdziła strona pozwana) za skrajnie nieetyczne zachowanie, które nie zasługuje na ochronę sądu. Z tych samych względów wytoczenie powództwa o zwrot nienależnie otrzymanej przez pozwanego środków w ramach Programu, nie można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Inną kwestią jest ewentualne wprowadzenie pozwanego przez powoda w błąd, poprzez zamieszczenie na stronie internetowej w formularzu Q&Q, tj. „Najczęściej zadawane pytania” informacji o możliwości ubiegania się przez oddziały przedsiębiorców zagranicznych o środki w ramach Programu. Faktycznie, informacja ta mogła wprowadzać przedsiębiorców zagranicznych działających na rynku Polskim w ramach oddziałów w błąd, przy tym na stronie znajdowała się również adnotacja, że kwestionariusz ma charakter ogólny i nie stanowi porady prawnej, zaś ostateczna ocena sytuacji przedsiębiorcy będzie dokonywana w oparciu o całokształt okoliczności jego konkretnie dotyczących, z uwzględnieniem postanowień regulaminu Programu. Zatem oczywistym powinno być dla wszystkich podmiotów działających na rynku, że rozstrzygające znaczenie będą miały postanowienia Regulaminu Programu, który de facto wyłączał podmioty zagraniczne od samego początku. Jednocześnie, w niniejszym postępowaniu pozwany nie sformułował czy poniósł jakieś negatywne konsekwencje z tytułu przekazania wskazanych informacji (np. szkody), ani nie zgłosił zarzutu potrącenia, dotyczącego roszczenia z tego tytułu. Dlatego w ocenie Sądu zarzuty dotyczące zmiany przez PFR interpretacji sytuacji przedsiębiorców zagranicznych działających na terenie Polski w ramach oddziału, były irrelewantne dla rozstrzygnięcia.

Co do wysokości dochodzonego roszczenia, w ocenie Sądu powód prawidłowo obliczył kwotę subwencji pozostającą do zwrotu. Pozwany uzyskał kwotę Subwencji Finansowej w dniu 29 maja 2020 r. Termin na jej zwrot upłynął zatem w dniu 18 czerwca 2020 r., zgodnie z § 11 ust. 13 zd. 1 Regulaminu. Zatem od dnia 19 czerwca 2020 r. roszczenie główne o zwrot całej wypłaconej kwoty Subwencji Finansowej stało się wymagalne, a powód był uprawiony do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 1 k.c. Na poczet roszczenia odsetkowego powód w pierwszej kolejności zaliczał wpłaty dokonane przez pozwanego w okresie od dnia 27 sierpnia 2021 r. do dnia 27 czerwca 2023 r. o łącznej wysokości 875.145,70 zł a więc zgodnie z art. 451 k.c. Z tego względu do momentu ostatniej wpłaty w dniu 27 czerwca 2023 r. całe roszczenie odsetkowe powoda zostało zaspokojone. Z tych względów, powód domagał się zapłaty kapitału w kwocie 3.500.000,00 zł wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następującym po dniu ostatniej wpłaty, to jest 28 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty. Szczegółowe wyliczenia powód zawarł w pkt. 92 pozwu.

Strona pozwana zakwestionowała roszczenie powoda co do wysokości wyłącznie w zakresie naliczonych odsetek za opóźnienie, wskazując, że powinny być one liczone od momentu doręczenia wezwania. Zdaniem Sądu, stanowisko w tym zakresie również nie zasługiwało na uwzględnienie, mając na uwadze treść § 11 ust. 13 Regulaminu oraz fakt, że z treści art. 455 k.c. wynika, iż w celu prawidłowego wykonania zobowiązania i zaspokojenia interesu wierzyciela dłużnik powinien spełnić świadczenie w wyznaczonym mu terminie. Termin ten może być określony w sposób ścisły (np. przez podanie daty lub oznaczenie dnia spełnienia świadczenia w inny sposób) lub przez wskazanie zdarzenia, które musi wystąpić w przyszłości w normalnym biegu spraw, a nie jest znana jego dokładna data. Możliwe jest także określenie czasu, w ciągu którego dłużnik będzie zobowiązany do świadczenia (por. W. Borysiak, Komentarz do art. 455 k.c., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Wyd. 32, Legalis 2024). Innymi słowy, strony danego stosunku zobowiązaniowego są uprawnione do ustalenia termin spełnienia świadczenia, po upływie którego dłużnik jest zobowiązany świadczenia wykonać. W § 11 ust. 13 Regulaminu doszło do ustalenia takiego terminu, zatem wymagalność roszczenia o zwrot całości wypłaconej subwencji powstała, po jego upływie, a nie (jak twierdził powód), dopiero po wezwaniu go do zapłaty.

Ponadto Sąd ustalił, że na dzień ostatniej wpłaty dokonanej przez pozwanego (dnia 27 czerwca 2023 r.) odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 3.500.000,00 zł wyniosły 896.143,84 zł, a powód zapłacił łącznie na rzecz powoda kwotę 875.145,70 zł. Zatem pozostała do zapłaty cała wypłacona subwencja finansowa w kwocie 3.500.000,00 zł oraz skapitalizowane odsetki wynosiły 20.998,14 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda na podstawie § 3 ust. 6 Umowy Subwencji oraz § 11 ust. 13 Regulaminu kwotę 3.500.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a) w kwocie 20.988,14 zł wyliczonymi za okres od dnia 19 czerwca 2020 r. do dnia 27 czerwca 2023 r.;

b) od kwoty 3.500.000,00 zł od dnia 28 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty.

W tym miejscu należy wskazać, że w przypadku, gdyby roszczenie powoda okazało się bezzasadny na gruncie Umowy Subwencji oraz Regulaminu, to w ocenie Sądu byłby on uprawiony do dochodzenia zwrotu subwencji na zasadach ogólnych, tj. przepisów o nienależnym świadczeniu (art. 405-410 k.c.). Jak bowiem ustalono w niniejszym postępowaniu, pozwany jako przedsiębiorca zagraniczny nie mógł ubiegać się od samego początku o udział w Programie. Z tego względu doszło w ocenie Sądu do spełnienia przez powoda świadczenia nienależnego w rozumieniu art. 410 k.c. Umowa została zawarta przez oddział – tak została też wskazana strona umowy – k. 59, a więc podmiot nie posiadający zdolności prawnej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Powód wygrał sprawę w całości i należne mu od pozwanego koszty złożyła się opłata sądowa w kwocie 175.000,00 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 15.000,00 zł obliczone stosownie § 2 pkt 8 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800), a także opłaty skarbowe od pełnomocnictwa w wysokości 51,00 zł. Łącznie należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 190.051,00 zł kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

sędzia Grzegorz Babiński

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron za pośrednictwem Portalu Informacyjnego z informacją, że w sprawie przedłużony został termin na sporządzenie uzasadnienia wyroku, tym samym termin na złożenie apelacji wynosi 3 tygodnie.

sędzia Grzegorz Babiński