Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

Pozwem z 29 listopada 2023 roku Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko (...) Korlatolt Felelossegu Tarsasag z siedzibą w B. (Republika W. kwoty 511.393,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 23 czerwca 2023 roku do dnia zapłaty a także o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu opłat skarbowych od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzi zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” którego krąg beneficjentów został zawężony do podmiotów zarejestrowanych i prowadzących działalność gospodarczą w Polsce. Pomimo tego pozwany zdecydował się na udział w programie, chociaż jest przedsiębiorcą zagranicznym, zarejestrowanym w innym państwie członkowskim, zaś działalność na terenie Polski wykonuje wyłącznie w oparciu o oddział, który nie ma zdolności do zaciągania zobowiązań w swoim imieniu i na swoją rzecz. Powód w toku następczego monitoringu zasadności udzielenia i wykorzystania subwencji finansowej ustalił, że pozwany nie jest i nigdy nie mógł być beneficjentem programu, co oznacza, że składając wniosek złożył nieprawdziwe oświadczenie. Niezwłocznie po wykryciu tej nieprawidłowości, powód wezwał pozwanego do zwrotu bezprawnie przyznanej pomocy publicznej, jednakże środki nie zostały zwrócone (pozew k. 3-17v).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w tym zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zakwestionował wytoczone powództwo co do zasady jak i co do wysokości. Podniósł, że wszelkie oświadczenia złożone w związku z zawarciem i wykonywaniem umowy subwencji były składane przez pozwanego, a nie przez oddział, a zatem to pozwany a nie jego oddział jest stroną umowy subwencji i to pozwany otrzymał subwencję, która jednak wydatkowana była jedynie na potrzeby oddziału w Polsce. Podkreślił, że pozwany jest osobą prawną, która prowadzi działalność na terytorium RP (w formie oddziału) i jest w tym zakresie zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Natomiast prowadzona przez pozwanego działalność na W. nie stoi w sprzeczności, z tym że pozwany spełnia przesłanki przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 prawa przedsiębiorców tj. jest osobą prawną i prowadzi działalność gospodarczą na terytorium RP. Pozwany odwołał się również do art. 49 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zasada równego traktowania) wskazując, że przepis sprzeciwia się takiej regulacji prawa krajowego, wedle której publiczne dofinansowanie przedsiębiorcy nie może być przyznane tylko dlatego, że przedsiębiorca, który się o nie ubiega ma siedzibą w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Zwrócił również uwagę, że pozwana mimo iż jest spółką węgierską to prowadzi działalność w formie oddziału w Polsce i zatrudnia tam polskich pracowników, wywiązuje się również z obowiązków podatkowych w Polsce i płaci składki na ubezpieczenie społeczne, na tych samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. Ponadto pozwany jako zagraniczny przedsiębiorca też jest odpowiedzialny za wytworzenie istotnej części polskiego (...). Pozwany wyjaśnił również, że spełnił wymienione w § 10 ust. 8 lit G Regulaminu wymagania aby pozyskać finansowanie z Tarczy 1.0. Podniósł, że sam regulamin naruszył zasadę niejednoznaczności prawa i zaufania jednostki do państwa, a pozwany pozostawał w uzasadnionym przekonaniu, że jest uprawniony do otrzymania subwencji. A nawet jeśli uznać, że istnieją wątpliwości, co do tego, czy pozwany spełnia warunki ubiegania się o dofinansowanie wynikające z tego, że warunki umowy subwencji zostały sformułowane niejasno, należy tłumaczyć te wątpliwości na korzyść pozwanego. Odnośnie weryfikacji wniosków pozwany wyjaśnił, że nawet automatyczna weryfikacja za pomocą KRS, ZUS czy MF pozwala na ustalenie, że pozwany jest przedsiębiorcą zagranicznym. Przy czym, już sama treść decyzji wskazuje że powód weryfikował składane przez pozwanego oświadczenia. Pokreślił również, że powód podjął decyzję w sprawie zwolnienia pozwanego z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w wysokości 50%, a zatem w świetle art. 508 k.c. zobowiązanie w zakresie 373.191,74 zł wygasło. Jako kolejny argument pozwany podniósł, że nigdy nie otrzymał decyzji powoda w przedmiocie zwrotu decyzji finansowej, a jedynie wezwanie do zapłaty które powinno być działaniem wtórnym względem wydania takiej decyzji (odpowiedź na pozew k. 127-162).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Polski Fundusz Rozwoju Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej jako: PFR) jest spółką Skarbu Państwa, powołana do realizacji m.in. rządowych programów udzielania wsparcia finansowego na podstawie programów tworzonych przez Radę Ministrów (dowód: odpis z KRS dot. PFR k. 21-28).

(...) Korlatolt Felelossegu Tarsasag jest przedsiębiorcą zagranicznym zarejestrowanym w Republice Węgier. Na terenie Polski podmiot ten działa w formie oddziału, pod firmą (...) Korlatolt Felelossegu Tarsasag spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Oddział w Polsce (dowód: odpis z KRS dot. (...) Korlatolt Felelossegu Tarsasag k. 54-59). Na podstawie Komunikatu Komisji Europejskiej określającego tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (Dz. U. UE. 2020/C 91 I/01 z 20 marca 2020 r.), Polska podjęła działania legislacyjne zmierzające do uregulowania zasad udzielania pomocy. Zgodnie z art. 21a, dodanym do ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (Dz.U. z 2020 r. poz. 2011 ze zm.), Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19 mogła powierzyć PFR realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1, lub w formach bezzwrotnych. (art. 21a ust. 1).

Na podstawie ww. art. 21a ustawy o systemie instytucji rozwoju, Rada Ministrów podjęła 27 kwietnia 2020 r. uchwałę nr 50/2020 w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” (dalej jako: Program). Zasady realizacji Programu przez PFR określał Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Dla Małych i Średnich Firm”, przyjęty przez PFR w dniu 13 kwietnia 2021 roku, wchodzący w życie 28 kwietnia 2021 roku (dalej jako: Regulamin). Regulamin ten zastąpił poprzednio obowiązujące wersje regulaminu Programu, stosownie do § 15 ust. 1 Regulaminu obowiązującego do dnia 28 maja 2020 r., w którym wskazano, że Regulamin może ulec zmianie. O zmianach Regulaminu Beneficjenci mieli być informowani poprzez zamieszczanie przez PFR odpowiedniej informacji pod adresem www.pfrsa.pl zawierającej zestawienie zmian Regulaminu.

W oparciu o § 1 ust. 2 Regulaminu Beneficjent oznaczał na potrzeby określenia podmiotu uprawnionego do udziału w Programie, przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP wnioskującego do PFR o udzielenie Subwencji Finansowej, lub któremu PFR udzielił Subwencji Finansowej.

Zgodnie tymczasem z § 3 ust. 6 Regulaminu, w przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu całości lub części Subwencji Finansowej.

Zgodnie z § 10 ust. 2 Regulaminu, o udział w Programie mogli ubiegać się Beneficjenci będący osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność do nabywania praw i obowiązków we własnym imieniu, wykonujący działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, w każdym wypadku pod warunkiem posiadania przez Beneficjenta statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP.

Zgodnie § 11 ust. 13 Regulaminu zawarcie przez Beneficjenta Umowy Subwencji Finansowej było wymogiem koniecznym dla otrzymania Subwencji Finansowej, jednakże nie gwarantowało jej otrzymania w przypadku braku spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych lub w sytuacji niepozyskania przez PFR Kwoty Finansowania Programowego. Udzielenie przez PFR Subwencji Finansowej w ogólności, a także w określonej wysokości, było uzależnione od spełnienia przez Beneficjenta wszystkich Warunków Programowych.

Zgodnie z § 10 ust. 8 lit. g) Regulaminu, w Programie mógł wziąć udział wyłącznie Beneficjent, który posiadał rezydencję podatkową na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, działalność gospodarcza Beneficjenta została zarejestrowana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w Krajowym Rejestrze Sądowym albo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz jego Główny Beneficjent Rzeczywisty nie posiada rezydencji w Raju Podatkowym, przy czym zakwalifikowanie Beneficjenta do udziału w Programie pomimo braku spełnienia powyższych przesłanek było możliwe w razie zobowiązania się Beneficjenta, w przypadku braku nieposiadania przez Beneficjenta rezydencji podatkowej na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, do przeniesienia rezydencji podatkowej na teren Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz, w przypadku posiadania przez głównego Beneficjenta Rzeczywistego Beneficjenta rezydencji podatkowej w Raju Podatkowym, do spowodowania, że Główny Beneficjent Rzeczywisty Beneficjenta przeniesie rezydencję podatkową na teren Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w obu przypadkach w terminie 9 miesięcy od dnia udzielania Subwencji Finansowej.

Zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu, w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

W § 13 ust. 3 Regulaminu określono, że Beneficjent przyjmował do wiadomości i akceptował, że niektóre aspekty Programu mają charakter uznaniowy lub ocenny, w związku z tym odpowiednia decyzja będzie podejmowana przez PFR, lub podmiot, za pośrednictwem którego PFR realizuje Program, na zasadzie racjonalnej uznaniowości.

Zgodnie z § 13 ust. 1 Regulaminu Beneficjent potwierdzał, że zrozumiał i przyjmuje zasady rozpatrywania przez PFR Wniosków przyznanie Finansowania Programowego, które zostały wskazane w Regulaminie, jak również potwierdzał, że zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalnia go od zapoznania się z całokształtem przepisów prawa i postanowień Dokumentów Finansowania dotyczących Finansowania Programowego (dowód: regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Dla Małych i Średnich Firm” obowiązujący od 28 kwietnia 2021 roku k. 32-43, wyciąg z dokumentu programu k. 44-51, dane na stronie www.pfrsa.pl).

Proces zawierania umowy pomiędzy PFR a Beneficjantami odbywał się drogą elektroniczną za pośrednictwem bankowości elektronicznej - w sposób zautomatyzowany. (...) Korlatolt Felelossegu Tarsasag sp. z o.o. Oddział w Polsce po złożeniu wniosku za pośrednictwem formularza aplikacyjnego, wprowadzeniu danych, w bankowości elektronicznej został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej, który następnie został podpisany przez obie strony (w tym przez (...) Bank (...) S.A. działający w imieniu PFR). W związku z powyższym 8 maja 2020 roku doszło do zawarcia Umowy Subwencji nr (...) pomiędzy PFR a (...) K.(dalej jako: Umowa Subwencji).

W świetle § 2 ust. 7 Umowy Subwencji PFR miał podjąć decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, jeśli przedstawione przez przedsiębiorcę dane przy zawieraniu Umowy znajdą potwierdzenie w informacjach uzyskanych przez PFR z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określone w umowie oraz oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę będą prawdziwe.

W świetle z § 9 ust. 4 Umowy Subwencji Decyzja PFR o wypłacie subwencji finansowej, podjęta zarówno przy zawieraniu niniejszej umowy, jak i w następstwie odwołania złożonego przez przedsiębiorcę, konkretyzowała stosunek zobowiązaniowy pomiędzy PFR a przedsiębiorcą w zakresie wysokości wypłaconej subwencji finansowej.

Zgodnie z § 2 ust. 8 Umowy PFR po zawarciu umowy miał zweryfikować na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez Przedsiębiorcę i złożone oświadczenia.

PFR do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez Przedsiębiorcę mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem Umowy przez Przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w niniejszej Umowie PFR mógł podjąć decyzję o zwrocie przez Przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa miała stać się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia Przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający Przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR (§ 3 ust. 6 Umowy Subwencji).

Regulamin stanowił integralną część Umowy, o ile strony w Umowie nie ustalą odmiennie swoich praw i obowiązków. Treść Regulaminu mogła być w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalana przez Przedsiębiorcę ze wskazanej wyżej strony internatowej (§ 11 ust. 5 umowy subwencji). Prawa i obowiązki PFR oraz Przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone zostały także w Regulaminie, dostępnym na stronie internatowej PFR (pod konkretnie podanym adresem), a Przedsiębiorca oświadczył, iż zapoznał się z tym Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść ( § 11 ust. 4 Umowy Subwencji), zaś PFR przysługiwało prawo do zmiany regulaminu w trakcie trwania Umowy (§ 11 ust. 6 umowy (umowa subwencji k. 61-68v).

Po dokonaniu weryfikacji spełnienia przez przedsiębiorcę warunków otrzymania subwencji określonych w treści Umowy, 14 maja 2020 roku PFR podjął decyzję o częściowym przyznaniu subwencji z uwagi na niezgodność pomiędzy wybranymi danymi, które we wniosku oświadczył przedsiębiorca, a danymi uzyskanymi przez PFR z rejestru ZUS i MF. W związku z powyższym PFR zobowiązał się wypłacić subwencję wyłącznie w kwocie 746.383,86 zł. Środki zostały wypłacone (dowód: decyzja o wypłacie subwencji k. 70-70v, potwierdzenie przelewu k. 73).

W dniu 16 grudnia 2020 roku (...) sp. z o.o. Oddział w Polsce złożył oświadczenie o potwierdzeniu stanu związania Umową Subwencji Finansowej oraz wszystkimi oświadczeniami złożonymi w imieniu Beneficjenta w związku z procesem uzyskiwania subwencji finansowej od PFR. (dowód: oświadczenie beneficjenta k. 74-74v).

Dnia 14 czerwca 2021 roku PFR podjął decyzję w sprawie zwolnienia Beneficjenta z obowiązku zwrotu Subwencji Finansowej w wysokości 50% tj. 373.191,92 zł. Pozostałą do zapłaty wartość subwencji w wysokości 373.191,92 zł PFR rozłożył na 24 miesięcznych rat płatnych w wysokości i terminach określonej w harmonogramie z 14 czerwca 2021 roku (dowód: decyzja w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji k. 85; harmonogram spłat k. 90-91).

Środki w okresie od 27 lipca 2021 roku do 27 czerwca 2023 roku zostały zwrócone zgodnie z ww. harmonogramem (okoliczność bezsporna).

Po dokonaniu weryfikacji na podstawie § 3 ust. 6 Umowy PFR ustalił, że (...)sp. z o.o. Oddział w Polsce nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub ust. 2 Prawa Przedsiębiorców, ale osobą zagraniczną, o której mowa w art. 4 ust. 3 ww. ustawy, a działalność gospodarczą na terenie Polski wykonuje jedynie w formie oddziału przedsiębiorcy zagranicznego. Uznano zatem, iż nie spełnia definicji Beneficjenta w rozumieniu § 1 ust. 2 Regulaminu i nie był uprawniony do ubiegania się o Subwencję Finansową.

Pismem dnia 14 września 2023 roku (...) sp. z o.o. Oddział w Polsce do zwrotu całej otrzymanej na podstawie Umowy Subwencji kwoty Subwencji Finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w terminie 7 dni. Wezwanie zostało doręczone adresatowi dnia 22 września 2023 roku. (dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty k. 92-92v, potwierdzenie doręczenia k. 93)

Pismem z 4 października 2023 roku (...)sp. z o.o. Oddział w Polsce odmówił zwrotu otrzymanej Subwencji Finansowej. W uzasadnieniu wskazał, że nie otrzymał decyzji PFR w przedmiocie zwrotu subwencji finansowej. Wyjaśnił, że art. 4 ust. 1 i 2 prawa przedsiębiorców nie determinuje, że z definicji przedsiębiorcy należy wyłączyć przedsiębiorców zagranicznych oraz podkreślił, że zostały spełnione przesłanki wynikające z § 10 ust. 8 lit G Regulaminu (dowód: odpowiedź na wezwanie do zapłaty k. 95-97).

Powołany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dokumentów i wydruków złożonych do akt niniejszej sprawy, które zgodnie z art. 243 ² k.p.c. stanowią dowód w sprawie bez wydawania odrębnego postanowienia. Autentyczność przedstawionych dokumentów i wydruków nie była kwestionowana, a jednocześnie żadna ze stron procesu nie żądała złożenia ich oryginałów. Aczkolwiek dokumenty te w większości stanowiły dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. oraz inne środki dowodowe w rozumieniu art. 309 k.p.c., to stosownie do treści art. 233 k.p.c. Sąd, dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów uznał je za wiarygodne.

Sąd przeprowadził również dowód z zeznań świadków B. G. jak i Z. B., które sąd uznał za przydatne w zakresie w jakim pozwany w momencie składania oświadczeń pozostawał w uzasadnionym przekonaniu, że jako oddział spółki zagranicznej może ubiegać się o subwencję. Jak wynika z zeznań świadków, pani B. S. jako opiekun Banku potwierdziła, że pozwana może składać wniosek o subwencję z PFR, a następnie otrzymali od niej link. Zeznali również, że było prowadzone szkolenie przez bank i w ocenie świadków najprawdopodobniej było tam wyjaśnione, że oddział kwalifikuje się do udziału w Programie. Ich zeznania, mimo iż były irrelewantne w zakresie zasadności dochodzonego przez powoda roszczenia, to były znaczące w zakresie roszczenia odsetkowego.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c. pominął wniosek pozwanego sformułowany w odpowiedzi na pozew o zobowiązanie powoda w trybie art. 248 k.p.c. do udzielenia informacji, ilu podmiotom prowadzącym na terytorium RP działalność gospodarczą w formie oddziału przedsiębiorcy zagranicznego, wypłacił subwencję z tarczy 1.0. Wyjaśnić należało, że wniosek powoda miałby zostać przeprowadzony na okoliczności pozostające bez znaczenia dla niniejszego procesu. Nie ma bowiem znaczenia, że część przedsiębiorców zagranicznych prowadzących działalność na terenie RP pozostawało w przekonaniu, że są uprawnieni do ubiegania się o subwencję ponieważ Sąd rozpatruje indywidualny przypadek profesjonalnego przedsiębiorcy, który powinien kierować się postanowieniami Umowy jak i Regulaminu. Powołany wniosek w żaden sposób nie zmierza do wykazania, że pozwany spełniał definicję beneficjenta, ani że złożone przez niego oświadczenia we wniosku i Umowie subwencji były prawdziwe. Takim dowodem z pewnością nie mogą być statystyki oraz ogólne przekonania wskazanych podmiotów.

Poza tym podnieść należy, iż wniosek ten w ogóle trudno zakwalifikować w świetle przepisów o postępowaniu dowodowym. Z całą pewnością nie jest on oparty o przepisy postępowania cywilnego. Jeśli nawet uznać, iż mógłby mieć tu zastosowanie przepis art. 248 § 1 k.p.c., to zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z jego treścią każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne. W przepisie tym chodzi o istniejący dokument – sprecyzowany co do rodzaju. Wniosek ten można złożyć, gdy istnieją realne podstawy do przyjęcia, że w ogóle dokument istnieje. W oparciu o wskazany przepis nie można żądać, aby ktoś sporządził jakiś dokument, aby przedstawił informację, zestawienie a sformułowanie wniosku pozwanego właśnie na to wskazuje. Dopuszczenie takiego dowodu oprócz naruszenia przepisu art. 248 § 1 k.p.c., stanowiłoby dodatkowo obejście przepisów o dowodach, zwłaszcza w zakresie dowodu z zeznań świadków, których ocena oparta jest na bezpośrednim ich przeprowadzeniu.

Otwarty katalog środków dowodowych nie oznacza braku respektowania przepisów o konkretnych dowodach przewidzianych w procedurze cywilnej.

Zgodzić się należy z poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dniu 29 stycznia 2019 r., I ACa 346/18., Legalis z art. 248 KPC wynika jedynie obowiązek przedstawienia istniejącego, konkretnego dokumentu, a nie wytworzenia nowego.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo polegało częściowemu uwzględnieniu, tj. co do kwoty 373 191,94 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 września 2023 r. do dnia zapłaty. W pozostałej części, co do odsetek powództwo podlegało oddaleniu.

Powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 373.191,94 zł tytułem zwrotu nienależnie udzielonej subwencji finansowej w ramach rządowego programu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” ze wskazaniem podstawy § 11 ust. 13 Regulaminu – tj. pozwany nie spełniał definicji Beneficjenta, który mógł skorzystać z programu, a co za tym idzie uzyskał subwencję nienależnie. Zasadnym jest w ocenie powoda żądanie zwrotu wypłaconej pozwanemu subwencji finansowej w całości na podstawie § 3 ust. 6 Umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu.

Pozwany natomiast twierdził, że nie złożył żadnych nieprawdziwych oświadczeń ani w treści wniosku ani w Umowie Subwencji, czego potwierdzeniem miał być brak wezwania do zwrotu środków przez powoda czy to na etapie zawierania umowy, wypłaty subwencji, czy wydania decyzji umorzeniowej. Jak twierdzi pozwany, powód na każdym z etapów kontrolował oświadczenia pozwanego i powinien wykryć ewentualne nieprawidłowości. Jeśli zaś tego nie zrobił to należy uznać, że cały proces przebiegał prawidłowo. Ponadto uniemożliwienie ubiegania się o subwencję przez przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium RP w formie oddziałów stanowiłoby naruszenie zakazu dyskryminacji przedsiębiorców zagranicznych i prowadziłoby do ograniczenia swobody przedsiębiorczości.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że sąd orzekający podziela pogląd zawarty w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2020 r. (sygn. akt V SA/Wa 619/21), w myśl którego z postanowień umownych dotyczących Programu (w tym Regulaminu) wynika, iż przy podejmowaniu decyzji przez PFR w przedmiocie wypłaty subwencji od początku procedury mamy do czynienia z uregulowaniem stosunków pomiędzy przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję, a PFR w oparciu przepisy prawa cywilnego, a nie administracyjnego. Procedura powyższa rozpoczyna się bowiem od zawarcia umowy subwencyjnej w warunkach swobody umów. Czynności zatem związane z przyznawaniem przedmiotowej subwencji mają wyłącznie zatem formę cywilnoprawną. Nie ma żadnego powodu, aby decyzje PFR w przedmiocie wypłaty subwencji traktować, jak chce tego strona, za decyzje mające swoje źródło w przepisach administracyjnoprawnych.

Zawarta umowa była zatem czynnością cywilnoprawną i to mimo, że po stronie do Beneficjenta nie było żadnego świadczenia wzajemnego. Środki w ramach Programu były wypłacane ze środków publicznych, gdyż PFR jest państwową osobą prawną, której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. PFR nie posiada przy tym kompetencji władczych (vide: e.g. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 października 2021 r., sygn. akt I GSK 1154/21). Brak było zatem podstawy by twierdzić, że powód jest profesjonalnym podmiotem zajmującym się udzielaniem wsparcia finansowego i to jego jako profesjonalistę obciążają wszelkie konsekwencje zautomatyzowanej oraz niedokładnej weryfikacji przedsiębiorców wnioskujących o dofinansowanie. Skoro nie mamy tu do czynienia ze stosunkiem administracyjnym w ramach którego byłyby wydawane decyzje w znaczeniu Kodeksu Postępowania Administracyjnego, to spółce PFR nie można przypisać wyższego miernika staranności jako podmiotu profesjonalnego, jak twierdził pozwany.

W przypadku PFR nastąpiło udzielenie subwencji finansowej przedsiębiorcom w ramach delegacji zadań publicznych, tj. na podstawie art. 21a ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (Dz.U. z 2020 r. poz. 2011 ze zm.), co jest w pełni dopuszczalne i determinuje interpretację z punktu widzenia prawa cywilnego. Umowa Subwencji i Regulaminu podlegają zatem reżimowi prawa zobowiązań. Umowa zawarta między stronami były umową nienazwaną, zawartą w ramach swobody umów. Z uwagi na brak świadczenia po stronie Beneficjenta w zamian za otrzymane przez PFR środki, należy ją zakwalifikować jako umowę pod tytułem darmym. Umowy zawierane w ramach Programu Tarczy Finansowej miały charakter szczególny, ponieważ ich celem była ochrona rynku i zapewnienie przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń wywołanych pandemią COVID-19. Program został tak sformułowany, aby beneficjenci mogli niezwłocznie uzyskać niezbędne środki finansowe potrzebne na utrzymanie podstawowej ciągłości prowadzonej działalności. Z uwagi na tak dynamiczną sytuację powstały instrumenty pozwalające na dostosowywanie regulaminu programu do zawieranych oraz zawartych już umów jak również możliwość weryfikacji udzielonych przez beneficjentów danych do czasu całkowitego zwrotu subwencji.

Zatem niezasadny okazał się zarzut pozwanego co do modyfikacji postanowień regulaminu przez powoda. W ocenie Sądu doszło bowiem do skutecznej zmiany treści Regulaminu względem tego obowiązującego w dacie zawarcia Umowy Subwencji. Regulamin przyjęty przez PFR w dniu 13 kwietnia 2021 roku, który wszedł w życie z dniem 28 kwietnia 2021 roku i zastąpił poprzednio obowiązujące wersje regulaminu Programu, zgodnie z § 16 ust. 1 regulaminu obowiązującego do 28 maja 2020 roku, w którym wskazano, że Regulamin może ulec zmianie. O zmianach Regulaminu Beneficjanci mieli być informowani poprzez zamieszczanie przez PFR odpowiedniej informacji pod adresem www.pfrsa.pl zawierającej zestawienie zmian Regulaminu. Przedsiębiorcy mogli zatem oczekiwać, że na stronie internetowej PFR mogą pojawić się informacje w przedmiocie zmian regulaminu, które będą modyfikować istniejący pomiędzy nimi a PFR stosunek prawny. Także w § 11 ust. 6 umowy subwencji wskazano, że PFR przysługuje prawo do zmiany regulaminu w trakcie trwania umowy. Zwrócić w tym kontekście należy również uwagę na art. 384 § 2 k.c. zgodnie z którym w razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogą się z łatwością dowiedzieć o jego treści. W niniejszej sprawie zwyczajowo przyjętym było oparcie całego stosunku pomiędzy stronami na dokumentach elektronicznych udostępnionych za pomocą sieci Internet, a zatem również zmiany tych regulacji miały być dokonywane w formie elektronicznej. Przy czym powód stworzył takie warunki faktyczne, w których pozwany mógł z łatwością dowiedzieć się o treści wzorca i jego zmianach. W umowie subwencji umieścił odnośnik do strony internetowej zawierającej regulamin, a w § 16 ust. 2 Regulaminu określił na jakiej stronie internetowej będą zamieszczane nowe wersje regulaminu i zestawienia zmian. Dlatego klauzula modyfikacyjna zawarta w § 11 ust. 6 umowy subwencji nie naruszała zasad współżycia społecznego i była ważna i skuteczna.

W dalszej kolejności przenalizować należało podstawę prawną roszczenia powoda. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Zgodnie z definicją określoną w § 1 ust. 2 Regulaminie (również w wersji Regulaminu obowiązującej do dnia 28 maja 2020 roku) beneficjent oznacza przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku Prawo Przedsiębiorców. Wskazana ustawa definiuje jako przedsiębiorcę 1) osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonującą działalność gospodarcza, 2) wspólników spółki cywilnej w zakresie w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 4 ust. 1 i 2). W tym samym artykule (art. 4 ust. 3) wskazano, że zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne określają odrębne przepisy. W szczególności jest to ustawa z 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym art. 3 pkt 4, zgodnie z którym oddział stanowi wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Wyraźnie ww. definicji nie spełniali przedsiębiorcy zagraniczni (niezależnie od formy prowadzonej na terenie Polski działalności gospodarczej), gdyż nie wskazano art. 4 ust. 3 Prawa Przedsiębiorców odnoszącego się do zasad podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne. Co za tym idzie pozwany, a tym bardziej jego oddział, nie był uprawniony do uczestnictwa w programie. Już samo zawarcie umowy przez oddział zagranicznego przedsiębiorcy, który nie ma osobowości prawnej wskazuje na nieważność (nieskuteczność umowy). Oddział przedsiębiorcy zagranicznego wyposażony jest jedynie w samodzielność organizacyjną (jest wydzielony ze struktur firmy macierzystej), natomiast nie posiada możliwości prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek - działalność oddziału stanowi część działalności gospodarczej przedsiębiorcy zagranicznego. Oddział nie jest przedsiębiorcą i nie posiada odrębnej od przedsiębiorcy osobowości prawnej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 listopada 2022 r., II GSK 184/20). Co istotne, zgodnie z § 10 ust. 2 Regulaminu o udział w programie mogły się ubiegać podmioty, które mają zdolność nabywania praw i obowiązków we z własnym imieniu, czego nie można powiedzieć o oddziale zagranicznym przedsiębiorcy.

Przy czym należało zaznaczyć, że dopuszczenie przedsiębiorców zagranicznych do udziału w programie postawiłoby ich w znacznie lepszej pozycji w porównaniu do polskich przedsiębiorców. Kierowanie pomocy publicznej w ramach Tarczy 1.0 jedynie do przedsiębiorstw zarejestrowanych w Polsce było konieczne aby zapobiec sytuacji w której podmioty zagraniczne mogłyby ubiegać się o pomoc publiczną zarówno w kraju głównej siedziby przedsiębiorcy jak i w kraju w którym działalność prowadzi oddział. Odnosząc się do problemu polskich pracowników pracujących w pozwanego którzy zdaniem pozwanego byliby pozbawieni pośredniej ochrony miejsc pracy – należało zaznaczyć, że w celu utrzymania miejsc prac prowadzone były inne programy pomocowe finansowane z Polskiego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, który to fundusz pobiera składki za pracowników również od przedsiębiorców zagranicznych.

Z związku z powyższym oświadczenie pozwanego o spełnieniu definicji Beneficjenta były nieprawdziwe, a powód był uprawiony do dochodzenia zwrotu całej udzielonej pozwanemu subwencji, zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu, w którym wskazano, że w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 Dni Roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

Nieprawdziwość oświadczenia należy bowiem badać pod kątem zgodności z obiektywnymi faktami. W świetle postanowień umowy oraz regulaminu nie ma potrzeby odwoływania się do świadomości składającego oświadczenie, w szczególności, czy zdawał on sobie sprawę z braku spełnienia przesłanek definicji Beneficjenta. Nieprawdziwość danych wskazana w § 11 ust. 13 Regulaminu nie zakłada bowiem intencji podmiotu wnioskującego o subwencję (działania kierunkowego - wyłudzenia środków z Programu), lecz wyłącznie podanie danych i złożenie oświadczeń niezgodnych ze stanem faktycznym. Wina lub brak zawinienia nie jest przy tym istotny, gdyż dochodzone przez powoda roszczenie nie ma charakteru odszkodowawczego.

Zarzut pozwanego dotyczący braku możliwości dokonywania następczej kontroli danych i oświadczeń Beneficjentów nie zasługiwał na uwzględnienie. Celem Programu była ochrona polskiego rynku pracy i zapewnienie polskim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w polskiej gospodarce wywołanych pandemią COVID-19, wypłata środków musiała następować szybko. Z tych przyczyn proces udzielania subwencji był w dużej mierze zautomatyzowany - dopiero później miała zostać przeprowadzona weryfikacja, na co zresztą wskazywały powołane w stanie faktycznym regulacje umowne. Udzielenie subwencji miało w dużym mierze charakter warunkowy. Wskazują na to odpowiednie postanowienia Regulaminu oraz § 3 ust. 6 zd. 1 Umowy Subwencji, zgodnie z którym do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez Przedsiębiorcę, PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. Nie można przy tym przyjąć w oparciu o wskazane regulacje, iż wydanie decyzji o umorzeniu części środków jest równoznaczne z całkowitym zwrotem subwencji. Skoro PFR mógł weryfikować w późniejszym okresie podstawy udzielenia subwencji, mógł też weryfikować zasadność decyzji o umorzeniu która w wyżej wskazanym rozumieniu nie stanowiła o zwrocie środków. Mimo umorzenia części subwencji zastosowanie znajdzie powołana regulacja § 3 ust. 6 zd. 1 umowy. Nie był zatem zasadny zarzut braku możliwości weryfikacji danych i oświadczeń Beneficjenta Jeśli kwestia umorzenia mogła być także weryfikowana, to siłą rzeczy jej zakwestionowanie powodowało, iż nie dochodzi do zwrotu subwencji. W sensie językowym zwrot, to zapłata przez beneficjenta, nie zaś umorzenie a więc zwolnienie z zapłaty.

Sytuacja więc jest niejako odwrócona, aniżeli przy typowej umowie cywilnoprawnej, gdzie z założenia strony składają oświadczenia o charakterze definitywnym, dysponując pełnymi informacjami. Z uwagi na sytuację epidemiczną, nagłość, konieczność zapewnienia szybkich wypłat celem ochrony sytuacji gospodarczej, weryfikację odłożono na późniejszy czas. Zdaniem sądu w tej sytuacji nie ma podstaw do stosowania instytucji np. wad oświadczenia woli (np. złożonego pod wpływem błędu), albowiem umowa przewidywała taką sytuację. Zdaniem sądu, biorąc pod uwagę darmowy charakter umowy, takowa konstrukcja jest zgodna z zasadą swobody umów w rozumieniu art. 353 ¹ k.c. Czynności prawne nieodpłatne nie powinny bowiem korzystać z tak restrykcyjnej ochrony jak czynności odpłatne.

Zawarcie przez beneficjenta umowy subwencji było wymogiem koniecznym dla otrzymania subwencji finansowej. Nie było jednak gwarancji jej otrzymania w przypadku choćby nie pozyskania przez PFR kwoty finansowania albo nie spełnienia warunków programowych przez beneficjenta (§ 11 ust. 10 Regulaminu). W świetle § 13 ust. 3 Regulaminu Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że niektóre aspekty Programu mają charakter uznaniowy lub ocenny, w związku z tym odpowiednia decyzja będzie podejmowana przez PFR, lub podmiot, za pośrednictwem którego PFR realizuje Program, na zasadzie racjonalnej uznaniowości.

Na marginesie należy wskazać, iż ewentualne informacje, które mogły się pojawiać w okresie zawierania umowy np. na stronie internetowej w formularzu Q&Q, tj. „Najczęściej zadawane pytania” co do możliwości ubiegania się przez oddziały przedsiębiorców zagranicznych o środki w ramach Programu, nie były wiążące i nie zmieniały definicji beneficjenta, która od samego początku była taka sama. Kwestionariusz miał charakter ogólny i nie stanowił porady prawnej, zaś ostateczna ocena sytuacji przedsiębiorcy miała być dokonywana w oparciu o całokształt okoliczności jego konkretnie dotyczących, z uwzględnieniem postanowień regulaminu Programu. Rozstrzygające znaczenie miały więc postanowienia Regulaminu Programu, który faktycznie wyłączał podmioty zagraniczne od samego początku.

Podsumowując powyższe rozważania należy wskazać, iż wskazane przez pozwanego we wniosku dane Sąd uznał za nieprawdziwe w rozumieniu § 3 ust. 6 Umowy oraz § 3 ust. 6 Regulaminu. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji i oświadczeń, powód mógł żądać od przedsiębiorcy zwrotu udzielonej subwencji. Przy czym na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut pozwanego dotyczący braku wymagalności roszczenia w związku z brakiem poinformowania go o decyzji. Wbrew twierdzeniom pozwanego pismo powoda z 14 września 2023 roku wzywające do zwrotu subwencji (k. 92) stanowi decyzję o której mowa w § 3 ust. 6 Umowy, zgodnie z którym do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej Umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. Przede wszystkim, uwzględniając powyższe rozważania, w tym zastosowanie prawa cywilnego a nie administracyjnego, należało wskazać, że nie mamy tutaj do czynienia z decyzją administracyjną lecz decyzją w rozumieniu określonego rozstrzygnięcia – złożenia oświadczenia woli. Przy czym określnie „decyzja” ma drugorzędne znaczenie, biorąc pod uwagę treść pisma z którego wynika na czym miała polegać nieprawidłowość w złożonych przez pozwanego oświadczeniach oraz wyraźnie wezwanie do zwrotu subwencji w zakreślonym 7-dniowym terminie.

Powód w niniejszym procesie domagał się kwoty 511.393,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 23 czerwca 2023 roku do dnia zapłaty wskazując, że zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu termin zwrotu nienależnie uzyskanej subwencji wynosi 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej. Zapis ten nie mógł jednak w ocenie Sądu stanowić podstawy żądania odsetek za opóźnienie. Jeśli świadczenie jest nienależne, to jego zwrot (a co za tym idzie możliwość naliczania odsetek) nie staje się wymagalny z chwilą spełnienia świadczenia, czy też krótko po tej dacie, ale jako, że jest to świadczenie bezterminowe zastosowanie znajdzie przepis art. 455 k.c., zgodnie z którego treścią, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Zgodzić się należy m. in. z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2019 r., V CSK 600/18, Legalis, iż wobec bezterminowego charakteru roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, staje się ono wymagalne po wezwaniu do spełnienia świadczenia, a w razie braku takiego wezwania, z najwcześniejszym momentem, w którym do takiego wezwania mogłoby dojść.

Trudno zatem uznać, że pozwany pozostawał w opóźnieniu ze zwrotem subwencji zanim została mu doręczona decyzja zobowiązująca do zwrotu subwencji, a zatem zanim pozwany powziął świadomość o złożeniu nieprawdziwego oświadczenia. Jak wynika z zeznań powołanych świadków, pozwany pozostawał w przekonaniu, że jako oddział spółki zagranicznej może ubiegać się o subwencję. Taką informację uzyskał od pracownika banku, który działał w charakterze pełnomocnika PFR. Natomiast o tym, że subwencja jest nienależna dowiedział się dopiero na dalszym etapie postępowania. Brak był zatem podstaw do naliczenia odsetek w terminie 14 dni od otrzymania subwencji finansowej. Ponadto regulacja ta stoi w całkowitej sprzeczności z § 3 ust. 6 Umowy zgodnie z którym subwencja finansowa staje się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji powoda w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji.

Wezwanie do zapłaty z 14 września 2023 roku zostało doręczone pozwanemu 22 września 2023 roku (k. 93) a zatem uwzględniając siedmiodniowy termin na zwrot należności, należało zasądzić odsetki od 30 września 2023 roku. Powód nie miał zatem podstaw do zaliczenia wpłat na poczet odsetek za opóźnienie, skoro one nie powstały.

Biorąc pod uwagę powyższe zasądzeniu w okolicznościach niniejszej sprawy podlegała kwota wynosząca 373.191,94 zł, stanowiąca należność główną niezwróconej subwencji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 30 września 2023 roku do dnia zapłaty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 100 k.c. przy uznaniu, iż powód wygrał proces w 72,98 %, pozwany zaś w 27,02 %. Na należne powodowi koszty złożyły się kwota 25.570,00 zł tytułem opłaty od pozwu (k. 100), opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10.800,00 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r., łącznie 36 387 zł – po wyciągnięciu proporcji wygrania - 26 555,23 zł. Na koszty pozwanego złożyły się koszty zastępstwa procesowego wysokości 10.800,00 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 7 powołanego Rozporządzenia oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, łącznie 10817 zł, po wyciągnięciu proporcji wygrania - 2 922,75 zł. Różnica wskazanych kosztów na rzecz powoda wyniosła zatem 23 632,48 zł (26 555,23 zł - 2 922,75 zł). O odsetkach od kosztów sąd orzekł na podstawie art. art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

sędzia Grzegorz Babiński

ZARZĄDZENIE

(...)

sędzia Grzegorz Babiński