Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia del. Henryk Walczewski
Protokolant

po rozpoznaniu 21 czerwca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. M. działającej jako
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej(...)w R.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  oddala powództwo w zakresie żądania o ustalenie stwierdzenie nieważności aneksu nr 1 z dnia 12 września 2008 do umowy z dnia 8 lipca 2008 nr (...) o kredyt inwestycyjny zawartej między powódką a stroną pozwaną

2.  Oddala powództwo w zakresie żądania zapłaty kwoty 178 277, 89 zł wraz z odsetkami ustawowymi.

3.  zasądza od powódki B. M. działającej jako Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej (...) w R. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 5 417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, w tym kwotę 17 zł (siedemnaście złotych tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa procesowego.

Sędzia del. Henryk Walczewski

XXVI GC 577/20

UZASADNIENIE WYROKU
z dnia 28 czerwca 2021 r.

Powódka B. M. działająca jako przedsiębiorca pod nazwą Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej (...) w R., wniosła pozew przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) SA w W. o 1/ stwierdzenie nieważności aneksu nr 1 z dni 12 września 2008 do umowy kredytu z dnia 8 lipca 2008 i zapłatę kwoty 178 277, 89 zł, lub na wypadek nieuwzględnienia roszczenia w pkt . 1 - 2/ ustalenie w trybie art. 198 kpc nieważności aneksu nr 1 z dnia 12 września 2008 do umowy z dnia 8 lipca 2008. W pozwie powódka wskazała, że zawarła z pozwanym bankiem umowę kredytu inwestycyjnego (...) w rachunku kredytowym w walucie polskiej PLN w dniu 8 lipca 2008 r. Następnie powódka na swój wniosek dokonała przewalutowania tego kredytu na walutę obcą - franka szwajcarskiego CHF aneksem nr 1 z dnia 12 września 2008 r. Powódka wskazuje na nieważność umowy kredytowej wywołaną zamianami wynikającymi z Aneksu nr 1, wynikającą z zastosowania spreadem walutowym kursu kupna i sprzedaży CHF za walutę polską, który to kurs ustalał pozwany bank zupełnie dowolnie. Według twierdzenia powódki, doprowadziło to do bezpodstawnego świadczenia ze strony powódki na rzecz pozwanego banku, które pozwana oblicza na kwotę 178 277, 89 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany bank wniósł o oddalenie powództwa wskazując, że nie miała miejsca nieważność umowy kredytowej zawartej między powódką a pozwanym bankiem. Ważne postanowienia umowne doprowadziły do powstania zobowiązań pieniężnych w prawidłowej wysokości, zatem pozwany uzyskał należne świadczenia pieniężne od powódki i nie jest zobowiązany do ich zwrotu. Pozwany podkreślił, że proces kredytowy wskazuje na powstanie ważnej podstawy prawnej. Tak jak podano w pozwie, umowę zawarto na wniosek kredytowy pozwanej, po spełnieniu przez nią warunków do uzyskania kredytu w PLN. Kiedy powódka złożyła wniosek o przewalutowanie, również wniosek został uwzględniony po spełnieniu dodatkowych warunków przez powódkę. Następnie powódka wniosła o zmianę spłaty kredytu na wpłaty dokonywane w CHF, żeby uniknąć przewalutowania i spreadu – na co pozwany bank również wyraził zgodę. Powołana w pozwie nieważność Aneksu nr 1 nie ma miejsca, ponieważ kurs walutowy nie jest ustalany swobodnie przez bank, ale wynika z kursu waluty określanego przez bank centralny i inne instytucje finansowe. Ponadto pozwany zarzuca błędy w rachunkach powódki, która dokonuje obliczeń według kursu na dzień wniesienia pozwu bez uwzględnienia zmian kursu CHF a tym samym również zawyżenia wartości spłat za okresy kiedy kurs CHF do PLN był niższy. Ponadto pozwany zwraca uwagę, że mocą Aneksu nr 1 doszło do „przewalutowania kredytu”, a nie do „indeksacji kredytu do franka szwajcarskiego” jak wskazuje powódka. Stosownie do ust 12 Aneksu nr 1 - aneks stanowi integralną część umowy kredytu i nie stanowi nowej umowy kredytowej. Przez przewalutowanie kredytu doszło do istotnych zmian w umowie kredytowej z powódką, a w szczególności: a/ obniżeniu uległo oprocentowanie kredytu, b/ zmianie uległ sposób spłaty odsetek, c/ zmianie uległ sposób zmiany kredytu d/ zmianie uległy zasady spłaty zadłużenia przeterminowanego, e/ dokonano zmiany zabezpieczenia kredytu. Nadto mając na względzie specyfikę kredytu w walucie obcej, poinformowano powódkę o ryzykach, które aktualizowały się w przypadku zmiany kursu waluty polegające na wzroście zadłużenia wyrażonego w walucie polskiej a także zmianie stopy procentowej polegającej na wzroście odsetek przy wzroście stopy referencyjnej. Powódka oświadczyła, że została poinformowana o tych ryzykach i że ponosi to ryzyko. Ponadto kolejnym aneksem bank zezwolił powódce na spłatę zobowiązania w CHF, co czyniło zadość kolejnemu żądaniu powódki niezadowolonej z konieczności opłacania spreadu i spłaty zobowiązania wyrażonego w CHF w PLN po kursie ustalonym przez pozwany bank. Pozwany bank podkreśla, że umowa kredytu z pozwaną czyniła zadość prawu bankowemu ponieważ została w umowie określona wysokość zobowiązania i wysokość raty, początkowo w PLN a potem na podstawie Aneksu nr 1 w walucie CHF. Powódka miała swobodę wyboru waluty kredytu i z niej skorzystała. Wybierając kredyt w PLN spełniała wszystkie wymagania, a wnosząc o przewalutowanie na CHF spełniła dodatkowe wymagania i została poinformowana o ryzyku kursowym i jego skutkach. Powódka kierowała się swoim interesem ekonomicznym, a ponieważ obniżenie raty skutkiem przewalutowania jej odpowiadało – zgodziła się na wynikające z tego ryzyko. Powódka była rozeznana w skutkach ekonomicznych zawartej umowy kredytowej, a także kolejnych aneksów o które wnosiła. Do odpowiedzi na pozew załączone zostały dokumenty; wniosek o przewalutowanie kredytu z kwoty 240 000 PLN na CHF odręcznie podpisany i z odręcznymi uzupełnieniami powódki, tabele kursów walut na dzień 12 września 2008 r. i 28 lutego 2002 r. oraz 13 grudnia 2012 wraz z referencyjnymi stopami procentowymi na dzień 1 grudnia 2012 r.

Na rozprawie w dniu 21 czerwca 2021 r. strony zgodnie oświadczyły, że przedmiotem sporu jest zarzut nieważności umowy kredytowej spowodowany aneksem o przewalutowanie na CHF. Pełnomocnik powódki podkreślał że pozwany bank swobodnie ustalał wysokość spłaty kolejnych rat, wybierając najwyższy kurs wedle swego uznania, ponieważ z umowy wynikało, że bank samodzielnie obliczy wysokość raty w złotych i obciąży nią w złotych rachunek powódki dokonując w ten sposób spłaty każdej kolejnej raty. Według powódki różnica z tego powodu kształtowała się na poziomie od 200 do 500 zł miesięcznie, które powódka mogła zaoszczędzić kiedy samodzielnie kupowała CHF i wpłacała je bankowi na spłatę raty. Powódka wyjaśniła też na rozprawie, że dokonała przewalutowania kredytu kierując się poradą pracowników banku, którzy przekonali ją żeby zmieniła walutę kredytu bo wtedy raty będą niższe – i w ten sposób wprowadzili powódkę w błąd.

Sąd ustalił, poniższy stan faktyczny jako co do zasady niesporny

Dnia 8 lipca 2008 r. powódka zawarła z pozwanym bankiem umowę kredytu inwestycyjnego (...) nr (...). Suma udzielonego kredytu wynosiła 240 000 zł w postaci salda na rachunku do wykorzystania do dnia 30 lipca 2008. Oprocentowanie kredytu ustalono rocznie według stawki Wibor-s, wraz z marżą banku 3,1 pp. Za czynności związane z udzieleniem i obsługą kredytu bank pobiera prowizje i opłaty bankowe, określone w Taryfie prowizji i opłat banku, a w razie zmiany Trayfy kredytobiorca będzie informowany pisemnie. Spłata kredytu będzie następowała w 177 ratach miesięcznych płatnych 28 dnia każdego miesiąca w okresie od października 2008 r. do czerwca 2003 r. w kwocie po 1355, 93 zł a ostatnia rata wyrównawcza w wysokości 1356, 32 zł. W umowie uregulowano również inne sprawy związane np. ze spłatą zadłużenia przeterminowanego oraz postawieniem kredytu w stan wymagalności z powodu zadłużenia przeterminowanego, a także wypowiedzenia umowy kredytu. Zabezpieczeniem kredytu ustanowiono: 1. weksel in blanco wystawiony przez kredytobiorcę oraz poręczony przez jej współmałżonka, 2. Hipotekę zwykłą na 240 000 zł i hipotekę kaucyjną do kwoty 72 000 zł na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu użytkowego, 3. Przelew wierzytelności pieniężnej z umowy zabezpieczenia w/w lokalu, 4. Klauzulę potrącenia wierzytelności z tytułu kredytu z rachunku bankowego bieżącego powódki.

Dowód: kopia umowy na k 60 – 68, komplet załączników k 69 – 85

W dniu 12 września na wniosek powódki strony przystąpiły do podpisania aneksu nr 1 mocą którego „w związku z przewalutowaniem kredytu, wprowadza się następujące zmiany do umowy”. Kwota kredytu wyrażona w PLN została zastąpiona kredytem w kwocie 116 420, 08 CHF, jako stawkę referencyjną w miejsce Wibor-s ustanowiono Libor 1M, marża banku to 3,4 p.p. Postanowiono spłatę kredytu w 177 ratach miesięcznych płatnych do 28 dnia każdego miesiąca począwszy od października 2008 r. do czerwca 2023 r. po 657, 74 CHF, ostatnia rata 657, 84 CHF. Jako sposób spłaty postanowiono (§ 9), że bank będzie obciążać konto powódki równowartością raty kredytu po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w banku na dzień dokonania spłaty. Zabezpieczenie (§ 19 ust 1 pkt 2) zostało dostosowane do zmiany umowy przez określenie hipoteki zwykłej na kwotę 116 420, 08 CHF i kaucyjnej na kwotę 34 926, 02 CHF. Przewidziano też możliwość ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia (§ 20) na wypadek wzrostu wartości kredytu na skutek zmian kursowych. Natomiast z powodu zastosowania kredytu w walucie obcej, dodano w § 21 ust 4 i 5 który wskazuje że kredytobiorca oświadcza że został poinformowany o ryzyku a/ zmiany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat wraz z odsetkami – wyrażonego w walucie polskiej z powodu wzrostu kursu waluty kredytu, oraz b/ zmiany stopy procentowej polegającej na wzroście stawki referencyjnej. Powódka podpisała powyższe oświadczenie stanowiące treść aneksu i tym samym oświadczyła że ponosi powyższe ryzyka. Ponadto wraz z oświadczeniem o przyjęciu powyższego ryzyka postanowiono, że w całym okresie kredytowania kredytobiorca może dokonać zmiany waluty kredytu. W takim przypadku, zmianie może ulec wysokość zadłużenia z tytułu kredytu, wysokość stawki referencyjnej, wysokość marży oraz wysokość rat kredytu. W pkt 10 Aneksu nr 1 postanowiono, że pozostałe warunki umowy kredytu nie ulegają zmianie, a aneks obowiązuje od dnia 12 września 2008 r. czyli od dnia jego podpisania.

Dowód: kopia wniosku o zmianę kredytu na CHF na k 344

Kopia Aneksu nr 1 z dnia 12 września 2008 na k 86 - 88

W dniu 13 marca 2013 r. powódka podpisała z pozwanym bankiem Aneks nr 2, na podstawie którego postanowiono zmianę warunków spłaty kredytu, zastępując spłaty poprzez pobranie równowartości raty w walucie polskiej z konta powódki, spłatami pobieranymi w CHF ze specjalnie do tego utworzonego subkonta w CHF zasilanego w CHF przez powódkę. bezpośrednio w walucie CHF. Dalsze postanowienia dotyczące kredytu nie uległy zmianie. Dowód: kopia Aneksu nr 2 na k 89

Powódka zapewniała środki na spłatę kredytu a pozwany bank pobierał raty; początkowo w PLN z konta powódki po kursie sprzedaży walut według tabeli kursów obowiązującej na dzień spłaty, po zmianie dokonanej Aneksem nr 2 poprzez obciążanie subkonta zasilanego w CHF przez powódkę.

Dowód: okoliczność niesporna wykazana wyjaśnieniami stron w aktach sprawy

Przedmiotem sporu pozostają zarzuty powódki przeciwko Aneksowi z dnia 12 września 2008 r. wskazujące na jego nieważność oraz wywiedzione z tego skutki prawne. Przyczyną nieważności wg. powódki mają być postanowienia Aneksu nr 1 pozwalające pozwanemu bankowi zupełnie swobodnie i według własnego uznania określać kurs franka szwajcarskiego powiększony o tzw. spread. Skutkiem prawnym nieważności tego postanowienia ma być nieważność umowy kredytowej w całości, co zdaniem powódki prowadzi do nienależnego świadczenia jakie bank otrzymał skutkiem stosowania aneksu, w kwocie 178 277, 89 zł. Powódka dołączyła do pozwu swoje własne obliczenia w których porównała sumę pobranych przez bank wpłat według kursu określonego przez bank, z kwotą kredytu jaki powódka otrzymała. Różnicę pomiędzy sumą wpłat a kwotą kredytu powódka uznaje za świadczenie nienależne i żąda jego zwrotu. Na wypadek nieuznania przez Sąd zasadności nienależnego świadczenia i obowiązku jego zwrotu – powódka przedstawia w pozwie alternatywne żądanie ograniczone do nieważności umowy Aneksu nr 1.

Sąd zważył co następuje;

Powództwo jest bezzasadne w całości i podlega oddaleniu tak co do żądania oznaczonego w pozwie jako I czyli zarzutu nieważności Aneksu nr 1 wraz z żądaniem zwrotu kwoty 178 277, 89 zł jako świadczenia nienależnie otrzymanego od powódki, jak też co do alternatywnego żądania oznaczonego jako II polegającego na ustaleniu w trybie art. 189 k.p.c. nieważności Aneksu nr 1 z dnia 12 września 2008 do umowy z dnia 8 lipca 2008.

Zarzut nieważności umowy jest bezzasadny, ponieważ Aneks nr 1 z dnia 12 września 2008 r. nie zawiera postanowień nieważnych, także umowa z dnia 8 lipca 2008 nie jest dotknięta nieważnością. Niesłuszne są zarzuty powódki, że aneks ten zawiera niedozwolone klauzule pozwalające pozwanemu bankowi samodzielnie i poza warunkami umowy kształtować kurs CHF jako mnożnik do spłaty raty wyrażonej w PLN po przewalutowaniu kredytu.

Sąd miał na względzie następujące okoliczności i przesłanki :

1.  Powódka jako przedsiębiorca nie może się powoływać na dyspozycje art. 385/3 k.c. , ponieważ zamieszczona tam lista postanowień jako abuzywnych dotyczy tylko konsumentów

2.  Nie jest prawdą jakoby powódka działała nieświadomie wprowadzona w błąd przez bliżej nieokreślonych pracowników banku (jak powódka wskazywała na rozprawie w dniu 21 czerwca 2021 r.) którzy mieli udzielić jej rady jak obniżyć ratę kredytu poprzez zamianę jego waluty kredytu z PLN na CHF. Albowiem taka porada była prawdziwa, bowiem w czasie podpisywania umowy kredytowej raty płacone w CHF były niższe niż raty odpowiadającego mu kredytowi w PLN. Jednak zanim powódka przystąpiła do podpisania Aneksu nr 1, musiała się zapoznać z przygotowaną do podpisu dokumentacją a także spełnić dodatkowe warunki w zakresie zabezpieczenia (zamiana zabezpieczeń hipotecznych na walutę obcą i dodatkowe zgody współmałżonka). Podpisując Aneks nr 1 pozwana oświadczyła, że została poinformowana o ryzyku polegającym na zmianie wysokości zadłużenia kredytowego i wysokości raty w przeliczeniu na PLN skutkiem wzrostu kursu waluty kredytu. Powódka musiała być przekonana że to ryzyko rozumie i akceptuje skoro zdecydowała się podpisać Aneks nr 1. Oczywiście - powódka jak miliony innych kredytobiorców zapewne nie doceniała zagrożenia poważnego wzrostu kursu CHF. Jednak Sąd nie może przyjąć domniemania, jakoby przedsiębiorca może nie odpowiadać za skutki błędnych decyzji gospodarczych. Tym bardziej, że powódka regularnie spłacała swoje zadłużenie, co świadczy o jej rzetelności i odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązania. Nie ma zatem powodów aby brać pod uwagę zarzut nieważności przez brak świadomości powódki co do zagrożenia wzrostu zadłużenia i raty wywołanych wzrostem kursu waluty kredytu.

3.  Nie jest prawdą, jakoby bank zupełnie swobodnie i dowolnie ustalał kurs waluty kredytu, na podstawie którego dokonywał przeliczenia raty w walucie krajowej. Albowiem kursy walut są ustalane przez mechanizmy rynkowe i pochodzą od notowań podawanych przez banki centralne. Strona pozwana szczegółowo opisywała mechanizm kształtowania kursów walut, co nie wymaga powtórzenia w uzasadnieniu wyroku ponieważ są to powszechnie znane i akceptowane wiadomości w zakresie bankowości i rynków walutowych. Jednak w obliczu zarzutu nieważności należało ocenić inny aspekt zarzutu swobodnego określania kursu spłaty przez pozwany bank. Otóż powódka wyraziła zgodę w umowie na pobieranie raty ze swego konta po kursie sprzedaży waluty kredytu przez pozwany bank. Mając świadomość że możliwe są inne rozwiązania, np. przez spłatę raty w CHF z osobnego subkonta – dokonała takiej zmiany umowy w Aneksie nr 2.

4.  Nieważność umowy z powodu wadliwości Aneksu nr 1 mogła by mieć miejsce, gdyby powódka była zmuszona do zawarcia umowy w CHF z powodu braku zdolności kredytowej w walucie krajowej a warunki spłaty rat zostały by jej narzucone. Takie powody nie mają miejsca w niniejszej sprawie, ponieważ powódka najpierw uzyskała zdolność kredytową w PLN, a kiedy doszła do przekonania że niższe raty warte są ryzyka walutowego (które zaakceptowała w treści umowy osobnym oświadczeniem) – całkowicie dobrowolnie i świadomie dokonała przewalutowania kredytu na walutę obcą.

5.  Aneks nr 1 miał skutki zmiany umowy w całości co do jej istoty, ponieważ podpisanie aneksu nr 1 nastąpiło jeszcze przed terminem płatności pierwszej raty – kredyt był więc od początku realizowany jako kredyt w CHF. Nie ma żadnej wątpliwości co do zgodności umowy kredytowej z wymaganiami Prawa bankowego, ponieważ kwota kredytu została jednoznacznie określona tak samo jak ilość rat i ich wysokość oraz daty wymagalności. Natomiast należności uboczne jak stawka Wibor lub Libor z natury swej są zmienne i nie można ich było zapisać inaczej w umowie, niż przez odniesienie do aktualnego ich ustalenia na dzień powstania zobowiązania do spłaty, czego dokonują upoważnione do tego podmioty. Skutkiem aneksu nr 1 kredyt stał się kredytem w walucie obcej. W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości że kredyt został udzielony w PLN, ale skutkiem woli powódki i podpisanego przez nią Aneksu nr 1 waluta została zmieniona na CHF i warunki kredytu przeliczone tak, jakby powódka otrzymała CHF.

6.  Wymaga dowodu zarzut swobodnej i krzywdzącej dla powódki praktyki pozwanego banku, przez zawyżanie rat drogą zawyżania kursu sprzedaży waluty kredytu. Powódka nie podjęła nawet próby takiego dowodu, ponieważ nie wykazała niczego na okoliczność, aby kurs pozwanego był zawyżony w stosunku do kursu innych banków. Obliczenia powódki w zakresie tzw. nienależnego świadczenia do zwrotu są wadliwe, ponieważ nie uwzględniają zmian kursu walutowego w czasie spłaty kredytu. Kurs spłaty zadłużenia w CHF w walucie krajowej, wymaga analizy kursu dla każdej raty z osobna, ponieważ dla każdej raty obowiązywała aktualna tabela kursowa i zarzut zawyżenia kursu musi być badany i wykazany dla każdej raty z osobna. Ogólne analizy dołączone do pozwu a zaczerpnięte z zasobów Internetu nie mają znaczenia dla niniejszego procesu, a w przypadku sporu raczej wprowadzają w błąd, ponieważ autorzy publikacji zapewne nic nie wiedzieli o umowie powódki i niniejszym procesie.

Mając powyższe na względzie powództwo w niniejszej sprawie należało oddalić orzekając co do żądania głównego w pkt 1 sentencji jak i żądania ewentualnego w pkt 2 sentencji.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, obowiązek zwrotu kosztów zastępstwa procesowego stronie wygrywającej czyli na rzecz pozwanego banku - dotyczy powódki przegrywającej proces (art. 98 k.p.c.). Na koszty zastępstwa procesowego złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego według Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych w sprawach cywilnych oraz zwrot opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł.

Dnia 19 lipca 2021

Sędzia del. Henryk Walczewski

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

Sędzia del Henryk Walczewski