Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Piotr Wojtysiak (spr.)
Sędziowie:	SO Maja Smoderek SR del. Katarzyna Małysa
Protokolant:	st. sekr. sąd. Małgorzata Andrychowicz

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2019r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie

z dnia 27 października 2017 r., sygn. akt VI C 833/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz J. W. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 229/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 kwietnia 2017 r. J. W. wniosła o zasądzenie od (...) S.A. w W. kwoty 9 950,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 3 631,31 zł od dnia 9 października 2008 r. do dnia zapłaty, od kwoty 4 088,99 zł od dnia 1 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty i od kwoty 2 230,68 zł od dnia 2 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, ewentualnie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu.

W odpowiedzi na pozew z 14 czerwca 2017 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 27 października 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 9 950,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 30 maja 2017 r. do dnia zapłaty; w pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2 677,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Od powyższego orzeczenia pozwany wniósł apelację zaskarżając je w zakresie pkt I i III oraz zarzucając naruszenie

1.  art. 3 k.p.c., w związku z art. 6 k.c. i w związku z art. 232 k.p.c. poprzez pozbawione podstaw przyjęcie, iż:

a.  strona powodowa udowodniła roszczenie dochodzone pozwem, co do zasady podczas, gdy dowodzenie przez powódkę przesłanek abuzywności sprowadzało się wyłącznie do odwoływania się do motywów rozstrzygnięcia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie XVII AmC 2600/11 i wywodzenia na tej podstawie, że wydany przez SOKiK wyrok skutkuje tzw. „rozszerzoną prawomocnością”, z pominięciem faktu, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów badał inny wzorzec umowy, aniżeli ten, na podstawie którego powódka zawarła umowę z pozwanym;

b.  powódka udowodniła występowanie przesłanek abuzywności spornego postanowienia, w szczególności co do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia jej interesów jako konsumenta, który to ciężar spoczywał na powódce, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c. w związku z art. 385 ¹ k.c.), a której to przesłanki powódka nie wykazała;

c.  to na pozwanym spoczywał ciężar dowodu w zakresie wykazania, że sporne postanowienie nie spełnia przesłanek abuzywności - w przebiegu postępowania i przy podejmowaniu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie Sąd w istocie przyjął rodzaj nieuzasadnionego na gruncie obowiązującej regulacji prawa materialnego i procesowego - domniemania abuzywności spornego postanowienia, które to domniemanie mogłoby zostać ewentualnie obalone, zwłaszcza, iż przy uwzględnieniu pełnej treści umowy, którą stanowi łącznie umowa i Regulamin, uregulowanie na gruncie zawartej przez strony umowy dotyczące tzw. ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, nie dawało podstaw do odwoływania się do żadnej z form klauzul tzw. szarych i domniemania z art. 385 ³k.c.;

2.  art. 479 ⁴³k.p.c. w związku z art. 365 k.p.c. i 366 k.p.c., poprzez nieuzasadnione zastosowanie tego przepisu i oparcie rozstrzygnięcia na powieleniu ocen wywiedzionych z motywów rozstrzygnięcia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w okolicznościach, w których w odróżnieniu od kontroli abstrakcyjnej wzorca umownego dokonywanej w trybie art. 479 ³⁶ i nast. k.p.c., do której również odnoszą się hipoteza i dyspozycja art. 479 ⁴³ k.p.c., postanowienia umowy (nie zaś wzorca umownego) zawartej przez powódkę, podlegają wyłącznie indywidualnemu badaniu pod kątem oceny wystąpienia przesłanek z art. 385 ¹ k.c. z uwzględnieniem kryteriów z art. 385 ² k.p.c.;

3.  art. 227 k.p.ca i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a.  pominięcie przy ustaleniach faktycznych sprawy i w ocenie materiału dowodowego dowodu z przesłuchania powódki w zakresie w jakim z dowodu tego wynikało, że powódka wnioskowała o udzielenie kredytu na sfinansowanie wszystkich kosztów nabycia nieruchomości, a także sfinansowanie wszystkich kosztów okołokredytowych oraz prac wykończeniowych na kredytowanej nieruchomości i wyprowadzenie przez Sąd wniosku, że korzyść z zawartej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego była rażąco jednostronna, podczas, gdy powódka poprzez ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu mogła zaciągnąć kredyt w wysokości wyższej (na czym jej zależało), bez konieczności wieloletniego gromadzenia oszczędności i zamieszkiwania w wynajętym mieszkaniu (ponoszenia kosztów związanych z wynajmem nieruchomości);

b.  pominięcie przy ustaleniach faktycznych sprawy i w ocenie materiału dowodowego dowodu z przesłuchania powódki w zakresie w jakim z dowodu tego wynikało, że powódka nie dążyła do wyjaśnienia zasad związanych z zabezpieczeniem w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, co doprowadziło Sąd I Instancji do błędnych ustaleń faktycznych, że powódka pytała o kolejne opłaty, podczas, gdy inicjatywy takiej powódka nie wykazała;

c.  wyprowadzeniu przez Sąd I instancji z materiału dowodowego sprawy wniosków z niego niewynikających jakoby pozwany bank zapewnił sobie poprzez sporny zapis § 3 ust. 3 dodatkową i nieuzasadnioną korzyść banku, podczas, gdy objęcie kredytu ubezpieczeniem odbywało się na warunkach odpłatnych, i ustanowienie tego rodzaju dodatkowego zabezpieczenia wynikało z uwzględnienia proporcji pomiędzy żądanym zakresem kredytowania, a wartością nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, kształtującą się w taki sposób, iż wobec w/w relacji, pozwany bank nie miał faktycznej, realnej i uzasadnionej w świetle obowiązującego porządku prawnego osiągnięcia wyłącznie poprzez zabezpieczenie hipoteczne spłaty kredytu takiego stanu, w którym zaspokojenie wierzytelności banku z tytułu spłaty kredytu wraz z należnym oprocentowaniem, możliwe było w początkowym okresie z realizacji praw banku jako uprawnionego z tytułu hipoteki;

4.  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów i dokonanie tejże w sposób dowolny, nie oparty ani na materiale dowodowym sprawy, ani również na dostępnych Sądowi orzekającemu w sprawie, z urzędu, kryteriach prawnych, poprzez pozbawione jakichkolwiek uzasadnionych podstaw przyjęcie, iż w relacji kredytobiorca - bank udzielający kredytu, powódka jako kredytobiorca powinna mieć możliwość uczestniczenia w ustalaniu kursu walut obcych ogłaszanych w tabelach kursowych banku, czy też że możliwym jest ścisłe ustalenie wysokości tychże kursów na przyszłość, i wobec powyższego wyprowadzenie wniosku, iż wobec braku wpływu kredytobiorcy na wysokość kursu waluty waloryzacji kredytu na przyszłość, co najmniej dla dat odnowienia ochrony ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, postanowienia umowy w zakresie odnoszącym się do odnowienia ochrony ubezpieczeniowej na kolejne okresy uznać należy za niedozwolone postanowienia umowne;

5.  art. 98 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powódka wygrała sprawę w całości, wobec wywiedzenia, że odsetki stanowią jedynie świadczenie uboczne, podczas, gdy posiadają one wymierną wartość pieniężną zaś wobec wartości roszczenia, które uległo oddaleniu powódka wygrała sprawę w 61,30 %, co stanowiło podstawę do stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu;

6.  art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. art. 385 ² k.c. poprzez wadliwą ich wykładnię polegającą na:

a.  sprowadzeniu oceny abuzywności spornego postanowienia umowy kredytu zawartego w § 3 ust. 3 do ustalenia czy było ono przedmiotem indywidualnego uzgodnienia pomiędzy stronami i wywiedzeniu wniosku o jego abuzywności z faktu, że niebyło przedmiotem negocjacji stron podczas, gdy nieuzgodnienie postanowienia z konsumentem nie stanowi samo w sobie o abuzywności postanowienia, a otwiera jedynie drogę do badania wystąpienia przesłanek abuzywności w postaci sformułowania praw i obowiązków konsumenta z naruszeniem dobrych obyczajów, w sposób rażąco naruszający jego interes;

b.  nieprawidłowej interpretacji przesłanek abuzywności: ukształtowania praw i obowiązków konsumenta niezgodnie z dobrymi obyczajami oraz naruszenia interesu konsumenta w kwalifikowanym, rażącym stopniu, poprzez przyjęcie, że wystąpienie przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami automatycznie bez dalszego rozważania prowadzi do wystąpienia przesłanki rażącego naruszenia interesów powódki oraz poprzez brak dostatecznego rozważenia czy w tej konkretnej sprawie doszło do sformułowania praw i obowiązków powódki w spornej klauzuli z naruszeniem dobrych obyczajów i w sposób rażąco naruszający interes strony powodowej jako kredytobiorcy, w tym przede wszystkim interes ekonomiczny;

c.  nieuzasadnionym przyjęciu przez Sąd Rejonowy, iż zabezpieczenie interesu wierzyciela (pozwanego banku) poprzez ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w sposób ukształtowany w spornej klauzuli może być ocenione jako naruszające dobre obyczaje i nieuzasadnione, a do tego prowadzące do rażącego naruszenia interesów strony powodowej, w okolicznościach, w których sposób zabezpieczenia jest zgodny z prawem, jak i nie stanowił nadmiernego obciążenia strony powodowej jako kredytobiorcy, jednocześnie zaś taki sposób zabezpieczenia niwelował ryzyka i ciężary związane z ustanowieniem zabezpieczeń w innej formie;

d.  niezasadnym pominięciu niekwestionowanej przez powódkę, a dowodzonej przez stronę pozwaną okoliczności, iż w przypadku wniesienia przez kredytobiorcę, wymaganego przez bank do udzielania kredytu, wkładu własnego bądź też wcześniejszej spłaty kwoty kredytu odpowiadającej wymaganemu przez pozwanego wkładowi własnemu, koszty opłat zarówno po stronie banku, jak i po stronie kredytobiorcy, nie powstałyby, jako że koszty te związane są wyłącznie i bezpośrednio z zakresem żądanego przez stronę powodową kredytowania, przekraczającego próg nie pociągający za sobą ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń, przewidziany nie tylko przez pozwanego (do 80% wartości nieruchomości), ale i inne banki uczestniczące w obrocie i oferujące podobne produkty bankowe);

e.  błędnej wykładni art. 385 ² k.c., polegającej na wyłączeniu z zakresu oceny wystąpienia przesłanek z art. 385 ¹ k.c. szeregu okoliczności mających miejsce w dacie zawarcia umowy kredytu przez strony pod kątem zgodności spornego postanowienia z dobrymi obyczajami i dokonanie tej oceny w oderwaniu od tych okoliczności, w oparciu o własne przekonanie Sądu;

7.  art. 93 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 65 § 2 k.c. polegające na nieuzasadnionym dającym się wyprowadzić z motywów rozstrzygnięcia Sądu I instancji, przyjęciu, iż czynności pozwanego banku wyrażone w spornym postanowieniu umowy, zmierzające do uzyskania dodatkowego zabezpieczenia udzielanego kredytu w taki sposób, aby wartość zabezpieczeń kredytu, jak i możliwość zaspokojenia poprzez realizację tych zabezpieczeń, będąca wyrazem szczególnego uprawnienia banku wynikającego ze zwiększonego, w przypadku kredytu powódki, ryzyka ponoszonego przez bank, mogą zostać uznane za abuzywne;

8.  art. 385 ¹ k.c., w zw. z art. 385 ² k.c. oraz z art. 22 ¹ k.c. poprzez pozbawione podstaw przyjęcie, iż przepis art. 385 ¹ k.c. stanowi wyraz paternalistycznej ochrony przyznanej konsumentowi jako stronie umowy zawartej z przedsiębiorcą w taki sposób, iż powód jako konsument nie jest obowiązany do wykazania żadnej, chociażby elementarnej staranności, przy podejmowaniu decyzji o wstąpieniu w relację kontraktową z przedsiębiorcą jest uprawniony aby kierować się wyłącznie własnymi, uzasadnionymi oczekiwaniami co do zawieranej umowy, zwłaszcza wówczas, kiedy konsument będący stroną umowy zawartej z przedsiębiorcą jest osobą posiadającą wyższe wykształcenie, doświadczenie w korzystaniu z produktów hipotecznych waloryzowanych kursem CHF;

9.  art. 410 § 2 k. c., poprzez pozbawione podstaw przyjęcie, iż pozwany bank uzyskał bez podstawy prawnej korzyść kosztem strony powodowej w stopniu odpowiadającym kosztom objęcia kredytu powódki, ubezpieczeniem brakującego (niskiego) wkładu własnego, jak zdaje się wywodzić Sąd Rejonowy - w wyniku przeniesienia na kredytobiorcę kosztów ustanowienia zabezpieczenia;

10.  art. 411 pkt 1 k.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że powódka znajdowała się w sytuacji przymusowej bowiem powódka wiedziała, że nie była zobowiązana do świadczenia, wobec tego, że treść umowy nie ulegała zmianie od samego początku, również w dniu zawarcia umowy obowiązywały przepisy regulujące klauzule niedozwolone w obrocie z konsumentami;

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości bądź poprzez zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesu za I Instancję w ten sposób, że koszty te winny zostać stosunkowo rozdzielone, stosownie do treści art. 100 k.p.c. w ten sposób, że pozwany winien zostać obciążony kosztami procesu w 61,30 %, powód zaś w 38,70 %, stosowanie do wartości roszczenia, któremu uległ oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania w obu instancjach według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu w całości.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz ich ocenę prawną. W ocenie Sądu Okręgowego, nieuzasadniony jest podniesiony przez pozwanego zarzut naruszenia artykułu 233 k.p.c. Normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (vide: wyrok SN z dn. 6 listopada 1998 r., sygn. akt II CKN 4/98; wyrok SN z dn. 10 kwietnia 2000 r., sygn. akt V CKN 17/00). Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie wnioskowanym przez strony i dokonał niebudzących wątpliwości ustaleń faktycznych, nie uchybiając przy tym zasadom z art. 231 § 1 k.p.c.

Zauważyć należy, iż zasadnicze elementy stanu faktycznego sprawy były między stronami bezsporne, w szczególności dotyczące samego faktu zawarcia umowy kredytowej, jej treści, wysokości i terminów dokonywanych przez powódkę wpłat i sposobów ich rozliczenia przez stronę pozwaną. W zasadniczej części nie budziły też wątpliwości okoliczności zawarcia umowy.

Spór stron dotyczył w zasadzie wyłącznie prawnej oceny stanu faktycznego. W szczególności strona pozwana twierdziła, że § 3 ust. 3 umowy nr (...) nie stanowił tzw. klauzuli abuzywnej w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c., przy czym na uzasadnienie tego stanowiska przytaczała argumenty wskazujące na odmienną ocenę stanu faktycznego sprawy, zwłaszcza wiedzy powódkę o treści tego postanowienia na wcześniejszych etapach procedury udzielenia kredytu.

Przedmiotem badania w świetle dyspozycji art. 385 ¹ § 1 k.c., było to czy postanowienie § 3 ust. 3 umowy, zobowiązujące powódkę do zapłaty opłat na pokrycie składki z tytułu tzw. ubezpieczenia niskiego wkładu, wiązało ją, czy też stanowiło niedozwolone postanowienie umowne, którym nie była związana.

Jak wskazano w literaturze, „by określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu komentowanego przepisu, spełnione muszą zostać cztery warunki:

– umowa musi być zawarta z konsumentem,

– postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie,

– postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,

– postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy głównych świadczeń stron”.(A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, LEX/el., 2011, kom. do art. 385 ¹, pkt 9).

W sprawie nie budziło wątpliwości, że pozwany bank zawarł umowę z konsumentem, a postanowienia nie dotyczyły głównych świadczeń. Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego jest jednym ze sposobów zabezpieczeń spłaty kredytu. Zabezpieczenie ma charakter jedynie akcesoryjny i nie jest świadczeniem niezbędnym przy ustalaniu treści umowy, dlatego ma ono charakter wyłącznie uboczny.

Zgromadzony materiał dowodowy nie mógł być podstawą ustalenia, że ww. postanowienia umowne zostały uzgodnione indywidualnie. Zgodnie z art. 385 § 3 k.c. nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta. Ujmując to dosadniej - nie jest możliwe, by postanowienia wzorca, które są inkorporowane do umowy na podstawie art. 384 § 1 lub 2 k.c., były przedmiotem indywidualnych uzgodnień pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Reguła ta dotyczy zarówno samych postanowień wzorca, jaki i tych, które uprzednio zawarte w nim włączone zostały do treści umowy.

W sprawie niniejszej było oczywiste, że powód nie miał wpływu na ustalenie treści wzorca, stworzonego przez bank na długo przed zawarciem z nim którejkolwiek z umów. Zapoznanie z treścią wzorca i zgoda na zawarcie umowy, której treść reguluje ten wzorzec to podstawa ustalenia związania konsumenta treścią tego wzorca - stosownie do treści art. 384 k.c. - związany wzorcem jest ten, komu doręczono wzorzec przy zawarciu umowy. Samo zapoznanie się z treścią doręczonego przy zawarciu umowy wzorca nie stanowi natomiast negatywnej przesłanki abuzywności i nie ma wpływu ma ocenę pozytywnych jej przesłanek. Kodeks wyklucza przyjęcie indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych w tej sytuacji w zdaniu drugim art. 385 ¹ § 3 k.c.- nieuzgodnione indywidualnie są postanowienia umowne przyjęte z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Natomiast przesłanka ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia jego interesów z art. 385 § 1 k.c. tyczy się oceny treści wzorca, a nie sposobu jego wprowadzenia do umowy.

Przechodząc zatem do oceny spełnienia ww. przesłanek, wskazać należy, iż interpretacji pojęcia dobrych obyczajów należy dokonywać w oparciu o normy pozaprawne, jak normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej, a także zasady etyczne stosowane we wszystkich rodzajach działalności ze szczególnym uwzględnieniem zasady lojalności. Sąd Najwyższy stwierdził, że „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Ponadto, Sąd Najwyższy stwierdził, że przepis art. 385 ¹ § 1 zd. 1 k.c. jest odpowiednikiem art. 3 ust. 1 dyrektywy nr 93/13/WE, stanowiącym, że klauzulę umowną, która nie została uzgodniona indywidualnie, należy uznać za niedozwoloną, jeżeli naruszając zasadę dobrej wiary, powoduje istotną i nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków kontraktowych na niekorzyść konsumenta (vide: wyrok SN z dn. 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04; wyrok SN z dn. 3 lutego 2006 r., sygn. akt I CK 297/05).

Wzorzec umowny – zastosowany w obu zawartych przez powódkę umowach kredytowych - oceniany w sprawie niniejszej kształtował jej obowiązki w sposób niezgodny z zasadą równorzędności stron i jednocześnie został wprowadzony do umowy w takich okolicznościach, że konsument w chwili podpisania umowy nie miał możliwości ocenić jego ekonomicznych skutków. Konsument ponosił cały ciężar ekonomiczny zawarcia umowy ubezpieczenia, choć kontrahent nie przedstawił mu ani warunków opłacanej ochrony ubezpieczeniowej, ani skutków wypłaty świadczenia z ubezpieczenia dla kredytobiorcy.

Dalszą przyczyną stwierdzenia abuzywności przy abstrakcyjnej kontroli wzorca było ustalenie, że w jego treści nie zdefiniowano pojęć umożliwiających wyliczenia wysokości świadczenia obciążającego klienta. Nie zawiera on także postanowień wskazujących, jakie inne zdarzenie poza całkowitą spłatą kredytu będzie powodować zakończenie okresu ubezpieczenia.

Należy zgodzić się w całej rozciągłości z argumentacją Sądu Rejonowego, że przy ocenie ukształtowania przedmiotowym postanowieniem umownym praw i obowiązków konsumenta zasadnym było odniesienie się do rozważań dokonanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 24 sierpnia 2012 r. (sygn. akt XVII AmC 2600/11) oraz wyroku z dnia 20 listopada 2013 r. (sygn. akt VI ACa 1521/12) dotyczących postanowień wzorca umownego o tożsamej treści. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale podjętej w składzie siedmiu sędziów z dnia 20 listopada 2015 r. (sygn. akt III CZP 17/15) „prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.)”. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że „prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone - także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c.) - nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w związku z art. 479 ⁴³ k.p.c.)”. Zatem w sprawie niniejszej należało mieć na względzie ocenę zaskarżonego wzorca dokonaną przez powołany wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, choć wydane przez niego rozstrzygniecie nie wykluczało przeprowadzenia jego indywidualnej kontroli.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta stwierdzając abuzywność przy abstrakcyjnej kontroli wzorca ustalił, że w jego treści nie zdefiniowano pojęć umożliwiających wyliczenie wysokości świadczenia obciążającego klienta. Nadto wzorzec nie zawierał postanowień wskazujących, jakie inne zdarzenie, poza całkowitą spłatą kredytu, będzie powodować zakończenie okresu ubezpieczenia. Z taką samą sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Nadto, nie sposób podzielić argumentacji pozwanego, aby korzyścią konsumenta z zawarcia nieekwiwalentnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu był sam fakt zawarcia umowy kredytowej. Takiego twierdzenia nie można przede wszystkim pogodzić z ustawowym obowiązkiem kształtowania stosunków umownych bez niedozwolonych postanowień z konsumentem. Świadczeniami ekwiwalentnymi wynikającymi z umowy kredytowej jest ze strony banku wypłata sumy kredytu, a ze strony kredytobiorcy zapłata wynagrodzenia, czyli prowizji i odsetek umownych od całej kwoty udzielonego kredytu, w tym również sumy ubezpieczonej. Zapłata za uzyskanie przez bank ubezpieczenia niskiego wkładu w żaden sposób nie obniżyła wysokości wynagrodzenia w zakresie ubezpieczonej kwoty.

Wbrew zarzutom apelacji, nie doszło do naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 70 ust. w zw. z art. 93 ust. 1 prawa bankowego poprzez ich niezastosowanie. Sąd Okręgowy nie kwestionuje, bowiem samej dopuszczalności i skuteczności korzystania z ubezpieczenia niskiego wkładu, jako formy zabezpieczenia spełnienia części świadczenia z umowy kredytu, ale uznaje za abuzywne, co do treści, te postanowienia umowy, według których koszt zabezpieczenia ponosi w całości konsument nie uzyskując w zamian żadnych korzyści. O ekwiwalentności świadczenia przy korzystaniu z tego rodzaju zabezpieczenia można byłoby mówić tylko wówczas, gdyby poniesienie kosztów ubezpieczenia skutkowałoby dla kredytobiorcy uzyskaniem niższego oprocentowania kredytu, co najmniej w zakresie zabezpieczonej części lub gdyby w kosztach uzyskania zabezpieczenia partycypowałby również Bank, albo gdyby opłacone przez kredytobiorcę zabezpieczenie zmniejszyło zakres lub ciężar ustanowienia innych zabezpieczeń.

Dla zachowania równowagi kontraktowej zysk Banku z tytułu pobrania większego wynagrodzenia w postaci wyższego oprocentowania od wyższej kwoty udzielonego kredytu musi odpowiadać partycypacji w kosztach uzyskania zabezpieczenia, które umożliwia ukształtowanie umowy kredytu na takich warunkach.

Ponadto należy mieć na uwadze, że ubezpieczenie niskiego wkładu jest formą zabezpieczenia, którego koszt klient poniósł bezzwrotnie. Z zapłatą całej ceny za ubezpieczenie nie wiąże się ustanowienie zabezpieczenia, którego realizacja doprowadzi do zwolnienia kredytobiorcy z długu. W przypadku zabezpieczenia rzeczowego (hipoteki) zaspokojenie z przedmiotu zabezpieczenia skutkuje jednocześnie wygaśnięciem zobowiązania dłużnika. Natomiast przy realizacji ubezpieczenia niskiego wkładu kredytobiorca nie zwalnia się z długu, ulega zmianie tylko jego wierzyciel. Dlatego regułę ponoszenia kosztów ustanowienia zabezpieczenia rzeczowego przez dającego zabezpieczenia nie można przenosić na reguły ponoszenia kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu, z którego realizacji dłużnik nie uzyskuje żadnych ekonomicznych korzyści.

Dodatkowo należy zauważyć, że ustanowienie omawianego zabezpieczenia w żaden sposób nie obniżyło wymogów, co do form i treści innych zabezpieczeń przedstawionych przez kredytobiorcę W szczególności, suma hipoteki ustanowionej na nieruchomości nie została obniżona o wartość kwoty, której zwrot został zagwarantowany ubezpieczeniem niskiego wkładu.

Na ocenę abuzywności przedmiotowego postanowienia umownego nie miały wpływu okoliczności towarzyszące zawarciu umowy kredytowej. Niezależnie bowiem od tego, z jakich przyczyn konsument zdecydował się na zawarcie takiej umowy i czy posiada wykształcenie pozwalające mu na potencjalnie lepsze zrozumienie postanowień umowy, postanowienie nie określające świadczenia głównego, które nie zostało z konsumentem indywidualnie uzgodnione, a które rażąco narusza jego interesy i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, uznać należy za niedozwolone, a jako takie niewiążące stosownie do art. 385 ¹ § 1 k.c. Podnoszenie przy ocenie treści umowy argumentu dotyczącego okoliczności jej zawarcia w postaci zapoznania się przez konsumenta z treścią wzorca i wyrażeniem zgody na jego zastosowanie (zgoda na ponoszenie wszelkich kosztów zabezpieczeń ustalonych według treści wzorca umownego inkorporowanego do umowy) wskazuje na niezrozumienie przesłanek umożliwiających badanie i stwierdzenie abuzywności w świetle powyższego przepisu.

W świetle powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy stwierdził, że kwota uiszczona przez powódkę na rzecz pozwanego łącznej wysokości 14 982,18 zł stanowiła świadczenie nienależne, w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., bowiem wskutek uznania postanowienia § 3 ust. 3 umowy nr (...) kredytowej za klauzulę niedozwoloną, odpadła podstawa do pobrania składek tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu zgodnie z art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. (postanowienie nie wiązało konsumenta). Tym samym zaktualizowały się przesłanki uzasadniające dokonanie zwrotu przez Bank nienależnie uzyskanej kwoty. Strona pozwana uzyskała korzyść majątkową poprzez obciążenie powódki kosztami zawarcia z ubezpieczycielem przez pozwany Bank umowy ubezpieczenia niskiego wkładu i wzbogaciła się o pobrane od niej kwoty z tego tytułu. Dlatego ww. świadczenie spełnione przez powódkę na rzecz pozwanego stanowiło świadczenie nienależne, w rozumieniu art. 410 § 2 k.c.

Stwierdzając zatem prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego oraz bezzasadność apelacji, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

W zakresie kosztów postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy określoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wysokość zasądzonej kwoty odpowiada wysokością stawce minimalnej wynagrodzenia pełnomocnika określonej w § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia apelacji (1 800 zł x 50% = 900 zł).