Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Renta Drozd-Sweklej

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2022 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko (...) z siedzibą w D. Oddział w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda M. K.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie

z dnia 30 listopada 2021 r., sygn. akt I C 4100/20

1.  oddala apelacje;

2.  nie obciąża M. K. kosztami postepowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 2139/22

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 lipca 2020 r. powód M. K. zażądała zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego (...) z siedzibą w (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Oddziału w P. z siedzibą w W. kwoty 250,00 EUR wraz z odsetkami ustawowymi z a opóźnienie od dnia 21 marca 2019 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany zażądał oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2021 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od M. K. na rzecz (...) z siedzibą w (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Oddziału w P. z siedzibą w W. kwotę 287,00 PLN (dwieście osiemdziesiąt siedem złotych) kosztów procesu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła strona powodowa, zaskarżając wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 2.4 Warunów i Postanowienia z dnia 15 sierpnia 2017 r. – Ogólny Regulamin Przewozu (...), art. 65 § 2 k.c., art. 117(1) § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c., art. 5 dyrektywy Rady 3/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r., art. 778 k.c. oraz art. 327(1) § 1 pkt 2 k.p.c.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania w II instancji, wraz z kosztami zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Apelacja jako pozbawiona zasadności podlegała oddaleniu.

Sąd Odwoławczy podzielił w całości dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, a także wyprowadzoną na ich podstawie ocenę prawną powództwa. Sąd I instancji powołał prawidłowe przepisy prawne i przeprowadził ich prawidłową wykładnię. Ostateczną ocenę materiału dowodowego i wnioski Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy uznał za trafne.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybień zarzucanych mu w wywiedzionym środku zaskarżenia, które mogłyby doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia, które odpowiada prawu.

Nie powinno ulegać wątpliwości, że klauzula prorogacyjna zawarta w postanowieniu artykułu 2 punktu 4 warunków i postanowień – Ogólnego Regulaminu Przewozu (...) (dalej: (...)), przyznająca jurysdykcję sądom (...) jest niedozwolonym postanowieniem umownym w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c., a w konsekwencji powódka tą klauzulą nie była związana, czemu dała wyraz wytaczając powództwo przed sądem polskim. Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 30 listopada 2021 r. odmówił odrzucenia pozwu na podstawie zarzutu braku jurysdykcji pozwanego przedstawionego przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty. Na etapie postępowania apelacyjnego, strony nie składały zastrzeżeń co do powyższej kwestii.

W treści podniesionych zarzutów strona powodowa forsowała tezę o zasadności zastosowania prawa (...) jedynie w kontekście terminu przedawnienia dochodzonego pozwem roszczenia. Strona powodowa wskazuje tym samym, że należy zastosować prawo (...) w zakresie terminów przedawnienia roszczeń. Zatem w pozostałej części prawidłowym pozostaje zastosowanie polskiego prawa cywilnego, m.in. przez pryzmat art. 385 ^{( 3)} pkt 23 k.c.(wyłączenie jurysdykcji polskiej jako niedozwolona klauzula umowna).

Z jednej strony skarżąca zatem twierdzi, że klauzula jurysdykcyjna zawarta w art. 2 ust.4 (...) nie była przedmiotem indywidualnych negocjacji i jako taka jest niedozwolona, z drugiej zaś strony właściwość prawa (...) co do wykładni umowy (zawarta w tym samym art. 2.4) miała być lub nie miała (wedle strony powodowej) zgodna z intencją i wolą umawiających się stron.

Taka wybiórcza wykładnia zapisów umowy jest nieuprawniona, w szczególności w kontekście skutków zastosowania art. 385(1) k.c. oraz literalnej treści zapisów klauzuli 2.4 (...). Stosownie do treści art. 385 (1) § 2 k.c. jeżeli postanowienie umowy jako niedozwolone nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Klauzule abuzywne są bezskuteczne względem konsumenta z mocy samego prawa oraz już od chwili zawarcia umowy. Podkreślić należy, że niedozwolone postanowienie umowne nie wiąże konsumenta w całości, a nie tylko w takim zakresie, w jakim jego treść jest niedopuszczalna. Wynika to w sposób wyraźny z treści art. 6 ust. 1 dyrektywy UE nr 93/13 („na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta”). Sąd stwierdzający niedozwolony charakter postanowienia umownego nie jest uprawniony do modyfikacji treści niedozwolonego postanowienia umownego tj. do zachowania w mocy fragmentu takiego postanowienia lub do dostosowania go do innych postanowień umowy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17 oraz z dnia 9 maja 2019 r.. I CSK 242/18).

Zgodnie z treścią postanowienia zwartego w ust. 2.4: (...)w braku odmiennych postanowień wynikających z Konwencji lub obowiązującego prawa, umowa przewozu zawarta z nami jako przewoźnikiem, niniejsze Ogólne Warunki Przewozu, oraz nasz Regulamin podlegają interpretacji zgodnie z przepisami prawa (...) i wszelkie spory wynikające lub związane z umową przewozu będą polegały jurysdykcji (...) sądów. Zgodnie zatem z powyższym, właściwość prawa (...) na gruncie tego postanowienia została ściśle powiązana jedynie z wyłączną jurysdykcją sądów (...). Wykładnia literalna powyższego postanowienia prowadzi nadto do uznania, że prawo (...) znajduje zastosowanie tylko przy braku odmiennych uregulowań wynikających z obowiązującego prawa. Skarżąca nie mogła poddać sprawy pod jurysdykcję prawa (...) stosownie do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (R. I), bowiem z kwestionowanej klauzuli umownej wynika, że zapisy (...) oraz Regulaminu podlegają jedynie interpretacji (a więc wykładni) zgodnie z przepisami prawa (...), nie przewidują jednak właściwości prawa (...) dla wszelkich elementów łączącej strony umowy. Stąd też założenia, że strony kwestionowanej umowy przewozu uzgodniły i miały zamiar objąć właściwością prawa (...) kwestię przedawnienia okazały się bezzasadne.

Dochodzenia roszczeń odszkodowawczych i terminu ich przedawnienia dotyczy postanowienie 15.5 (...), które w ocenie Sądu Okręgowego ma charakter regulacji szczególnej w stosunku do ogólnego postanowienia 2.4. Postanowienie to stanowi, że: „Wszelkie prawa do odszkodowania wygasną a, jeżeli roszczenie nie zostanie zgłoszone w ciągu dwóch lat od dnia przylotu do miejsca przeznaczenia lub dnia, w którym przewóz zakończył się. Metoda obliczenia terminu przedstawienia zostanie określona na podstawie przepisów prawa obowiązującego w jurysdykcji, w której toczy się sprawa”. Po pierwsze, ustanawia on umowny termin zawity, po upływie którego następuje utrata prawa do odszkodowania, oraz wskazuje prawo właściwe do ustalenia terminu przedawnienia roszczeń. Zdanie pierwsze postanowienia 15.5 przewiduje skutek niezachowania terminu na zgłoszenie roszczenia przewoźnikowi. Skutkiem tym jest utrata (wygaśniecie) prawa do odszkodowania po upływie dwóch lat od przylotu do miejsca przeznaczenia. Postanowienie to nie stanowi modyfikacji terminu przedawnienia roszczenia, który wynika z przepisów prawa, lecz przewiduje umowny termin zawity do dochodzenia roszczenia. W ocenie Sądu Okręgowego, zgodnie z zasadą swobody umów uznać należało za dopuszczalne wprowadzenie zastrzeżenia w umowie terminu zawitego, którego niezachowanie powoduje utratę określonych uprawnień wynikających z umowy. Natomiast termin ten nie jest tożsamy z upływem terminu przedawnienia roszczenia. Różne są bowiem skutki upływu tych terminów. Upływ okresu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia. Zdanie drugie postanowienia 15.5 w zakresie terminu przedawnienia odsyła wprost do „przepisów prawa obowiązującego w jurysdykcji, w której toczy się sprawa”. W konsekwencji należało stwierdzić, że jeżeli sprawa toczy się przed sądem polskim, to roszczenie podlega terminom przedawnienia określnym przez prawo polskie.

Zarzut naruszenia art. 778 k.c. okazał się chybiony.

Stosownie do treści tego przepisu roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany. Dominujący pogląd judykatury wskazuje, że roszczenie pasażera w przypadku odwołania lotu, jego opóźnienia lub odmowy przyjęcia pasażera na pokład przedawnia się z upływem terminu rocznego zastrzeżonego dla umowy przewozu według art. 778 k.c. Odpowiedzialność przewoźnika nie zależy od wykazania przez pasażera jego winy ani powstałej szkody, tym bardziej termin roczny znajduje uzasadnienie funkcjonalne. Wobec braku dodatkowych wymagań stawianych dla dochodzenia roszczeń przez uprawnionego należy uznać go za wystarczający dla ich potencjalnego zaspokojenia. Wiąże się to z celem jak najszybszego uzyskania odszkodowania w sprawach standardowych, nie wymagających zindywidualizowanej oceny, w przeciwieństwie do przypadków dochodzenia szkód wynikłych wskutek przewozu. (por. uchwała Sądu Najwyższego z 17 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 111/16)

Za takim stanowiskiem opowiedział się również Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 22 listopada 2012 r., C-139/11 wskazując, że do przedawnienia roszczenia o odszkodowania opartego na przepisach rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów stosować się powinno przepisy danego państwa członkowskiego.

Skoro planowany lot miał zostać zrealizowany 25 lipca 2018 r., to roszczenie skarżącej uległo przedawnieniu z końcem 25 lipca 2019 r., zaś powództwo zostało wniesione w dniu 22 lipca 2020 r., zatem po upływie okresu przedawnienia. Roszczenie przewidziane w art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. nie mogło zostać uwzględnione z uwagi na upływ rocznego terminu przedawnienia określonego w art. 778 k.c.

Sąd Odwoławczy nie dostrzegł także podstaw do zastosowania art. 5 k.c. Zgodnie z wypracowanym orzecznictwem ochrona zagrożonego interesu w inny sposób, możliwe jest zastosowanie art. 5 k.c., ale jedynie w formie zarzutu w obronie przed działaniami mieszczącymi się w treści łączącego strony stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 października 2017 r., II CSK 7/17) Podniesienie zarzutu przedawnienia stanowi realizację prawa podmiotowego strony pozwanej. W judykaturze przyjmuje się, że uznanie podniesienia zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa jest możliwe całkowicie wyjątkowo, w wypadkach szczególnie rażących i wtedy, gdy indywidualna ocena okoliczności sprawy wskazuje, że opóźnienie w dochodzeniu przedawnionego roszczenia nie jest nadmierne i było usprawiedliwione szczególnymi przyczynami (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2019 r., IV CSK 503/17). Tylko nielojalne, intencjonalne działania pozwanego, które byłyby ukierunkowane na wyrządzenie szkody wierzycielowi, mogłyby uzasadniać zgłoszenie zarzutu przedawnienia za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 604/00). W ocenie Sądu Odwoławczego, powódka nie wykazała okoliczności, mogących uzasadnić nadużycie prawa podmiotowego przez pozwanego. Materiał dowodowy sprawy nie wskazuje, aby pozwany skorzystał ze swojego prawa w sposób, który mógłby zostać zakwalifikowany jako szczególnie rażące jego nadużycie. Natomiast sam charakter dochodzonego roszczenia wprawdzie dochodzonego przez konsumenta nie stanowi wystarczającej, szczególnej okoliczności przemawiającej za nieuwzględnieniem zarzutu przedawnienia.

Chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 327(1) § 1 pkt 2 k.p.c. Naruszenie przepisu określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 stycznia 2013 r., w sprawie sygn. akt I ACa 1075/12). Z treści uzasadnienia wynika, że Sąd Rejonowy przedstawił podstawy prawne rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa, które zastosował. W zakresie wystarczającym i pozwalającym na odczytanie podstaw przyjętego stanowiska, odniósł się do zastosowania prawa (...) w przedmiotowej sprawie.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z zasadą art. 102 k.p.c. odstępując od obciążenia M. K. kosztami postępowania w instancji odwoławczej. Jak wskazał Sąd Najwyższy, przepis art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego przepisu powinny być przy tym ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego ( por. postanowienie Sąd Najwyższy z dnia 17 kwietnia 2013 r., V Cz 107/12, z dnia 24 października 2012 r., IV Cz 61/13).

Sąd Okręgowy ferując zaskarżone rozstrzygnięcie uznał, że za zastosowaniem art. 102 k.p.c. przemawia przede wszystkim uzasadnione subiektywne przekonanie konsumenta o zasadności dochodzonego roszczenia z uwagi na istniejące rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych rozstrzygających w sprawach o podobnym stanie faktycznym w kwestii zastosowania odpowiednich terminów przedawnienia roszczenia z umowy przewozu osób.