Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: sekretarz sądowy Julia Kraszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lipca 2024 roku w Warszawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko R. K.

o zapłatę i zmianę wysokości świadczenia

1. umarza postępowanie w części obejmującej żądania:

a. zapłaty kwoty 284.383,95 zł (dwieście osiemdziesiąt cztery tysiące trzysta osiemdziesiąt trzy złote 95/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia 23 maja 2023 roku do dnia zapłaty tytułem części roszczenia o zwrot równowartości kapitału kredytu,

b. zapłatę kwoty 198.516,80 zł (sto dziewięćdziesiąt osiem tysięcy pięćset szesnaście złotych 80/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty tytułem wynagrodzenia za korzystanie z kapitału,

c. zmianę wysokości świadczenia,

d. zapłatę kwoty 61.112,60 zł (sześćdziesiąt jeden tysięcy sto dwanaście złotych 60/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty tytułem waloryzacji sądowej,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powoda:

a. kwotę 27.720,83 zł (dwadzieścia siedem tysięcy siedemset dwadzieścia złotych 83/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

b. ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 284.393,95 zł (dwieście osiemdziesiąt cztery tysiące trzysta dziewięćdziesiąt trzy złote 95/100) od dnia 18 grudnia 2021 roku do dnia 18 maja 2023 roku,

3. oddala powództwo w pozostałej części

4. rozdziela stosunkowo koszty procesu, przyjmując, że powód wygrał sprawę w 61,12%, a pozwany wygrał sprawę w 38,88% i pozostawia szczegółowe wyliczenie kosztów procesu Referendarzowi Sądowemu.

Sygn. akt XXVIII C 112/22

UZASADNIENIE

Powód (dalej także jako: bank) w ostatecznie sformułowanym żądaniu (k. 319) wniósł o zasądzenie od pozwanego (dalej także jako: kredytobiorcy, konsumenta):

- kwoty 27.720,83 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23.05.2023 r. do dnia zapłaty

- odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 312.114,78 zł z od dnia 18.12.2021 r. do dnia 22.05.2023 r.

W pozostałym zakresie powód cofnął pozew.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16.05.2007 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany udzielił stronie pozwanej kredytu w kwocie 313.108,08 PLN na okres 516 miesięcy w celu sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...). Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stawki LIBOR CHF 6M i stałej marży banku.

Umowa przewidywała, że kredyt jest indeksowany do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy wypłacanego w transzach bank wysyła do kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej (§ 2 ust. 2). Kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Banku (...) (§ 7 ust. 1).

Dowód: umowa – k. 38-40.

Bank uruchomił kredyt kwotą 312.114,78 zł łącznie w dniu 17.05.2007 r.

W okresie od dnia 17.05.2007 r. do dnia 20.04.2023 r. bank pobrał od strony pozwanej łącznie kwoty:

- 95.897,65 zł i 39.039,40 CHF tytułem spłaty rat kredytu,

- 3.100,08 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu,

- 104 zł tytułem prowizji za podwyższone ryzyko,

- 1.768 zł tytułem opłaty za ubezpieczenie pomostowe,

- 16.735,26 zł tytułem składek ubezpieczenia na życie,

- 25.338,16 zł tytułem składek ubezpieczenia nieruchomości.

Dowód: dyspozycje, zaświadczenie – k. 41-51, 164-168.

Dniu 11.05.2017 r. pozwany złożył wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, domagając się ustalenia, że § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy kredytu stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Pozwany wskazał, że wskazane postanowienia nie wiążą go, jednocześnie zaś umowa w dalszym ciągu wiąże strony w pozostałym zakresie.

Pismem z dnia 17.07.2017 r. powód odpowiedział na powyższe zawezwanie, wskazując, że nie widzi możliwości zawarcia ugody.

Dowód: zawezwanie – k. 184-196, odpowiedź – k. 197-203.

Pozwem z dnia 25.01.2018 r. kredytobiorca wniósł o zasądzenie od banku na jego rzecz kwoty 49.399,82 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o ustalenie, że postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy kredytu stanowią niedozwolone postanowienia umowne, ewentualnie o ustalenie nieważności całej umowy kredytu.

Pozew ten został złożony do Sądu Okręgowego w Warszawie, w którym został zarejestrowany pod sygnaturą akt III C 163/18. Odpis pozwu został doręczony bankowi w dniu 12.03.2018 r.

W dniu 8.05.2018 r. bank wniósł odpowiedź na pozew, w której wskazał, że umowa kredytu nie jest sprzeczna z prawem ani nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych.

Pismem procesowym z dnia 27.08.2020 r. kredytobiorca dokonał modyfikacji powództwa w ten sposób, że wniósł o ustalenie nieważności umowy kredytu, ewentualnie o zasądzenie od banku na jego rzecz kwoty 49.399,82 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Odpis tego pisma procesowego został doręczony bankowi w dniu 7.01.2021 r.

Wyrokiem z dnia 17.06.2021 r., sygn. akt XXV C 303/20 Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił nieważność umowy kredytu zawartej przez strony.

Wyrokiem z dnia 21.04.2023 r., sygn. akt VI ACa 575/22 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację banku o d powyższego wyroku i zasądził od banku na rzecz kredytobiorcy kwotę 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów powstępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu pozwu wskazano że § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy kredytu stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § k.c.), a umowa jest nieważna w całości.

Dowód: doręczenie – k. 52, pozew – k. 53-61, odpowiedź na pozew – k. 62-93 , zawiadomienie i pismo procesowe – k.94-113, wyrok – k. 315, wyrok i uzasadnienie wyroku – k. 244-271 .

W dniu 3.12.2021 r. pozwanemu zostało doręczone pismo, w którym została wezwany przez bank do zapłaty w terminie 14 dni kwoty 510.631,58 zł tytułem należności wynikających z nieważności umowy kredytu zawartej przez strony, z czego 312.114,78 zł tytułem równowartości wypłaconego kapitału kredytu i 198.516,80 zł tytułem świadczenia polegającego na korzystaniu z kapitału banku.

Dowód: wezwanie wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru - k. 114-118.

W dniu 15.05.2023 r. powodowi zostało doręczone pismo, w którym pozwany wezwał go do zapłaty w terminie 3 dni kwoty 309.229,21 zł, to jest:

- 95.897,65 zł tytułem spłaty rat kredytu w PLN,

- 39.039,40 CHF tytułem spłaty rat kredytu CHF (równowartość kwoty 183.524,22 zł przy przeliczeniu CHF na PLN według kursu średniego NBP 4,7010 PLN/CHF z dnia 21.04.2023 r., czyli daty prawomocnego wyroku),

- 3.100,08 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu,

- 104 zł tytułem prowizji za podwyższone ryzyko,

- 1.768 zł tytułem opłaty za ubezpieczenie pomostowe,

- 16.735,26 zł tytułem składek ubezpieczenia na życie,

- 8.100 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Dowód: wezwanie wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru - k. 206-218.

W dniu 22.05.2023 r. na adres powoda zostało nadane przesyłką poleconą pismo, w którym pozwany oświadczył, że potrąca przysługującą mu wierzytelność w kwocie 301.129,21 zł z wierzytelnością powoda w kwocie 312.114,78 zł.

Dowód: oświadczenie wraz z potwierdzeniem nadania - k. 219-221.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Strona powodowa częściowo cofnęła pozew przed rozpoczęciem rozprawy, a zatem wymóg z art. 203 § 1 k.p.c. został spełniony. Ponadto okoliczności sprawy nie wskazują, aby cofnięcie pozwu było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzało do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). Wobec tego postępowanie zostało w powyższym zakresie umorzone na podstawie art. 355 k.p.c.

Powództwo jest zasadne w pozostałej części w przeważającym zakresie.

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast fakt, że stronie pozwanej przysługuje wobec strony powodowej analogiczne roszczenie sam z siebie nie może uzasadniać oddalenia powództwa banku o zapłatę na podstawie art. 411 pkt 2 lub 4 k.c.1 Nie zachodzą także przesłanki do zastosowania art. 409 k.c. lub art. 5 k.c.

Powód wypłacił stronie pozwanej łącznie kwotę 312.114,78 zł tytułem uruchomienia kredytu, a zatem powodowi przysługiwała wierzytelność w tej wysokości wobec pozwanego. Wierzytelność ta została w znacznej części umorzona na skutek oświadczenia pozwanego o potrąceniu, co zostało szczegółowo omówiono w dalszej części uzasadnienia.

Zarzut braku wymagalności roszczenia.

Sąd nie podziela stanowiska strony pozwanej, że dochodzone przez powoda roszczenie jest niewymagalne. Stanowisko, według którego świadczenie wynikające z nieważności umowy miałoby powstawać dopiero po prawomocnym stwierdzeniu nieważności tej umowy nie ma oparcia w obowiązujących przepisach, ponieważ nieważność umowy działa ex tunc, a zatem wyrok stwierdzający nieważność umowy ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny. Niezależnie jednak od tego, wyrok ustalający nieważność umowy kredytu zawartej przez strony uprawomocnił się w toku niniejszego procesu, a tym samym w dacie zamknięcia rozprawy roszczenie powoda było już niewątpliwie wymagalne, natomiast zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy (art. 316 § 1 k.p.c.).

Przedawnienie.

Jak wcześniej wskazano, umowa kredytu nie jest bezwzględnie nieważna z uwagi na jej sprzeczność z ustawą (art. 58 § 1 k.c.) ani z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), a wobec tego bieg terminu przedawnienia roszczenia powoda nie rozpoczynał się już w dniu spełnienia przez niego świadczenia wobec pozwanych (wypłaty kredytu), lecz, zgodnie z art. 120 § 1 zdaniem drugim k.c., od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy ^.2 Nie sposób bowiem uznać, aby bank mógł podjąć czynności zmierzające do dochodzenia swojego roszczenia wobec kredytobiorcy we wcześniejszym terminie, skoro uprzednio nie wiedział, że postanowienia umowy kredytu są kwestionowane przez kredytobiorcę, który wywodzi swoje roszczenie restytucyjne z nieważności umowy. Z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika, że najwcześniejszą chwilą, z którą powód uzyskał powyższą wiedzę było doręczenie mu odpisu pozwu zawierającego żądanie ewentualne ustalenia nieważności umowy kredytu w dniu 12.03.2018 r. Natomiast doręczenie powodowi zawezwania do próby ugodowej nie zainicjowało biegu terminu przedawnienia, skoro zawezwanie to nie obejmowało żadnego żądania opartego na nieważności umowy kredytu, a w jego treści pozwany wprost wskazał, że umowa wiąże strony z wyłączeniem niedozwolonych postanowień umownych i może być dalej wykonywana.

W konsekwencji, bieg terminu przedawnieniu rozpoczął się z dniem 12.03.2018 r. Termin przedawnienia roszczenia powoda, jako związanego z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, wynosił 3 lata (art. 118 k.c.). Roszczenie powoda nie było przedawnione w dniu 9.07.2018 r., czyli w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, a zatem zgodnie z art. 5 ust. 1 tej ustawy, do roszczenia powoda miał zastosowanie termin przedawnienia wynikający z art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 9.07.2018 r., czyli termin ten kończył się z upływem ostatniego dnia roku kalendarzowego.3 Bieg terminu przedawnienia roszczenia powoda upływałby zatem z dniem 31.12.2021 r., aczkolwiek przed tą datą doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia na skutek wniesienia pozwu w dniu 23.12.2021 r. (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.) – k. 125. W rezultacie, roszczenie powoda nie jest przedawnione.

Co więcej, strona pozwana w niniejszej sprawie podniosła zarzut potrącenia. W konsekwencji strona pozwana w sposób konkludentny zrzekła się zarzutu przedawnienia roszczenia powoda o zwrot równowartości kapitału kredytu (art. 117 § 2 k.c.). Należy bowiem podzielić prezentowane w orzecznictwie i literaturze stanowisko, że „Strona składająca oświadczenie o potrąceniu własnej należności, niezależnie zresztą od jej istnienia i zaskarżalności, własnym działaniem zmierza do zaspokojenia przedawnionego roszczenie, tym bardziej więc akceptuje jego istnienie, wyraża wolę wywiązania się z własnego obowiązku spełnienia takiego świadczenia, świadomie rezygnuje tym samym z możliwości uchylenia się od jego zaspokojenia przez podniesienie zarzutu przedawnienia.”4

Ponadto, nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że roszczenie powoda jest jednak przedawnianie, to po rozważeniu interesów stron względy słuszności uzasadniają stwierdzenie, że w niniejszej sprawie ma miejsce wyjątkowy przypadek, uzasadniający nieuwzględnienie upływu terminu przedawnienia (art. 117 ¹ § 1 k.c.). W przeciwnym wypadku doszłoby bowiem do sytuacji, w której strona pozwana odzyskałaby od powoda wszystkie spełnione świadczenia, natomiast powód nie odzyskałby od strony pozwanej żadnych świadczeń. Tak daleko idąca dysproporcja nie znajduje uzasadnienia nawet jeśli wziąć pod uwagę, że strona pozwana jest konsumentem, a powód jest bankiem, który stosował w umowie niedozwolone postanowienia umowne. Do tożsamego wniosku prowadzi rozważenie okoliczności wskazanych w art. 117 ¹ § 2 k.c., a mianowicie faktu, że termin przedawnienia roszczenia powoda wynosi zaledwie 3 lata w zestawieniu z 10-letnim terminem przedawnienia roszczenia strony pozwanej, a tym bardziej z 43-letnim okresem, na który została zawarta umowa kredytu (art. 117 ¹ § 2 pkt 1 k.c.), faktu, że powód wystąpił z pozwem w krótkim czasie po ewentualnym upływie terminu przedawnienia (art. 117 ¹ § 2 pkt 2 k.c.) oraz faktu, że opóźnienie we wniesieniu pozwu przez powoda wynikało z tego, że od 2018 roku toczyło się postępowanie sądowe dotyczące stwierdzenia, czy umowa kredytu jest nieważna, w toku tego postępowania kredytobiorca nigdy nie podnosił, że nie zamierza zwrócić kapitału kredytu i uznaje roszczenie banku z tego tytułu za przedawnione, natomiast deklarował, że jest świadoma skutków stwierdzenia nieważności i godzi się na nie - czego logiczną konsekwencją musiało być zatem zaakceptowanie faktu, że kredytobiorca powinien zwrócić bankowi równowartość kapitału kredytu.

Zarzut potrącenia.

Zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanego okazał się skuteczny w znacznej części. Oświadczenie o potrąceniu złożone przez pozwanego spełnia wymogi z art. 498-499 k.c., zaś zarzut potrącenia został złożony zgodnie z art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c.

Zarzut potrącenia został zgłoszony w piśmie procesowym wniesionym w dniu 30.05.2023 r. (k. 223), a zatem przed upływem 14 dni od daty, w której wierzytelność pozwanego stała się wymagalna (czyli od dnia 19.05.2023 r. skoro w dniu 15.05.2023 r. powodowi zostało doręczone wezwanie do zapłaty w terminie 3 dni).

Podstawą zarzutu potrącenia jest wierzytelność pozwanych z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda (art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c.). Mianowicie obie wierzytelności obejmują roszczenia o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej samej nieważnej umowy kredytu. Jest przy tym oczywiste, że nieważność umowy oznacza, że każdej ze stron przysługują osobne wierzytelności o zapłatę, jednak nie oznacza to, że wynikają one z innych stosunków prawnych – w obu wypadkach są to wierzytelności o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej samej nieważnej umowy. Odmienna interpretacja oznaczałaby, że niemożliwe jest zgłoszenie zarzutu potrącenia wierzytelności o zwrot świadczenia nienależnego, co prowadziłoby do zupełnie nieracjonalnych rezultatów. Wobec tego konieczne jest przyjęcie wykładni funkcjonalnej i systemowej (uwzgledniającej, że zgodnie z art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony) przepisu art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c., uwzględniającej możliwość przedstawienia do potrącenia wierzytelności z tytułu świadczenia nienależnego spełnionego w wykonaniu tej samej nieważnej umowy.

Powód uwzględnił zarzut potrącenia do kwoty 284.383,95 zł i w tym zakresie cofnął pozew, a zatem w części pomiędzy stronami było bezsporne, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności. Natomiast sporne pozostawało, czy potrącenie było skuteczne w pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 27.720,83 zł.

Pozwany objął oświadczeniem o potrąceniu własną wierzytelność w kwocie 301.129,21 zł. Wprawdzie w oświadczeniu o potrąceniu pozwany nie wskazał, jakie dokładnie części składowe obejmuje wierzytelność przedstawiona do potrącenia, niemniej jednak zestawienie treści tego oświadczenia z uprzednim wezwaniem do zapłaty uzasadnia wniosek, że intencją pozwanego było potrącenie wszystkich wierzytelności objętych wezwaniem z wyłączeniem wierzytelności w kwocie 8.100 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Tym samym oświadczenie pozwanego o potrąceniu obejmowało wierzytelności w kwotach wskazanych uprzednio w pkt 1-6 wezwania z dnia 9.05.2023 r. (k. 206), czyli kwoty:

- 95.897,65 zł tytułem spłaty rat kredytu w PLN,

- 39.039,40 CHF tytułem spłaty rat kredytu CHF (równowartość kwoty 183.524,22 zł przy przeliczeniu CHF na PLN według kursu średniego NBP 4,7010 PLN/CHF z dnia 21.04.2023 r., czyli daty prawomocnego wyroku),

- 3.100,08 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu,

- 104 zł tytułem prowizji za podwyższone ryzyko,

- 1.768 zł tytułem opłaty za ubezpieczenie pomostowe,

- 16.735,26 zł tytułem składek ubezpieczenia na życie.

Sąd podziela stanowisko powoda, że powyższe oświadczenie o potrąceniu było nieskuteczne w zakresie przedstawionej do potrącenia wierzytelności o zapłatę kwoty 16.735,26 zł tytułem składek ubezpieczenia na życie. Mianowicie w zakresie ubezpieczeń, w których ubezpieczonym nie jest bank, lecz kredytobiorca, takich jak ubezpieczenie na życie, ubezpieczenie nieruchomości lub ubezpieczenie od utraty pracy lub pobytu w szpitalu (tzw. ubezpieczenie kredytu) z ochrony ubezpieczeniowej korzysta kredytobiorca, a nie bank, a zatem bank po przekazaniu składek ubezpieczycielowi nie pozostaje już wzbogacony (art. 409 k.c.). Co więcej, po przekazaniu składek przez bank na rzecz zakładu ubezpieczeń (który to fakt nie budzi wątpliwości), bank nie posiada już legitymacji biernej w zakresie żądania zwrotu równowartości tych składek, a ewentualna legitymacja bierna może przysługiwać tylko towarzystwu ubezpieczeń, które nie jest pozwanym w niniejszej sprawie. Nie sposób również pominąć faktu, że w zamian za uiszczone składki ubezpieczeń stronie powodowej faktycznie była udzielana ochrona ubezpieczeniowa, a tym samym nie sposób uznać, aby kredytobiorca w związku z tym zubożony. Co więcej, omawiane stosunki ubezpieczenia stanowią osobne stosunki prawne od umowy kredytu, a zatem nieważność umowy kredytu nie skutkuje nieważnością tych umów ubezpieczenia – inaczej niż w zakresie ubezpieczenia pomostowego lub ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, które są integralnie powiązane z umową kredytu. Prawdą jest, że cesja praw z umów ubezpieczenia nieruchomości, ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia od utraty pracy stanowią zabezpieczenia kredytu, niemniej jednak te umowy mogą funkcjonować niezależnie od umowy kredytu (inaczej niż właśnie ubezpieczenie pomostowe, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego czy choćby zabezpieczenie w postaci hipoteki). Tożsame stanowisko jest wyrażane w orzecznictwie5 i literaturze6.

W związku z powyższym, oświadczenie o potrąceniu było skuteczne w zakresie kwoty 284.393,95 zł, natomiast nie było skuteczne w zakresie kwoty 16.735,26 zł (wskazanie na potrącenie składek ubezpieczenia nieruchomości w kwocie 8.742,16 zł przez powoda Sąd potraktował jako oczywistą omyłkę – k. 319). Na skutek potrącenia wierzytelności pozwanego w kwocie 284.393,95 zł z wierzytelnością powoda w kwocie 312.114,78 zł obie wierzytelności umorzyły się wysokości 284.393,95 zł (art. 499 k.c.), a zatem powodowi przysługiwała nadal wobec pozwanego wierzytelność w kwocie 27.720,83 zł, która wobec tego została zasądzona od pozwanego na rzecz powoda.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). W dniu 3.12.2021 r. stronie pozwanej zostało doręczone pismo, w którym strona powodowa wezwała do zapłaty w terminie 14 dni kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie, a zatem strona pozwana popadła w opóźnienie z dniem 18.12.2021 r. i od tej daty zostały zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Pozwany nie zaspokoił wierzytelności powoda co do kwoty 27.720,83 zł, a zatem w zakresie tej kwoty odsetki zostały zasądzone od niego do dnia zapłaty. Natomiast wierzytelność w kwocie 284.393,95 zł została zaspokojona przez potrącenie. Oświadczenie o potrąceniu miało moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.), a zatem od daty, kiedy wierzytelność pozwanego przedstawiona do potrącenia stała się wymagalna (art. 498 § 1 k.c.), czyli w dniu 19.05.2023 r., tj. w dacie, w której upłynął 3-dniowy termin zapłaty wyznaczony powodowi wezwaniem doręczonym mu w dniu 15.05.2023 r. Tym samym odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 284.393,95 zł należało zasądzić od pozwanego do dnia poprzedzającego datę wymagalności jego wierzytelności, czyli do dnia 18.05.2023 r. (a nie do dnia 22.05.2023 r., jak tego żądał powód).

Koszty procesu.

Powód żądał początkowo zasądzenia od pozwanego kwoty 510.631,58 zł. Powód wygrał sprawę w zakresie żądania zasądzenia kwoty 312.114,78 zł, w tym także w zakresie, w którym postępowanie zostało umorzone co do kwoty 284.393,95 zł, gdyż w tym zakresie powód cofnął pozew po złożeniu przez pozwanego w toku procesu oświadczenia o potrąceniu (należy tutaj dodać, że zarzut potrąceniu został zgłoszony przez pozwanego dopiero po roku od doręczenia mu pozwu i po upływie około 1,5 roku od doręczenia mu przedprocesowego wezwania do zapłaty, a zatem pozwany dał bankowi powód do wytoczenia sprawy i tym samym nie zachodziły podstawy do zastosowania art. 101 k.p.c. Powód przegrał zaś sprawę w zakresie żądania zapłaty kwoty 198.516,80 zł, w zakresie której postępowanie zostało umorzone na skutek cofnięcia pozwu, przy czym w tym wypadku cofnięcie pozwu nie wynikało ze spełnienia świadczenia przez pozwanego, natomiast roszczenie to było bezzasadne od samego początku. W rezultacie powód wygrał sprawę w 61,12%, a pozwany wygrał sprawę w 38,88%. Powyższe uzasadniało stosunkowe rozliczenie kosztów procesu (art.100 k.p.c.).

Szczegółowe wyliczenie kosztów procesu zostało pozostawione Referendarzowi Sądowemu (art. 108 § 1 k.p.c.).

Zdaniem Sądu brak jest podstaw do odstąpienia od obciążenia strony pozwanej kosztami procesu. Jest faktem, że konieczność rozliczenia świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu wynika z zawarcia w umowie kredytu niedozwolonych postanowień umownych przez bank, jednak niniejszy proces w części obejmującej zwrot równowartości kapitału kredytu został wywołany przez postawę strony pozwanej, która podniosła bezzasadny zarzut przedawnienia roszczenia powoda.

1 Por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6.07.2021 r., III CZP 41/20,

- uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

2 Por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

3 Por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.05.2022 r., III CZP 46/22,

4 Por.:

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10.09.2014 r., I ACa 1720/13,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11.05.2022 r., I CSK 542/22,

- K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024, komentarz do art. 117 k.c., pkt 39.

5 Por.:

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19.08.2020 r., I ACa 1002/19,

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25.09.2020 r., VI ACa 332/19.

6 Por. D. Rogoziński, Rozliczenia stron nieważnej umowy kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, Warszawa 2022, s. 108-110.