Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Katarzyna Dawid – Birska

Protokolant: sekretarz sądowy Aleksandra Dudzińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 października 2022 roku w Warszawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i o zapłatę ewentualnie o zapłatę

ustala, że umowa kredytu konsolidacyjno – hipotecznego nr (...) z dnia 22 lipca 2008 roku, jest nieważna;

zasądza od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. S. kwotę 16 499,43 chf (szesnaście tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt dziewięć franków szwajcarskich i czterdzieści trzy centymy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 października 2022 roku do dnia zapłaty;

oddala powództwo w pozostałym zakresie;

zasądza od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. S. kwotę 6 547 zł (sześć tysięcy pięćset czterdzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 817/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 23 listopada 2022 roku

W pozwie, wniesionym w dniu 05 marca 2021 roku (k. 70 – data nadania przesyłki poleconej) przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. (dalej też jako (...) Bank (...) S.A.” lub „Bank”), powódka A. S. domagała się – w związku z nieważnością umowy kredytu konsolidacyjno-hipotecznego nr (...), zawartej dnia 22 lipca 2008 roku przez nią z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. – zasądzenia od strony pozwanej na jej rzecz kwot 86 495,40 zł oraz 26 780,78 chf wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, wskazując, że:

- na kwotę 86 495,40 zł składa się suma rat kapitałowo - odsetkowych pobranych od niej w walucie PLN w okresach: od lutego 2011 roku do listopada 2012 roku włącznie; lutym 2014 roku; czerwcu 2015; od września 2015 roku do grudnia 2015 roku włącznie; od lutego 2016 roku do kwietnia 2016 roku włącznie; lipcu 2016 roku; wrześniu 2016 roku; październiku 2016 roku; styczniu 2017 roku; lutym 2017 roku; maju 2017 roku; lipcu 2017 roku; od września 2017 roku do listopada 2017 roku; kwietniu 2018 roku; sierpniu 2018 roku; wrześniu 2018 roku; od listopada 2018 roku do lutego 2019 roku; kwietniu 2019 roku; maju 2019 roku; sierpniu 2019 roku; październiku 2019 roku; lutym 2020 roku.

- na kwotę 26 780,78 chf składa się suma rat kapitałowo - odsetkowych pobranych od niej w okresie od grudnia 2012 roku do kwietnia 2020 roku z wyłączeniem okresów: lutego 2014 roku, czerwca 2015, od września 2015 roku do grudnia 2015 roku włącznie; od lutego 2016 roku do kwietnia 2016 roku włącznie; lipca 2016 roku; września 2016 roku; październiku 2016 roku; stycznia 2017 roku; lutego 2017 roku; maja 2017 roku; lipca 2017 roku; od września 2017 roku do listopada 2017 roku; kwietnia 2018 roku; sierpnia 2018 roku; września 2018 roku; od listopada 2018 roku do lutego 2019 roku; kwietnia 2019 roku; maja 2019 roku; sierpnia 2019 roku; października 2019 roku; lutego 2020 roku.

Ewentualnie, na wypadek uznania przez Sąd, że w/w umowa kredytu jest ważna, powódka wniosła – z uwagi na stosowanie przez pozwany Bank niedozwolonych klauzul umownych, opisanych w pkt II ppkt 1 litera b i) uzasadnienia, i w konsekwencji konieczność ich pominięcia – o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kwoty 39 503,04 zł oraz kwoty 12 770,50 chf, pobranej tytułem nadpłat rat kapitałowo-odsetkowych, uiszczonych w okresie od lutego 2011 roku do kwietnia 2020 roku włącznie wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Powódka wniosła także o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Uzasadniając żądanie pozwu, powódka w pierwszej kolejności wskazała, iż jego podstawę faktyczną stanowi, zawarta przez nią w dniu 22 lipca 2008 roku z poprzednikiem prawnym strony pozwanej (...) Bankiem S.A. – umowa kredytu konsolidacyjno-hipotecznego nr (...) oraz opisała okoliczności zawarcia tej umowy. Wskazała, że pismem z dnia 12 lutego 2020 roku skierowała do Banku reklamację, w której zakwestionowała ważność postanowień umownych.

W dalszej części uzasadnienia pozwu powódka zarzuciła, iż postanowienia przedmiotowej umowy, dotyczące klauzul waloryzacyjnych, stanowią postanowienia abuzywne oraz przytoczyła argumenty na poparcie tej tezy. Podała, że skutkiem stwierdzenia abuzywności tych postanowień jest ich wyeliminowanie z umowy oraz wskazała, że brak jest możliwości zastąpienia tych postanowień innymi postanowieniami a wobec tego umowa ta nie wiąże jej stron w całości. Kolejno powódka zarzuciła, iż przedmiotowa umowa jest sprzeczna z art. 69 ustawy Prawo bankowe, gdyż naruszyła obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanej a także iż w umowie tej nie wskazano zasad, określających sposób i terminy ustalania kursów walut. Ponadto powódka zarzuciła, iż przedmiotowa umowa w sposób rażący narusza zasady współżycia społecznego.

Na zakończenie powódka podała metodologię wyliczenia wysokości roszczeń dochodzonych jako główne i ewentualne (k. 4 – 31 – pozew).

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) Bank (...) S.A. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W pierwszej kolejności z ostrożności procesowej i na wypadek unieważnienia umowy kredytu przez Sąd, strona pozwana podniosła ewentualny zarzut potrącenia wierzytelności powódki o zapłatę, dochodzonej w tym postępowaniu kwoty z wzajemną wierzytelnością Banku o zwrot kwoty udzielonego powódce kredytu, tj. kwoty 180 000 zł, oraz wierzytelności Banku z tytułu tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, tj. kwoty 50 875,41 zł, czyli łącznie kwoty 230 875,41 zł. Ponadto z ostrożności procesowej i na wypadek unieważnienia umowy kredytu przez Sąd oraz nieuwzględnienia przez Sąd z jakiegokolwiek powodu ewentualnego zarzutu potrącenia, strona pozwana podniosła ewentualny zarzut zatrzymania kwoty 180 000 zł, stanowiącej roszczenie Banku w stosunku do powódki o zwrot kwoty udzielonego powódce kredytu oraz wierzytelności Banku z tytułu tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, tj. kwoty 50 875,41 zł, czyli łącznie kwoty 230 875,41 zł.

Uzasadniając swoje stanowisko procesowe, strona pozwana wskazała, że przedmiotowa umowa nie jest sprzeczna z art. 69 ustawy Prawo bankowe, z art. 353 ¹ k.c. ani z zasadami współżycia społecznego i przedstawiła argumenty na poparcie swojego stanowiska w tym zakresie. Kolejno strona pozwana odniosła się do zarzutów powódki, dotyczących abuzywności kwestionowanych postanowień umowy, podając, że nie stanowią one postanowień niedozwolonych.

Następnie strona pozwana m.in. podniosła, że w dacie zawarcia umowy nie było przepisu, nakładającego na Bank obowiązek precyzyjnego wskazywania sposobu ustalania tabelarycznych kursów walut obcych. Podała, że Bank nie miał dowolności w ustalaniu kursów waluty w swoich tabelach. Podniosła także, iż nawet ustalenie abuzywności kwestionowanych postanowień umowy nie prowadzi do jej upadku, gdyż istniałaby możliwość dalszego trwania umowy poprzez dokonywanie spłaty kredytu bezpośrednio w walucie CHF lub poprzez zastąpienie tych postanowień przepisem dyspozytywnym i zastosowanie do przeliczeń kursowych średnich kursów NBP. Dodała także, iż stwierdzenie nieważności umowy kredytu miałoby szczególnie szkodliwe skutki dla powódki z uwagi na roszczenia Banku w stosunku do niej w przypadku unieważnienia umowy kredytu.

Na zakończenie strona pozwana wskazała, że Bank w sposób należyty wykonał obowiązek informacyjny wobec powódki, o czym świadczy § 10 ust. 8 umowy kredytu (k. 93 – 129v – odpowiedź na pozew).

Pismem procesowym z dnia 22 czerwca 2021 roku powódka rozszerzyła żądania pozwu, wnosząc w ramach roszczenia głównego o:

ustalenie, że umowa kredytu konsolidacyjno-hipotecznego nr (...), zawarta dnia 22 lipca 2008 roku, jest w całości nieważna;

dodatkowo o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz – oprócz kwot 86 495,40 zł oraz 26 780,78 chf – dalszej kwoty 43 524,88 zł tytułem rat kapitałowo – odsetkowych, pobranych od powódki w okresie od lipca 2008 roku do stycznia 2011 roku włącznie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma z modyfikacją powództwa do dnia zapłaty.

Ewentualnie, na wypadek uznania przez Sąd, że umowa kredytu jest ważna, powódka wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz – oprócz kwot 39 503,04 zł oraz 12 770,50 chf – dalszej kwoty 13 994,60 zł tytułem nadpłat rat kapitałowo – odsetkowych, pobranych od powódki w okresie od lipca 2008 roku do stycznia 2011 roku włącznie, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma z modyfikacją powództwa do dnia zapłaty.

Ponadto w piśmie tym powódka wniosła o zabezpieczenie roszczenia o ustalenie poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania, podając sposoby zabezpieczenia (k. 169 – 184v – zmiana powództwa).

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2021 roku Sąd udzielił zabezpieczenia roszczenia powódki o ustalanie nieważność umowy kredytu poprzez wstrzymanie, wynikającego ze spornej umowy, obowiązku dokonywania przez powódkę spłat rat kredytu – w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie ( k. 194 – postanowienie Sądu z dnia 23 czerwca 2021 roku).

W dniu 24 sierpnia 2021 roku strona pozwana wniosła zażalenie na powyższe postanowienie. Na skutek rozpoznania zażalenia strony pozwanej na to postanowienie Sąd odwoławczy postanowieniem z dnia 10 stycznia 2022 roku oddalił zażalenie strony pozwanej (k. 225 – 228v – zażalenie z dnia 24 sierpnia 2021 roku, k. 237 – postanowienie Sądu z dnia 10 stycznia 2022 roku).

W piśmie z dnia 20 lipca 2021 roku, stanowiącym odpowiedź na zmianę powództwa, strona pozwana w całości podtrzymała dotychczasowe stanowisko, sformułowane w odpowiedzi na pozew. Ponadto podniosła zarzut przedawnienia roszczeń powódki w zakresie obejmującym nadpłaty, powstałe w okresie od dnia zawarcia umowy kredytu do dnia 04 marca 2011 roku z uwagi na fakt, że powstały one na więcej niż 10 lat przed wniesieniem pozwu (k. 212 – 215v – pismo strony pozwanej z dnia 20 lipca 2021 roku).

Na rozprawie w dniu 24 października 2022 roku, bezpośrednio poprzedzającej ogłoszenie wyroku w sprawie, pełnomocnik strony pozwanej bezpośrednio wobec powódki podtrzymał zgłoszony w odpowiedzi na pozew ewentualny zarzut zatrzymania i potrącenia w zakresie kwoty udzielonego kredytu tj. 180 000 zł oraz z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, tj. kwoty 50 875,41 zł, czyli łącznie kwoty 230 875,41 zł. Ostateczne pełnomocnicy stron, w ich imieniu, podtrzymali dotychczasowe stanowiska i argumentację w sprawie (k. 269 - 279 – protokół z rozprawy z dnia 24 października 2022 roku).

Sąd ustalił, co następuje:

A. W. (obecnie: S.) w 2004 roku zawarła umowę kredytu hipotecznego, powiązanego z walutą frank szwajcarski, z Bankiem (...) na zakup domu. Przez 4 lata remontowała dom, kupiony ze środków z tego kredytu, i zaciągała na ten cel drobniejsze kredyty. Około 2008 roku znajomy polecił jej konsolidację zobowiązań kredytowych. Po rozeznaniu w ofertach kredytowych banków uznała, że oferta (...) Bank S.A. jest dla niej najkorzystniejsza. Pracownik tego banku poinformował ją, że nie ma ona zdolności kredytowej na otrzymanie kredytu złotowego i zaproponował jej kredyt indeksowany do waluty frank szwajcarski. Wskazywał, że kurs waluty frank szwajcarski jest stabilny i nie dojdzie do jego drastycznych zmian. Nie wyjaśniał jej mechanizmów przeliczeń walutowych, które miały być stosowane na podstawie tej umowy. Nie informował jej o ryzyku kursowym, związanym z tą umową, ani nie przedstawiał jej żadnych symulacji lub wykresów, obrazujących to ryzyko. Nie rozmawiano o możliwości negocjowania postanowień tej umowy.

(dowód: k. 267 - 269 – przesłuchanie powódki A. S. w charakterze strony)

W dniu 22 lipca 2008 roku A. W. (dalej też jako „Kredytobiorca”) zawarła z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. (dalej jako „Bank”) umowę kredytu konsolidacyjno - hipotecznego nr (...) (dalej jako „Umowa”).

Zgodnie z § 1 ust. 2 Umowy jej integralną część stanowiły „Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe oraz Kredytów i Pożyczek hipotecznych w (...) Banku S.A.” (dalej jako „OWKM”) stanowiące załącznik nr 1 do Umowy, co do których Kredytobiorca oświadczył, że je otrzymał, zapoznał się z ich treścią i na stosowanie których wyraża zgodę.

W § 2 ust. 1 – 3 Umowy wskazano, że Bank na wniosek z dnia 04 lipca 2008 roku miał udzielić Kredytobiorcy kredytu w kwocie 180 000,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 240 miesięcy od dnia 22 lipca 2008 roku do dnia 05 lipca 2028 roku na zasadach określonych w Umowie. Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla tej waluty zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. O wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego (waloryzowanego) wyrażonej w walucie CHF oraz wysokości rat kapitałowo – odsetkowych w walucie Bank miał poinformować Kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w OWKM.

Stosownie do § 3 pkt Umowy kredyt miał być przeznaczony:

w kwocie 163 657,45 zł na spłatę zobowiązań kredytowych z tytułu:

a) kredytu hipotecznego zaciągniętego w Banku (...) na podstawie umowy (...)/H./ (...),

b) kredytu gotówkowego zaciągniętego w (...) na podstawie umowy (...),

c) karty kredytowej zaciągniętej w (...) na podstawie umowy (...),

d) limitu kredytowego w rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowym (...) zaciągniętego w Banku (...) na podstawie umowy (...) ;

2) w kwocie 16 342,55 zł na cele konsumpcyjne, w tym na pokrycie prowizji za udzielenie kredytu.

§ 4 ust. 1 Umowy stanowił, że uruchomienie kredytu nastąpić miało jednorazowo w formie przekazania środków:

- w kwocie 128 930,39 zł na rachunek Banku (...);

- w kwocie 18 027,06 zł na rachunek (...);

- w kwocie 8 100,00 zł na rachunek (...);

- w kwocie 8 600,00 zł na rachunek Banku (...);

- w kwocie 900,00 zł na pokrycie prowizji za udzielenie kredytu;

- w kwocie 15 442,55 zł na rachunek Kredytobiorcy prowadzony przez (...) Bank S.A.

Zgodnie zaś z § 4 ust. 1a Umowy wykorzystanie kredytu miało nastąpić w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu.

§ 7 ust. 1, 2, 11 oraz 12 Umowy stanowiły, że oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania miało być zmienne i stanowić sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży Banku w wysokości 2,90 punktów procentowych, z zastrzeżeniem ust. 6 oraz z zastrzeżeniem zmiany marży Banku na podstawie § 10a Umowy. W dniu zawarcia Umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 5,69% w stosunku rocznym i było równe stawce odniesienia, którą była stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia Umowy publikowana na stronie serwisu R.lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę Banku. Całkowity koszt kredytu w dniu zawarcia Umowy miał wynosić 127 775,02 zł. Pozostałe koszty, do których zapłaty miał być zobowiązany Kredytobiorca na dzień zawarcia Umowy wynosiły 878,40 zł.

W § 8 ust. 2 zdanie 2 – 4 Umowy wskazano, że wysokość rat kapitałowo – odsetkowych miała być określona w CHF, a ich spłata miała być dokonywana w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych w złotych zależeć miała od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty miała mieć wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.

W § 9 ust. 1 Umowy wskazano, że prawne zabezpieczenia spłaty udzielonego kredytu, odsetek, a także innych związanych z kredytem należności, stanowiły: hipoteka kaucyjna na rzecz Banku do wysokości 360 000,00 zł, ustanowiona na nieruchomości zabudowanej domem, położonej w L. oraz cesja na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia budynku/lokalu od ognia i innych zdarzeń losowych.

W § 10 ust. 8 – 9 Umowy zostały zawarte oświadczenia, że Kredytobiorca został poinformowany przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumie wynikające z tego konsekwencje oraz że akceptuje zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności zasady dotyczące określenia kwoty kredytu w walucie CHF, sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu oraz warunków jego spłaty.

Stosownie zaś do § 11 ust. 1 i 2 Umowy w przypadku nieterminowej spłaty należności wynikających z Umowy Bank miał wysyłać do Kredytobiorcy monity, upomnienia oraz wezwania do zapłaty. Opłaty związane z wysyłaniem przez Bank wyżej wymienionych pism ponosić miał Kredytobiorca w wysokości i na zasadach określonych w „Taryfie prowizji i opłat (...) Banku S.A.”. Opłata za każdorazowe wysłanie upomnienia oraz wezwania do zapłaty wynosić miała 8 CHF za każde z tych pism. Kwota ta miała zostać przeliczona na złote według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu spłaty zaległej należności.

(dowód: k. 45 – 48v – kserokopia Umowy kredytu konsolidacyjno - hipotecznego nr (...) ; k. 48 – 51 – kserokopia Ogólnych warunki kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Banku S.A. )

W wykonaniu powyższej Umowy Bank wypłacił w dniu 31 lipca 2008 roku kwotę 180 000 zł, którą jednocześnie przeliczył na zadłużenie Kredytobiorcy w wysokości 92 449,92 CHF, stosując przy tym kurs tej waluty z Tabeli kursów Banku, wynoszący 1 CHF = 1,9470 PLN.

( dowód: k. 59 – kserokopia zaświadczenia Banku z dnia 24 kwietnia 2020 roku)

W dniu 05 grudnia 2012 roku Kredytobiorca i Bank zawarli Aneks nr (...) do powyższej Umowy, na mocy którego m.in. umożliwiono Kredytobiorcy spłatę kredytu bezpośrednio w walucie CHF.

(dowód: k. 52 - 54 – kserokopia Aneksu nr (...) do Umowy kredytu wraz z załącznikiem)

W wykonaniu powyższej Umowy Bank pobrał od Kredytobiorcy w okresie od lipca 2008 roku do kwietnia 2020 roku tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych łącznie kwoty 130 020,28 zł oraz 26 780,78 CHF.

( dowód: k. 59 – 62 – kserokopia zaświadczenia Banku z dnia 24 kwietnia 2020 roku)

Pismem z dnia 12 lutego 2021 roku Kredytobiorca skierował do Banku reklamację, w której treści powołał się na nieważność Umowy.

(dowód: k. 55 – 57v – kserokopia reklamacji z dnia 12 lutego 2021 roku; k. 58 – kserokopia potwierdzenia przyjęcia reklamacji)

Środki pieniężne pochodzące z w/w Umowy kredytu zostały wykorzystane w całości na cele w niej określone.

Dom zakupiony ze środków z kredytu z (...) nadal jest własnością A. S., która wykorzystuje go wyłącznie w celach mieszkaniowych. Nigdy go nie wynajmowała.

A. S. nigdy nie prowadziła działalności gospodarczej. O tym, że Umowa może zawierać postanowienia niedozwolone uświadomiła sobie około 2020 roku.

(dowód: k. 267 – 268 – przesłuchanie powódki A. S. w charakterze strony)

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawym (...) Banku S.A. z siedzibą w W., z którym Kredytobiorca zawarł powyższą Umowę.

Do chwili zamknięcia rozprawy Bank nie zapłacił Kredytobiorcy żądanych kwot.

( okoliczności bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie wskazanych w jego opisie dowodów z kserokopii dokumentów a także z przesłuchania powódki w charakterze strony.

Dowody z dokumentów Sąd ocenił jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie kwestionowały także prawdziwości i autentyczności dokumentów złożonych w zwykłych kserokopiach. Sąd nie znalazł także podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej w zakresie, w jakim stanowiły podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie.

Odnośnie dowodu z przesłuchania powódki, wskazać należy, iż w swoich zeznaniach zrelacjonowała ona przebieg zdarzeń związanych z zawarciem Umowy kredytu, akcentując, że pracownik Banku nie informował jej o ryzyku kursowym związanym z tą Umową ani nie omawiał z nią mechanizmów przeliczeniowych zwartych w tej Umowie.

Oceniając zeznania powódki, Sąd miał na uwadze, że jest ona bezpośrednio zainteresowana korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem niniejszej sprawy. Jednakże – mając na uwadze treść jej zeznań oraz okoliczność, że w większości znalazły one potwierdzenie w innych dowodach zgromadzonych w sprawie – Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także same twierdzenia stron o okolicznościach faktycznych sprawy. W zakresie, w jakim druga strona je przyznała lub im nie zaprzeczyła, uznać należało je za bezsporne (art. 229 – 230 k.p.c.).

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął następujące dowody: z dokumentu, wymienionego w pkt 2 lit. f) na stronie 3 pozwu ( k. 5); z opinii biegłego sądowego, zgłoszonej w pkt 4 pozwu (k. 5v); z zeznań świadków A. K. i K. D., zgłoszonych w pkt II lit. a) odpowiedzi na pozew (k. 93 - 93v); z dokumentów, wymienionych w pkt II lit. c) ppkt 7 - 10 odpowiedzi na pozew ( k. 94); z opinii biegłego sądowego, zgłoszonej w pkt II lit. d) odpowiedzi na pozew ( k. 94 - 94v).

Sąd uznał, że wyżej wymienione dowody nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Irrelewantne w niniejszej sprawie były m.in. ustalenia dotyczące zasad funkcjonowania kredytów indeksowanych do CHF, sytuacji na rynku kredytów hipotecznych w latach 2004 – 2009, sposobu finansowania kredytów indeksowanych w CHF oraz sposobu księgowania tych kredytów w ewidencji Banku. Nie miał także istotnego znaczenia fakt, czy Bank w dacie zawarcia Umowy posiadał jakieś wewnętrzne regulacji, dotyczące sposobu ustalania kursów waluty w tabeli kursowej Banku – skoro poza sporem było, iż zasady te nie zostały przedstawione powódce w Umowie, a więc nie były wiążące dla jej stron.

Odnośnie dowodu z zeznań w/w świadków, to Sąd miał także na uwadze, iż świadkowie ci nie brali udziału w zawieraniu przedmiotowej Umowy z powódką, a więc ich zeznania dotyczyć mogłyby jedynie opisania ogólnie przyjętej przez Bank procedury zawierania umów kredytu hipotecznego, zaś ustalenia te nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Co do dowodów z opinii biegłych sądowych, zgłoszonych przez obie strony postępowania, oraz prywatnych wyliczeń powódki, dotyczących tzw. „nadpłat” kredytu, to fakty, które miały być wykazane tymi dowodami, nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie – wobec oceny prawnej przedmiotowej Umowy, dokonanej w dalszej części uzasadnienia.

Natomiast odnośnie dowodów z dokumentów w postaci: pisma Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 31 maja 2017roku, analizy Związku Banków Polskich „Przekształcenia kredytu walutowego na kredyt złotowy z LIBOR ocena skutków finansowych” oraz opinii prawnej autorstwa dr hab. I. W., to wskazać należy, iż mogły one stanowić jedynie dowód na to, że dokumenty te zostały sporządzone przez wskazane w nich podmioty oraz mogły stanowić wzmocnienie argumentacji prawnej strony pozwanej, która się na nie powołała. Nie mogły one jednak stanowić podstawy ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie, nie miały one istotnego znaczenia dla jej rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, żądanie główne powódki o ustalenie nieważności Umowy zasługiwało na uwzględnienie w całości. Natomiast żądanie główne o zapłatę – wobec skutecznego zgłoszenia przez stronę pozwaną i uwzględnienia przez Sąd zarzutu potrącenia – zasługiwało na uwzględnienie co do kwoty 16 499,43 chf wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 października 2022 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie zostało ono oddalone.

Wobec powyższego, Sąd w ogóle nie orzekał w przedmiocie zgłoszonego przez powódkę żądania ewentualnego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż stanowisko powódki okazało się uzasadnione w części, opierającej się na zarzucie nieważności Umowy kredytu na skutek usunięcia z niej klauzul indeksacyjnych. Do wniosku o nieważności Umowy prowadzi analiza jej postanowień pod kątem abuzywności.

Kolejno wskazać należy, iż w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby i nie ma obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1998 roku w sprawie II UKN 282/98, Legalis 44600, oraz wyrok ETPCZ z 21 lipca 2015 roku w sprawie D. przeciwko T. 41721/04, Legalis 1378918). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ^{( 1)} § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 grudnia 2017 roku w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044). Większość zagadnień prawnych składających się na decyzje procesowe znalazło już rozstrzygnięcie – przynajmniej na poziomie Sądu Apelacyjnego – i nie wymaga nadmiernie szerokiego omówienia. Wobec tego, Sąd – stosownie do wymogów art. 327 ^{( 1)} § 2 k.p.c. – sporządził niniejsze uzasadnienie w sposób możliwie zwięzły.

Przechodząc do prawnej analizy przedmiotowej Umowy, wskazać należy, iż mają do niej zastosowanie przepisy ustawy Prawo bankowe.

Zgodnie zaś z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe (Dz.U z 2002 roku, Nr 72, poz. 665, t.j. z późn. zm.) (dalej też jako „UPrB”) – w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia spornej Umowy – przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do art. 69 ust. 2 cytowanej ustawy umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika zatem, że umowa kredytu jest umową nazwaną, dwustronnie zobowiązującą. Na jej podstawie bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji drugiej strony – kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych (kwotę kredytu), a kredytobiorca zobowiązuje się zwrócić kwotę wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami. Uprawnienie kredytobiorcy polega na tym, że może domagać się od banku wypłaty kredytu a obowiązek polega na tym, że ma zwrócić wypłaconą mu kwotę wraz z odsetkami. Umowa kredytu jest umową odpłatną, gdyż na kredytobiorcę nakłada obowiązek zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku. Ponadto jest to umowa konsensualna, czyli dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być także określone zasady spłaty sumy kredytu.

Ponadto wskazać należy, iż sporna Umowa została zawarta przed zmianą ustawy Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 roku (Dz.U. z 2011 roku, Nr 165, poz. 984), na mocy której dodano art. 69 ust. 2 pkt 4a UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa kredytu powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ustawa ta wprowadziła także uregulowanie, zawarte w art. 69 ust. 3 zdanie 1 UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo – odsetkowych bezpośrednio w tej walucie oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie.

Powyższe nie stanowi ustawowej definicji kredytu indeksowanego lub denominowanego. Przyjmuje się jednak, że kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej to kredyt udzielony w złotych polskich, którego kwota jest odnoszona do waluty obcej. Kredyt taki jest kredytem złotowym, z tym, że na skutek denominacji lub indeksacji, saldo kredytu wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany. Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kredytu bądź w walucie, do której kredyt został denominowany lub indeksowany bądź w walucie polskiej, po przeliczeniu raty wyrażonej w walucie. Wypłata kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej następuje w złotych polskich, zaś operacja z walutą obcą dokonywana jest jedynie „na papierze” dla celów księgowych, do faktycznego przekazania wartości dewizowych nie dochodzi. Do faktycznego obrotu dewizowego dochodzi dopiero wówczas, gdy strony uzgodnią, że spłata kredytu przez kredytobiorcę następować będzie w walucie, do której kredyt indeksowano lub denominowano.

Mając powyższe na uwadze, dokonać należy rozróżnienia pomiędzy kredytem indeksowanym do waluty obcej a kredytem czysto walutowym. W przeciwieństwie do kredytu indeksowanego, kredyt walutowy to kredyt udzielony w innej niż PLN walucie, a zatem również w tej walucie wypłacany i spłacany. W niniejszej sprawie z uwagi na to, iż środki finansowe zostały wypłacone Kredytobiorcy w walucie polskiej oraz Umowa przewidywała, że w takiej też walucie Kredytobiorca będzie spłacać raty kapitałowo – odsetkowe, z całą pewnością należy mówić o kredycie indeksowanym, nie zaś kredycie walutowym.

W tym miejscu dla usystematyzowania terminologii dotyczącej przedmiotowej Umowy wskazać należy, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z kredytem indeksowanym do waluty obcej. Kwota kredytu została bowiem w Umowie wyrażona w złotych polskich a saldo zadłużenia poprzez odesłanie do kursu CHF miało być wyrażone w walucie obcej. W treści tej Umowy mylnie zatem użyto sformułowania, że przedmiotowy kredyt jest „denominowany” do waluty CHF. Kredyt denominowany to taki, w którym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej. Natomiast w niniejszej sprawie kwota do wypłaty – kwota kredytu została wyrażona w złotych polskich, a więc jest to kredyt indeksowany do waluty obcej a nie denominowany.

Kolejno, odnosząc się do podniesionego przez powódkę zarzutu, że przedmiotowa Umowa narusza art. 69 ust. 1 i 2 UPrB z powodu nieokreślenia w niej w prawidłowy kwoty kredytu należnego do wypłaty i do zwrotu przez konsumenta, wskazać należy, iż w § 2 ust. 1 – 3 Umowy podano, że Bank miał udzielić Kredytobiorcy kredytu w kwocie w kwocie 180 000,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 240 miesięcy od dnia 22 lipca 2008 roku do dnia 05 lipca 2028 roku na zasadach określonych w Umowie. Kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla tej waluty zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. O wysokości wykorzystanego kredytu denominowanego (waloryzowanego) wyrażonej w walucie CHF, oraz wysokości rat kapitałowo – odsetkowych w walucie Bank miał poinformować Kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu na zasadach określonych w OWKM. Stosownie do § 4 ust. 1a Umowy wykorzystanie kredytu miało następować w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. Natomiast § 8 ust. 2 zdanie 2 – 4 Umowy stanowił, że wysokość rat kapitałowo – odsetkowych określona miała być w CHF, a ich spłata miała być dokonywana w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych w złotych zależeć miała od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty miała mieć wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez Kredytobiorcę kredytu.

Zgodnie zatem z postanowieniami przedmiotowej Umowy, kredyt miał być wypłacony w złotych polskich, indeksowany kursem innej waluty – CHF. Natomiast z walutą CHF powiązana była inna stopa referencyjna niż dla PLN, tj. nie WIBOR, lecz LIBOR. Kwota wypłacona powódce w PLN zgodnie z Umową w dniu uruchomienia kredytu miała być przeliczona na CHF według kursu kupna CHF określonego w „Tabeli kursów”. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych miała zaś być ustalana z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu spłaty, zgodnie z „Tabelą kursów”.

Sporna Umowa nie jest zatem sprzeczna z art. 69 ust. 1 i 2 UPrB. W Umowie tej określono kwotę w złotych polskich, która podlegać będzie wypłacie Kredytobiorcy, zaś jakiej kwocie w CHF będzie odpowiadać ta kwota, miało zostać ustalone w dniu wypłaty każdej transzy kredytu. Kwota otrzymanego kredytu była zatem znana. Natomiast strony w Umowie ustaliły, że wartość wypłaconej w PLN kwoty zostanie przeliczona do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli kursów walut. Również wysokość rat kredytowych, spłacanych w PLN, miała być przeliczona na CHF z tym, że według kursu sprzedaży tej waluty. Inną kwestią jest natomiast stosowanie do wymienionych przeliczeń kursu waluty, ustalonego jednostronnie przez Bank, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Zaznaczenia wymaga, że o tym, iż walutą kredytu był PLN świadczy nie tylko kwota kredytu, wskazana jednoznacznie w Umowie w PLN, ale także waluta zabezpieczenia hipotecznego, w którym wartość hipoteki umownej kaucyjnej do wysokości 360 000,00 zł (§ 9 ust. 1 pkt 1 Umowy). Zgodnie zaś z art. 68 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 roku, Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) – w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia analizowanej Umowy – hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeżeli wierzytelność zgodnie z prawem została wyrażona w innym pieniądzu niż pieniądz polski, hipotekę wyraża się w tym innym pieniądzu. Gdyby zatem wierzytelność – czyli kredyt – była wyrażona w CHF, również hipoteka powinna zostać wyrażona w CHF.

Podkreślić należy, iż zastosowany w Umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty i waluty kredytu, wyrażonej w PLN, a stanowił on jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania Banku do wypłaty kredytu (co nastąpić miało w PLN), miało zostać przeliczone na walutę obcą – na CHF, Kredytobiorca zobowiązany był do dokonania spłaty kredytu – przy czym wysokość rat, uiszczanych w PLN, obliczona miała być według kursu sprzedaży CHF.

Wskazać należy, iż zgodnie z jednolitą linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, przed wejściem w życie w/w ustawy z dnia 29 lipca 2011 roku, tzw. „ustawy antyspreadowej”, dopuszczalne było na zasadzie swobody umów zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 marca 2011 roku, IV CSK 377/10; z dnia 29 kwietnia 2015 roku, V CSK 445/14; z dnia 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14; z dnia 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18 oraz z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18). Argumentem przemawiającym za dopuszczalnością zawierania umów o kredyt indeksowany do waluty obcej przed wejściem w życie w/w ustawy nowelizującej było właśnie wprowadzenie do ustawy Prawo bankowe przepisu dotyczącego kredytów indeksowanych do waluty innej niż polska. Racjonalny ustawodawca nie wprowadziłby bowiem do porządku prawnego umowy, co do której zachodzą przesłanki do stwierdzenia jej nieważności.

Umowa kredytu indeksowanego, przewidującego spread walutowy, mieściła się zatem w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowiła jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 UPrB).

Mając na uwadze treść wyżej cytowanych postanowień § 2 ust. 1 – 3 Umowy, stwierdzić należało, iż w powyższej Umowie określono kwotę w złotych polskich, która podlegać miała wypłacie Kredytobiorcy, zaś jakiej kwocie w CHF miała odpowiadać ta kwota, miało zostać ustalone w dniu wypłaty kredytu lub transzy. Zauważyć należy, iż powodowie zainteresowani byli otrzymaniem kwoty w złotych polskich i otrzymali faktycznie kwotę w złotych polskich, o jaką wnioskowali. Kwota kredytu w złotych polskich w chwili zawierania Umowy była zatem powodom znana. Dodatkowo strony w Umowie ustaliły, że wartość wypłaconej w PLN kwoty (saldo kredytu) zostanie przeliczona do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku w chwili uruchomienia kredytu.

W ocenie Sądu, samo wprowadzenie do Umowy postanowienia przewidującego mechanizm indeksacji – z wyżej wskazanych już względów – nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 UPrB, gdyż nie naruszało zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Natomiast inną kwestią jest sposób określenia przez pozwany Bank mechanizmu indeksacji poprzez odesłanie do kursów walut, ustalanych w Tabelach kursowych, tworzonych przez Bank, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

SPRZECZNOŚĆ UMOWY Z ART. 353 ¹ K.C.

Natomiast w ocenie Sądu, postanowienia analizowanej Umowy, dotyczące mechanizmu indeksacji – w zakresie, w jakim odsyłają do kursów waluty ustalanych jednostronnie przez Bank – naruszają granice swobody umów, gdyż sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego, a więc Umowa sprzeczna jest z art. 353 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 22 maja 1991 roku, w sprawie III CZP 15/91 (OSNCP 1992, nr 1, poz. 1), Sąd Najwyższy wskazał, że natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymaganiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści, stąd też nawet przy najdalej idących ułatwieniach w realizacji inicjatywy zmian pozostawiona jest drugiej stronie możliwość odmowy zgody na zmiany. W tym stanie rzeczy za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków. Sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę, skoro jest oczywiste, że zawsze jest on zainteresowany w najkorzystniejszym dla siebie ukształtowaniu regulacji masowo zawieranych umów.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19 – które Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela – zasada swobody umów nie zezwala na to, aby jedna strona, a zwłaszcza silniejsza ekonomicznie, mogła na etapie realizacji umowy kredytu narzucać drugiej stronie wymiar jej zobowiązań, szczególnie w zakresie podstawowych jej obowiązków wynikających z tej umowy.

Jeżeli zatem określenie wysokości świadczenia pozostawione zostanie wyłącznie jednej ze stron umowy, to umowa taka sprzeczna będzie z naturą zobowiązania.

Dodać należy, iż w sytuacji, kiedy oznaczenie świadczenia zostało pozostawione jednej ze stron, powinno być ono w zasadzie oparte na obiektywnej podstawie, a nie pozostawione do swobodnego uznania strony, w przeciwnym razie zobowiązanie w większości przypadków byłoby nieważne. Gdyby bowiem wierzyciel miał dokonać oznaczenia świadczenia w sposób dowolny, byłoby to niezgodne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ nazbyt zagrażałoby interesom dłużnika. Z kolei pozostawienie dowolności dłużnikowi oznaczałoby całkowity brak jego związania, co byłoby sprzeczne z naturą zobowiązania. W każdym razie stanowiłoby to więc naruszenie art. 353 ¹ k.c. ( tak Agnieszka Pyrzyńska w Systemie Prawa Prywatnego, Prawo zobowiązań – część ogólna, tom 5, pod redakcją prof. dr hab. Ewy Łętowskiej, str. 205).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, iż w przedmiotowej Umowie kredytu strony wprawdzie określiły wzajemne świadczenia (w tym kwotę do wypłaty w PLN oraz oprocentowanie, w oparciu o które ustalona miała być kwota do spłaty), jednakże postanowienia klauzul indeksacyjnych, w związku z przyznaniem wyłącznie Bankowi uprawnienia do ustalania kursów walut w Tabeli kursów, dawały stronie pozwanej możliwość dowolnej i nieograniczonej żadnymi postanowieniami umownymi zmiany wysokości świadczenia. Zgodnie z § 2 ust. 2 Umowy kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla tej waluty zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. Stosownie do § 8 ust. 2 zdanie 2 – 3 Umowy wysokość rat kapitałowo – odsetkowych miała zostać określona w CHF, a ich spłata dokonywana miała być w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów”, obowiązującą w Banku w dniu spłaty. Przy czym w Umowie w ogóle nie określono zasad, którymi pozwany Bank miałby kierować się, ustalając kursy walut w tworzonej przez siebie Tabeli kursów ani też nie wskazano żadnych granic w tym zakresie . Nie było zatem wiadomo, jakimi kryteriami pozwany Bank kierował się, ustalając własne kursy w tworzonej przez siebie tabeli kursowej. Druga strona umowy (Kredytobiorca) nie miała więc możliwości zweryfikowania tego, czy kursy walut zostały ustalone przez Bank zgodnie z zasadami, skoro zasady te nie zostały sformułowane. Kursy te mogły więc zostać ustalone przez Bank dowolnie i bez żadnych ograniczeń. Takie ukształtowanie postanowień umownych oznaczało zatem, iż wyłącznie jednej stronie umowy przyznano nieograniczone uprawnienie do określenia wysokości kursów waluty, na podstawie których ustalone miało być zarówno saldo kredytu jak i wysokość rat. Prowadziło to z kolei do tego, że na etapie wykonywania umowy, to wyłącznie jedna strona umowy poprzez określenie kursu kupna i kursu sprzedaży walut w tabeli kursowej dokonywała w sposób nieograniczony i dowolny zmiany wysokości świadczenia drugiej strony (zarówno przy wypłacie kredytu jak i przy spłacie rat kredytu).

Nie budzi zaś wątpliwości, że mechanizm przeliczeniowy, który odnosi wartość świadczenia do waluty obcej, powinien opierać się na obiektywnym i weryfikowalnym określeniu kursu tej waluty, służącego do przeliczeń. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 2017 roku w sprawie I CSK 139/17, przy waloryzacji nawiązującej do wartości waluty obcej istotne znaczenie ma zawsze odpowiednie określenie miarodajnego kursu tej waluty do waluty polskiej. Natomiast – jak wyżej wyjaśniono – przedmiotowa Umowa tego wymogu nie spełnia. W Umowie tej pozostawiono jednej z jej stron – Bankowi uprawnienie do wskazywania kursu waluty, stanowiącego podstawę przeliczeń do ustalenia świadczeń stron umowy, nie określając przy tym jakichkolwiek kryteriów, którymi Bank miałby kierować się przy ustalaniu tego kursu. Trudno uznać, że stosowanie w toku „indeksacji do waluty obcej” kursu, który według swego uznania wskazuje jedna ze stron umowy, może być określone jako miarodajny sposób ustalenia kursu waluty obcej na potrzeby przeliczeń.

Wobec powyższego, stwierdzić należało, iż Bank przez dowolne określenie kursu waluty stosowanego do przeliczeń walutowych na etapie wypłaty i spłaty kredytu mógł jednostronnie kształtować wysokość zobowiązania zarówno swojego (przy wypłacie kredytu) jak i Kredytobiorcy (przy spłacie rat kredytu).

Na marginesie dodać należy, iż okoliczność, czy oraz w jakim zakresie Bank korzystał z możliwości dowolnej modyfikacji stosunku zobowiązaniowego poprzez określenie kwoty świadczenia, czy też stosowany przez niego kurs był kursem rynkowym, nie ma znaczenia, gdyż istotna jest okoliczność, iż w przedmiotowej Umowie Bankowi zapewniono taką możliwość.

Reasumując powyższe – w ocenie Sądu, postanowienia przedmiotowej Umowy – dotyczące określenia mechanizmu indeksacji poprzez przyznanie wyłącznie jednej ze stron umowy możliwości dowolnego i nieograniczonego modyfikowania wysokości świadczenia przez określenie kursu waluty, będącego podstawą przeliczeń, dokonywanych na podstawie Umowy – są sprzeczne z art. 353 ¹ k.c., gdyż naruszają granice swobody umów, tj. sprzeciwiają się naturze stosunku zobowiązaniowego. Przy czym w tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale z dnia 28 kwietnia 2022 roku w sprawie III CZP 40/22, postanowienia takie (sprzeczne z art. 353 ¹ k.c.), jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Mając na uwadze powyższe, w dalszej kolejności Sąd dokonał analizy kwestionowanych postanowień umownych przez pryzmat przepisów, dotyczących niedozwolonych postanowień umownych.

NIEDOZWOLONE POSTANOWIENIA UMOWNE

Odnosząc się do zarzutów powódki, dotyczących abuzywności kwestionowanych postanowień, zawartych w Umowie, wskazać należy, iż w ocenie Sąd, postanowienia te, określające sposoby wyliczenia kwoty kredytu podlegającej spłacie i wysokości rat kredytu, stanowią postanowienia niedozwolone, a tym samym nie wiążą powódek. Przy czym, w ocenie Sądu, wyeliminowanie tych postanowień z przedmiotowej Umowy prowadzi w niniejszej sprawie do jej upadku, a więc do jej nieważności.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wskazać należy, iż regulacja, zawarta w art. 385 ^{( 1)} – 385 ^{( 3)} k.c., stanowi implementację dyrektywy 93/13, co rodzi określone konsekwencje dla wykładni tych przepisów. Przede wszystkim musi ona prowadzić do takich rezultatów, które pozwolą urzeczywistnić cele dyrektywy. Sądy krajowe, stosując prawo wewnętrzne, zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, by dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu tej dyrektywy, tak by osiągnąć przewidziany w niej rezultat, a zatem zastosować się do art. 288 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tak. m.in. wyrok TSUE C-377/14). Krajowe sądy i trybunały powinny tak wykładać prawo wewnętrzne, aby w pełni uwzględniało ono nie tylko literę, ale i ducha prawa unijnego (tak E. Łętowska w: System prawa prywatnego T.5 – Zobowiązania część ogólna, Warszawa 2013, s. 30). Stosując zatem art. 385 ^{( 1)} k.c. należy stosować wykładnię przyjazną dla prawa unijnego – w szczególności potwierdzoną orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako „TSUE” lub „Trybunał Sprawiedliwości”).

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki, określone w powołanym wyżej art. 385 ¹ k.c., pozwalające uznać postanowienia łączącej strony Umowy dotyczące mechanizmu indeksacji, za klauzule abuzywne.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie jednoznacznie wynika, że poprzednik prawny pozwanego Banku zawarł przedmiotową Umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie czynności bankowych (art. 43 ¹ k.c.), natomiast powódka zawarła ją jako konsument (art. 22 ¹ k.c.). Środki pochodzące z kredytu miały zostać przeznaczone – i faktyczne zostały przeznaczone – na spłatę kredytu zaciągniętego w Banku (...) na zakup i remont domu, który służył zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych powódki. Powódka nigdy nie prowadziła działalności gospodarczej. Ponadto status powódki jako konsumenta nie był kwestionowany przez pozwany Bank.

Nie budziło również wątpliwości, że postanowienia przedmiotowej Umowy, dotyczące indeksacji, nie były uzgadniane z powódką indywidualnie przed zawarciem Umowy. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Przy czym należy podkreślić, że wzorce są to klauzule, opracowane przed zawarciem umowy i wprowadzane do stosunku prawnego przez jedną ze stron w ten sposób, że druga strona nie ma wpływu na ich treść. Są one zwykle opracowywane w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego i w sposób jednolity określają one treść przyszłych umów, stąd strona która wyraziła zgodę na stosowanie wzorca nie może zmieniać jego treści według swojej woli. Ciężar dowodu, że dane postanowienie umowne zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Natomiast strona pozwana w niniejszej sprawie nie wykazała, aby powódka miała jakikolwiek wpływ na postanowienia umowne dotyczące klauzul indeksacyjnych. Samo zaakceptowanie przez powódkę kwestionowanych postanowień poprzez podpisanie przedmiotowej Umowy nie oznacza, że postanowienia te zostały z nią indywidulanie uzgodnione bądź że miała ona realny wpływ na ich treść.

Ponadto podkreślenia wymaga, że samo wpisanie w zaświadczeniu, wystawionym przez Bank w dniu 24 kwietnia 2020 roku (k. 59), w informacjach, dotyczących wypłaty kredytu w rubryce „Tabela” – „negocjowany”, nie oznacza, że kursy wypłaty został wynegocjowany pomiędzy stronami Umowy. Przede wszystkim powódka zaprzeczyła, aby wypłata kredytu nastąpiła po kursie wynegocjowanym z Bankiem a strona pozwana nie przedstawiła żadnego innego dowodu poza w/w (tj. dokumentem sporządzonym 12 lat po zawarciu Umowy) na wykazanie tego faktu np. dokumentów poprzedzających wypłatę kredytu, z których wynikałoby, że kurs wypłaty był negocjowany. Ponadto z treści samej Umowy taka okoliczność nie wynika, a wręcz przeciwnie z jej § 4 ust. 1a wynikało, że wypłata kredytu miała nastąpić z zastosowaniem kursu kupna CHF z Tabeli kursów Banku, obowiązującej w dniu wypłaty kredytu.

Kolejno wskazać należy, iż sporne postanowienia stanowią główny przedmiot umowy (por. m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 11 grudnia 2019 roku w sprawie V CSK 382/18 i w wyroku z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III CSK 159/15 oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 14 marca 2019 roku w sprawie D. C-118/17 i w wyroku z 12 lutego 2014 roku w sprawie K. C-26/13 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19). W związku z tym ustalić należało, czy sformułowane zostały one w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu, postanowienia te nie spełniają tego kryterium. Na podstawie kwestionowanych postanowień umownych nie było bowiem możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu w CHF oraz kwoty spłaty w CHF bez odniesienia do „Tabeli kursów”, tworzonej jednostronnie przez Bank. Przy czym – o czym była już mowa wyżej – kryteria, w oparciu o które Bank ustalał kursy walut, nie zostały w ogóle określone, nie wskazano także żadnej górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez Bank.

W powołanym wyżej wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-26/13 wskazano, że ocena tego, czy warunek umowny został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinna uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności informacje udzielone konsumentowi przy zawarciu umowy oraz nie powinna ograniczać się do aspektów ściśle formalnych i językowych, a uwzględniać również konsekwencje ekonomiczne zastosowania warunku i jego ewentualny stosunek do pozostałych warunków umownych.

Zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 20 września 2018 roku w sprawie C-51/17 warunki umowy powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, co zobowiązuje instytucje finansowe do dostarczenia kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Wymóg ten oznacza zatem, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta. Ponadto w wyroku z dnia 10 czerwca 2021 roku w sprawie C-609/16 TSUE potwierdził wyrażane już we wcześniejszych wyrokach stanowisko, że wymogu przejrzystości warunków umownych nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. Ponieważ ustanowiony przez dyrektywę nr 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażania warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem, a więc wymóg przejrzystości ustanowiony w tej dyrektywie, musi podlegać wykładni rozszerzającej (wyrok z dnia 03 marca 2020 roku w sprawie C‑125/18).

Wskazać należy za Sądem Apelacyjnym w Warszawie (wyrok z dnia 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19), że świadomość ryzyka kursowego to taki stan, w którym kredytobiorca w chwili zawierania umowy kredytu ma wiedzę, jak kształtowałoby się jego zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku silnej deprecjacji złotówki względem danej waluty obcej, z której kursem dany kredyt został powiązany, ale w oparciu o treść umowy kredytu, która ma zostać zawarta, a nie przez bliżej niedookreślone symulacje, które mogą być powiązane z jej treścią.

Mając powyższe na uwadze, rozważyć należało, czy informacje udzielone powódce przez Bank były wystarczające do podjęcia przez nią świadomej i rozważnej decyzji.

Z dowodów zgromadzonych w niniejszej sprawie nie wynika, aby Bank sprostał powyższemu obowiązkowi informacyjnemu. Nie wynika z nich bowiem, aby przed zawarciem przedmiotowej Umowy Bank, wykonując ciążący na nim obowiązek informacyjny, przedstawił w rzetelny sposób informację o tym, że mogą wystąpić znaczne wahania kursu waluty, do której kredyt indeksowano, co może mieć znaczący wpływ na wysokość raty kredytowej. Nie przedstawiono w szczególności powódce symulacji rat kredytowych przy założeniu znacznego wzrostu kursu CHF. Nie przedstawiono jej także – znanych przecież przez Bank – wahań kursu CHF z ostatnich lat przed zawarciem Umowy. Przy czym wskazać należy, iż ciężar dowodu w powyższym zakresie spoczywał na stronie pozwanej.

Podkreślić należy, iż samo zawarcie w § 10 ust. 8 - 9 Umowy (zawartej na sporządzonym przez Bank wzorcu umowy) oświadczenia, że Kredytobiorca został poinformowany przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumie wynikające z tego konsekwencje oraz że akceptuje zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności zasady dotyczące określenia kwoty kredytu w walucie CHF, sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu oraz warunków jego spłaty – nie spełnia wymogu udzielenia rzetelnej i jasnej informacji w powyższym zakresie.

Udzielana kredytobiorcy informacja o ryzyku kursowym powinna być jasna i zrozumiała dla niego. W taki też sposób powinien być mu przedstawiony, a w miarę potrzeby zobrazowany na przykładach (symulacjach, wykresach), mechanizm przeliczeniowy. Takich działań zaś Bank z całą pewnością nie podjął.

Nie można zatem uznać, że powódka w oparciu o przedstawione jej informacje mogła zakładać, że istnieje realne ryzyko gwałtownego i radykalnego wzrostu kursu CHF wobec waluty PLN oraz że uzyskała od Banku informacje pozwalające jej ocenić, jakie konsekwencje ekonomiczne ma dla jej zobowiązania radykalny wzrost kursu waluty CHF.

Gdyby powódce rzeczywiście zostało należycie wyjaśnione znaczenie zmiany kursu waluty i ponoszonego ryzyka, to założyć można, iż nie zdecydowałaby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej w sposób wadliwy w perspektywie jego spłacania przez kilkadziesiąt lat. Gdyby kredytujący Bank zamierzał wystarczająco poinformować kredytobiorcę będącego osobą fizyczną – konsumentem, o niebezpieczeństwach wynikających z kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, to nie proponowałby w ogóle zawierania takich umów kredytowych, zdając sobie sprawę jako profesjonalista, że umowa taka może zostać łatwo oceniona jako nieuczciwa (por. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2019 roku w sprawie IV CSK 309/18).

Wobec uznania, że kwestionowane postanowienia umowne (§ 2 ust. 2 – 3, § 4 ust. 1a i § 8 ust. 2 Umowy) odnosiły się do świadczeń głównych i nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, możliwe było przejście do badania kolejnych przesłanek z art. 385 ¹ k.c.

W ocenie Sądu, kwestionowane postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy.

Przez rażące naruszenie interesów konsumenta należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom (w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego) oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 października 2020 roku, w sprawie I ACa 709/19). Ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron (por. wyroki Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2016 roku w sprawie I CSK 125/15 i z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III C 159/17).

Sąd orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela ugruntowany już w orzecznictwie pogląd, iż niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III C 159/17). Ponadto zgodnie ze stanowiskiem TSUE, wyrażonym w wyroku z dnia 18 listopada 2021 roku w sprawie C-212/20, art. 5 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Natomiast kwestionowane postanowienia tych wymogów nie spełniają.

Dodać również należy, iż niewątpliwie dobre obyczaje narusza także całkowite i nieograniczone obciążenie konsumenta ryzykiem zmiany kursu walut (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 04 listopada 2020 roku, w sprawie V ACa 300/20).

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należało, że obciążenie powodów praktycznie nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz niepoinformowanie ich o konsekwencjach zawarcia umowy, godziło w ich interesy. Nie było ono przy tym uzasadnione usprawiedliwionymi interesami Banku. Dodatkowo sam mechanizm indeksacji, o czym była mowa wyżej, został przez pozwany Bank skonstruowany w sposób nieuczciwy i rażąco naruszający interesy powodów, jako konsumenta.

Wskazać należy, iż przedmiotowa Umowa przenosi ryzyko kursowe na konsumenta nie tylko mocą poszczególnych postanowień umowy (zwłaszcza zawartych w oświadczeniu o zapoznaniu z ryzykiem), ale samą jej konstrukcją. Po wypłacie kredytu Bank miał otrzymać jego zwrot w ratach z umówionymi odsetkami stosownie do harmonogramu spłat wyrażonego w walucie obcej. Ewentualny wzrost kursu waluty nie wpływał zatem na zwiększenie się świadczenia należnego Bankowi wyrażonego w tej walucie. Niezależnie od aktualnego kursu Bank jest w stanie uzyskać świadczenie zastrzeżone dla siebie w Umowie, tymczasem ciężar spełnienia tego świadczenia spoczywa wyłącznie na konsumencie. To stanowi nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków konsumenta na jego niekorzyść, a zatem stanowi o naruszeniu jego interesów. Znaczące – niekiedy nawet dwukrotne – zwiększenie salda zadłużenia w PLN i związane z tym proporcjonalne powiększenie należności odsetkowych nakazują określić to naruszenie jako rażące. Tym samym obie przesłanki uznania klauzuli za abuzywną zostały spełnione (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 roku w sprawie I CSK 832/04).

Zgodnie natomiast z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Dodać należy, iż dla oceny danego postanowienia na podstawie art. 385 ¹ k.c. nie ma żadnego znaczenia sposób wykonywania umowy przez strony. W okolicznościach niniejszej sprawy nie podlegało zatem badaniu i nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia, czy pozwany Bank korzystał z możliwości, wynikających ze spornych postanowień umownych, a więc czy ustalane przez niego kursy walut w Tabeli Kursów były zawyżone w stosunku do kursów NBP lub kursów ustalanych przez inne banki. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli stwarza dla przedsiębiorcy samą możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Za rażąco sprzeczne z interesem konsumenta uznać należy już samo skonstruowanie mechanizmu ustalania wartości świadczenia jednostronnie przez Bank, ponieważ mechanizm ten narusza równowagę kontraktową, umożliwiając przedsiębiorcy wpływ na kształtowanie obowiązków umownych konsumenta.

W tym miejscu wskazać również należy, iż wprawdzie po zawarciu Umowy strony w 2012 roku zawarły Aneks nr (...) do Umowy, na mocy którego powódka mogła spłacać kredyt bezpośrednio w walucie CHF, jednakże jego zawarcie nie spowodowało sanowania postanowień abuzywnych, zawartych w przedmiotowej Umowie. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29 kwietnia 2021 roku, wydanym w sprawie C-19/20, sąd krajowy jest zobowiązany do stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, nawet jeśli warunek ten został zmieniony przez te strony w drodze umowy. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, kiedy konsument wyraził wolną i świadomą zgodę na zmianę nieuczciwego warunku i na rezygnację z ochrony przed nieuczciwymi postanowieniami umownymi. Natomiast w niniejszej sprawie powódka takiej zgody nie wyraziła, wręcz przeciwnie – wnosząc pozew, w którym domagała się ustalenia nieważności Umowy kredytu oraz powoływała się na abuzywność postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji – domagała się objęcia jej w/w ochroną.

Kolejno wskazać należy, iż konsekwencje usunięcia z umowy postanowień określających mechanizm indeksacji szczegółowo rozważył (...) w wyroku C-260/18. Potwierdzając stanowisko polskiego sądu odsyłającego, Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że po usunięciu uznanego za abuzywne odesłania do kursów kupna i sprzedaży z tabeli kursowej banku niemożliwe jest określenie kursu wymiany, a tym samym wykonanie przedmiotowej umowy, a zatem że skuteczne zakwestionowanie kursów wymiany walut jest równoznaczne z usunięciem postanowień o indeksacji w całości (pkt 24 i 36). Tym samym w świetle przepisów prawa krajowego utrzymanie umowy bez zawartych w niej warunków nie jest możliwe, co musi prowadzić do jej nieważności, czemu nie sprzeciwia się art. 6 Dyrektywy (pkt. 43). Dzieje się tak w szczególności, gdy – jak w sprawie niniejszej – usunięcie postanowień dotyczących kursów oznacza pośrednie usunięcie z umowy ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją umowy. Skoro warunek ryzyka kursowego jest traktowany jako określający główny przedmiot umowy kredytu (pkt 44), to bez niego utrzymanie obowiązywania umowy nie jest możliwe, gdyż powoduje to zmianę charakteru umowy.

Ponadto w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20 Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że skutki stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego warunku w umowie, zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, podlegają przepisom prawa krajowego, przy czym kwestia utrzymywania się w mocy takiej umowy powinna być oceniana z urzędu przez sąd krajowy zgodnie z obiektywnym podejściem na podstawie tych przepisów.

Natomiast zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 18 listopada 2021 roku w sprawie C-212/20 w przypadku stwierdzenia przez sąd krajowy nieważności nieuczciwego warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w taki sposób, iż niezgodny z tym artykułem jest przepis prawa krajowego dający sądowi krajowemu możliwość uzupełnienia tej umowy poprzez zmianę treści owego warunku. Gdyby bowiem sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, to takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniałoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez sam brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal mogliby oni dostrzegać korzyść w stosowaniu rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców. TSUE w wyroku tym wskazał, że jedynie w wypadku, gdyby stwierdzenie nieważności nieuczciwego warunku zobowiązywało sąd do unieważnienia umowy w całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, w związku z czym unieważnienie to skutkowałoby niejako ukaraniem konsumenta, sąd krajowy mógłby zastąpić ten warunek przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym. Ponadto TSUE dodał, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane przez skutki wynikające również z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, w przypadku gdy strony umowy wyrażą na to zgodę.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, iż niedopuszczalne jest uzupełnienie abuzywnych postanowień umowy przez sąd poprzez zmianę treści tych postanowień, gdyż mogłoby to zagrażać realizacji długoterminowych celów stawianych przez Dyrektywę (wyrok TSUE C-19/20 pkt 67 i 68). Jeśli umowa po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków nie może obowiązywać, sąd może – jedynie w celu uniknięcia penalizujących konsumenta konsekwencji – uzupełnić umowę przepisami dyspozytywnymi (wyrok C-26/13 K. pkt 82-85). Niezależnie od wątpliwości co do możliwości zastąpienia kursu z Tabeli Kursów Banku kursem średnim NBP – na co powoływała się strona pozwana – należy zauważyć, że tego rodzaju zabieg nie usunąłby znaczącej nierównowagi między stronami, jaka powstała ze szkodą dla konsumenta na skutek włączenia do umowy warunku ryzyka kursowego.

Ponadto za niedopuszczalnością takiego „uzupełniania” umowy wypowiedział się TSUE w wyroku z dnia 08 września 2022 roku w sprawach połączonych od C‑80/21 do C‑82/21, w którym wskazał, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, który pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości, zastąpić warunek umowny, którego nieważność została stwierdzona, albo wykładnią oświadczenia woli stron w celu uniknięcia unieważnienia tej umowy, albo przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, nawet jeśli konsument został poinformowany o skutkach nieważności tejże umowy i zaakceptował je.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należało, iż po pierwsze – po wyeliminowaniu z Umowy postanowień abuzywnych (§ 2 ust. 2 – 3, § 4 ust. 1a oraz § 8 ust. 2 Umowy) nie byłoby możliwe uzupełnienie powstałych na skutek tego luk np. średnim kursem NBP. Po drugie – wskazać należy, iż po wyeliminowaniu z Umowy spornych klauzul i niezastąpieniu ich innymi postanowieniami Umowa ta nie mogłaby nadal obowiązywać z niżej podanych względów.

W pierwszej kolejności powtórzyć należy, iż opisywane we wcześniejszej części uzasadnienia klauzule indeksacyjne, stanowią element określający główne świadczenie stron umowy o kredyt indeksowany. Wobec tego, stwierdzić należy, iż usunięcie postanowienia określającego główne świadczenia stron, prowadzi do tego, że pomiędzy stronami brak jest zgody na zawarcie umowy. To prowadzi zaś do wniosku, że na skutek stwierdzenia abuzywności wskazanych postanowień umownych, Umowę należy uznać za nieważną.

Kolejno wskazać należy, iż wyeliminowanie z przedmiotowej Umowy postanowień dotyczących indeksacji, odsyłających do „Tabeli kursów”, prowadzi nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również pośrednio do zamknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją. Klauzula dotycząca ryzyka wymiany określa główny przedmiot umowy kredytu indeksowanego. Usunięcie tych postanowień z umowy powoduje, że umowa ta nie może nadal obowiązywać bez tych warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy (por. powołany już wyżej wyrok TSUE w sprawie C-260/18).

Po wyeliminowaniu z umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej postanowień dotyczących indeksacji – a więc postanowień wyznaczających naturę tego stosunku zobowiązaniowego – umowę należałoby zatem uznać za nieważną na podstawie art. 353 ¹ k.c. jako sprzeczną z naturą zobowiązania. Wyeliminowanie z przedmiotowej Umowy klauzul indeksacyjnych doprowadziłoby bowiem do takiego zniekształcenia tego stosunku zobowiązaniowego, że nie odpowiadałby on już jego naturze, której istotą jest wprowadzenie postanowień dotyczących indeksacji, pozwalających na ustalenie salda zadłużenia w walucie obcej a następnie zastosowanie do tak ustalonego salda zadłużenia oprocentowania ustalonego według stawki LIBOR.

Reasumując – stwierdzenie sprzeczności postanowień Umowy, określających mechanizm indeksacji z art. 353 ¹ k.c. oraz stwierdzenie, że postanowienia te stanowią klauzule abuzywne, prowadzi do upadku całej Umowy.

Wobec powyższych ustaleń, zbędne okazało się odnoszenie do kolejnych zarzutów powódki, dotyczących nieważności przedmiotowej Umowy. Już bowiem uwzględnienie powyższych zarzutów powódki skutkowało uwzględnieniem jej żądania o ustalenie nieważności tej Umowy.

ŻĄDANIE USTALENIA NA PODSTAWIE ART. 189 K.P.C.

Kolejno wskazać należy, iż niewątpliwie głównym celem, jaki powódka w niniejszej sprawie chciała osiągnąć, było wyeliminowanie Umowy, zawartej z Bankiem, z obrotu prawnego, a więc doprowadzenie do sytuacji, w której przestaje ona istnieć ze wszystkimi tego konsekwencjami.

W ocenie Sądu, nie były trafne zarzuty strony pozwanej jakoby powódka nie posiadała interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności przedmiotowej Umowy kredytu.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przepis art. 189 k.p.c. ma charakter przepisu materialnoprawnego, gdyż stanowi podstawę prawną powództw o ustalenie stosunku prawnego oraz o ustalenie prawa, i to zarówno ustalenie pozytywne, jak i negatywne. Przedmiotem ustalenia w drodze powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c. mogą być prawa i stosunki prawne, dla ustalenia których właściwa jest droga procesu cywilnego (np. ustalenie nieważności umowy, ugody sądowej, testamentu). Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2011 roku, II CSK 568/10, Lex nr 932343).

Interes prawny istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia lub kwestionowania. Brak interesu zachodzi wtedy, gdy sfera prawna powoda nie została naruszona lub zagrożona, bo jego prawo już zostało naruszone albo powstały określone roszczenia i może osiągnąć pełniejszą ochronę swych praw, bo może dochodzić zobowiązania pozwanego do określonego zachowania - świadczenia lub wykorzystać inne środki ochrony prawnej prowadzące do takiego samego rezultatu. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego, bo powód nie traci interesu, jeżeli ochrona jego sfery prawnej wymaga wykazania, że stosunek prawny ma inną treść, w szczególności, gdy umowa jest zawarta na długi czas, a wyrok w sprawie o świadczenie za wcześniejszy okres (roszczenia dodatkowe zgłoszone przez powoda) nie usunie niepewności w zakresie wszystkich skutków prawnych mogących wyniknąć z tego stosunku w przyszłości (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 25 października 2018 roku, I ACa 623/17, Lex nr 2583325).

Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 04 listopada 2020 roku, w sprawie V ACa 300/20, że wniesienie powództwa o zapłatę nie rozstrzygnie w sposób całkowity istniejącego pomiędzy stronami sporu co do związania ich umową kredytową. Będzie bowiem rozstrzygało spór za okresy czasu, które już upłynęły. Natomiast w sposób pełny interesy powódki zabezpieczy ustalenie, czy w istocie strony są związane zawartą umową. Rozstrzygnie bowiem kwestię dla powódki podstawową, czy wiąże ją ze stroną pozwaną umowa kredytowa, czy też nie. Ustalenie nieważności umowy kredytowej da podstawę do dokonania wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami. Przede wszystkim zaś usunie niepewność po stronie powódki, czy mają nadal spłacać raty kredytu.

Zważywszy na powyższe, Sąd uwzględnił żądanie powódki i ustalił, że umowa kredytu konsolidacyjno – hipotecznego nr (...) z dnia 22 lipca 2008 roku, jest nieważna (pkt I sentencji wyroku).

ŻĄDANIE ZAPŁATY I ŻĄDANIE ODSETKOWE

Wobec ustalenia, że przedmiotowa umowa jest nieważna, a więc że stosunek prawny z niej wynikający nie istnieje, strony powinny zwrócić sobie – zgodnie z teorią dwóch kondykcji – kwoty świadczone na podstawie tejże Umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, w sprawie III CZP 11/20 oraz uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21). Przypomnieć należy jedynie, że teoria dwóch kondykcji polega na tym, że każda ze stron ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia: bank o zwrot kwoty wypłaconego nominalnie kredytu, a kredytobiorca o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku.

Na uwzględnienie zatem zasługiwało co do zasady żądanie powódki zasądzenia od strony pozwanej na jej rzecz kwot, stanowiących sumę wpłat dokonanych przez nią na rzecz Banku na podstawie przedmiotowej Umowy w okresie wskazanym w pozwie.

Podstawę prawną powyższego żądania powódki stanowiły przepisy art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i § 2 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie do art. 410 § 1 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Przepis art. 410 § 2 k.c. stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powódka w niniejszym postępowaniu zażądała zasądzenia od strony pozwanej na jej rzecz kwot 130 020,28 zł oraz 26 780,78 chf, pobranych od niej przez Bank w okresie od lipca 2008 roku do kwietnia 2020 roku tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych. Podana przez powódkę suma spłat w powyższym okresie wynikała z niekwestionowanego przez strony postępowania dokumentu w postaci zaświadczenia Banku.

Powyższe żądanie powódki co do zasady zasługiwało na uwzględnienie. Zostało ono zaś w części oddalone na skutek podniesienia przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia oraz jego uwzględnienia przez Sąd, o czym niżej.

Natomiast co do żądanych przez powódkę odsetek ustawowych za opóźnienie, to wskazać należy, iż ich wymagalność uzależniona jest od wymagalności roszczenia głównego. Sąd miał także na uwadze, iż stosownie do aktualnego orzecznictwa TSUE konsument może wiążąco oświadczyć, iż nie ocenia konsekwencji definitywnej nieważności umowy kredytu jako szczególnie niekorzystnych, sprzeciwiając się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami. Oświadczenie to może złożyć tylko do chwili, w której odmówił potwierdzenia klauzuli abuzywnej albo upłynął rozsądny czas do jej potwierdzenia. Udzielona konsumentowi, „wyczerpująca” informacja o konsekwencjach abuzywności klauzuli powinna obejmować także informację o tym, że bez tej klauzuli umowa nie może wiązać, o konsekwencjach (roszczeniach) związanych z ewentualną definitywną nieważnością umowy i o ewentualnej możliwości utrzymania umowy z regulacją zastępczą, jeżeli konsekwencje te są dla konsumenta szczególnie niekorzystne. W niniejszej sprawie pouczenie powódki w powyższym zakresie nastąpiło na rozprawie w dniu 24 października 2022 roku. Wtedy też powódka, pouczona o ewentualnych konsekwencjach ustalenia nieważności Umowy kredytu, oświadczyła, że nie wyraża zgody, aby Umowa ta nadal trwała z postanowienia, uznanymi za abuzywne (k. 268). W tej dacie nastąpiła zatem definitywna wymagalność roszczenia powódki o zapłatę, opartego na zarzucie nieważności Umowy kredytu, a od następnego dnia strona pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem żądania powódki.

Wobec powyższego, odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej na rzecz powódki kwoty w CHF zostały zasądzone od dnia 25 października 2022 roku do dnia zapłaty. Natomiast w pozostałym zakresie Sąd oddalił roszczenie odsetkowe powódki, orzekając jak w pkt III wyroku.

ZARZUTY POTRĄCENIA I ZATRZYMANIA

Pomimo, iż co do zasady roszczenie powódki o zapłatę było uzasadnione, zostało ono oddalone w części na skutek podniesienia przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia.

W niniejszym postępowaniu w odpowiedzi na pozew strona pozwana podniosła zarzuty potrącenia i zatrzymania.

Zgodnie z art. 498 § 1 i 2 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Zgodnie z art. 499 k.c. potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Natomiast stosownie do art. 496 k.c. jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Stosownie do art. 497 k.c. przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w razie rozwiązania lub nieważności umowy wzajemnej.

Zgodnie zaś z art. 203 ¹ § 2 k.p.c. pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna.

W niniejszej sprawie zarówno zarzut potrącenia jak i zatrzymania zgłoszone zostały przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew a więc wymóg, określony w w/w art. 203 ¹ § 2 k.p.c., został spełniony.

Kolejno wskazać należy, iż pełnomocnik strony pozwanej, który w odpowiedzi na pozew powołał się na zarzut potrącenia posiadał umocowanie do składania w imieniu Banku oświadczeń materialnoprawnych, w tym oświadczenia w przedmiocie potrącenia oraz oświadczenia o skorzystaniu przez Bank z prawa zatrzymania (k. 130 – 131). Ponadto zarzuty te zostały powtórzone przez stronę pozwaną bezpośrednio wobec powódki na rozprawie w dniu 24 października 2022 roku ( k. 269).

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że powyższe zarzuty zostały zgłoszone z zachowaniem wymogów formalnych. Przy czym w pierwszej kolejności rozważyć należało zarzut potrącenia jako dalej idący, gdyż skutkujący wzajemnym umorzeniem wierzytelności stron postępowania do wysokości wierzytelności niższej, a przy tym uwzględnienie tego zarzutu czyniłoby bezprzedmiotowym rozpoznawanie, mającego wyłącznie charakter hamujący roszczenie wierzyciela, zarzutu zatrzymania.

Sąd uznał, że powołanie się przez należycie umocowanego pełnomocnika strony pozwanej bezpośrednio wobec powódki (na rozprawie w dniu 24 października 2022 roku) na zarzut potrącenia, stanowiło jednocześnie wezwanie powódki do zapłaty, zgłoszonej do potrącenia kwoty 180 000 zł, wypłaconej powódce tytułem kredytu (k. 269). Przy czym Sąd uznał, iż co do zgłoszonej przez stronę pozwaną do potrącenia wierzytelności z tytułu tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w wysokości 50 875,41 zł strona pozwana nie wykazała, aby ta wierzytelność przysługiwała jej wobec powódki.

Mając na uwadze, iż Bank wypłacił powódce na podstawie przedmiotowej Umowy kwotę 180 000 zł, zaś kwoty dochodzone przez nią w tym postępowaniu wynosiły 130 020,28 zł oraz 26 780,78 chf – a więc były wyższe od kwoty wypłaconej jej przez Bank na podstawie spornej Umowy – ustalić należało, jaka część wierzytelności powódki, dochodzona w tym postępowaniu uległa umorzeniu na skutek potrącenia a jaka kwota wolna od potracenia powinna zostać zasądzona od strony pozwanej na rzecz powódki.

Kwota dochodzona przez powódkę w PLN, a więc 130 020,28 zł, na skutek zgłoszenia przez stronę pozwaną i uwzględnienia przez Sąd zarzutu potrącenia uległa umorzeniu w całości. Natomiast celem ustalenia wysokości wierzytelności w CHF, która została umorzona na skutek podniesienia zarzutu potrącenia, Sąd przeliczył pozostałą, zgłoszoną do potrącenia kwotę, a więc 49 979,72 zł (180 000 zł – 130 020,28 zł) na walutę CHF, stosując ustalony przez NBP średni kurs tej waluty z dnia zgłoszenia zarzutu potrącenia bezpośrednio powódce, a więc 24 października 2022 roku (1 CHF = 4,8612 PLN), co dało kwotę 10 281,35 chf. Od dochodzonej pozwem kwoty w CHF, a więc 26 780,78 chf należało zatem odjąć powyższą kwotę 10 281,35 chf (skutecznie potrąconą przez stronę pozwaną), co dało kwotę 16 499,43 chf.

Wobec tego, iż cała dochodzona przez powódkę kwota w złotych polskich uległa umorzeniu na skutek podniesienia przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia, zaś z dochodzonej przez powódkę kwoty w CHF potrącaniu uległa kwota 10 281,35 chf, a od potrącenia wolna okazała się kwota 16 499,43 chf, to kwotę tę należało zasądzić od strony pozwanej na rzecz powódki (pkt II sentencji wyroku). W pozostałym zakresie, z powyższych względów, powództwo zostało oddalone (pkt III sentencji wyroku).

ZARZUT PRZEDAWNIENIA

Sąd nie podzielił zarzutu strony pozwanej, dotyczącego przedawnienia roszczeń pieniężnych powódki.

W ocenie Sądu, do roszczenia pieniężnego powódki ma zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia roszczeń co do wpłat dokonanych przed dniem 09 lipca 2018 roku (zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2018 roku, poz. 1104) oraz 6-letni termin – co do wpłat dokonanych od 09 lipca 2018 roku. Co do zaś kwestii początku biegu terminu przedawnienia, to w niniejszej sprawie, Sąd – podzielając argumentację, zawartą w wyroku TSUE z dnia 22 kwietnia 2021 roku w sprawie C-485/19 – uznał, że termin przedawnienia roszczenia powódki o zwrot kwot wpłaconych na podstawie niedozwolonych postanowień umownych – skutkujących nieważnością umowy – a więc o zwrot świadczenia nienależnego, zaczął biec dla powódki nie od chwili dokonania poszczególnych wpłat, lecz od chwili, kiedy powódka uświadomiła sobie istnienie w Umowie nieuczciwych postanowień umownych, co w niniejszej sprawie nastąpiło – jak zeznała – około 2020 ( k. 268). Skoro zatem pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w marcu 2021 roku, to stwierdzić należało, iż roszczenie powódki o zapłatę nie przedawniło się.

KOSZTY PROCESU

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 100 zd. 2 k.p.c., obciążając nimi w całości stronę pozwaną.

Istotą sporu była abuzywność klauzul indeksacyjnych oraz ważność Umowy i w tym zakresie Sąd podzielił stanowisko powodów. Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie rozliczenie kosztów na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. (rozliczenie stosunkowe) byłoby nieuzasadnione przy konsumenckim jej charakterze. Zgodnie z wyrokiem TSUE w sprawie C-224/19 zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że przepisy dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie uregulowaniom pozwalającym na obciążenie konsumenta częścią kosztów postępowania, stosownie do wysokości kwot nienależnie zapłaconych, które zostały mu zwrócone w wyniku stwierdzenia nieważności warunku umownego ze względu na jego nieuczciwy charakter, jeśli takie uregulowania stanowią istotną przeszkodę mogącą zniechęcić konsumentów do korzystania z prawa do skutecznej kontroli sądowej potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umownych. A zatem nałożenie na konsumenta obowiązku zwrotu kosztów procesu choćby w części przy potwierdzeniu abuzywności postanowień wskazanych w pozwie utrudniałoby dochodzenie roszczeń konsumentowi i de facto powodowało swego rodzaju „efekt mrożący”, wpływający na powstrzymywanie się konsumentów przed wytoczeniem powództwa. To zaś przekreślałoby długoterminowy efekt dyrektywy 93/13, która zmierza przecież do wyeliminowania postanowień abuzywnych z obrotu i zaniechanie ich stosowania w przyszłości.

Mając powyższe względy na uwadze – pomimo oddalenia w części żądania powódki o zapłatę na skutek uwzględnienia zarzutu potrącenia – Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów całość poniesionych przez nią kosztów procesu, a więc kwotę 6 547 zł, na którą składały się: kwota 1 000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 30 zł tytułem opłaty sądowej od modyfikacji powództwa, kwota 100 zł tytułem opłaty sądowej od wniosku o zabezpieczenie, kwota 5 400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego powódki, będącego adwokatem (zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 roku, Dz.U. z 2015 roku, poz. 1800) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonych kosztów procesu Sąd zasądził również odsetki ustawowe za opóźnienie, liczone od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Określając kwotę wynagrodzenia pełnomocnika procesowego powódki, Sąd miał na uwadze, że wskazana w pozwie wartość przedmiotu sporu wynosiła 197 135 zł, a uległa ona zwiększeniu dopiero w toku postępowania, na skutek rozszerzenia żądań pozwu. Stosownie zaś do § 19 w/w Rozporządzenia w razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłat, bierze się pod uwagę wartość zmienioną, poczynając od następnej instancji. Wobec tego, stawkę wynagrodzenia pełnomocnika procesowego powódki Sąd ustalił od wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)