Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Paweł Krekora
Protokolant:	stażysta Joanna Godzina

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2022 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa E. G.

przeciwko (...) Bank (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo główne,

II.  oddala powództwo ewentualne,

III.  zasądza od powódki E. G. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 11 817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście zł) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 25 listopada 2019 roku ( data nadania – k. 46) przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., powódka E. G. wniosła o:

1.  uznanie za nieważne postanowień umowy kredytowej nr (...) z dnia 26 listopada 2009 r. zawartej w W. pomiędzy powódką a pozwanym bankiem, w zakresie dotyczącym klauzul waloryzujących zobowiązanie kredytobiorcy w stosunku do waluty obcej Euro, tj. pkt 2.3.1, 2.4.4, 2.4.6., 6.3. i 6.4. wyżej wskazanej umowy oraz pkt 1. i 2. Załącznika nr 1 do wyżej wskazanej umowy (pozostałe indywidualne warunki kredytu) jako postanowień niedozwolonych, ze stwierdzeniem skutku w postaci nieważności całej przedmiotowej umowy kredytowej;

Ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd żądania głównego pozwu strona powodowa wniosła o;

2.  uznanie za bezskuteczne postanowień wyżej wskazanej umowy w zakresie dotyczącym klauzul waloryzujących zobowiązanie kredytobiorcy w stosunku do waluty obcej Euro, tj. pkt 2.3.1., 2.4.4., 2.4.6., 6.3. i 6.4. wyżej wskazanej umowy oraz pkt 1. i 2. Załącznika nr 1 do wyżej wskazanej umowy (pozostałe indywidualne warunki kredytu) jako postanowień niedozwolonych, ze stwierdzeniem skutku w postaci utrzymania przedmiotowej umowy w mocy bez wskazanych postanowień i przekształcenia tej umowy w umowę kredytu w złotych polskich na warunkach dotychczasowych;

3.  zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 16 565 zł z tytułu zwrotu nadpłaty wynikającej z dotychczasowych płatności rat kredytu w oparciu o rozliczenia sporządzone na podstawie klauzul abuzywnych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi do dnia wniesienia pozwu.

Nadto strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, a także kosztów uzyskania od pozwanego zaświadczeń w wysokości 110 zł i 575 zł.

W uzasadnieniu strona powodowa powołała się na fakt zawarcia z pozwanym bankiem w dniu 26 listopada 2009 r. jako konsument roku umowy kredytu nr (...) (zwanej w dalszej części uzasadnienia jako „Umowa”). W ocenie powódki postanowienia umowy odwołujące się do mechanizmu denominacji kwoty kredytu i stosowanych przez bank przeliczeń po kursie ustalanym jednostronnie przez bank, stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. Zdaniem strony powodowej skutkuje to nieważnością całej Umowy wobec braku możliwości jej dalszego funkcjonowania po koniecznym wyeliminowaniu z kontraktu znajdujących się w nim klauzul abuzywnych. Wskazała przy tym powódka na postanowienia kontraktu określające zasady ustalania wysokości kursów po jakich ustalona została kwota uruchomionego kredytu i rat kredytu wyrażonych w polskich złotych w oparciu o tabelę kursów stosowaną przez bank. Zdaniem powódki nie miała ona wpływu na ostateczny kształt postanowień Umowy w związku z czym nie były one negocjowane w sposób prawidłowy. W przypadku uznania, że umowa może obowiązywać po stwierdzeniu abuzywności jej kwestionowanych postanowień, powódka wskazała, iż w tym przypadku kontrakt powinien dalej obowiązywać z pominięciem tych postanowień, a powódce należy się w tym przypadku od pozwanego zwrot kwoty stanowiącej nadpłatę w stosunku do kwoty jaka powinna zostać uiszczona na rzecz pozwanego bez uwzględnienia kwestionowanych postanowień, tj. 16 565 zł ( pozew k. 4-14).

Pozwany Bank w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany na wstępie zakwestionował roszczenia powódki tak co do zasady, jak i wysokości. Odnosząc się do twierdzeń i zarzutów podniesionych przez powódkę w pozwie pozwany wskazał, że powódka już w momencie zawierania Umowy znała dokładny sposób ustalania kursów w Tabeli kursów stosowanej przez pozwanego w celu ustalania wysokości rat kredytu, co wynika wprost z treści jednego z postanowień Umowy określającego sposób ustalania kursu wymiany waluty obcej. W kwestii postanowień dotyczących zasad ustalania wysokości kwoty kredytu podlegającej wypłacie pozwany wskazał, że powódka na mocy postanowień Umowy przed dokonaniem zlecenia wypłaty kredytu miała możliwość zapoznania się z obowiązującym w banku kursem w relacji walut EUR do PLN i zdecydowania czy kwota kredytu ma zostać uruchomiona w polskich złotych po kursie wskazanym przez bank czy bezpośrednio w walucie denominacji. Na wypadek uznania przez Sąd postanowień Umowy dotyczących stosowanych przez bank przeliczeń z waluty obcej na polskie złote pozwany wskazał, że w tym przypadku Umowa powinna dalej obowiązywać ze spłatą rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej ( odpowiedź na pozew – k. 60-140).

W piśmie procesowym z dnia 16 czerwca 2021 r. ( pismo k. 222-227) powódka dokonała modyfikacji powództwa wnosząc ostatecznie o;

1.  uznanie za nieważne postanowień zawartych w pkt 2.3.1, 2.4.4., 2.4.6, 6.3 i 6.4 Umowy oraz pkt 1 i 2 załącznika nr 1 do Umowy dotyczących waloryzacji zobowiązania kredytobiorcy kursem waluty EUR, ze stwierdzeniem skutku w postaci nieważności całej Umowy;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki na podstawie art. 410 k.c. kwot 18 400 zł i 74 236 euro tytułem zwrotu świadczenia nienależnego świadczonego przez powódkę na rzecz pozwanego tytułem spłaty rat kredytu w okresie;

a.  dla kwot 62 783 euro i 18 400 zł – od zawarcia umowy do 31 października 2019 r., wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

b.  dla kwoty 11 453 euro – od 1 listopada 2019 r. do 16 czerwca 2021 r., wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pisma z dnia 17 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty.

Pozwany w piśmie z dnia 29 września 2021 r. ( k. 253-270) wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym w jego zmodyfikowanym kształcie. Pozwany podtrzymał przy tym wszystkie zgłoszone na wcześniejszym etapie postępowania twierdzenia, wnioski i zarzuty.

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka w momencie zawierania umowy posiadała wykształcenie wyższe w kierunku informatycznym. Zatrudniona była wówczas w oparciu o umowę o pracę w przedsiębiorstwie działającym w branży informatycznej. Celem zaciągnięcia zobowiązania kredytowego w ramach Umowy było sfinansowanie nabycia lokalu mieszkalnego.

Wnioskiem z dnia 29 września 2009 roku powódka zwróciła się do pozwanego banku o udzielenie jej kredytu w kwocie 440 000,00 złotych. Wskazała przy tym, że walutą kredytu ma być EUR, a wypłata ma nastąpić w trzech transzach. Pierwsza transza kredytu, tj. 370 972,68 zł zgodnie z wnioskiem miała zostać wypłacona w dniu 9 listopada 2009 r., druga 18 398, 56 zł – 3 dni po podpisaniu protokołu odbioru lokalu, którego zakup był finansowany kredytem, a trzecia 50 628,76 zł – po podpisaniu protokołu odbioru lokalu w terminie bliżej niesprecyzowanym. W Umowie postanowiono, że oprocentowanie kredytu ma być zmienne, a raty równe. Zabezpieczeniem kredytu zgodnie z wnioskiem miała być hipoteka ustanowiona na kredytowanej nieruchomości i cesja praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych. Załącznikami do wniosku było oświadczenie podpisane przez kredytobiorcę, w treści którego wskazano, iż po zapoznaniu się z przedstawionymi przez bank warunkami udzielania kredytu mieszkaniowego zarówno w złotych, jak i w walucie EUR, CHF i USD oraz symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w walucie obcej, jak i w PLN, jak i symulacjami kwot i kosztów kredytu wg aktualnych kursów walut stosowanych przez bank oraz kosztów w przypadku niekorzystnej zmiany kursów i spreadu walutowego kredytobiorca oświadczał, że jest świadomy ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość raty kredytu oraz wpływu spreadu walutowego na wielkość zobowiązania i poziomu obciążenia jego spłatą i pomimo tego zdecydował się na zaciągnięcie kredytu (wniosek kredytowy i oświadczenie – k. 157-160).

W dniu 26 listopada 2009 roku pomiędzy powódką a pozwanym zawarta została umowa kredytu nr (...) (umowa kredytu – k. 18-25, bezsporne). Zawarcie Umowy nastąpiło w oddziale pozwanego banku i poprzedzone było złożeniem wniosku kredytowego u doradcy klienta A. K. (obecnie noszącą nazwisko H.). Podczas spotkań poprzedzających zawarcie Umowy powódka miała możliwość uzyskania do wglądu projektu Umowy, która miała być przez nią zawarta z pozwanym bankiem. Na podstawie wskazanej umowy, pozwany zobowiązał się do udzielenia powódce kredytu denominowanego w kwocie 105 960 EUR. Celem kredytu było nabycie lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym od dewelopera. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne i w dniu sporządzania Umowy wynosić 5,92% w stosunku rocznym. Stopa zmiennego oprocentowania stanowić miała przy tym sumę 3-miesięcznej stawki EURIBOR 3M i stałej w całym okresie kredytowania marży banku. Marża podstawowa banku zawarta w oprocentowaniu kredytu w dniu jego udzielenia miała wynosić 4,00% kwoty kredytu. Faktyczne wykorzystanie kwoty kredytu było zbieżne z celem określonym w umowie ( Umowa kredytu, zeznania powódki na rozprawie).

Docelowym, głównym zabezpieczeniem spłaty kredytu oraz odsetek i kosztów miała być hipoteka kaucyjna do kwoty 158 940 euro ustanowiona na rzecz banku na kredytowanym lokalu.

Zgodnie z pkt 28 umowy, wypłata kredytu miała nastąpić w transzach. Ostateczny termin wypłaty kredytu przypadał na dzień 05-03-2010 roku. Ostateczny termin spłaty przypadał zaś na 5-12-2039 roku ( Umowa – tabela pkt 27-29).

Kredyt miał być spłacany poprzez obciążanie rachunku bieżącego kredytobiorcy równowartością kwoty rat i innych należności banku po ich przeliczeniu, o ile rachunek ten prowadzony był w złotych, według kursu sprzedaży waluty obcej obowiązującego w banku w Tabeli Kursów na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności banku. Kredytobiorca mógł też dokonywać spłaty kredytu w walucie kredytu bez zgody banku z tym zastrzeżeniem, że spłata taka mogła nastąpić wyłącznie w formie bezgotówkowej (rozdział 2.3 umowy – sposób spłaty). Co do zasady wypłata kredytu mogła bowiem nastąpić w złotych, po zastosowaniu przewalutowania według kursu kupna waluty kredytu z Tabeli Kursów z dnia wypłaty, z tym że za zgodą banku dopuszczalne było dokonanie wypłaty w jakiejkolwiek walucie (pkt 3.2.3 Regulaminu produktowego k. 199v).

W rozdziale 6 umowy – „Oświadczenia związane z ryzykiem kursowym oraz ryzykiem zmiennej stopy procentowej” kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem zobowiązania w walucie obcej, co oznacza, że w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty kredytu, zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość kwoty kredytu w walucie kredytu, jak i kwota w złotych stanowiąca równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt, ulegnie zmianie. Kredytobiorca oświadczył również, że jest świadomy ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem, co oznacza, iż w razie niekorzystniej zmiany stopy referencyjnej lub bazowej, kwota oprocentowania kredytu ulegnie zwiększeniu (pkt 6.1, 6.2).

W punkcie 6.3 umowa określała regułę, w oparciu o którą ustalany jest kurs wymiany walut w Tabeli Kursów. Zgodnie z nim, kursy ustalane są przez bank w każdy dzień roboczy w oparciu o średni kurs z rynku walutowego FOREX ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/2+spread walutowy wyrażony w procentach, a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży=kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Spread walutowy wyrażony w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty EUR wynosiła 7,25%. Bank posiada uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 regulaminu produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych) – umowa k. 24, regulamin produktowy k. 200).

Integralną częścią Umowy był jej załącznik określający pozostałe, indywidualne warunki kredytu. W jego ramach strony postanowiły, że podstawowa marża kredytu określona w Umowie, ulega obniżeniu o 0,20 punktu procentowego w zamian za przystąpienie przez kredytobiorcę do jednego z innych, określonych produktów oferowanych przez bank i zobowiązanie się do opłacenia składki ubezpieczeniowej dotyczącej tego produktu przez okres minimum 2 lat. Ponadto w załączniku strony postanowiły, że za 3 zmiany waluty kredytu bank nie pobierze prowizji, a marża podstawowa ulega dodatkowemu obniżeniu o 0,50 punktów procentowych w okresie wypełniania przez kredytobiorców warunku polegającego na posiadaniu w pozwanym banku konta osobistego, na które będzie wpływało wynagrodzenie od pracodawcy ( załącznik nr 1 pkt 5 – k. 27)

W dniu 14 września 2011 r. strony zawarły aneks do Umowy, na mocy którego postanowiono że dalsza spłata rat kredytu dokonywana ma być z rachunku prowadzonego w walucie Euro ( aneks k. 29-34).

W wykonaniu Umowy w okresie 2 grudnia 2009 roku do 24 października 2019 r. powódka uiściła na rzecz pozwanego banku kwoty 180,90 zł oraz 62 739,41 EUR tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych i odsetek karnych (zaświadczenie k. 38-43).

Koniecznych dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych sąd dokonał na podstawie powołanych powyżej dowodów, przede wszystkim dokumentów i ich kopii, których wiarygodność nie budziła zastrzeżeń oraz częściowo zeznań powódki i świadków A. H. i D. D.. Zeznania świadków Sąd uznał za wiarygodne i przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy w części dotyczącej stosowania przez pozwany bank wzorców umownych i możliwości negocjowania umów zawieranych przez pozwany bank w zakresie marży. Powyższe okoliczności potwierdza bowiem treść pozostałego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności załącznika nr 1 do Umowy i zeznań powódki – w zakresie indywidualnego negocjowania Umowy i zeznań świadków – w zakresie stosowania przez pozwany bank wzorca umownego. Sąd za niewiarygodne uznał zeznania powódki w części, w jakiej zeznała, że nie miała świadomości co do możliwości wypłaty i spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Wynikało to bowiem wprost z postanowień Umowy, które w ocenie Sądu zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta. Na potrzeby ustaleń faktycznych nie uwzględniono natomiast, jako nie mających znaczenia, dowodów z pozostałych dokumentów załączonych przez strony, w tym: materiałów w formie cyfrowej przedłożonych przez powódkę zawierających stanowiska osób trzecich i dokumentów przedstawionych przez pozwany bank niezwiązanych bezpośrednio z przedmiotową sprawą, a dotyczących kwestii ogólnych (m.in. zanonimizowanych, innych umów kredytowych). Obojętne z punktu widzenia poddanej ocenie prawnej praw i obowiązków stron umowy kredytowej, koniecznej do rozstrzygnięcia roszczenia o zapłatę i ustalenie, są dokumenty niezwiązane bezpośrednio z analizowaną umową i okolicznościami dotyczącymi jej zawarcia, bądź dotyczącymi jej wykonywania. W dalszej części uzasadnienia zostanie wyjaśniony prawny aspekt orzeczenia z punktu widzenia skuteczności poszczególnych postanowień umowy i jego wpływu na ważność kontraktu. Generalnie rzecz ujmując, dla dokonania tej analizy odwoływanie się do różnego rodzaju opinii czy stanowisk nie ma znaczenia. Osnową sporu jest bowiem dokonanie wykładni oświadczeń woli stron umowy kredytu zawartej na piśmie, w oparciu o wzorzec umowny i ustalenie, czy wyraźnie przewidziane w niej mechanizmy dotyczące zasad kredytowania są ważne z punktu widzenia przepisów prawa. Okolicznościami istotnymi, jakie mogą zostać wzięte pod rozwagę przy procesie wykładni oświadczeń woli stron analizowanej umowy mogą być najwyżej te, jakie towarzyszyły procesowi zawarcia danego kontraktu. Z kolei kwestie o charakterze ogólnym, niezwiązanym z daną umową znaczenia są pozbawione, w szczególności, jeżeli źródłem obowiązków oferujących produkty kredytowe są przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Z tego też względu podstawą czynienia ustaleń faktycznych nie mogły być zeznania świadka A. P., ponieważ nie dotyczyły zagadnień związanych z zawarciem i wykonywaniem umowy.

Rozstrzygnięcie sprawy nie wymagało również przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, gdyż w ocenie Sądu wystarczające dla rozstrzygnięcia okazały się dowodu z dokumentów i zeznań świadków oraz powódki. Okoliczności, które miałyby zostać wyjaśnione zgodnie z wnioskiem dowodowym w tym zakresie, takie jak wysokość wierzytelności banku wobec strony powodowej z tytułu Umowy czy różnica pomiędzy wartością kredytu wypłaconego powódce a wartością przy założeniu przeliczenia kwoty kredytu wyrażonej w EUR po kursie średnim NBP, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Podstawą tego rozstrzygnięcia jest bowiem ocena treści dokumentacji umownej i okoliczności zawarcia kontraktu. Niezgodne zatem z zasadami ekonomii procesowej byłoby przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego, który niewątpliwie spowodowałby przedłużenie postępowania oraz wzrost jego kosztów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem Sądu zgromadzony w sprawie materiał procesowy okazał się wystarczający do uznania, że umowa kredytu denominowanego poddana pod osąd nie zawiera postanowień niedozwolonych, na które uwagę zwracała powódka w pozwie, a w związku z tym nie jest także nieważna.

Osnową twierdzenia strony powodowej była nieważność kwestionowanej umowy opierana na tym, że kontrakt zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące sposobu ustalania przez pozwanego kursów waluty EUR na potrzeby określenia wysokości kwot w PLN podlegających wypłacie przez bank i spłacie jego rat. W ocenie powódki konieczne wyeliminowanie z umowy tych postanowień, prowadzi w konsekwencji do braku możliwości dalszego wykonywania Umowy.

Sąd podziela dominujący w orzecznictwie pogląd wyrażony chociażby w niedawnym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21, w którym wskazano, że chybione są zarzuty dotyczące samej sprzeczności konstrukcji umowy kredytu odwołującej się do waluty obcej, w tym przewidującej udzielenie kredytu denominowanego w walucie obcej, z art. 69 ust. 1 pr.bank. Umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 pr.bank. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już utrwalone (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16). W szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353 ¹ k.c.), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r., II CSK 805/18). Tym samym umowa nie może zostać uznana za nieważną z uwagi na sam fakt jej istotnego elementu konstrukcyjnego, jakim było odwołanie się do waluty obcej przez denominację.

Niedozwolonego charakteru nie miało także wyrażenie przedmiotu zobowiązania w walucie obcej (EUR). W orzecznictwie Trybunału wskazuje się, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej, przy czym zakres udzielanych informacji nie może wykraczać ponad to, co w dacie zawarcia umowy było możliwe do ujawnienia (por. wyrok w sprawie C-186/16 A., wyrok w sprawie C-212/20). Pierwszorzędne znaczenie należy tu nadać literalnej treści pouczenia ujętego w dokumentacji umownej. Zauważyć przy tym należy, że treść pouczeń zawartych w dokumencie podpisanym przez powódkę w dniu składania wniosku kredytowego oraz treść samej umowy wprost wskazywała na ryzyko zmiany wysokości globalnej zadłużenia oraz zmiany wysokości rat na wypadek deprecjacji waluty polskiej do euro. Niezależnie od tego w ocenie Sądu kwestia zakresu przekazanych powódce pouczeń nie może świadczyć o samodzielnej przyczynie ważności bądź nieważności umowy, skoro powódka będąca konsumentem, dostatecznie dobrze poinformowana, uważna i ostrożna, dysponując choć ograniczonym pouczeniem, miała jednak możliwość dopytania czy samodzielnego zweryfikowania kwestii przedstawionego jej ryzyka. Dodatkowo należy zauważyć, że stanowiące odwołanie dla Trybunału zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (adresowane do państw członkowskich i krajowych instytucji nadzoru oraz motywowane względami makroostrożnościowymi systemu finansowego) pochodzi w września 2011 r., zatem nie sposób w ocenie Sądu automatycznie zakładać, że brak bezpośredniego spełnienia warunków pouczenia, o których stanowi zalecenie, świadczyć miało o niespełnieniu przez postanowienia umowne dotyczące wyrażenia zobowiązania w EUR warunku przejrzystości (jednoznaczności), a przez to miały charakter niedozwolony i skutkujący nieważnością umowy, jako dotyczący świadczenia głównego. Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie Sądu Najwyższego wyrażone chociażby w wyroku z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22 (niepubl.), że w zakresie należytego wykonania przedkontraktowego obowiązku co do ryzyka kursowego, wystarczające byłoby unaocznienie kredytobiorcy, iż każda zmiana kursowa ma skutek w postaci zmiany wysokości zadłużenia oraz zmianę wysokości raty. Tym samym w świetle materiału procesowego sprawy należy uznać, że pozwany spełnił minimalny standard w zakresie przejrzystości wyrażenia zobowiązania w euro informując klientów, z założenia rozsądnych konsumentów o ryzyku kursowym, które może wpływać zarówno na zwiększenie raty i kwoty zadłużenia oraz możliwości uniknięcia tego ryzyka poprzez zaciągnięcie zobowiązania w walucie krajowej, z tym że na gorszych warunkach oprocentowania.

W szczególności, że w sprawie niniejszej kwestionowana była czynność bankowa w postaci kredytu denominowanego. W ocenie Sądu, przeciętnemu konsumentowi nie powinno nastręczać trudności przy uwzględnieniu wiedzy powszechnie znanej, że wyrażenie przedmiotu zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej uzależnia wysokość jego świadczenia od kursów walut względem waluty macierzystej, które z założenia są zmienne.

W ramach prezentowanego stanowiska powódka akcentuje fakt posługiwania się przez kontrakt postanowieniami o konieczności stosowania klauzul przeliczeniowych na potrzeby wykonywania umowy, które przyznawać miały bankowi prawo do kształtowania wysokości świadczenia wynikającego z umowy (postanowienia o stosowaniu tabel kursowych banku na potrzeby ustalenia kwoty w PLN, jaka miała zostać wypłacona oraz wysokości raty w PLN, jaka miała zostać pobrana). Sąd Okręgowy podziela argumentację, że klauzula przeliczeniowa wyrażająca wysokość zobowiązania w walucie obcej, pomimo wypłaty kredytu w złotych oraz mechanizm spłaty kredytu w złotych polskich w oparciu o przeliczenie wysokości raty w walucie obcej z zastosowaniem właściwego kursu kupna/sprzedaży waluty wynikającego z tabeli kursów walut (dewiz) obowiązujących danego dnia w banku, osadzone są w niedozwolonych postanowieniach umownych (co należy uznać na przesądzone w świetle orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, ale także Trybunału Sprawiedliwości UE - por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 r., V ACa 143/20, por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, z dnia 19 września 2018 r., I CNP 39/17, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, wyrok TSUE z dnia 18 listopada 2021 r., C-212/20). Niemniej jednak pogląd ten nie znajduje zastosowania w sprawie niniejszej, gdyż zarówno okoliczności zawarcia umowy, jak i treść spornych postanowień o stosowaniu tabel kursowych ustalanych przez bank, a także umożliwienie klientowi spłaty kredytu bezpośrednio w walucie EUR od początku obowiązywania kontraktu prowadzą do wniosku, że brak jest możliwości zarzucenia, iż sporna umowa prowadzi do rażącej nierównowagi kontraktowej pomiędzy bankiem, a jego klientem.

Istotą bowiem zagadnienia dotyczącego stosowania klauzul przeliczeniowych w oparciu o tabele banku na potrzeby wykonywania umowy kredytu denominowanego czy indeksowanego jest bowiem ocena czy brzmienie tych klauzul rzeczywiście umożliwia jednej stronie kontraktu dowolne ukształtowanie sytuacji prawnej drugiej strony kontraktu. W sprawnie niniejszej powódka zawierając umowę działała w charakterze konsumenta, zatem stwierdzenie, że postanowienia te mają charakter niedozwolony prowadziłoby do wniosku o konieczności ich wyeliminowania ze stosunku prawnego kredytu, zaś skutkiem takiego zabiegu często jest wniosek o nieważności umowy z uwagi na brak niezbędnych, elementów konstrukcyjnych kredytu dotyczących zasad jego wypłaty i spłaty (art. 385 ¹ i nast. K.c., art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 pr. bank). Niemniej jednak okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, a przede wszystkim całokształt brzmienia kwestionowanej przez powódkę umowy nie mogą w ocenie Sądu prowadzić do takiego wniosku, gdyż:

1)  postanowienia spornej umowy o stosowaniu tabel kursowych banku nie mają charakteru niedozwolonego, albowiem metodyka ustalenia tabeli została w umowie zdefiniowana w przeciwieństwie do innych umów, zawieranych co do zasady w okresie wcześniejszym,

2)  marża, stanowiąca składnik oprocentowania kredytu została przez strony indywidualnie uzgodniony, a powódce umożliwiono spłatę kredytu w EUR od początku obowiązywania umowy

Dokonując niezbędnego rozwinięcia powyższych punktów należy wskazać, że w ocenie Sądu sporna umowa w punkcie 6.3 określała regułę ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty przez bank, która spełnia minimalny standard przejrzystości. Zgodnie z nim, kursy ustalane są przez bank w każdy dzień roboczy w oparciu o średni kurs z rynku walutowego FOREX ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/2+spread walutowy wyrażony w procentach, a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży=kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Spread walutowy wyrażony w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty EUR wynosiła 7,25%. Bank posiadał zaś uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 regulaminu produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych).

W tym kontekście warty odnotowania jest niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 18 listopada 2021 r., C-212/20, w którym stwierdzono, że z art. 5 dyrektywy 93/13 wynika, iż treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Analogiczna argumentacja ma również zastosowanie w przypadku kredytów denominowanych w walutach obcych. W ocenie Sądu wzór ustalony w umowie pozwala konsumentowi na dokonanie samodzielnej weryfikacji czy bank stosując dane przeliczenie zastosował kurs ustalony w umowie czy też kurs inny, co mogłoby sugerować nienależyte wykonanie zobowiązania przez przedsiębiorcę i rodzić jego odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 471 k.c.). Kurs bazowy – zgodnie we wzorem – miał być bowiem pobierany z rynku między bankowego FOREX z tym zastrzeżeniem, że „pobranie” danych wyjściowych miałoby nastąpić najpóźniej do godziny 9:30. Można się zgodzić z argumentacją powódki, że definicja ta w tej części nie określa konkretnego źródła zaciągnięcia konkretnego kursu, niemniej jednak w ocenie Sądu nie oznacza to, że ustalenie to było niemożliwe. Sporne postanowienie co do rynku FOREX można uznać co najwyżej za niejednoznaczne w rozumieniu art. 385 § 2 k.c. (art. 5 dyrektywy 93/13), które należy przez to tłumaczyć na korzyść konsumenta. W ocenie Sądu oznacza to, że punktem wyjścia dla ustalenia kursu bazowego z rynku FOREX winien być kurs z danego dnia z zakresu godzin 0:00-9:30, który jest najkorzystniejszy dla konsumenta, tj. najwyższy dla kursu kupna ustalanego dla wypłaty i najniższy dla kursu sprzedaży branego pod rozwagę przy ustaleniu wysokości raty spłaty w PLN. W ocenie Sądu wystarczające byłoby tu poleganie na kursach ogłaszanych publicznie, np. poprzez sieć internet za pomocą stron, które wskazywałyby, że publikując kursy walut w oparciu o rynek FOREX. Bank chcąc zadbać, aby postanowienie to nie budziło żadnych wątpliwości, mógł wskazać na konkretne źródło i datę publikacji kursu bazowego – zaniechując tej czynności, może ponosić ewentualne konsekwencje tego, że klienci mogą wskazywać w ramach postępowań odszkodowawczych, iż podstawą ustalenia właściwego kursu kupna/sprzedaży był kurs mniej korzystny dla konsumenta (np. z godziny 9, a nie 7). Niemniej jednak okoliczność ta nie świadczy w ocenie Sądu o niedozwolonym charakterze postanowienia dotyczącego metodyki ustalania kursu, gdyż ma ona charakter wystarczająco zobiektywizowany.

Dalsze elementy wzoru ustalenia tabel kursu nie budzą w ocenie Sądu wątpliwości. Umowa definiowała bowiem zarówno spread walutowy, jak i spread walutowy wyrażony w procentach, wskazywała wysokość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na datę zawarcia umowy oraz szczegółowo wskazywała na przesłanki jego zmiany. Tym samym, przykładowo, przy kursie bazowym 4 zł, przy zastosowaniu spreadu 7,25%, kurs kupna wynosił 3,86 zł (2x4 zł/2+0,0725), zaś kurs sprzedaży 4,1399 (4 zł+[0,0725x3,86]/2). Tym samym zdaniem Sądu sporne postanowienia umożliwiały właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty wpłacanego kredytu w złotych polskich, jak i kwoty rat w złotych, o ile na tę formę spłaty umówiły się strony. Okoliczności te świadczą w ocenie Sądu o braku niedozwolonego charakteru postanowień pkt 2.3.1 w zw. z pkt 6.3 Umowy oraz 4.7 Regulaminu Produktowego (kurs do ustalenia spłaty rat w PLN) oraz pkt 3.2.3 Regulaminu Produktowego w zw. z pkt 6.3 Umowy (kurs do ustalenia kwoty do wypłaty w PLN).

W odniesieniu zaś do zagadnienia spłaty kredytu strona powodowa pomija okoliczność, iż nawet potencjalne uznanie niedozwolonego charakteru postanowienia pkt 2.3.1 w części stosowania przeliczeń środków zgromadzonych w złotych na euro w oparciu o tabelę kursową banku nie będzie prowadziło do wniosku o nieważności umowy. Z rozbudowanego brzmienia przywołanego postanowienia możliwe jest w ocenie Sądu wyprowadzenie kilku odrębnych norm kontraktowych: spłata kredytu następuję przez obciążenie rachunku bieżącego i przelew środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu, jeżeli środki na rachunku zgromadzone są w złotych, bank pobierze równowartość kwoty zadłużenia ustaloną w oparciu o bankowy kurs sprzedaży, kredyt może być spłacany w walucie EUR w formie bezgotówkowej na rachunek bieżącej obsługi kredytu, kredyt może być spłacany w innej walucie za zgodną banku, wtedy następuje najpierw przeliczenie kwoty na złote po kursie kupna, a następnie na EUR po kursie sprzedaży z tabeli kursów ustalanych przez bank. Tym samym nawet eliminacja postanowień o konieczności stosowania tabel kursowych dla ustalenia równowartości wymaganej spłaty nie prowadzi do powstania luki w kontrakcie, przez którą nie mógłby on być wykonywany. Nadal będzie bowiem istniało postanowienie wskazujące na możliwość spłaty zobowiązania w walucie EUR w formie bezgotówkowej. W przeciwieństwie od innych umów kredytu indeksowanego czy denominowanego, konsument-strona umowy będącej przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie nie był zmuszany do jej wykonywania poprzez korzystanie z mechanizmu przeliczeniowego odnoszącego się do tabel kursowych ustalanych przez bank i ponoszenia potencjalnie dodatkowego kosztu, jaki mógł wynikać z zastosowania kursu mniej korzystnego dla konsumenta. Miał on bowiem możliwość spłaty bezpośrednio w walucie kredytu, co świadczy o niewystępowaniu równowagi kontraktowej pomiędzy stronami umowy.

Reasumując powyższą część uzasadnienia, w ocenie Sądu twierdzenia pozwu dotyczące niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych umowy okazały się nieuzasadnione, w związku z czym brak jest podstaw do uznania umowy za nieważną z powodu braków konstrukcyjnych umowy kredytu, uniemożliwiających jej wykonywanie.

Nie sposób również wywodzić, aby będąca przedmiotem sporu umowa kredytu była niezgodna z zasadami współżycia społecznego, co również miałoby prowadzić do jej nieważności (art. 58 § 2 k.c.). W toku postępowania nie ujawniono okoliczności, które wskazywałyby, że zaproponowanie przez bank zawarcia spornej umowy godzić by miało w sferę zasad współżycia społecznego i przez to skutkować miało nieważnością umowy z uwagi na art. 58 § 2 k.c. W świetle okoliczności sprawy, tj. pozyskania przez stronę powodową kredytu w celu zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych, Sąd nie doszukał się okoliczności wskazujących na to, że pozwany bank wykorzystał swoją pozycję w celu związania strony powodowej długoletnim zobowiązaniem mającym przynosić tylko niemu korzyści, w szczególności, że powódka sama zdecydowała się na produkt tego rodzaju.

Reasumując powyższe rozważania, w ocenie Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego w sprawie materiału procesowego nie dawała podstaw do uznania, że zawarta przez powódkę z pozwanym umowa kredytu jest nieważna. Skutkowało to oddaleniem powództwa głównego o ustalenie nieważności tej umowy oraz zasądzenie kwot świadczonych nienależnie w związku z jej wykonywaniem. Z uwagi na fakt, iż pod osąd poddano również żądania ewentualne, należało przejść również do ich analizy.

W ramach roszczenia ewentualnego, powódka domagała się zasądzenia kwoty 16565 zł, która stanowić miała nadpłaty rat kredytu, wskutek stosowania niedozwolonych postanowień umownych o przeliczeniach w oparciu o tabele kursowe. W ocenie Sądu Okręgowego, postanowienia te nie mają charakteru niedozwolonego z uwagi na ich treść normatywną oraz systematykę i charakter umowy, co szerzej zostało już omówione, zatem roszczenie o zasądzenie kwot nadpłat, opierane o koncepcję uznania kredytu, jako kredyt złotowy oprocentowany stawką referencyjną EURIBOR, również nie zasługiwało na uwzględnienie. Na marginesie Sąd wskazuje, że koncepcja odwalutowania kredytu nie ma swojego oparcia normatywnego. Odnosząc się do treści art. 58 § 3 k.c., zgodnie z którym jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana, należy stwierdzić, że mając na uwadze okoliczności sprawy i stanowiska stron, istnienie umowy kredytu udzielonego i spłacanego w walucie polskiej, w której stawka procentowa byłaby oparta o wskaźnik EURIBOR, który pozostaje integralnie związany z klauzulą walutową i rozliczeniami w walucie obcej, nie jest w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę możliwe. Z treści materiału procesowego zgromadzonego w sprawie wynika, że strony zakwestionowanej umowy nigdy nie zakładały możliwości zawarcia umowy kredytu, w którym zwroty kwoty w złotych polskich udostępnionej kredytobiorcy byłby oprocentowany stawką referencyjną przewidzianą dla waluty obcej. Byłoby to sprzeczne z sensem gospodarczym kontraktu, a tym samym i z naturą stosunku zobowiązaniowego, co skutkowałoby stwierdzeniem o dokonaniu czynności z przekroczeniem granic swobody umów.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 k.p.c.). W związku z tym zwrotowi na rzecz pozwanego podlegają: koszty zastępstwa procesowego jednego pełnomocnika będącego adwokatem w wysokości 10800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), a także uiszczona w związku z tym opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Od tej kwoty należną się odsetki od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Z uwagi na typowy charakter sprawy stawkę wynagrodzenia pełnomocnika ustalono w oparciu o stawę podstawową.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)