Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Joanna Iwona Golda-Pauszek

Protokolant: Lena Chodorowska

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2023 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa D. L. i R. L.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 194.342,39 zł (sto dziewięćdziesiąt cztery tysiące trzysta czterdzieści dwa i 39/100 złotych ) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty;

ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta w dniu 27 stycznia 2006 r. przez powodów z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna,

oddala powództwo w pozostałym zakresie,

zasądza od pozwanego na rzecz powodów koszty procesu w całości pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXVIII C 1862/21

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 stycznia 2021r. powodowie D. L. i R. L. wnieśli o:

ustalenie, że ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 27.01.2006 r., zawarta przez powodów z (...) Bank (...) S.A., którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) S.A., jest nieważna;

zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 187.329,87 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28.11.2020 r. do dnia zapłaty,

zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle podwójnej stawki minimalnej ze względu na nakład pracy pełnomocnika.

Ponadto powodowie oprócz ww. roszczeń złożyli także szereg innych wniosków i dowodów bliżej opisanych w treści pozwu. Dodatkowo wskazali, iż istotą sporu pomiędzy stronami w niniejszej sprawie pozostaje ocena abuzywności treści postanowień zawartych w §1 ust.1, §5 ust.1 lit. a, §6 ust. 1 i 2, §12 ust.3 umowy oraz §11 ust. 3 i 4, §13 ust.2, 19 ust. 4 i § 21 ust. 3 regulaminu, a także załączyli do pozwu pismo z którego wynika że wzywali stronę pozwaną do próby podjęcia ugody ( pozew k. 3-65; wezwanie do rozliczenia lub zapłaty k.58).

Dnia 23 kwietnia 2021r. do Sądu Okręgowego w Warszawie wpłynęła odpowiedź na pozew, w której uznał powództwo w wysokości tylko co do 400,00 zł tytułem zwrotu opłaty za wydanie zaświadczenia w pozostałej części pozwany zażądał oddalenia powództwa oraz przedstawił inne wnioski, bliżej opisane w odpowiedzi na pozew w tym podniósł zarzut zatrzymania (odpowiedź na pozew k.176-344).

Dnia 25 czerwca 2021r. pełnomocnik powodów złożył do Sądu replikę na odpowiedź na pozew w której podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, a także przedstawił inne wnioski i dowody, bliżej opisane w treści w.w. pisma (replika na odpowiedź na pozew k. 383-403).

W dniu 12 sierpnia 2021r. Pełnomocnik pozwanego złożył do Sądu pismo przygotowawcze w którym ustosunkował się do ww. repliki na odpowiedź na pozew (pismo pozwanego k.404-571).

Dnia 21 października 2021r. pełnomocnik powodów wniósł pismo modyfikujące (rozszerzające) powództwo w którym zmodyfikował treść powództwa w zakresie pkt 2 petitum pozwu w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego łącznie (ewentualnie solidarnie, ewentualnie in solidum) na rzecz powodów kwoty 194.342,39 zł tytlem zwrotu świadczenia nienależnego wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty:

187.329,87 od dnia 28.11.2020r. do dnia zapłaty

7.12,52 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty.

Ponadto oprócz ww. roszczeń złożył także szereg innych wniosków i dowodów bliżej opisanych w treści pisma modyfikującego powództwo (modyfikacja powództwa k. 577-593).

W dniu 06 grudnia 2022r. pełnomocnik pozwanego złożył pismo stanowiące odpowiedź na modyfikację powództwa w podtrzymał dotychczasowe wnioski i twierdzenia w sprawie, a także przedstawił inne wnioski i dowody, bliżej opisane w treści w.w. pisma (odpowiedź na modyfikację k.615-621).

Na rozprawie w dniu 23 stycznia 2023 r. powodowie złożyli zeznania. Ponadto Sąd pouczył ich o skutkach unieważnienia umowy, a powodowie oświadczyli, że są świadomi skutków jakie wiążą się z unieważnieniem umowy i nadal podtrzymują swoje żądania, ponadto pełnomocnicy stron podtrzymali dotychczasowe wnioski i twierdzenia (protokół k.626-628).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Powódka D. L. (pracownik socjalny-(...); w chwili podpisania umowy (...) i powód R. L. (kierowca, w chwili podpisania umowy (...)potrzebowali kredytu na zakup mieszkania, w którym do 2016r. mieszkał ich syn M. L., a aktualnie mieszkanie jest wynajmowane. Pozostają w związku małżeńskim i posiadają ustawową wspólność majątkową małżeńską. To był ich pierwszy kredyt. Na nieruchomości nie prowadzono działalność gospodarczej.

Powodowie występowali o kredyt w PLN. Oferta kredytu w walucie CHF była jedyną jaką powodowie otrzymali. Nie mieli możliwości zawarcia innego kredytu, ponieważ nie posiadali zdolności na kredyt w PLN. Powód wypełniał wszystkie dokumenty. Pracownik banku przedstawiał dokumenty, które następnie powodowie musieli podpisać. Nikt nie informował ich, że kurs się zmieni. Mówiono im, że CHF jest stabilną walutą. Nie przedstawiono im symulacji, ani historycznego wykresu kursu CHF. Pracownik Banku nie tłumaczył im od czego zależy kurs CHF. Nie powiedziano im jak wygląda kurs CHF w aktualnej sytuacji na świecie. Nie mówiono jak Bank ustala kurs i tabele. Przed podpisaniem umowy powodowie sprawdzali kurs CHF i był on stabilny, również rok wcześniej.

Powodowie nie mieli możliwości negocjacji umowy. Przed podpisaniem przeczytali umowę. Nie mieli wątpliwości co do jej postanowień, myśleli ze jest zgodna z zasadami, dlatego nie zadawali pytań. Nie otrzymali regulaminu podczas podpisywania umowy. Cena mieszkania była ustalana w PLN, a kredyt był wypłacony na rachunek dewelopera. Nie powiedziano im, że mogą spłacać kredyt walucie obcej, ani nie mówiono nic o rachunku walutowym. Przez cały czas trwania umowy powodowie spłacają ją w walucie PLN.

O postanowieniach niedozwolonych powodowie dowiedzieli się z mediów, a o tym, że treść umowy zawiera klauzule abuzywne dowiedzieli się w kancelarii (protokół k.626-628).

W dniu 20 grudnia 2005r. D. L. i R. L. złożyli do poprzednika prawnego pozwanego wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 151.920,00 zł na zakup nieruchomości od dewelopera. Wniosek dotyczył udzielenia kredytu w CHF. Kredyt miał być wypłacony w transzach. W chwili sporządzania wniosku powodowie pozostawali w związku małżeńskim. Powódka pracowała jako (...)na umowę o pracę, a powód prowadził własną działalność gospodarczą (wniosek o udzielenie kredytu k. 215-217; karta informacyjna wnioskodawców k.219-220v.).

W dniu 27 stycznia 2006r. powodowie zawarli z (...) Bank (...) S.A (obecnie (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.) umowę kredytu hipotecznego nr (...).

Z treści §1 ust.1 umowy kredytu wynika, że Bank udziela, zgodnie z warunkami w niej zawartej, długoterminowego kredytu budowlano-hipotecznego w wysokości 62.637,09 CHF z przeznaczeniem na sfinansowanie kosztów zakupu nowobudowanego lokalu mieszkalnego od Inwestora Zastępczego (…), zwanego dalej „Kredytowaną Nieruchomością".

Zgodnie z paragrafem 3 ust. 1 c umowy kredyt miał być wypłacony w PLN ( z uwagi na obowiązek zapłaty ceny nabycia w złotych ) po przewalutowaniu według obowiązujących w Banku zasad.

Zgodnie z §5 ust.1a umowy Prawne zabezpieczenia spłaty kredytu stanowią: hipoteka zwykła w kwocie 62.637,09 CHF na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu kredytu i hipoteka kaucyjna do kwoty 4.096,47 CHF jako zabezpieczenie odsetek i innych kosztów ustanowiona na prawie własności do nieruchomości na rzecz Banku, wpisana do nowoutworzonej księgi wieczystej.

Jak wynika z treści §6 ust. 1 i 2 umowy spłata kapitału kredytu następować będzie w 233 równych ratach miesięcznych. Kredytobiorca zobowiązany jest do spłaty należności związanych z udzielonym kredytem na prowadzone przez Bank Konto Kredytobiorcy.

Stosownie do §12 ust 3 umowy w sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie postanowienia „Regulaminu udzielania kredytu hipotecznego dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank (...) S.A.”, którego znajomość Kredytobiorca potwierdza podpisem na niniejszej umowie oraz oświadcza, że wyraża zgodę na włączenie postanowień w nim zawartych do treści umowy. (umowa kredytu k. 33-36v.).

Integralną część ww. umowy stanowił „Regulaminu udzielania kredytu hipotecznego dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank (...) S.A.”.

Z treści §11 ust.3 i 4 ww. regulaminu wynika, że w przypadku zmiany waluty kredytu ze złotych na walutę obcą, kapitał pozostały do spłaty zostaje przeliczony po kursie kupna walut w Banku, z dnia zmiany waluty kredytu. W przypadku zmiany waluty kredytu z waluty obcej na złote, kapitał pozostały do spłaty zostaje przeliczony po kursie sprzedaży walut w Banku, z dnia zmiany waluty kredytu.

Zgodnie z §13ust.2 regulaminu prowizja za udzielenie kredytu płatna jest najpóźniej w dniu podpisania umowy kredytu.

Jak wynika z treści §19 ust. 4 regulaminu wypłata kredytu w walucie obcej, następuje przy zastosowaniu kursu zakupu walut w Banku, z dnia wypłaty kredytu.

Stosownie do §21 ust 3 regulaminu w przypadku kredytów w walutach obcych, raty spłat przeliczane są na złote, według ostatniej tabeli kursów ogłoszonej przez Bank w dniu jej wymagalności, przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut (regulamin k.456-460v.).

Zarówno w umowie jak i regulaminie nie ma szczegółowych informacji o sposobie ustalania samej tabeli kursowej tudzież kursu franka szwajcarskiego, jak również nie wskazano sposobu zabezpieczenia kredytobiorcy przed potencjalnym ryzykiem kursowym ( umowa kredytu k. 33-36v., regulamin k.456-460v.).

Wypłata kredytu w kwocie 62.637,09 CHF nastąpiła w 5 transzach kolejno:

w dniu 06.02.2006r. w kwocie 70.000,00 zł ;

w dniu 02.03.2006r. w kwocie 20.000,00 zł ;

w dniu 04.04.2006r. w kwocie 20.000,00 zł ;

w dniu 12.05.2006r. w kwocie 20.000,00 zł ;

w dniu 12.05.2006r. w kwocie 21.422,31 zł ;

Powód w okresie dochodzonym pozwem i zmodyfikowanym powództwem (tj. od dnia zawarcia umowy do dnia 07.04.2021r.) uiścił na rzecz banku tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych łączną kwotę 191.647,25 zł Zapłacono również kwotę 2.215,14 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego, 30 zł tytułem opłat za monity, 450 zł tytułem opłat za wydanie zaświadczenia (zaświadczenie banku k.50-57, potwierdzenia wpłat k.580-892).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody złożone do akt przez strony oraz zeznania powodów. W odniesieniu do części dokumentów strony nie zakwestionowały rzetelności ich sporządzenia ani nie żądały złożenia przez stronę przeciwną ich oryginałów (zgodnie z art. 129 k.p.c.). Podobnie i Sąd badając te dokumenty z urzędu, nie dopatrzył się w nich niczego, co uzasadniałoby powzięcie jakichkolwiek wątpliwości co do ich wiarygodności i mocy dowodowej, dlatego stanowiły podstawę dla poczynionych w sprawie ustaleń. W ocenie Sądu dowody te, w zakresie, w jakim stanowiły podstawę poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych, tworzą razem zasadniczo spójny i nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Warto także podkreślić, iż w postępowaniu cywilnym niepoświadczone kserokopie dokumentów mają moc dowodową (takie stanowisko zajął w analogicznej sprawie Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 roku, sygn. akt XXVII Ca 1537/19). Kserokopia dokumentu (której nie nadano cech odpisu) wprawdzie nie jest dokumentem w rozumieniu art. 243 ¹ k.p.c., ale wbrew poprzednio wyrażanym poglądom - od dnia 8 września 2016 roku jest wprost innym środkiem dowodowym z art. 308 k.p.c., będącym dowodem pośrednim co do istnienia dokumentu o określonej treści (podobnie, jak np. fotografia dokumentu), przeprowadzanym w procesie w oparciu o przepisy o dowodzie z dokumentów (art. 308 k.p.c. in fine).

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na zeznaniach powodów, które w pełni korelowały z dowodami w postaci dokumentów związanych z zawarciem i realizacją przedmiotowej umowy. Zrelacjonowali oni przebieg czynności związanych z zawarciem ww. umowy kredytu. Wynika z nich jednoznacznie, iż nie negocjowali oni postanowień umowy i pozostawali w przekonaniu, że bank oferuje im bezpieczny produkt finansowy. Zeznania powodów dotyczące w szczególności okoliczności związanych z zawarciem umowy kredytu były logiczne i spójne, a w konsekwencji nie budziły wątpliwości Sądu. Sąd uznał zeznania powodów za wiarygodne w całości.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., Sąd pominął wniosek strony pozwanej
o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego jako mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Na kanwie niniejszej sprawy zasadniczy spór pomiędzy stronami dotyczył bowiem wyłącznie kwestii materialnoprawnych i koncentrował się na ocenie postanowień umownych stosowanych przez pozwanego, na podstawie których ten zatrzymał dochodzoną pozwem kwotę, przez pryzmat ich zgodności z przepisami prawa chroniącymi konsumentów, a zakazujących m. in. stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umownych przez przedsiębiorców, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. – art. 385 ³ k.c. (protokół rozprawy k. 640).

Ponadto Sąd postanowił pominąć ze względu na brak istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy załączone do akt wydruki z różnego rodzaju opiniami, które nie są dla tutejszego Sądu w żadnym zakresie wiążące. W ocenie Sądu, dokonanie ustaleń stanu faktycznego możliwe było na podstawie pozostałych dowodów zebranych w niniejszej sprawie – w szczególności przedstawionych przez strony dokumentów oraz zeznań powodów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie niemal w całości z uwagi na fakt, iż umowa o kredyt hipoteczny nr (...)z dnia 27.01.2006 r., zawarta przez powodów z (...) Bank (...) S.A., którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) S.A. jest nieważna, z uwagi na to, że zawiera szereg postanowień abuzywnych, które nie mogą być zastąpione jakimikolwiek innymi regulacjami prawnymi, co skutkuje nieważnością ww. umowy.

Nie budził wątpliwości również konsumencki charakter umowy. W ocenie Sądu powód zaciągnęli kredyt na zakup nieruchomości od dewelopera i taki był cel umowy.

Sąd nie znalazł przy tym podstaw, by wyłączyć w niniejszej sprawie zastosowanie przepisu art. 385 ze zn. 1 § 1 k.c. w szczególności poprzez uznanie, iż zawarta umowa była wynikiem indywidualnych negocjacji. Umowa zawarta została przy wykorzystaniu wzoru przygotowanego przez pozwany Bank, nie była przedmiotem negocjacji, albowiem jej zapisy w żaden sposób nie odbiegają od zapisów innych umów stosowanych przez Bank przy udzielaniu kredytów powiązanych z walutą obcą. Powód mógł podpisać umowę w kształcie zaproponowanym przez Bank lub z kredytu zrezygnować .Nie miała również strona powodowa żadnego wpływu na treść regulaminu.

Wskazać należy, iż kwestionowane przez stronę powodową przepisy umowy tj. §1 ust.1, § 3 ust. 1 c stanowią klauzule ryzyka walutowego oraz kwestionowane przepisy regulaminu t.j. §11 ust. 3 i 4, 19 ust. 4 i § 21 ust. 3 stanowią klauzule przeliczeniowe. Wskazać należy, iż obie grupy postanowień określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ze zn. 1 k.c. , ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń walutowych koniecznych do realizacji takiej umowy określa sama istota umowy kredytu zawartego w walucie obcej. Wskazać należy, iż postanowienia powyższe Sąd uznał za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ze zn. 1 k.c.

W wyroku TSUE z dnia 20.09.2017 r. w sprawie C – 186-/16 R. P. A. i in. przeciwko B. R. Trybunał wyodrębnił klauzulę ryzyka walutowego jako niezależną grupę postanowień umowy kredytu, która musi być badana przez sąd meritii w ramach kontroli postanowień wzorca umownego a zastrzeżony w nim mechanizm podlegać musi ocenie, czy właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku kursu waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

Odnosząc powyższe do całokształtu okoliczności sprawy , w szczególności zeznań powodów wskazać należy, iż klauzula ryzyka walutowego nie pozwalała na zrozumienie kredytobiorcy wszelkich konsekwencji finansowych wiążących się z zawarciem kredytu powiązanego z walutą obcą, w szczególności dotyczących konsekwencji wzrostu kursu waluty na saldo zadłużenia przeliczone na złotówki. Trudno bowiem uznać, mając na uwadze, iż strona powodowa nie osiągała dochodów w CHF, że gdyby faktycznie uzmysłowiono jej ryzyko jakie wiąże się z zaciągnięciem kredytu powiązanego z walutą obcą, w szczególności możliwego wpływu wzrostu kursu na saldo zadłużenia przeliczne na złotówki ( że może wzrastać mimo regularnej spłaty kredytu ), że zdecydowałaby się na zawarcie takiej umowy.

W niniejszej sprawie powodom nigdy nie zaprezentowano szczegółowych symulacji, które wskazywałyby, jakie kwoty będą musieli uiszczać na rzecz pozwanego w przypadku istotnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, a więc nie można uznać, iż strona powodowa rozumiała konsekwencje ekonomiczne możliwego spadku waluty krajowej dla swoich zobowiązań finansowych .

Klauzula ta nie została sformułowana prostym jasnym językiem, a co za tym idzie w sposób niejednoznaczny w rozumieniu przepisu art. 358 ze zn. 1 k.c.

Tym samym wskazać należy, iż klauzula ta kształtuje prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając interesy kredytobiorcy. Wskazać należy bowiem, iż tak należy ocenić fakt znacznego wzrostu zadłużenia salda kredytu przeliczanego na złote , który ma miejsce z uwagi na ponad dwukrotny wzrost kursu franka szwajcarskiego w okresie od zawarcia umowy do chwili obecnej. Tym samym spłata kredytu przez kilkanaście lat zgodnie z harmonogramem nie powoduje realnego zmniejszenia salda zadłużenia przelicznego na złotówki, stosownie do dokonywanych wpłat. Dodatkowo wzrost kursu CHF ma wpływ na wzrost samej raty kredytowej.).

Również klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.).Klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Tym samym również w przypadku tych postanowień uznać należy, iż są one sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy kredytobiorcy. Nie podziela przy tym Sąd argumentacji pozwanego, iż ustalanie przez Bank kursów nie miało miejsca z przekroczeniem granic wyznaczonych przez prawo.

Ponadto w ocenie Sądu rozproszenie w wielu miejscach z całą pewnością nie ułatwiało prawidłowego odczytywania i zrozumienia ich treści, a co za tym idzie utrudniało podjęcie świadomej decyzji przez konsumenta.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy. Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany regulaminu pozwanego banku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw). Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).W ocenie Sądu niższe oprocentowanie nie rekompensowało kredytobiorcom nieograniczonego ryzyka kursowego jakie na siebie przyjęli zawierając przedmiotową umowę.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG. Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta, zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem.

Jak zostało to wskazane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r. III CZP 40/22 sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczania kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli w treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu.

Postanowienia takie nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ze zn. 1 k.c.

Klauzula ryzyka kursowego określa główny przedmiot umowy ( w kredycie denominowanym samą kwotę kredytu) i charakteryzuje jej istotę, a zatem uznanie tego postanowienia umownych za niedozwolone skutkuje brakiem możliwości wykonywania umowy kredytu i tym samym powoduje jej nieważność. Także uznanie samych klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ postanowienia te oznaczają główny przedmiot umowy i określają sposób jej wykonywania – skoro zaś nie jest możliwe określenie sposobu wykonywania umowy, to musi ona być uznana za nieważną.

Jednocześnie strona powodowa stanowczo wyraziła zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadoma wynikających z tego konsekwencji.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów powiązanych z walutą obca było dopuszczalne, jednak fakt, iż umowa zawierała postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz dawała bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne ( art. 385 ze zn. 1 k.c ) .

Sąd uznał, iż powodowie mają interes prawny w wytoczeniu powództwa. Okres spłaty kredytu nie minął. Bank uważa, iż umowa jest ważna i domaga się jej dalszego wykonywania, w związku z czym powództwo o zapłatę nie realizuje w sposób dostateczny interesów kredytobiorcy. Dlatego w punkcie II Sąd ustalił nieważność umowy uznając, iż zostały spełnione przesłanki z art. 189 k.p.c. warunkujące dopuszczalność takiego rozstrzygnięcia.

Należy tutaj wspomnieć, iż nie podlegał uwzględnieniu w przedmiotowej sprawie zarzut pozwanego w którym wskazał na brak posiadania przez powodów statusu konsumenta, ze względu na fakt zarejestrowania przez powoda działalności gospodarczej na adres nieruchomości na którą zaciągnięto zobowiązanie.

Odnosząc się do stanu faktycznego zaistniałego w niniejszej sprawie posiadanie przez powoda działalności gospodarczej nie powinno pozbawiać powodów, nie jako z automatu, posiadania statusu konsumenta. Nie w sposób też uznać, że zawarta przez powodów umowa kredytowa miała jakikolwiek związek z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, chociażby w pośredni sposób. Przedmiotowa umowa miała bowiem na celu finansowanie kupna nieruchomości od dewelopera, zaś jak wynika z zaświadczenia o wpisie do CEiDG (k.282) prowadzona przez powoda działalność gospodarcza koncentrowała się w głównej mierze na transporcie drogowym towarów. Należy tu zaznaczyć, iż fakt że adres kredytowanej nieruchomości jest wskazany jako adres prowadzonej działalności, jaki wynika z treści ww. dokumentu, nie świadczy jeszcze o tym, że umowa kredytowa została zaciągnięta na cele inne niż określone we wniosku kredytowym i umowie tj. na kupno nieruchomości od dewelopera z przeznaczeniem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych syna powodów . Również nie pozbawia charakteru umowy jako konsumenckiej fakt, iż obecnie po wyprowadzeniu się syna powodów mieszkanie jest wynajmowane.

Również zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego był nieskuteczny. Strona powodowa dochodziła w niniejszej sprawie zwrotu świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.). Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu i świadczeniu nienależnym nie przewidują żadnego szczególnego terminu przedawnienia, a zatem zastosowanie znajdują zasady ogólne. Zgodnie z art. 118 k.c. i art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, roszczenie o zwrot świadczeń spełnionych przed dniem 9.07.2018 r. przedawnia się po upływie terminu 10 lat, a roszczenie o zwrot świadczeń spełnionych od tej daty przedawnia się po upływie 6 lat, z końcem roku kalendarzowego. Termin przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy kredytu, która jest nieważna bądź zawiera niedozwolone postanowienia umowne rozpoczyna bieg z dniem, w którym konsument dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć) o tym, że umowa jest nieważna lub że zawiera niedozwolone postanowienia umowne. Z przeprowadzonych w sprawie dowodów z dokumentów i przesłuchania strony powodowej nie wynika, aby powodowie dowiedzieli się o zawarciu w umowie niedozwolonych postanowień umownych wcześniej niż w 2019 r., a zatem należało przyjąć, że w tym roku rozpoczął się bieg terminu przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.) roszczenia kredytobiorcy o zapłatę, który nie upłynął jeszcze w dniu złożenia pozwu, kiedy to doszło do przerwania biegu tego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).

Z uwagi na nieważność umowy kredytu, dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znalazły przepisy art. 405 - 410 k.c. W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi już żadnych wątpliwości zagadnienie, że jeżeli w następstwie zastosowania przedstawionych reguł umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna (nieważna), świadczenia spełnione na jej podstawie powinny być postrzegane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. ( vide: uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 roku, I CSK 242/18, Legalis nr 1966950 i z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. 2021/B/20, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, III CZP 11/20, Legalis nr 2532281).

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl zaś art. 410 § 1 i 2 kc, przepisy artykułów poprzedzających stosuje się
w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Z uwagi na nieważność ww. umowy kredytu, na podstawie powołanych przepisów, powodowie mogli domagać się zwrotu kwot zgłoszonych w pozwie. Z tych względów Sąd w pkt. I sentencji wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 194.342,39 zł. W ocenie Sądu zasadne było również żądanie zwrotu kwot wpłaconych tytułem ubezpieczenia, monitów oraz zaświadczenia jako kwot wpłaconych w związku z wykonaniem zaskarżonej umowy.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej odsetki ustawowe za opóźnienie od powyższych kwot od dnia następującego po dniu pouczenia strony powodowej o skutkach ustalenia nieważności umowy. W tym momencie należy odwołać się do uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt III CZP 6/21, zgodnie z którym dopiero z chwilą gdy powód pouczony przez sąd o skutkach nieważności umowy oświadczy, iż godzi się na te skutki i akceptuje je występuje skutek w postaci definitywnej nieważności umowy. Dopiero wówczas powstaje po obu stronach obowiązek zwrotu spełnionych świadczeń i występuje po stronie pozwanego stan opóźnienia. Dalej idące żądanie odsetkowe Sąd oddalił jako nieuzasadnione.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. wobec wygrania przez stronę powodową sprawy niemalże w całości zasądzając od pozwanego na jej rzecz w całości koszty postępowania pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

ZARZĄDZENIE

(...)