Treść orzeczenia XXVIII C 2599/21 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XXVIII C 2599/21 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Warszawie z 2023-12-07

Sygn. akt XXVIII C 2599/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: stażysta Magdalena Kucharska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2023 roku w Warszawie

połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia spraw

z powództwa P. N., A. H., P. H., J. K., T. K., K. M. (1), L. M. (1), A. P. i R. P.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I. w sprawie z powództwa P. N. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę:

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer(...) z dnia 13 kwietnia 2006 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. N. :

a. kwotę 117.718,57 zł (sto siedemnaście tysięcy siedemset osiemnaście złotych 57/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

b. kwotę 9.426,97 CHF (dziewięć tysięcy czterysta dwadzieścia sześć franków szwajcarskich 97/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. N. całe koszty procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, a szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia Referendarzowi Sądowemu,

II. w sprawie z powództwa A. H. i P. H. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę:

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer (...)z dnia 25 czerwca 2007 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powodów A. H. i P. H. kwotę 231.264,09 zł (dwieście trzydzieści jeden tysięcy dwieście sześćdziesiąt cztery złote 09/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powodów A. H. i P. H. całe koszty procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, a szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia Referendarzowi Sądowemu,

III. w sprawie z powództwa J. K. i T. K. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę:

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer (...) z dnia 7 lipca 2008 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powodów J. K. i T. K. :

a. kwotę 121.958,02 zł (sto dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt osiem złotych 02/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

b. kwotę 70.025,54 CHF (siedemdziesiąt tysięcy dwadzieścia pięć franków szwajcarskich 54/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powodów J. K. i T. K. całe koszty procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, a szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia Referendarzowi Sądowemu,

IV. w sprawie z powództwa K. M. (1) i L. M. (1) przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę:

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer (...) z dnia 21 września 2006 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powodów K. M. (1) i L. M. (2) kwotę 187.056,17 zł (sto osiemdziesiąt siedem tysięcy pięćdziesiąt sześć złotych 17/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powodów K. M. (1) i L. M. (1) całe koszty procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, a szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia Referendarzowi Sądowemu,

V. w sprawie z powództwa A. P. i R. P. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę:

1. ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer (...) z dnia 4 czerwca 2008 roku,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powodów A. P. i R. P. kwotę 89.424,38 zł (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy czterysta dwadzieścia cztery złote 38/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powodów A. P. i R. P. całe koszty procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, a szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia Referendarzowi Sądowemu.

Sygn. akt XXVIII C 2599/21

UZASADNIENIE

Powód P. N. (sprawa prowadzona pierwotnie pod sygn. akt XXVIII C 10165/21) wniósł o:

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami,

- zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwot 117.718,57 zł i 9.426,97 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5.02.2021 r. do dnia zapłaty.

A. M. (1) została przez Sąd zawiadomiona o toczącym się postępowaniu, ale w terminie nie przystąpiła do sprawy w charakterze powódki.

Powodowie A. H. i P. H. (sprawa prowadzona pierwotnie pod sygn. akt XXVIII C 10872/21) wnieśli o:

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami,

- zasądzenie od pozwanego na ich rzecz solidarnie kwoty 231.264,09 zł zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6.03.2021 r. do dnia zapłaty.

Powodowie J. K. i T. K. (sprawa prowadzona pierwotnie pod sygn. akt XXVIII C 10812/21) w ostatecznie sformułowanym żądaniu (k. 308) wnieśli o:

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami,

- zasądzenie od pozwanego na ich rzecz solidarnie kwot 140.044,42 zł i 70.025,54 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13.04.2021 r. do dnia zapłaty.

Powodowie K. M. (1) i L. M. (2) (sprawa prowadzona pierwotnie pod sygn. akt XXVIII C 9973/21) wnieśli o:

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami,

- zasądzenie od pozwanego na ich rzecz solidarnie kwoty 187.056,17 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.06.2021 r. do dnia zapłaty.

Powodowie A. P. i R. P. (sprawa prowadzona pod sygn. akt XXVIII C 2599/21, do której zostały przyłączone sprawy wskazane wcześniej) w ostatecznie sformułowanym żądaniu (k. 348) wnieśli o:

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami,

- zasądzenie od pozwanego na ich rzecz solidarnie kwoty 95.699,84 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18.11.2019 r. do dnia zapłaty.

Wszystkie powyższe sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia postanowieniami wydanymi w dniu 5.08.2022 r. Pozwany wniósł o oddalenie powództw.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13.04.2006 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany udzielił P. N. i A. S. (obecnie M.) kredytu w kwocie 179.000 PLN na okres 420 miesięcy w celu sfinansowania zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego we W. przy ul. (...). Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stawki LIBOR CHF 6M i stałej marży banku.

Umowa przewidywała, że kredyt jest indeksowany do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy wypłacanego w transzach bank wysyła do kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej (§ 2 ust. 2). Kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Banku (...) (§ 7 ust. 1).

Dowód: umowa – k.30-32 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

W dacie zawarcia powyższej umowy w pozwanym banku obowiązywał „Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.”, który zawierał postanowienia o następującej treści.

Kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (§ 2 pkt 19).

Kredyt udzielony jest w PLN (§ 3 ust. 1).

Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych (§ 3 ust. 2).

W przypadku kredytu w walucie obcej: 1) Wnioskodawca we wniosku o udzielenie kredytu określa kwotę kredytu w PLN, z zaznaczeniem waluty wnioskowanego kredytu, 2) Kredyt jest kredytem indeksowanym do walut wymienialnych i jest udzielany w złotych polskich. W umowie kredytowej kwota kredytu jest określona w PLN, 3) uruchomienie środków z kredytu następuje w sposób określony w dyspozycji uruchomienia kredytu, po jej akceptacji przez Bank (§ 5 ust. 16).

W przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczana jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty (§ 8 ust. 3).

W przypadku kredytu w walucie obcej Kredytobiorca może zastrzec w umowie kredytu, iż Bank będzie pobierał ratę spłaty w rachunku w walucie do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie banku (§ 8 ust. 4).

Dowód: regulamin – k. 173-177 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 179.000 zł, w walucie CHF. We wniosku wskazano, że A. S. i P. N. są stanu wolnego, posiadają wyższe wykształcenie, nie prowadzą działalności gospodarczej, są zatrudnieni na podstawie umów o pracę jako liderzy zespołu w (...) sp. z o.o.

Ponadto strona powodowa podpisała dokument „ Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, zawierający następujące informacje: „Wybierając zadłużenie w walucie obcej Kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Dotyczy to przede wszystkim kredytów w euro i we frankach szwajcarskich, a wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.(…) Podkreślamy jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, Kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się Kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN jako korzystną alternatywę w stosunku do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych.” Do powyższej informacji został załączony wykres obrazujący historię zmian kursu franka szwajcarskiego do złotego (CHF/PLN) za okres obejmujący lata 2000-2005.

Dowód: wniosek – k. 155-157 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 , oświadczenie – k. 200-202 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 , decyzja – k. 193-195 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

W dniu 20.01.2014 r. P. N., A. N. (poprzednio S.) i pozwany bank zawarli umowę zwolnienia z długu, na podstawie której bank zwolnił A. N. z długu z tytułu kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu z dnia 13.04.2006 r. (§ 2 ust. 1), A. N. przyjęła to zwolnienie z długu (§ 2 ust. 1), a P. N. wyraził zgodę na zwolnienie z długu A. N. i przejął całość zobowiązań z tytułu kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu (§ 3).

Dowód: umowa zwolnienia z długu – k. 42 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

W dniu 5.10.2017 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu, pozwalający na spłatę rat kredytu bezpośrednio w CHF.

Dowód: aneks – k. 43 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

W dniu 21.12.2020 r. A. M. (1) (poprzednio N.) i P. N. zawarli umowę, na podstawie której A. M. (1) przelała na P. N. całą wierzytelność (powstałą w przeszłości i w przyszłości) wraz z wszelkimi przynależnymi jej prawami wynikającą ze spełnienia świadczenia nienależnego polegającego na wykonaniu umowy kredytu z dnia 13.04.2006 r. zawartej z pozwanym bankiem.

Dowód: umowa cesji – k. 44 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

P. N. i A. M. (1) w okresie od dnia 13.04.2006 r. do dnia 11.01.2021 r. uiścili wobec pozwanego kwoty:

- 115.526,57 zł i 9.426,97 CHF tytułem spłaty rat kredytu,

- 810 zł tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego,

- 882 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- 500 zł tytułem prowizji za podwyższone ryzyko.

Dowód: zaświadczenie – k. 46-55 akt o sygn. XXVIII C 10165/21 .

Powodowie P. N. i A. M. (1) zaciągnęli kredyt w celu uzyskania środków na zakup lokalu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Nieruchomość ta nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Powodowie nie negocjowali postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie powiedział powodom, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorców. W czasie zawierania umowy kredytu powodowie nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF oraz nie mieli żadnego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w dziedzinach ekonomii, finansów i bankowości. Powód miał wtedy wykształcenie wyższe informatyczne i pracował jako negocjator w firmie windykacyjnej. Powodowie zorientowali się, że zawarta przez nich umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2020 r., a od dnia wniesienia pozwu znają, rozumieją i akceptują skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadzają się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie powoda – k. 557-562, zeznania świadka A. M. (1) – k. 590.

W dniu 27.06.2007 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany udzielił A. H. i P. H. kredytu w kwocie 357.275,24 PLN na okres 540 miesięcy w celu sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego z budowie od dewelopera, położonego w Z. przy ul. (...). Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stawki LIBOR CHF 6M i stałej marży banku.

Dowód: umowa – k. 32-34 akt o sygn. XXVIII C 10872/21 .

W dacie zawarcia powyższej umowy w pozwanym banku obowiązywał „Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.”, wersja (...), który zawierał postanowienia o następującej treści.

Kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (§ 2 pkt 19).

Kredyt udzielony jest w PLN (§ 3 ust. 1).

Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych (§ 3 ust. 2).

Dowód: regulamin – k. 241-250 akt o sygn. XXVIII C 10872/21 .

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 357.275,24 zł, w walucie CHF. We wniosku wskazano, że powodowie są małżonkami, powód nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie wyższe (informatyka) i jest zatrudniony jako specjalista ds. kluczowych klientów w (...) powódka nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie wyższe (marketing) i jest zatrudniona jako sekretarka w gabinecie stomatologicznym.

Ponadto strona powodowa podpisała dokument „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, zawierający następujące informacje: „Wybierając zadłużenie w walucie obcej Kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Dotyczy to przede wszystkim kredytów w euro i we frankach szwajcarskich, a wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.(…) Podkreślamy jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, Kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się Kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN jako korzystną alternatywę w stosunku do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych.” Do powyższej informacji została załączona symulacja wskazująca, że w razie wzrostu kursu CHF/PLN o 10,9%, wysokość rat kredytu wzrośnie z 2.403,73 zł do 2.665,70 zł.

Dowód: wniosek – k. 264-266 akt o sygn. XXVIII C 10872/21 , oświadczenie – k. 301 akt o sygn. XXVIII C 10872/21 , decyzja – k. 270-279 akt o sygn. XXVIII C 10872/21 .

A. H. i P. H. w okresie od dnia 27.006.2007 r. do dnia 9.02.2021 r. uiścili wobec pozwanego kwoty:

- 205.892,25 zł tytułem spłaty rat kredytu,

- 16.803,84 zł tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego,

- 8.568 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego.

Dowód: zaświadczenie – k. 58-75 akt o sygn. XXVIII C 10872/21 .

Powodowie A. H. i P. H. zaciągnęli kredyt w celu uzyskania środków na zakup lokalu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Nieruchomość ta nie była wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej, natomiast od 2020 r. jest wynajmowana. Powodowie nie negocjowali postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie powiedział powodom, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorców, w jaki dokładnie sposób ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorców. W czasie zawierania umowy kredytu powodowie nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF oraz nie mieli żadnego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w dziedzinach ekonomii, finansów i bankowości. Powód miał wtedy wykształcenie wyższe informatyczne i pracował jako handlowiec, a powódka miała wtedy wykształcenie wyższe marketingowe przebywała na urlopie macierzyńskim Powodowie są małżonkami w ustroju ustawowej wspólności majątkowej. Powodowie zorientowali się, że zawarta przez nich umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2019 r., a od dnia wniesienia pozwu znają, rozumieją i akceptują skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadzają się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie powodów – k. 557-562.

W dniu 7.07.2008 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany udzielił T. K. i J. K. kredytu w kwocie 313.419,16 PLN na okres 300 miesięcy w celu sfinansowania rozbudowy domu mieszkalnego położonego w miejscowości C. oraz na spłatę kart kredytowych, kredytu konsumpcyjnego, linii kredytowej, pożyczki hipotecznej i innego kredytu mieszkaniowego. Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stawki LIBOR CHF 6M i stałej marży banku.

Dowód: umowa – k. 32-35 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 .

Kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (§ 2 pkt 19).

Kredyt udzielony jest w PLN (§ 3 ust. 1).

Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych (§ 3 ust. 2).

Dowód: regulamin – k. 36-46 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 .

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 303.000 zł, w walucie CHF. We wniosku wskazano, że powodowie są małżonkami i posiadają wspólność majątkową, powódka nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie wyższe humanistyczne i jest zatrudniona jako zastępca dyrektora w (...) w B., powód nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie średnie i jest zatrudniony jako specjalista elektromechanik w (...) S.A.

Strona powodowa nie podpisała dokumentu „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, zawierający następujące informacje: „Wybierając zadłużenie w walucie obcej Kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Dotyczy to przede wszystkim kredytów w euro i we frankach szwajcarskich, a wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.(…) Podkreślamy jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, Kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się Kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN jako korzystną alternatywę w stosunku do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych.”

Dowód: wniosek – k. 180-182 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 , oświadczenie – k. 190 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 , decyzja – k. 184-186 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 .

W dniu 7.01.2013 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu, pozwalający na spłatę rat kredytu bezpośrednio w CHF.

Dowód: aneks – k. 47 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 .

T. K. i J. K. w okresie od dnia 7.07.2008 r. do dnia 17.08.2021 r. uiścili wobec pozwanego kwoty:

- 121.292,02 zł i 70.025,54 CHF tytułem spłaty rat kredytu,

- 666 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- 3.875 zł tytułem ubezpieczenia nieruchomości,

- 14.211,40 zł tytułem ubezpieczenia na życie,

Dowód: zaświadczenie – k. 53-61 akt o sygn. XXVIII C 10812/21 , potwierdzenia przelewów – k. 311-314.

Powodowie T. K. i J. K. zaciągnęli kredyt w celu uzyskania środków na rozbudowę domu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Nieruchomość ta nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Powodowie nie negocjowali postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie powiedział powodom, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorców, w jaki dokładnie sposób ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorców. W czasie zawierania umowy kredytu powodowie nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF oraz nie mieli żadnego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w dziedzinach ekonomii, finansów i bankowości. Powód miał wtedy wykształcenie średnie i pracował w (...), a powódka miała wtedy wykształcenie wyższe (polityka społeczna) i pracowała jako zastępca dyrektora (...) Powodowie nie mieli nigdy żadnych wątpliwości co do tego, że doszło do zawarcia umów ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia nieruchomości, których są stronami ani co do tego, że przekazywane przez nich bankowi składki ubezpieczeniowe były następnie przekazywane zakładowi ubezpieczeń, natomiast gdyby nie doszło do zawarcia tych umów za pośrednictwem banku, sami przystąpiliby do tego rodzaju ubezpieczeń. Powodowie są małżonkami w ustroju ustawowej wspólności majątkowej.98 Powodowie zorientowali się, że zawarta przez nich umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2019 r., a od dnia wniesienia pozwu znają, rozumieją i akceptują skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadzają się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie powodów – k. 557-562.

W dniu 21.09.2006 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany udzielił K. M. (1) i L. M. (1) kredytu w kwocie 262.600 PLN na okres 420 miesięcy w celu sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Z. przy ul. (...). Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stawki LIBOR CHF 6M i stałej marży banku.

Dowód: umowa – k. 32-36 akt o sygn. XXVIII C 9973/21 .

Kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (§ 2 pkt 19).

Kredyt udzielony jest w PLN (§ 3 ust. 1).

Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych (§ 3 ust. 2).

Dowód: regulamin – k. 202-210 akt o sygn. XXVIII C 9973/21 .

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 262.000 zł, w walucie CHF. We wniosku wskazano, że powodowie są małżonkami i posiadają wspólność majątkową, powód nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie średnie i jest zatrudniony jako starszy muzyk solista, powódka nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie podstawowe i jest zatrudniona jako prasowaczka.

Dowód: wniosek – k. 218-220 akt o sygn. XXVIII C 9973/21 , oświadczenie – k. 229-230 akt o sygn. XXVIII C 9973/21 .

K. M. (1) i L. M. (2) w okresie od dnia 21.09.2006 r. do dnia 29.04.2021 r. uiścili wobec pozwanego kwoty:

- 181.248,16 zł tytułem spłaty rat kredytu,

- 1.000 zł tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego,

- 2.208 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- 2.600,01 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu

Dowód: zaświadczenie – k. 62-73 akt o sygn. XXVIII C 9973/21 .

Powodowie K. M. (1) i L. M. (2) zaciągnęli kredyt w celu uzyskania środków na zakup lokalu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Nieruchomość ta nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Powodowie nie negocjowali postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie powiedział powodom, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorców, w jaki dokładnie sposób ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorców. W czasie zawierania umowy kredytu powodowie nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF oraz nie mieli żadnego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w dziedzinach ekonomii, finansów i bankowości. Powód miał wtedy wykształcenie średnie i pracował jako muzyk, a powódka miała wtedy wykształcenie średnie i pracowała jako krawcowa Powodowie są małżonkami w ustroju ustawowej wspólności majątkowej. Powodowie zorientowali się, że zawarta przez nich umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2018 r., a od dnia wniesienia pozwu znają, rozumieją i akceptują skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadzają się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie powodów – k. 557-562.

W dniu 4.06.2008 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której pozwany udzielił A. P. i R. P. kredytu w kwocie 110.400 PLN na okres 360 miesięcy w celu sfinansowania zakupu, modernizacji i remontu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...). Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stawki LIBOR CHF 6M i stałej marży banku.

Dowód: umowa – k. 23-28.

Kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (§ 2 pkt 19).

Kredyt udzielony jest w PLN (§ 3 ust. 1).

Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych (§ 3 ust. 2).

Dowód: regulamin – k. 167-171.

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 110.400 zł, w walucie CHF. We wniosku wskazano, że powodowie są małżonkami i posiadają wspólność majątkową, powód nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie średnie i jest studentem, powódka nie prowadzi działalności gospodarczej, posiada wykształcenie wyższe i jest nauczycielką.

Ponadto strona powodowa podpisała dokument „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, zawierający następujące informacje: „Wybierając zadłużenie w walucie obcej Kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Dotyczy to przede wszystkim kredytów w euro i we frankach szwajcarskich, a wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.(…) Podkreślamy jednak, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, Kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie ryzyka kursowego sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się Kredytobiorca, osiągający dochody w tej samej walucie obcej. Z wyżej wymienionych powodów warto rozważyć zaciągnięcie długoterminowego kredytu w PLN jako korzystną alternatywę w stosunku do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych.” Do powyższej informacji został załączony wykres obrazujący historię zmian kursu franka szwajcarskiego do złotego (CHF/PLN) za okres obejmujący lata 2005-2008 oraz symulację rat kredytu wskazującą na skutki wzrostu kursu CHF/PLN o 14,22%.

Dowód: wniosek – k. 135-136, oświadczenie – k. 159, decyzja – k. 155-158.

A. P. i R. P. w okresie od dnia 14.07.2008 r. do dnia 14.04.2020 r. uiścili wobec pozwanego kwoty:

- 88.712,38 zł tytułem spłaty rat kredytu,

- 312 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- 1.716 zł tytułem ubezpieczenia nieruchomości,

- 4.559,46 zł tytułem ubezpieczenia na życie,

- 400 zł tytułem opłaty za wycenę inwestycji.

Dowód: zaświadczenie – k. 49-65.

Powodowie A. P. i R. P. zaciągnęli kredyt w celu uzyskania środków na zakup lokalu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Nieruchomość ta nie była wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej, natomiast od 2 lat jest wynajmowana. Powodowie nie negocjowali postanowień umowy kredytu dotyczących powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych. Przed zawarciem umowy przedstawiciel banku nie powiedział powodom, w jaki sposób jest tworzona tabela kursowa banku, jak jest ustalana wysokość spreadu obciążającego kredytobiorców, w jaki dokładnie sposób ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorców. W czasie zawierania umowy kredytu powodowie nie mieli dochodów ani oszczędności w CHF oraz nie mieli żadnego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w dziedzinach ekonomii, finansów i bankowości. Powód miał wtedy wykształcenie zawodowe i pracował jako przedstawiciel firmy handlowej, a powódka miała wtedy wykształcenie wyższe i pracowała jako nauczycielka. Powodowie są małżonkami w ustroju ustawowej wspólności majątkowej. Powodowie zorientowali się, że zawarta przez nich umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2017 r., a od dnia wniesienia pozwu znają, rozumieją i akceptują skutki stwierdzenia nieważności umowy oraz nie zgadzają się na utrzymanie w mocy zawartych w umowie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie powodów – k. 557-562.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony powodowej i świadka A. M. (1), które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z opinii biegłego został pominięty, ponieważ rozpoznanie sprawy nie wymagało wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.).

Sąd pominął dowód z zeznań świadków, o których przesłuchanie wnosił pozwany, ponieważ zeznania tych świadków nie były istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, a przeprowadzenie tych dowodów skutkowałoby wyłącznie przedłużeniem postępowania. Część świadków (H. G., J. Ś., J. C., K. M. (2), M. D., A. D., A. M. (2)) w ogóle nie brała udziału przy zawieraniu umów kredytu przez powodów, a zatem nie była w stanie przedstawić faktów dotyczących okoliczności zawarcia tej umowy, natomiast ogólne informacje dotyczące zawierania podobnych umów oraz funkcjonowania pozwanego banku nie miały istotnego znaczenia dla sprawy. Inni świadkowie (M. K., P. F.) wprawdzie brali udział w zawarciu umów kredytu, których dotyczy niniejsza sprawa, jednak ich przesłuchanie byłoby zbędne wobec sposobu sformułowania tez dowodowych przez pozwanego, to jest okoliczności, na które pozwany żądał przesłuchania świadków, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy lub zostały już wykazane innymi dowodami (dokumentami) lub nie były możliwe do ustalenia na podstawie zeznań świadków. Okoliczność, czy umowy kredyt można było negocjować pozostaje bez znaczenia, ponieważ w świetle art. 385¹ k.c. istotne jest, czy określone postanowienie umowne było negocjowane czy nie, natomiast bez znaczenia jest potencjalna możliwość negocjowania umowy. Zasady i procedury obowiązujące w banku oraz oferta banku także nie mają znaczenia, gdyż istotne są konkretne okoliczności zawarcia umowy, o których mowa w art. 385² k.c. Sposób wykonywania umowy także pozostaje bez znaczenia, ponieważ ocenę, czy postanowienia umowy mają charakter niedozwolony, dokonuje się biorąc pod uwagę stan na chwilę zawarcia umowy. Zasady i zwyczaje związane z dostosowywaniem stopy referencyjnej do waluty zobowiązania oraz konsekwencje ich niedostosowania nie mają istotnego znaczenia dla sprawy, przede wszystkim zaś okoliczności te nie stanowią faktów, które mogłyby zostać ustalone w oparciu o zeznania świadka będącego pracownikiem banku. Ustalenia dotyczące potencjalnych kosztów kredytu złotowego także nie mają istotnego znaczenia, skoro żaden z powodów takiego kredytu nie zaciągnął. Okoliczności, jakie obowiązki spoczywały na pozwanym banku jako kredytodawcy wynikają z umowy i przepisów prawa, z zatem nie mogą być ustalane w oparciu o dowód z przesłuchania świadków. Okoliczność, że pozwany przewidział możliwość spłaty rat kredytu wynika z regulaminów, z których dowód został już przeprowadzony, przy czym (jak wyjaśniono dalej), była to jedynie potencjalna możliwość, gdyż żadna z umów kredytu zawartych przez powodów nie przewidywała takiej możliwości. W końcu okoliczność informowania kredytobiorców o warunkach i konsekwencjach finansowych zaciąganych kredytów została ujęta w sposób tak dalece ogólny, że nie jest możliwe stwierdzenie, jakie konkretnie fakty miały podlegać ustaleniu w oparciu o dowód z zeznań świadków. Niemniej jednak Sąd miała na uwadze, ze pozwany nie twierdził, aby kredytobiorcy zostały przedstawione jakiekolwiek informacje dotyczące ryzyka kursowego związanego z umową kredytu ponad te, które zostały ujawnione w dokumentach stanowiących już dowody w sprawie, a zatem świadkowie nie mogli dostarczyć informacji istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast w zakresie świadka P. F., pozwany zaniechał podania jego danych kontaktowych pomimo obowiązków ciążącego na nim z mocy art. 235¹ k.p.c. i art. 242¹ k.p.c. i zamiast tego wniósł o zwrócenie się o te informacje do (...) S.A., do czego brak jest podstaw prawnych, ponieważ przepisy postępowania cywilnego przewidują możliwość nałożenia na osobę trzecią jedynie obowiązku przedstawienia dokumentu (art. 248 k.p.c.), przy czym chodzi o dokument już wcześniej istniejący, a nie utworzony na polecenie Sądu, natomiast brak jest podstaw prawnych do żądania od osób trzecich adresów świadków.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwa są zasadne.

Status konsumenta i przedsiębiorcy.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22¹ k.c.). Oceny tej nie neguje fakt wynajęcia części nieruchomości po upływie ponad 10 lat od zawarcia umów najmu, skoro nie było to celem kredytobiorców w datach zawierania umów, a ponadto wynajęcie jednego lokalu nie stanowi takiego zorganizowania działalności, które świadczyłoby o posiadaniu statusu przedsiębiorcy.

Indywidualne uzgodnienia.

Ciężar dowodu, że postanowienia umów wprowadzające powiązanie kredytu z kursem CHF i określające sposób przeliczeń kursowych zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank. Natomiast postanowienia regulaminu z samej swojej istoty nie podlegały negocjacjom.

Klauzula ryzyka kursowego.

Klauzula ryzyka kursowego (§ 2 ust. 2 zdanie pierwsze umów w zakresie wprowadzającym indeksację kredytu kursem CHF) określał główne świadczenie umowy kredytu, lecz nie został sformułowany w sposób jednoznaczny (art. 385¹ § 1 k.c.), ponieważ analiza treści umów i okoliczności ich zawarcia nie pozwala na stwierdzenie, że kredytobiorca został należycie poinformowany o konsekwencjach ryzyka kursowego związanego z umową. Informacja ta powinna jednoznacznie wskazywać na to, że ryzyko kursowe jest nieograniczone i obejmować realne przykłady obrazujące charakter tego ryzyka i jego potencjalne skutki, w tym w szczególności historyczny wykres kursu CHF/PLN za okres co najmniej kilkunastu lat i symulację wpływu wzrostu tego kursu o co najmniej kilkadziesiąt procent na wysokość rat kredytu i zadłużenia kredytobiorcy liczone w PLN. Tymczasem informacje udzielone przez pozwany bank tych wymogów nie spełniały. Wobec tego należało uznać, że klauzula ryzyka kursowego kształtuje prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385¹ § 1 k.c.), skoro pomimo nieuzyskania stosownych informacji konsument, który nie miał dochodów ani oszczędności w CHF, został obciążony nielimitowanym ryzykiem zmiany kursu tej waluty, przed którym nie był w stanie zabezpieczyć się w żaden sposób.

Umowa kredytu indeksowanego do waluty obcej nie może istnieć bez postanowienia przewidującego jej indeksację i wskazującego walutę tej indeksacji. A zatem nie ma w ogóle możliwości, aby „luka” powstała po tej klauzuli mogła zostać uzupełniona przepisem prawa krajowego. W rezultacie każda umowa kredytu po wyłączeniu z niej klauzuli ryzyka kursowego nie może dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG), a zatem każda jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Klauzule przeliczeniowe.

Do klauzul przeliczeniowych zawartych w § 2 ust. 2 zdaniu pierwszym umów i § 8 ust. 3 regulaminu znajduje zastosowanie art. 479⁴³k.p.c. (mający w niniejszym wypadku nadal zastosowanie na podstawie art. 9 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw). Na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone zostało wpisane stosowane przez pozwany bank postanowienia o tożsamej treści (pozycja nr 5743). Zgodnie z art. 479⁴³k.p.c., wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mają skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanych za niedozwolone postanowień wzorca umowy do rejestru. Na powyższy skutek stosowania art. 479⁴³k.p.c. wskazano w orzecznictwie1 i pozostaje on w zgodzie z celami art. 6 i 7 dyrektywy 93/13.2 Niemniej jednak, indywidualna kontrola postanowienia umownego także prowadzi do wniosku, że stanowi ono niedozwolone postanowienie umowne art. 385¹§ 1 k.c.).

Klauzule przeliczeniowe (§ 2 ust. 2 zdanie pierwsze umów i § 8 ust. 3 regulaminu) nie zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny ( art. 385¹§ 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia każdy kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a w umowach brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank, a zatem bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Dla uznania klauzul przeliczeniowych nie ma znaczenia brzmienie § 8 ust. 4 regulaminu, przewidujące, że „W przypadku kredytu w walucie obcej Kredytobiorca może zastrzec w umowie kredytu, iż Bank będzie pobierał ratę spłaty w rachunku w walucie do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie banku.” Po pierwsze, postanowienie to mogłoby ewentualnie mieć znaczenia dla oceny abuzywności klauzuli przeliczeniowej dotyczącej spłaty kredytu, ale już nie dla klauzuli przeliczeniowej dotyczącej ustalenia przez bank salda zadłużenia kredytowego przy wykorzystaniu kursu kupna z tabeli bankowej – nawet gdyby kredytobiorca hipotetycznie od samego początku spłacał kredyt w CHF, to nie zmieniłoby to faktu, że bank miał pełną dowolność w ustaleniu początkowego salda zadłużenia. Po drugie, powyższe postanowienie przewidywało jedynie możliwość zawarcia w umowie kredytu zastrzeżenia pozwalającego na spłatę rat w walucie obcej, a skoro takiego zastrzeżenia brak jest w umowach kredytu zawartych przez strony, to oznacza, że w realiach niniejszej sprawy strona powodowa nie miała możliwości spłaty rat kredytu w CHF. Ponadto możliwość zastrzeżenia w umowie kredytu spłaty rat w CHF była uzależniona od dostępności rachunku walutowego w CHF w aktualnej ofercie banku, natomiast pozwany bank nie udowodnił, aby taki produkt rzeczywiście był dostępny w jego ofercie aktualnej na datę zawarcia umów kredytu. Po trzecie, należy podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie dotyczącej właśnie klauzul przeliczeniowych Banku (...) S.A., że "to, że istnieje wariant wyboru spłaty należności bezpośrednio w walucie obcej, pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, gdyż każdy wariant powinien być zgodny z przepisami konsumenckimi. Nie może być tak, że Bank - przykładowo - daje wybór, z których jeden spełnia wymogi prawa konsumenckiego, drugi zaś nie."3

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy.4 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umów, wieloletnie wykonywanie umów przez kredytobiorców bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany regulaminu pozwanego banku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy kwestia ewentualnego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.5 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,6 zaś w niniejszej sprawie żaden kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie jej treści przepisem prawa krajowego, natomiast każdy wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem7, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażane tylko saldo zadłużenia.

Klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. Uznanie tych klauzul za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje nieważnością umów kredytu8 (art. 58 § 1 k.c.), ponieważ skoro określają one sposób wykonania umów kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak te umowy mają być wykonywane, a zatem umowy te po wyłączeniu z nich klauzul przeliczeniowych nie mogą dalej obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG).

Bezwzględna nieważność umowy.

Brak jest podstaw do uznania umów kredytu za bezwzględnie nieważne. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umów nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro kredytów udzielono w walucie polskiej, zaś CHF stanowił jedynie walutę indeksacji. Jak wyjaśniono wcześniej, postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej (art. 353¹ k.c.).9

Interes prawny.

Roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z nieważności umów zasługują na uwzględnienie, ponieważ umowy kredytu są nieważne, a strona powodowa posiada interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowach jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowy są ważne, domaga się od kredytobiorców zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z ksiąg wieczystych hipotek zabezpieczających roszczenia banku wynikające z umów. Wobec tego powództwo kredytobiorców o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowy są ważne.10

Świadczenie nienależne.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Natomiast fakt, że bankowi przysługuje wobec kredytobiorcy analogiczne roszczenie sam z siebie nie może uzasadniać oddalenia powództw kredytobiorców o zapłatę na podstawie art. 411 pkt 2 lub 4 k.c.11 Nie zachodzą także przesłanki do zastosowania art. 409 k.c. lub art. 5 k.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów równowartość uiszczonych przez nich rat kredytu w okresach i kwotach objętych pozwami. Wysokość tych roszczeń została wykazana dokumentami przedłożonymi przez powodów.

Nieważność umów kredytu oznacza, że kredytobiorcy nie wiążą nie tylko postanowienia zobowiązujące do regulowania rat kredytu, ale także wszelkich innych należności pobieranych przez bank na swoją rzecz. Tym samym bank powinien zwrócić kredytobiorcom wszelkie pobrane od niego opłaty i prowizje związane z umową kredytu, w tym w szczególności prowizję od udzielenia kredytu, opłatę przygotowawczą, opłaty za podwyższone ryzyko, wyceny, inspekcje itd. Zwrotowi nie podlegają jedynie opłaty i prowizje, które bank pobrał od kredytobiorców nie w związku z umowami kredytu, ale z prowadzeniem rachunku bankowego (opłaty za prowadzenie rachunku, korzystanie z karty płatniczej lub kredytowej itp.), ponieważ nieważność umów kredytu nie powoduje nieważności umów o prowadzenie tego rachunku. Wobec tego Sąd uwzględnił powództwo także w zakresie obejmującym żądania zwrotu kwot uiszczonych wobec banku tytułem prowizji za podwyższone ryzyko i opłaty za wycenę inwestycji.

Co więcej, nieważność umów kredytu obejmowała nieważność także wszystkich jej postanowień umownych, nakładających na powodów obowiązek regulowania składek ubezpieczeniowych, których beneficjentem (ubezpieczonym) jest bank, takich jak ubezpieczenie pomostowe i ubezpieczenie niskiego wkładu własnego. Tego rodzaju ubezpieczenie dawało ochronę ubezpieczeniową bankowi, a tym samym nawet po przekazaniu składek ubezpieczenia towarzystwu ubezpieczeniowemu pozostaje on beneficjentem ubezpieczenia, a zatem pozostawał wzbogacony (art. 409 k.c.) dzięki uzyskaniu ochrony ubezpieczeniowej. Wobec tego Sąd uwzględnił powództwo także w zakresie obejmującym żądanie zwrotu kwot uiszczonych wobec banku tytułem ubezpieczenia pomostowego i ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Inaczej jest jednak w zakresie tych ubezpieczeń, w których ubezpieczonym nie jest bank, lecz kredytobiorca, takich jak ubezpieczenie na życie, ubezpieczenie nieruchomości lub ubezpieczenie od utraty pracy lub pobytu w szpitalu. Mianowicie w zakresie tych ubezpieczeń z ochrony ubezpieczeniowej korzysta właśnie kredytobiorca, a nie bank, a zatem bank po przekazaniu składek ubezpieczycielowi nie pozostaje już wzbogacony (art. 409 k.c.). Co więcej, po przekazaniu składek przez bank na rzecz zakładu ubezpieczeń (który to fakt nie budzi wątpliwości), bank nie posiada już legitymacji biernej w zakresie żądania zwrotu równowartości tych składek, a ewentualna legitymacja bierna może przysługiwać tylko towarzystwu ubezpieczeń, które nie jest pozwanym w niniejszej sprawie. Nie sposób również pominąć faktu, że w zamian za uiszczone składki ubezpieczeń stronie powodowej faktycznie była udzielana ochrona ubezpieczeniowa, a tym samym nie sposób uznać, aby kredytobiorca w związku z tym zubożony. Co więcej, omawiane stosunki ubezpieczenia stanowią osobne stosunki prawne od umowy kredytu, a zatem nieważność umowy kredytu nie skutkuje nieważnością tych umów ubezpieczenia – inaczej niż w zakresie ubezpieczenia pomostowego lub ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, które są integralnie powiązane z umową kredytu. Prawdą jest, że cesja praw z umów ubezpieczenia nieruchomości, ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia od utraty pracy stanowią zabezpieczenia kredytu, niemniej jednak te umowy mogą funkcjonować niezależnie od umowy kredytu (inaczej niż właśnie ubezpieczenie pomostowe, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego czy choćby zabezpieczenie w postaci hipoteki). Natomiast co do ubezpieczenia nieruchomości, można zasadnie przypuszczać, że kredytobiorca ubezpieczyłby swoją nieruchomość niezależnie od tego, czy kupiłby ją z środków własnych czy z środków pochodzących z kredytu. Tożsame stanowisko jest wyrażane w orzecznictwie.12 Wobec tego Sąd oddalił powództwo w zakresie obejmującym żądanie zasądzenia od pozwanego kwot stanowiących równowartość składek opłaconych przez powodów tytułem ubezpieczenia nieruchomości i ubezpieczenia na życie.

Sposób zasądzenia świadczenia.

Solidarność zobowiązania, w tym solidarność czynna musi mieć podstawę w ustawie lub czynności prawnej (art. 369 k.c.), takiej zaś podstawy w przypadku strony powodowej jest brak, dlatego żądanie zasądzenia należności na rzecz strony powodowej w sposób solidarny zostało oddalone. Natomiast wobec tego, że powodowie (poza P. N. i A. M. (1)) są małżonkami posiadającymi ustawową wspólność majątkową, należność zasądzono na ich rzecz do ich majątku wspólnego. Jak słusznie wskazuje się w literaturze, „Poprawną formułą jest więc tutaj „zasądzenie świadczenia na rzecz powodów”; bez zastosowania konstrukcji zasądzenia solidarnego, ale też bez rozdzielania świadczenia na części przypadające każdemu z małżonków. Jest zaś oczywistością, że zasądzone na rzecz obojga małżonków świadczenie wejdzie, po jego wyegzekwowaniu, do majątku wspólnego małżonków; stanowiącego przedmiot wspólności łącznej. (…) Powinien zatem sąd, zobowiązany do prawidłowego stosowania właściwych przepisów prawa materialnego, dokonać zasądzenia świadczenia na rzecz powodów w oznaczonych częściach, a w przypadku wierzytelności dotyczących majątku wspólnego małżonków i majątku wspólników spółki cywilnej bez podziału świadczenia na oznaczone części; za każdym razem bez zastosowania konstrukcji solidarności czynnej wierzycieli. Oczywiście należy tu, dla pełnego rozstrzygnięcia sprawy, zaakcentować w każdym przypadku, poprzez przyjęcie w sentencji orzeczenia formuły oddalenia dalej idącego powództwa, że sąd nie uwzględnia zawartego w pozwie żądania zasądzenia świadczenia w trybie solidarności czynnej wierzycieli.”13

Powództwo zostało oddalone w części obejmującej żądanie zasądzenia świadczenia na rzecz powodów solidarnie. Zasądzenie kwoty dochodzonej pozwem, lecz w sposób inny niż wskazany przez powodów, nie stanowi naruszenia art. 321 § 1 k.p.c., a odmienna wykładnia tego przepisu jest uznawana w orzecznictwie za oczywiście błędną.14

Mając powyższe na uwadze, świadczenia dochodzone pozwem zasądzono na rzecz poszczególnych powodów łącznie do ich majątków wspólnych, z wyjątkiem P. N., który nabył w drodze cesji od A. M. (1) całość roszczeń o zapłatę wobec pozwanego banku.

Przedawnienie.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego przedawnia po upływie wynikającego z art. 118 k.c. terminu 6 lat na koniec roku kalendarzowego (10 lat co do roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych przed dniem 9.07.2018 r., zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw). Termin przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy kredytu, która jest nieważna bądź zawiera niedozwolone postanowienia umowne rozpoczyna bieg z dniem, w którym konsument dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć) o tym, że umowa jest nieważna lub że zawiera niedozwolone postanowienia umowne.15, a z przeprowadzonych dowodów wynika, że miało to miejsce najwcześniej w latach 2017-2020. Wobec tego w tym roku rozpoczął się bieg terminu przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.) roszczenia kredytobiorcy o zapłatę, który nie upłynął jeszcze w datach złożenia pozwów w 2021 r., kiedy to doszło do przerwania biegu tego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Tym samym roszczenie strony powodowej nie jest przedawnione.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). W niniejszej sprawie roszczenie powodów było wymagalne od dnia 28.04.2023 r. i od tej daty zostały od pozwanego zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Koszty procesu.

Pozwany przegrał sprawę niemal w całości, co uzasadniało zasądzenie od niego na rzecz strony powodowej całych kosztów procesu na podstawie art. 100 k.p.c. Szczegółowe wyliczenie tych kosztów pozostawiono Referendarzowi Sądowemu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)

1 por.:

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.11.2015 r., III CZP 17/15,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.07.2021 r. I CSKP 222/21,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2022 r., II CSKP 796/22,

2 por.:

- pkt 44 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26.04.2012 r., C-472/10, N. H.,

- pkt 47 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21.12.2016 r., C-119/15, Biuro (...)

3 vide wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14.12.2010 r. XVII AmC 426/09,

4 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

5 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

6 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

7 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 76,

8 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18,

9 por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22,

10 por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.03.2022 r., II CSKP 474/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.05.2022 r., II CSKP 163/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2022 r., II CSKP 1030/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.2022 r., II CSKP 797/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2022 r., II CSKP 701/22,

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.06.2022 r., II CSKP 616/22,

11 por.:

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

12 por.:

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19.08.2020 r., I ACa 1002/19,

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25.09.2020 r., VI ACa 332/19,

13 por. Edward Gniewek, O wadliwościach stosowania zasad solidarności czynnej w postępowaniu sądowym – uwag kilka, MOP 2009, Nr 3, str. 121,

14 por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.11.2018 r., II CNP 54/17,

15 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9.07.2020 r., (...) i (...), C-698/18 i C-699/18,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., (...) i (...), C-224/19 i C-259/19,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.04.2021 r., (...), C-485/19,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10.06.2021 r., (...), C-776/19 - C-782/19,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., (...), C-80/21 – C-82/21,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.01.2022 r., III CZP 61/22.

Dodano: 19 marca 2025, Opublikował(a): Anna Ciesielska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Michał Maj
Data wytworzenia informacji: 7 grudnia 2023