Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 sierpnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: sekretarz sądowy Julia Kraszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2024 roku w Warszawie

sprawy z powództwa H. M. i R. M.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zapłatę, ewentualnie o zapłatę, ewentualnie o zapłatę

1. oddala powództwo główne o zapłatę kwot 1.043.657,56 zł (milion czterdzieści trzy tysiące sześćset pięćdziesiąt siedem złotych 56/100) i 108.884,17 CHF (sto osiem tysięcy osiemset osiemdziesiąt cztery franki szwajcarskie 17/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tych kwot,

2. oddala pierwsze powództwo ewentualne o zapłatę kwoty 741.972,73 zł (siedemset czterdzieści jeden tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt dwa złote 73/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty,

3. zasądza od pozwanego na rzecz powódki H. M. kwotę 258.005,67 zł (dwieście pięćdziesiąt osiem tysięcy pięć złotych 67/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia 29 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powoda R. M. kwotę 258.005,67 zł (dwieście pięćdziesiąt osiem tysięcy pięć złotych 67/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia 29 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty,

5. oddala drugie powództwo ewentualne w pozostałej części,

6. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powódki H. M. kwotę 7.401,17 zł (siedem tysięcy czterysta jeden złotych 17/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty,

7. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powoda R. M. kwotę 7.401,17 zł (siedem tysięcy czterysta jeden złotych 17/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 3848/21

UZASADNIENIE

Strona powodowa (dalej także jako: kredytobiorca, konsument) w ostatecznie sformułowanym żądaniu (k. 335) wniosła o zasądzenie od pozwanego kwot 1.043.657,56 zł i 108.884,17 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, ewentualnie kwoty 741.972,73 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, ewentualnie kwoty 516.011,35 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3.07.2007 r. została zawarta umowa kredytu nr (...), na podstawie której (...) S.A. (poprzednik prawny pozwanego) udzielił stronie powodowej kredytu w kwocie 700.000 zł na okres 240 miesięcy w celu sfinansowania zakupu domu mieszkalnego położonego w M. przy ul. (...). Umowa przewidywała, że kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzani umowy wynosi 6,91% w stosunku rocznym (§ 3 ust.1), przy czym oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej WIBOR 3M (§ 3 ust. 3), a zmienna stopa procentowa ustalana jest jako suma stopy referencyjnej WIBOR 3M oraz stałej marży banku w wysokości 2,2 p.p. (§ 3 ust. 2).

Dowód: umowa – k. 23-28.

Zawarcie powyższej umowy zostało poprzedzone złożeniem przez stronę powodową zaakceptowanego przez bank wniosku o udzielenie kredytu w kwocie 700.000 zł.

Dowód: wniosek – k. 102-103, decyzja – k. 107.

W dniu 10.09.2008 r. strony zawarły aneks nr (...) do powyższej umowy kredytu, w którym wskazały, że na dzień 9.09.2008 r. stan zadłużenia kredytobiorców z tytułu kapitału wynosi 685.481,78 PLN (§ 1), kwota kapitału zostaje z dniem 11.09.2008 r. przewalutowana na CHF na podstawie kursu zgodnie z tabelą obowiązującą na dwa dni robocze przed dniem realizacji zmiany waluty kredytu i po przewalutowaniu kapitał będzie wynosił 327.230,18 CHF (§ 2), w związku ze zmianą waluty marża nie ulega zmianie i wynosi 2,2 p.p., natomiast stopa referencyjna WIBOR 3 M zostaje zastąpiona na LIBOR 3M (CHF) (§ 3 ust. 1).

Dowód: aneks – k. 28-29.

Zgodnie z „Regulaminem kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu kredytobiorca otrzymuje listownie na podstawie postanowień § 11. (§ 7 ust. 4) W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1 według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 2 pkt 1).

Dowód: regulamin – k. 33-41.

W dniu 10.09.2008 r. strona powodowa podpisała oświadczenie, że została zapoznana z kwestią ryzyka kursowego związanego z udzieleniem kredytu indeksowanego do waluty obcej, jest świadoma tego ryzyka i rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych, zna postanowienia regulaminu odnoszące się do kredytów indeksowanych do waluty obcej, jest świadoma, że ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której jest indeksowany kredyt, ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku, wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu, kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach wypłaconych w regulaminie, saldo zadłużenia kredytu jest wyrażone w walucie obcej, raty kredytu są wyrażone w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w regulaminie.

Dowód: oświadczenie – k. 120.

Bank uruchomił kredyt kwotą łącznie 700.000 zł. Bank pobrał od strony powodowej tytułem spłaty rat kredytu. łącznie kwoty:

- 75.556,36 zł w okresie od dnia 3.07.2007 r. do dnia 9.09.2008 r.

- 968.101,20 zł i 108.884,17 CHF w okresie od dnia 10.09.2008 r. do dnia 11.03.2022 r. (data całkowitej spłaty kredytu).

Różnica pomiędzy wysokością rat kredytu faktycznie pobranych przez bank w okresie od dnia 10.09.2008 r. do dnia 11.03.2022 r., a wysokością rat należnych przy założeniu, że kredyt jest kredytem złotowym, nieindeksowanym do CHF wynosi:

- 741.972,73 zł przy założeniu, że oprocentowanie kredytu stanowi sumę stawki LIBOR 3 M (CHF) i marży wynoszącej 2,2 p.p.

- 516.011,35 zł przy założeniu, że oprocentowanie kredytu stanowi sumę stawki WIBOR 3 M i marży wynoszącej 2,2 p.p.

Dowód: zaświadczenie – k. 42-64, 208-222, potwierdzenie przelewu – k. 223, opinia biegłego – k. 283-324.

W dniu 19.01.2022 r. powodowie zawarli umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej.

Dowód: akt notarialny – k. 338-339 .

Celem kredytu było uzyskania środków na zakup domu mieszkalnego przeznaczonego na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych strony powodowej. Nieruchomość ta nie była wynajmowana ani wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Od 2013 r. pod adresem nieruchomości jest zarejestrowana działalność gospodarcza powódki z zakresu usług medycznych. Działalność ta była i jest faktycznie wykonywana w gabinecie powódki w G. przy ul. (...).

Postanowienia aneksu dotyczące powiązania z kursem waluty obcej i sposobu przeliczeń kursowych nie zostały indywidualnie uzgodnione przez strony. Przed zawarciem aneksu przedstawiciel banku nie udzielił informacji, jak sposób bank ustala wysokość kursów walut obcych i spreadu, jak ryzyko kursowe związane z kredytem przekłada się na wysokość rat i zadłużenia kredytobiorców, nie przedstawił historycznego wykresu kursu CHF/PLN, nie przedstawił symulacji obrazującej wpływ zmian kursu CHF/PLN na wysokość rat kredytu i zadłużenie wyliczane w PLN. W czasie zawierania aneksu strona powodowa nie posiadała dochodów ani oszczędności w CHF. Powodowie są małżonkami w ustroju rozdzielności majątkowej. Strona powodowa zorientowała się, że aneks zawiera niedozwolone postanowienia umowne w 2019 r. Strona powodowa zna, rozumie i akceptuje skutki stwierdzenia nieważności umowy i aneksu oraz nie zgadza się na utrzymanie w mocy zawartych w aneksie niedozwolonych postanowień umownych.

Dowód: przesłuchanie stron – k. 269-270.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznania strony powodowej, które były spójne, logiczne, konsekwentne i pobawione sprzeczności oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałych dowodach. Podstawę ustaleń stanowiła także opinia biegłego, która została sporządzona rzetelnie, a strony nie zgłosiły do niej zarzutów. Sprawa nie wymagała wiadomości specjalnym w zakresie, w którym dowód z opinii biegłego nie został dopuszczony, wobec tego w tym zakresie Sąd pominął dowód z opinii biegłego. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dowód z zeznań świadka A. S. zgłoszony przez pozwany bank został pominięty, gdyż świadek nie brał udziału w procesie kredytowym dotyczącym umowy, której dotyczy niniejsza sprawa, a zatem nie był w stanie przedstawić faktów dotyczących okoliczności zawarcia tej umowy, natomiast ogólne informacje dotyczące zawierania podobnych umów oraz funkcjonowania pozwanego banku nie miały istotnego znaczenia. To samo dotyczy dowodu z zeznań D. M..

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne i pierwsze powództwo ewentualne są niezasadne, natomiast zasadne jest drugie powództwo ewentualne.

Status konsumenta i przedsiębiorcy.

Dowody przeprowadzone w sprawie nie budzą wątpliwości co do tego, że umowa kredytu (a także aneks nr (...) do tej umowy) wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorcy, a zatem należy go uznać za konsumenta (art. 22 ¹ k.c.).

Oceny tej nie neguje fakt zarejestrowania działalności gospodarczej pod adresem nieruchomości sfinansowanej za środki pochodzące z kredytu, gdyż rejestracja ta miała charakter jedynie ewidencyjny, skoro w nieruchomości tej nigdy faktycznie nie była prowadzona działalność gospodarcza. Ponadto sama rejestracja miała miejsce już po zawarciu umowy kredytu, a chwilą decydującą o uznaniu określonej osoby fizycznej jako konsumenta, jest chwila dokonywania czynności prawnej1, zaś brak jest dowodu na okoliczność, aby już w dacie zawarcia umowy kredytu kredytobiorca planował w przyszłości wykorzystać nieruchomość do prowadzenia działalności gospodarczej.

Indywidualne uzgodnienia.

Ciężar dowodu, że postanowienia aneksu nr (...) do umowy wprowadzające powiązanie kredytu z kursem CHF i określające sposób przeliczeń kursowych zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 k.c.), który temu ciężarowi nie sprostał - nie można bowiem uznać „wyboru waluty” kredytu przez konsumenta za negocjacje, skoro sprowadza się to jedynie do zatwierdzenia jednej z kilku możliwości oferowanych przez bank, zaś sam sposób przeliczania kursów walut był ustalany jednostronnie przez bank. Natomiast postanowienia regulaminu z samej swojej istoty nie podlegały negocjacjom.

Klauzula ryzyka kursowego.

Klauzula ryzyka kursowego (§ 2 aneksu nr (...)) określa główne świadczenie umowy kredytu, lecz nie został sformułowany w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 k.c.), ponieważ analiza treści aneksu nr (...) i okoliczności jego zawarcia nie pozwala na stwierdzenie, że kredytobiorca został należycie poinformowany o konsekwencjach ryzyka kursowego związanego z aneksem. Informacja ta powinna jednoznacznie wskazywać na to, że ryzyko kursowe jest nieograniczone i obejmować realne przykłady obrazujące charakter tego ryzyka i jego potencjalne skutki, w tym w szczególności historyczny wykres kursu CHF/PLN za okres co najmniej kilkunastu lat i symulację wpływu wzrostu tego kursu o co najmniej kilkadziesiąt procent na wysokość rat kredytu i zadłużenia kredytobiorcy liczone w PLN. Tymczasem informacje udzielone przez pozwany bank tych wymogów nie spełniały. Wobec tego należało uznać, że klauzula ryzyka kursowego kształtuje prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.), skoro pomimo nieuzyskania stosownych informacji konsument, który nie miał dochodów ani oszczędności w CHF, został obciążony nielimitowanym ryzykiem zmiany kursu tej waluty, przed którym nie był w stanie zabezpieczyć się w żaden sposób.

Klauzule przeliczeniowe.

Klauzule przeliczeniowe (§ 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu) nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG), ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs CHF dla celu wykonania umowy kredytu, a także kształtują one prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ¹ § 1 k.c.). W oparciu o te postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a w umowie, aneksie i regulaminie brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty, jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają. Ponadto klauzule przeliczeniowe dawały pozwanemu bankowi całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy i aneksu nr (...) w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank, a zatem bank mógł ustalić ten kurs na dowolnym poziomie W rezultacie bank w oparciu o klauzule przeliczeniowe uzyskał rzeczywistą możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy, co jest w oczywisty sposób sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Sąd dokonał oceny, czy postanowienia umowne są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), według stanu z chwili zawarcia umowy i aneksu do tej umowy.2 Tym samym dla powyższej oceny nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, późniejsze zmiany regulaminu pozwanego banku, późniejsze zmiany stanu prawnego (w szczególności wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy kwestia zawarcia przez strony aneksu nr (...) do umowy kredytu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR CHF).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, zatem brak jest podstaw do modyfikacji tych postanowień lub uznania, że nie wiążą one konsumenta jedynie w pewnym zakresie ani uzupełnienia powstałej po tych postanowieniach „luki” jakąkolwiek treścią, w tym w szczególności przepisami prawa krajowego. Odmienne zapatrywanie byłoby sprzeczne z brzmieniem oraz celem przepisów art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.3 Przede wszystkim zaś uzupełnienie umowy lub aneksu przepisem prawa krajowego nie może mieć miejsca w sytuacji, w której usunięcie z umowy nieuczciwego warunku prowadzi do jej nieważności, która jest akceptowana przez konsumenta,4 zaś w niniejszej sprawie kredytobiorca nie zgodził się na obowiązywanie umowy ani aneksu z nieuczciwymi warunkami ani na uzupełnienie ich treści przepisem prawa krajowego, natomiast wyraził zgodę na stwierdzenie nieważności umowy, będąc świadomym wynikających z tego konsekwencji. Co więcej, przepisem krajowym służącym uzupełnieniu treści umowy nie mógłby być art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.01.2009 r., ponieważ jest on przepisem prawa krajowego o charakterze ogólnym, który nie ma zastosowania konkretnie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem5, a ponadto ma on zastosowanie tylko „jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej” (art. 358 § 1 k.c.), a zatem nie dotyczy on zobowiązań wynikających z umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w której świadczenia zostały oznaczone w walucie polskiej, natomiast w walucie obcej jest wyrażane tylko saldo zadłużenia.

Nieważność aneksu nr (...).

Aneks zmieniający umowę kredytu złotowego w umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej nie może istnieć bez postanowienia przewidującego jej indeksację i wskazującego walutę tej indeksacji. A zatem nie ma w ogóle możliwości, aby „luka” powstała po tej klauzuli mogła zostać uzupełniona przepisem prawa krajowego. Natomiast w przedmiotowej sprawie po wyłączeniu klauzul ryzyka kursowego wprowadzonych do umowy aneksem nr 1 aneks ten nie może nadal obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG). Niemniej jednak sama umowa kredytu może obowiązywać w niezmienionej wersji, tj. w takim brzmieniu, w jakim została zawarta pierwotnie. Nieważność aneksu nr (...) prowadzi bowiem jedynie do wyłączenia z treści przedmiotowej umowy postanowień wprowadzonych do niej tym właśnie aneksem, a więc umowa w pozostałym zakresie, bez zmiany dokonanej tym właśnie aneksem, pozostaje ważna.

Także klauzule przeliczeniowe określają świadczenia główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ nie tylko samo powiązanie kredytu z walutą obcą, ale również sposób dokonywania przeliczeń kursowych koniecznych do realizacji takiej umowy określają samą istotę umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. Aneks nr (...) bez klauzul przeliczeniowych (zawartych w § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu) nie jest możliwy do wykonywania, a zatem jest nieważny w całości. Natomiast w przedmiotowej sprawie po wyłączeniu klauzul przeliczeniowych wprowadzonych do umowy aneksem nr 1 umowa ta może nadal obowiązywać (w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG).

Należy także dodać, że aneks nr (...) nie może zostać uznany za odnowienie umowy kredytu (art. 506 § 1 k.c.), ponieważ z treści tego aneksu i z okoliczności jego zawarcia nie wynika, aby wolą stron było umorzenie dotychczasowego zobowiązania i spełnienie nowego świadczenia. Należy tutaj mieć również na uwadze, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia (art. 506 § 2 k.c.). W każdym jednak wypadku, nawet gdyby uznać aneks nr (...) za odnowienie, to nieważność tego aneksu oznacza, że odnowienie nigdy nie miało miejsca, a zatem umowa kredytu obowiązywała i obowiązuje nadal w niezmienionej treści.

Bezwzględna nieważność.

Brak jest podstaw do uznania aneksu nr (...) do umowy kredytu za bezwzględnie nieważny. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść aneksu nr (...) nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro kredytu udzielono w walucie polskiej, zaś CHF stanowił jedynie walutę indeksacji. Jak wyjaśniono wcześniej, postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § 1 k.c.), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej (art. 353 ¹ k.c.).6

Świadczenie nienależne.

Nieważność aneksu do umowy kredytu ex tunc oznacza, że aneks ten nie wywołał żadnych skutków prawnych, a zatem raty kredytu powinny były być pobierane przez bank w oparciu o treść umowy kredytu w wersji pierwotnej. Jak wynika z opinii biegłego, suma rat kredytu za okres objęty pozwem jest wyższa o 516.011,35 zł od wysokości rat kredytu wynikającej z umowy kredytu, przy założeniu, że aneks nr (...) jest nieważny. Wobec tego sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki powstałą nadpłatę.

Sposób zasądzenia świadczenia.

Kredytobiorcy spełniali świadczenia wynikające z umowy kredytu wobec banku z środków pochodzących z małżeńskiego majątku wspólnego, a zatem wierzytelność o zwrot tych świadczeń weszła w skład tego majątku (art. 31 k.r.o.), natomiast w związku z późniejszym ustanowieniem rozdzielności majątkowej, ich udziały w majątku wspólnym są równe (art. 43 § 1 k.r.o.), a jednocześnie nie został przeprowadzony podział majątku wspólnego co do powyższej wierzytelności, a zatem dochodzone pozwem świadczenie należało zasądzić na rzecz każdego z powodów po połowie. Powództwo zostało oddalone w części obejmującej żądanie zasądzenia świadczenia na rzecz powodów solidarnie. Jednocześnie zasądzenie kwoty dochodzonej pozwem, lecz w sposób inny niż wskazany przez powodów, nie stanowi naruszenia art. 321 § 1 k.p.c., a odmienna wykładnia tego przepisu jest uznawana w orzecznictwie za oczywiście błędną.7

Przedawnienie.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego przedawnia po upływie wynikającego z art. 118 k.c. terminu 6 lat na koniec roku kalendarzowego (10 lat co do roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych przed dniem 9.07.2018 r., zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw). Termin przedawnienia roszczenia konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy kredytu, która jest nieważna bądź zawiera niedozwolone postanowienia umowne rozpoczyna bieg z dniem, w którym konsument dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć) o tym, że umowa jest nieważna lub że zawiera niedozwolone postanowienia umowne8, a z przeprowadzonych dowodów wynika, że miało to miejsce najwcześniej w 2019 r. Wobec tego w tym roku rozpoczął się bieg terminu przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.) roszczenia kredytobiorcy o zapłatę, który nie upłynął jeszcze w dniu złożenia pozwu, kiedy to doszło do przerwania biegu tego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Tym samym roszczenie kredytobiorcy nie jest przedawnione.

Odsetki.

Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe9, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Jednocześnie skuteczność dochodzenia zwrotu powyższego świadczenia przez konsumenta nie może być uzależniona od złożenia przez niego oświadczenia, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwych warunków umownych i wyraża zgodę na uznanie umowy za nieważną.10

Wezwanie do zapłaty nastąpiło z chwilą doręczenia pozwanemu odpisu pozwu w dniu 14.06.2021 r. (k. 194), co oznacza, że pozwany powinien był spełnić świadczenie dochodzone pozwem w terminie 14 dni od tej daty, a zatem popadł w opóźnienie z dniem 29.06.2021 r. i od tej daty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zostały od niego zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie

Koszty procesu.

Stosownie do wyniku postępowania, pozwany został na podstawie art. 100 k.p.c. obciążony całymi kosztami procesu obejmującymi kwoty:

- 1.000 zł tytułem równowartości opłaty od pozwu,

- 51 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

- 2.951,35 zł tytułem równowartości zaliczki na wydatki z tytułu opinii biegłego,

- 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

1 Por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9.02.2012 r., V ACa 96/12.

2 por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17,

3 por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.10.2019 r., C-290/18, D.,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.04.2021 r., C-19/20, Bank (...),

4 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 – C-82/21, (...), pkt 78,

5 por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., C-80/21 - C-82/21, (...), pkt 76,

6 por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22,

7 Por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.11.2018 r., II CNP 54/17.

8 Por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9.07.2020 r., (...) i (...), C‑698/18 i C‑699/18, pkt 67 i 83,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16.07.2020 r., (...) i B. A., C‑224/19 i C‑259/19, pkt 91-92,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22.04.2021 r., (...), C-485/19, pkt 63-66,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10.06.2021 r., (...), C-776/19 - C-782/19, pkt 46-48,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8.09.2022 r., (...), C-80/21 - C-82/21, pkt 100,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25.04.2024 r., C-484/21, (...), pkt 37,

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25.04.2024 r., C-561/21, (...), pkt 34,

- uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z mocą zasady prawnej z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21,

- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.01.2022 r., III CZP 61/22.

9 Por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.1998 r., III CKN 436/97

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2004 r., V CK 461/03.

10 Por.:

- wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7.12.2023 r., C-140/22, (...), pkt 59, 65.

- postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3.05.2024 r., C-348/23, (...), pkt 35.